0:00:06.864,0:00:10.657
Ағылшын тілі сөз болғанда, біз оны[br]жиі жеке тіл ретінде ғана қарастырамыз

0:00:10.657,0:00:14.997
алайда, бүкіл әлем бойынша көптеген[br]елдерде қолданылатын диалектерде

0:00:14.997,0:00:17.050
қандай ортақ ерекшеліктер бар,

0:00:17.050,0:00:18.980
немесе Чосердің еңбектерінде?[br]

0:00:18.980,0:00:23.028
Әрі олардың кез келгені қалай [br]Беовульфтегі оғаш сөздермен байланысты?

0:00:23.028,0:00:25.271
Жауабы – көптеген тілдер тәрізді

0:00:25.271,0:00:28.326
ағылшын тілі де ұрпақтан-ұрпаққа[br]беріліп дами отыра,

0:00:28.326,0:00:31.307
уақыт өте келе ірі өзгерістерге ұшырады.

0:00:31.307,0:00:33.340
Осы өзгерістер нәтижесінде

0:00:33.340,0:00:35.779
біз тілдің қазіргі күннен бастап

0:00:35.779,0:00:38.403
ежелгі тамырына дейінгі тарихын [br]байқасақ болады.

0:00:38.403,0:00:40.536
Қазіргі заманғы ағылшынның[br]біршама сөздері

0:00:40.536,0:00:42.938
Латын-тараған романс[br]тілдерімен ұқсас болғанымен,

0:00:42.938,0:00:44.582
мысалы: француз және испан тілдері

0:00:44.582,0:00:47.723
олардың біразы бастапқыда [br]оның бөлігі ретінде саналмаған.

0:00:47.723,0:00:50.271
Оның орнына, олар ағылшын тіліне

0:00:50.271,0:00:55.087
1066 жылы Англияда болған[br]Норман шапқыншылығы кезінде енді.

0:00:55.087,0:00:57.632
Французша сөйлейтін нормандар [br]Англияны жаулап алғанда

0:00:57.632,0:00:59.649
және билеуші тап атанғанда,

0:00:59.649,0:01:01.793
олар жаппай өздерінің тілдерін,

0:01:01.793,0:01:05.267
француз және латын сөздерін,

0:01:05.267,0:01:08.286
жергілікті ауызекі ағылшын тіліне [br]қоса бастады.

0:01:08.286,0:01:11.049
Бүгінде, біз бұл тілді[br]Ежелгі ағылшын тілі деп атаймыз.

0:01:11.049,0:01:13.495
Бұл Беовульф тілі болып табылады.

0:01:13.495,0:01:15.609
Бәлкім, тілі таныс емес көрінгенмен,

0:01:15.609,0:01:19.915
егер неміс тілін білсеңіз,[br]түсініп қалуыңыз мүмкін.

0:01:19.915,0:01:23.807
Себебі Ежелгі ағылшын тілі[br]Герман тілдер отбасына тиесілі.

0:01:23.807,0:01:27.595
Алғаш рет Британ аралдарына[br]V және VI ғасырларда

0:01:27.595,0:01:31.179
Англдар, Саксондар мен Джуттар[br]алып келген болатын.

0:01:31.179,0:01:35.901
Олар сөйлейтін Герман диалектілері,[br]кейіннен, Англо-Саксон деп аталып кетті.

0:01:35.901,0:01:38.931
VIII-XI ғасыр аралығында [br]Викинг жаулаушылары әсерінен

0:01:38.931,0:01:42.943
көптеген Ежелгі Норвег кірме сөздері[br]пайда болды.

0:01:42.943,0:01:45.771
Қазіргі заманғы ағылшын[br]тіліндегі

0:01:45.771,0:01:47.634
кірме сөздердің ежелгі түбірін

0:01:47.634,0:01:51.738
француз, латын, ежелгі норвег және[br]басқа да тілдерден ажырату өте қиын.

0:01:51.738,0:01:56.904
Дегенмен, салыстырмалы лингвистика[br]көмегімен біз грамматикалық құрылым,

0:01:56.904,0:01:58.733
дыбыс өзгерістер заңдылықтары,

0:01:58.733,0:02:01.175
және негізгі сөздерді [br]анықтауымызға болады .

0:02:01.175,0:02:03.682
Мысалға, VI ғасырдан кейін,

0:02:03.682,0:02:09.011
"p" дыбысынан басталатын неміс сөздері[br]жүйелі түрде "pf" дыбысына ауысты,

0:02:09.011,0:02:13.109
ал, Ежелгі ағылшын тілінде "p" [br]дыбысы өзгеріссіз қалды.

