1
00:00:06,250 --> 00:00:10,657
İngilizce hakkında konuştuğumuzda
onu tek bir dilmiş gibi düşünüyoruz.

2
00:00:10,657 --> 00:00:14,997
Peki dünya etrafında düzinelerce 
ülkede konuşulan lehçelerin

3
00:00:14,997 --> 00:00:18,980
kendi aralarında ya da Chaucer'in
yazılarındaki ortak noktası ne?

4
00:00:18,980 --> 00:00:23,028
Herhangi biri Beowulf'ta geçen ilginç 
sözcüklerle nasıl ilişkili?

5
00:00:23,028 --> 00:00:26,621
Yanıt, çoğu dil gibi İngilizce'nin de
nesiller boyu süregelen

6
00:00:26,621 --> 00:00:30,626
büyük değişikliklerle
evrim geçirmiş olmasıdır.

7
00:00:31,307 --> 00:00:33,340
Bu değişiklikleri çözerek

8
00:00:33,340 --> 00:00:35,999
günümüzden antik kökene doğru

9
00:00:35,999 --> 00:00:38,113
dilin izini sürebiliriz.

10
00:00:38,193 --> 00:00:40,536
Modern İngilizce, Latinceden türeyen

11
00:00:40,536 --> 00:00:43,058
Fransızca ve İspanyolca
gibi romen dilleri ile

12
00:00:43,058 --> 00:00:45,292
birçok benzer sözcük
paylaşmasına rağmen,

13
00:00:45,292 --> 00:00:47,723
bu sözcüklerin çoğu
başlangıçta İngilizce'de yoktu.

14
00:00:47,723 --> 00:00:51,611
İşin aslı, 1066 yılında
İngiltere'nin Norman'lar tarafından

15
00:00:51,611 --> 00:00:55,087
istila edilmesiyle birlikte
İngilizce'ye girmeye başladılar.

16
00:00:55,087 --> 00:00:57,812
Fransızca konuşan Normanlar
İngiltere'yi fethettiğinde

17
00:00:57,812 --> 00:00:59,649
ve yönetici sınıf olduğunda

18
00:00:59,649 --> 00:01:01,793
konuşmalarını da yanlarında getirdiler.

19
00:01:01,793 --> 00:01:04,977
Önceden orada konuşulan İngilizce'ye,

20
00:01:04,977 --> 00:01:08,286
Fransızca ve Latince çok miktarda
sözcük eklediler.

21
00:01:08,286 --> 00:01:11,319
Eklemelerden önceki dile
biz bugün Eski İngilizce diyoruz.

22
00:01:11,319 --> 00:01:13,475
O dil, Beowulf'un diliydi.

23
00:01:13,475 --> 00:01:16,259
Muhtemelen çok tanıdık gelmese de,

24
00:01:16,259 --> 00:01:19,825
eğer biraz Almanca
biliyorsanız fark edersiniz.

25
00:01:19,835 --> 00:01:23,807
Bunun nedeni, Eski İngilizce'nin 
Cermen dil ailesinden olmasıdır.

26
00:01:23,807 --> 00:01:27,265
Britanya adalarına
ilk olarak 5. ve 6. yüzyılda

27
00:01:27,265 --> 00:01:31,179
Anglolar, Saksonlar ve
Jütler tarafından getirilmiştir.

28
00:01:31,179 --> 00:01:35,901
Konuştukları Cermen ağzı 
Anglo-Sakson olarak bilinirdi.

29
00:01:35,901 --> 00:01:39,231
Vikingli istilacılar
8. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar

30
00:01:39,231 --> 00:01:42,843
bu karışıma Eski Norse dilinden de
çok sayıda sözcük katmıştır.

31
00:01:42,843 --> 00:01:45,461
Fransızca, Latince, Eski Norse dili ve

32
00:01:45,461 --> 00:01:48,224
daha başka dillerden alınan
onca sözcüğün altında

33
00:01:48,224 --> 00:01:51,738
çağdaş İngilizce'nin köklerini
görmek zor olabilir.

34
00:01:51,738 --> 00:01:53,884
Fakat dilbilgisi yapısına,

35
00:01:53,884 --> 00:01:58,443
ses değişimlerinin desenine ve
kimi çekirdek sözcüklere odaklanarak,

36
00:01:58,443 --> 00:02:01,175
karşılaştırmalı dilbilimden
yardım alabiliriz.


37
00:02:01,175 --> 00:02:03,592
Örneğin, 6. yüzyıldan sonra

38
00:02:03,592 --> 00:02:08,721
"p" ile başlayan Almanca kelimeler
sistemli olarak "pf" sesine değişirken,

39
00:02:08,721 --> 00:02:13,109
bunların Eski İngilizce'deki eşleri "p"
sesini değişmeden korumuştur.

40
00:02:13,109 --> 00:02:16,977
Diğer bir ayrım da, İsveççe'deki 
"sk" sesine sahip kelimelerin

41
00:02:16,977 --> 00:02:20,394
İngilizce'de "sh" olarak
kullanılır olmasıdır.

