[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.86,0:00:10.66,Default,,0000,0000,0000,,Angielski uważamy za jeden język,
Dialogue: 0,0:00:10.66,0:00:13.73,Default,,0000,0000,0000,,ale co mają ze sobą wspólnego
Dialogue: 0,0:00:13.73,0:00:16.81,Default,,0000,0000,0000,,dialekty w wielu krajach na całym świecie?
Dialogue: 0,0:00:16.81,0:00:18.98,Default,,0000,0000,0000,,Co łączy je z dziełami Chaucera?
Dialogue: 0,0:00:18.98,0:00:23.03,Default,,0000,0000,0000,,Jak są powiązane\Nz dziwnymi słowami z "Beowulfa"?
Dialogue: 0,0:00:23.03,0:00:25.27,Default,,0000,0000,0000,,Tak jak większość języków,
Dialogue: 0,0:00:25.27,0:00:28.33,Default,,0000,0000,0000,,angielski ewoluował przez pokolenia,
Dialogue: 0,0:00:28.33,0:00:31.31,Default,,0000,0000,0000,,przechodząc ogromne zmiany.
Dialogue: 0,0:00:31.31,0:00:33.34,Default,,0000,0000,0000,,Odwracając je,
Dialogue: 0,0:00:33.34,0:00:35.78,Default,,0000,0000,0000,,możemy prześledzić historię języka
Dialogue: 0,0:00:35.78,0:00:38.40,Default,,0000,0000,0000,,od dziś po jego starożytne korzenie.
Dialogue: 0,0:00:38.40,0:00:40.22,Default,,0000,0000,0000,,Dziś angielski dzieli wiele słów
Dialogue: 0,0:00:40.22,0:00:42.94,Default,,0000,0000,0000,,z językami romańskimi,\Nwywodzącymi się z łaciny,
Dialogue: 0,0:00:42.94,0:00:44.58,Default,,0000,0000,0000,,jak francuski czy hiszpański.
Dialogue: 0,0:00:44.58,0:00:47.72,Default,,0000,0000,0000,,Większość z nich początkowo\Nnie występowała w angielskim.
Dialogue: 0,0:00:47.72,0:00:50.27,Default,,0000,0000,0000,,Zaczęły się w nim pojawiać
Dialogue: 0,0:00:50.27,0:00:55.09,Default,,0000,0000,0000,,wraz z normańską inwazją \Nna Anglię w 1066 roku.
Dialogue: 0,0:00:55.09,0:00:57.63,Default,,0000,0000,0000,,Gdy francuskojęzyczni \NNormanowie podbili Anglię
Dialogue: 0,0:00:57.63,0:00:59.65,Default,,0000,0000,0000,,i stali się klasą rządzącą,
Dialogue: 0,0:00:59.65,0:01:01.79,Default,,0000,0000,0000,,przywieźli ze sobą własną mowę,
Dialogue: 0,0:01:01.79,0:01:05.27,Default,,0000,0000,0000,,wprowadzając ogromną ilość\Nfrancuskiego i łacińskiego słownictwa
Dialogue: 0,0:01:05.27,0:01:08.29,Default,,0000,0000,0000,,do używanej tam wcześniej angielszczyzny,
Dialogue: 0,0:01:08.29,0:01:11.05,Default,,0000,0000,0000,,dziś nazywanej staroangielskim.
Dialogue: 0,0:01:11.05,0:01:13.50,Default,,0000,0000,0000,,To właśnie język "Beowulfa".
Dialogue: 0,0:01:13.50,0:01:15.61,Default,,0000,0000,0000,,Może nie wygląda zbyt znajomo,
Dialogue: 0,0:01:15.61,0:01:19.92,Default,,0000,0000,0000,,ale łatwiej go zrozumieć znając niemiecki,
Dialogue: 0,0:01:19.92,0:01:23.81,Default,,0000,0000,0000,,bo staroangielski należy\Ndo rodziny języków germańskich,
Dialogue: 0,0:01:23.81,0:01:27.60,Default,,0000,0000,0000,,które dotarły po raz pierwszy\Nw V i VI wieku na Wyspy Brytyjskie
Dialogue: 0,0:01:27.60,0:01:31.18,Default,,0000,0000,0000,,wraz z Anglami, Sasami i Jutami.