0:02:13.109,0:02:16.977
Және швед тілінде "sk" [br]дыбысы бар сөздер,

0:02:16.977,0:02:20.394
ағылшын тілінде "sh" [br]дыбысына алмасты.

0:02:20.394,0:02:23.236
Дегенмен, әлі де "sk" дыбысы[br]бар ағылшын сөздері бар,

0:02:23.236,0:02:25.257
мысалы: "skirt" және "skull",

0:02:25.257,0:02:27.988
бірақ, бұл кірме сөздер тікелей [br]ежелгі норвег

0:02:27.988,0:02:31.781
сөздерінің "sk" "sh"-ға ауысу [br]нәтижесінде пайда болды.

0:02:31.781,0:02:33.710
Бұл мысалдар бізге

0:02:33.710,0:02:37.628
көптеген романс тілдері [br]латын тілінен тарағанын,

0:02:37.628,0:02:41.603
ағылшын, швед, неміс және басқа да тілдер

0:02:41.603,0:02:46.006
ортақ прото-герман тармағынан [br]тарағанын көрсетеді.

0:02:46.006,0:02:48.854
Б.з.б. 500 жылдары қолданылған.

0:02:48.854,0:02:52.301
Бұл тарихи тіл ешқашан жазылмағандықтан,

0:02:52.301,0:02:56.184
біз тек тармақтарын салыстыру арқылы[br]ғана қайта жаңарта аламыз.

0:02:56.184,0:02:59.302
Бұл өзгерістердің бірізділігі арқасында[br]болып жатқан жайт.

0:02:59.302,0:03:03.671
Біз тіпті осы үрдісті пайдалана отырып, [br]артқа тағы бір қадам жасай аламыз

0:03:03.671,0:03:09.741
және прото-герман тілдерінің шығу тегі –[br]прото-үнді-еуропалық тармағын біле аламыз.

0:03:09.741,0:03:11.922
Бұл тіл 6000 жыл бұрын

0:03:11.922,0:03:16.512
Понтиялық далада, қазіргі [br]Украина мен Ресей, қолданыста болған.

0:03:16.512,0:03:20.843
Бұл Үнді-Еуропалық отбасының[br]қайта жаңартылған шығу тегі:

0:03:20.843,0:03:25.371
Еуропада қолданылған барлық [br]дерлік тілдермен

0:03:25.371,0:03:28.711
қоса Оңтүстік және Батыс Азияның үлкен[br]бөліктері көрсетілген.

0:03:28.711,0:03:31.453
Бұл тағы да жұмыс қажет еткенімен,

0:03:31.453,0:03:35.890
біз жүйелі ұқсастықтар немесе [br]сәйкестіктер табу арқылы

0:03:35.890,0:03:39.864
көптеген Үнді-Еуропалық тармақтардың ұқсас[br]сөздерін табуымызға болады.

0:03:39.864,0:03:42.085
Ағылшын және латын тілдерін[br]салыстыра қарасақ,

0:03:42.085,0:03:45.690
ағылшын тілінде "t" болса, [br]латында ол "d"

0:03:45.690,0:03:49.728
және ағылшында "f" болса, латында[br]"p" дыбысы сөз басында қолданылады.

0:03:49.728,0:03:53.681
Ағылшын тілінің шалғай туыстарының бірі[br]хинди, парсы

0:03:53.681,0:03:58.109
және де кельт тілдері қазір де [br]Ұлыбританияда қолданылады.

0:03:58.109,0:04:02.769
Прото-Үнді-Еуропалық тілдің өзі одан да[br]ежелгі тілден тараған,

0:04:02.769,0:04:07.908
бірақ, өкінішке қарай, бұл сонау тарихи [br]және археологиялық айғақтар

0:04:07.908,0:04:10.088
ретінде қарастырылып келеді.

0:04:10.088,0:04:12.280
Көптеген жұмбақтар әлі де шешімін таппады,

0:04:12.280,0:04:15.658
мысалы, үнді-еуропалық тілдер мен басқа

0:04:15.658,0:04:17.842
тілдер отбасылары арасында[br]байланыс бар ма,

0:04:17.842,0:04:22.522
және Еуропадағы тілдердің [br]қолданысқа дейінгі сипаты қандай?

0:04:22.522,0:04:27.418
Дегенмен, таңғажайып факт, ол – [br]әлемдегі 3 миллиард адамның

0:04:27.418,0:04:29.980
көпшілігі бір-бірін түсіне [br]алмауына қарамастан,

0:04:29.980,0:04:36.360
олар 6000 жыл бұрын құрылған [br]бірдей ұқсас сөздерді қолдануда.