42
00:02:20,394 --> 00:02:23,236
Hala bazı "sk" içeren 
İngilizce kelimeler var:

43
00:02:23,236 --> 00:02:25,257
"skirt" ya da "skull" gibi.

44
00:02:25,257 --> 00:02:29,318
Ancak bunlar "sk" - "sh"
değişiminden sonra gelen

45
00:02:29,318 --> 00:02:31,781
Eski Norse dilinden alınmıştır.

46
00:02:31,781 --> 00:02:34,100
Bu örnekler bize şunu gösteriyor:

47
00:02:34,100 --> 00:02:37,628
Çeşitli Romen dillerinin
Latince'den türemesi gibi,

48
00:02:37,628 --> 00:02:41,603
İngilizce, İsveççe, Almanca
ve pek çok başka dil de

49
00:02:41,603 --> 00:02:45,776
kendi ortak ataları olan ve
Proto-Cermen adı verilen,

50
00:02:45,776 --> 00:02:48,854
M.Ö. 500'lerde konuşulmuş
bir dilden türemiştir.

51
00:02:48,854 --> 00:02:52,301
Bu tarihsel dil hiç yazıya dökülmemiş
olduğundan, onu ancak

52
00:02:52,301 --> 00:02:56,184
kendisinden türeyen dilleri
karşılaştırarak tekrar kurabiliriz.

53
00:02:56,184 --> 00:02:59,302
Bu da değişikliklerin tutarlılığı
sayesinde mümkündür.

54
00:02:59,302 --> 00:03:03,021
Aynı süreci kullanarak
bir adım daha geriye gidebilir

55
00:03:03,021 --> 00:03:07,641
ve Proto-Cermen dilinin kaynağı olan,
yaklaşık 6000 yıl önce

56
00:03:07,641 --> 00:03:12,452
şimdiki Ukrayna ve Rusya'da kalan
Karadeniz bozkırlarında konuşulmuş

57
00:03:12,452 --> 00:03:16,512
Proto-Hint-Avrupa dilinin
izini bile sürebiliriz.

58
00:03:16,512 --> 00:03:20,843
Bu dil, Hint-Avrupa ailesinin
yeniden yapılandırılan atası olup,

59
00:03:20,843 --> 00:03:25,261
tarih boyunca Avrupa'da ve ayrıca
Asya'nın güneyi ile batısının

60
00:03:25,261 --> 00:03:28,711
büyük bölümünde konuşulmuş
neredeyse tüm dilleri kapsar.

61
00:03:28,711 --> 00:03:31,453
Ayrıca biraz daha uğraştırmasına rağmen

62
00:03:31,453 --> 00:03:35,280
farklı Hint-Avrupa kollarında da
birbiriyle ilişkili kelimeler

63
00:03:35,280 --> 00:03:39,864
arasında aynı sistematik benzerlikleri
ya da eşleşmeleri bulabiliriz.

64
00:03:39,864 --> 00:03:42,085
İngilizce ve Latince'yi 
karşılaştırdığımızda,

65
00:03:42,085 --> 00:03:45,690
Latince'de "d" harfi ile başlayan 
sözcüklerin İngilizce'de "t",

66
00:03:45,690 --> 00:03:49,728
"p" ile başlayanların ise "f" ile
başladığını görüyoruz.

67
00:03:49,728 --> 00:03:54,191
İngilizce'nin daha uzak akrabalarından
bazıları Hintçe'yi, Farsça'yı

68
00:03:54,191 --> 00:03:58,109
ve şimdiki Britanya'dan
çıkan Keltçe'yi içeriyor.

69
00:03:58,109 --> 00:04:02,769
Proto-Hint-Avrupa dilinin kendisi de
daha antik bir dilden türemiştir.

70
00:04:02,769 --> 00:04:07,158
Ancak ne yazık ki, tarihsel
ve arkeolojik bulgular

71
00:04:07,158 --> 00:04:10,088
bizim ancak bu kadar
geri gitmemizi sağlayabiliyor.

72
00:04:10,088 --> 00:04:12,280
Çoğu gizem ulaşılamayacak 
kadar geride kalmış.

73
00:04:12,280 --> 00:04:15,658
Örneğin, diğer büyük dil aileleri 
ile Hint-Avrupa dil ailesi arasında

74
00:04:15,658 --> 00:04:17,842
bir bağlantı olup olmadığı ve

75
00:04:17,842 --> 00:04:22,522
o gelmeden önce Avrupa'da
konuşulan dillerin doğası gibi.

76
00:04:22,522 --> 00:04:25,118
Elimizdeki heyecan verici gerçek şu ki,

77
00:04:25,118 --> 00:04:30,300
dünyanın dört bir yanındaki çoğu birbirini
anlamayan yaklaşık 3 milyar insan,

78
00:04:30,300 --> 00:04:36,086
aslında 6000 yıllık tarih boyunca
biçimlenmiş aynı sözcükleri kullanıyor.