Dialogue: 0,0:01:31.18,0:01:35.90,Default,,0000,0000,0000,,Używane przez nich germańskie dialekty\Nokreśla się mianem anglosaskich.
Dialogue: 0,0:01:35.90,0:01:38.93,Default,,0000,0000,0000,,Wikińscy najeźdźcy od VIII do XI wieku
Dialogue: 0,0:01:38.93,0:01:42.94,Default,,0000,0000,0000,,dodawali do tej mieszanki \Nzapożyczenia ze staronordyckiego.
Dialogue: 0,0:01:42.94,0:01:45.77,Default,,0000,0000,0000,,Może być trudno dopatrzyć się\Nkorzeni języka angielskiego
Dialogue: 0,0:01:45.77,0:01:47.63,Default,,0000,0000,0000,,pod warstwą tych wszystkich zapożyczeń
Dialogue: 0,0:01:47.63,0:01:51.74,Default,,0000,0000,0000,,z francuskiego, łaciny, \Nstaronordyckiego i innych języków.
Dialogue: 0,0:01:51.74,0:01:56.90,Default,,0000,0000,0000,,Pomóc może lingwistyka porównawcza,\Nskupiająca się na strukturze gramatycznej,
Dialogue: 0,0:01:56.90,0:01:58.73,Default,,0000,0000,0000,,wzorcach zmian fonetycznych
Dialogue: 0,0:01:58.73,0:02:01.18,Default,,0000,0000,0000,,i pewnym słownictwie podstawowym.
Dialogue: 0,0:02:01.18,0:02:03.68,Default,,0000,0000,0000,,Na przykład od VI wieku\Nw języku niemieckim,
Dialogue: 0,0:02:03.68,0:02:09.01,Default,,0000,0000,0000,,w słowach zaczynających się od "p",\Ndźwięk ten przekształcił się w "pf",
Dialogue: 0,0:02:09.01,0:02:13.11,Default,,0000,0000,0000,,a w ich angielskich odpowiednikach\Npozostało "p".
Dialogue: 0,0:02:13.11,0:02:16.98,Default,,0000,0000,0000,,Inny taki rozłam językowy miał miejsce, \Ngdy dźwięk "sk" w szwedzkich słowach
Dialogue: 0,0:02:16.98,0:02:20.39,Default,,0000,0000,0000,,przeszedł w "sh" w angielskim.
Dialogue: 0,0:02:20.39,0:02:23.24,Default,,0000,0000,0000,,W angielskim wciąż mamy wyrazy ze "sk",
Dialogue: 0,0:02:23.24,0:02:25.26,Default,,0000,0000,0000,,takie jak "skirt" czy "skull",
Dialogue: 0,0:02:25.26,0:02:27.99,Default,,0000,0000,0000,,ale to bezpośrednie zapożyczenia\Nze staronordyckiego,
Dialogue: 0,0:02:27.99,0:02:31.88,Default,,0000,0000,0000,,które weszły do angielskiego\Npo przesunięciu "sk" w "sh".
Dialogue: 0,0:02:31.88,0:02:33.71,Default,,0000,0000,0000,,Te przykłady pokazują,
Dialogue: 0,0:02:33.71,0:02:37.63,Default,,0000,0000,0000,,że tak jak języki romańskie\Nwywodzą się z łaciny,
Dialogue: 0,0:02:37.63,0:02:41.60,Default,,0000,0000,0000,,angielski, szwedzki, niemiecki \Ni wiele innych języków,
Dialogue: 0,0:02:41.60,0:02:46.01,Default,,0000,0000,0000,,pochodzi od wspólnego przodka,\Nzwanego pragermańskim,
Dialogue: 0,0:02:46.01,0:02:48.85,Default,,0000,0000,0000,,którym mówiono około 500 lat p.n.e.
Dialogue: 0,0:02:48.85,0:02:52.30,Default,,0000,0000,0000,,Ponieważ ten historyczny język \Nnigdy nie został zapisany,
Dialogue: 0,0:02:52.30,0:02:56.18,Default,,0000,0000,0000,,możemy go jedynie zrekonstruować,\Nporównując jego potomków,
Dialogue: 0,0:02:56.18,0:02:59.30,Default,,0000,0000,0000,,co jest możliwe dzięki\Nspójności tych zmian.
Dialogue: 0,0:02:59.30,0:03:03.67,Default,,0000,0000,0000,,Możemy użyć tej samej metody,\Nby cofnąć się o krok dalej,
Dialogue: 0,0:03:03.67,0:03:09.74,Default,,0000,0000,0000,,szukając korzeni pragermańskiego\Nw języku praindoeuropejskim,
Dialogue: 0,0:03:09.74,0:03:11.92,Default,,0000,0000,0000,,używanym około 6000 lat temu
Dialogue: 0,0:03:11.92,0:03:16.51,Default,,0000,0000,0000,,na Stepie Pontyjskim,\Nobecnie terytorium Ukrainy i Rosji.
Dialogue: 0,0:03:16.51,0:03:20.84,Default,,0000,0000,0000,,To zrekonstruowany przodek\Nrodziny indoeuropejskiej,
Dialogue: 0,0:03:20.84,0:03:25.37,Default,,0000,0000,0000,,która obejmuje niemal wszystkie języki,\Nhistorycznie używane w Europie
Dialogue: 0,0:03:25.37,0:03:28.71,Default,,0000,0000,0000,,oraz na dużym obszarze\Nw południowej i zachodniej Azji.
Dialogue: 0,0:03:28.71,0:03:31.45,Default,,0000,0000,0000,,Choć wymaga to więcej pracy,
Dialogue: 0,0:03:31.45,0:03:35.89,Default,,0000,0000,0000,,można znaleźć odpowiedniki\Nlub systemowe podobieństwa,
Dialogue: 0,0:03:35.89,0:03:39.86,Default,,0000,0000,0000,,pomiędzy powiązanymi słowami\Nw różnych indoeuropejskich gałęziach.
Dialogue: 0,0:03:39.86,0:03:42.08,Default,,0000,0000,0000,,Porównując angielski z łaciną, widzimy,
Dialogue: 0,0:03:42.08,0:03:45.69,Default,,0000,0000,0000,,że tam gdzie angielski ma "t",\Nw łacinie występuje litera "d",
Dialogue: 0,0:03:45.69,0:03:49.73,Default,,0000,0000,0000,,"f" pojawia się w miejscu łacińskiego "p"\Nna początku wyrazów.
Dialogue: 0,0:03:49.73,0:03:53.68,Default,,0000,0000,0000,,Dalsi krewni angielskiego\Nto między innymi hindi, perski
Dialogue: 0,0:03:53.68,0:03:58.11,Default,,0000,0000,0000,,czy języki celtyckie, na terenie obecnej\NWielkiej Brytanii wyparte przez angielski.
Dialogue: 0,0:03:58.11,0:04:02.77,Default,,0000,0000,0000,,Praindoeuropejski wywodzi się\Nz jeszcze bardziej starożytnego języka,
Dialogue: 0,0:04:02.77,0:04:07.91,Default,,0000,0000,0000,,ale, niestety, historyczne\Ni archeologiczne dowody
Dialogue: 0,0:04:07.91,0:04:10.09,Default,,0000,0000,0000,,nie pozwalają nam się dalej cofnąć.
Dialogue: 0,0:04:10.09,0:04:12.28,Default,,0000,0000,0000,,Wiele tajemnic pozostaje\Npoza naszym zasięgiem,
Dialogue: 0,0:04:12.28,0:04:15.66,Default,,0000,0000,0000,,jak ta, czy istnieje powiązanie\Npomiędzy praindoeuropejskim
Dialogue: 0,0:04:15.66,0:04:17.84,Default,,0000,0000,0000,,a innymi dużymi rodzinami językowymi
Dialogue: 0,0:04:17.84,0:04:22.52,Default,,0000,0000,0000,,albo jakich języków używano w Europie\Nzanim się tam pojawił.
Dialogue: 0,0:04:22.52,0:04:27.42,Default,,0000,0000,0000,,To niesamowite,\Nże prawie trzy miliardy ludzi na świecie,
Dialogue: 0,0:04:27.42,0:04:29.98,Default,,0000,0000,0000,,z których wielu\Nnie rozumie siebie nawzajem,
Dialogue: 0,0:04:29.98,0:04:36.36,Default,,0000,0000,0000,,używa tych samych słów,\Nukształtowanych przez 6000 lat historii.