WEBVTT

00:00:00.632 --> 00:00:03.737
Želela bih da vam predstavim
jedan organizam:

00:00:03.737 --> 00:00:07.193
sluzavu plesan, Physarum polycephalum.

00:00:07.193 --> 00:00:10.015
To je plesan s krizom identiteta,
jer nije plesan,

00:00:10.015 --> 00:00:11.945
raščistimo s tim na samom početku.

00:00:11.945 --> 00:00:14.481
Jedna je od 700 poznatih sluzavih plesni

00:00:14.481 --> 00:00:16.618
koje pripadaju carstvu ameba.

00:00:16.618 --> 00:00:19.241
Jednoćelijski je organizam, ćelija,

00:00:19.241 --> 00:00:21.481
koja se spaja sa drugim ćelijama

00:00:21.481 --> 00:00:23.713
radi formiranja masivne super-ćelije

00:00:23.713 --> 00:00:25.953
da bi maksimirala svoje resurse.

00:00:25.953 --> 00:00:28.113
Unutar sluzave plesni
možete pronaći hiljade

00:00:28.113 --> 00:00:30.360
ili milione jedara,

00:00:30.360 --> 00:00:32.121
koja dele ćelijski zid

00:00:32.121 --> 00:00:35.229
i deluju kao jedan entitet.

00:00:35.229 --> 00:00:36.833
U svom prirodnom staništu,

00:00:36.833 --> 00:00:39.829
sluzavu plesan možete pronaći
u njenom šumskom traženju hrane,

00:00:39.829 --> 00:00:43.330
kako jede trulu vegetaciju,

00:00:43.330 --> 00:00:44.870
ali takođe

00:00:44.870 --> 00:00:46.552
i u istraživačkim laboratorijima,

00:00:46.552 --> 00:00:50.614
učionicama, pa čak
i u umetničkim ateljeima.

00:00:50.614 --> 00:00:53.549
Prvi put sam na nju naišla
pre otprilike pet godina.

00:00:53.549 --> 00:00:55.106
Prijatelj mikrobiolog

00:00:55.106 --> 00:00:58.230
mi je dao petrijevu posudu
sa žutom grudvicom

00:00:58.230 --> 00:01:01.238
rekavši da se kući s njom poigram.

00:01:01.238 --> 00:01:03.245
Jedina uputstva su bila

00:01:03.245 --> 00:01:05.029
da voli mračno i vlažno

00:01:05.029 --> 00:01:09.360
i da joj je omiljena hrana ovsena kaša.

00:01:09.360 --> 00:01:11.378
Umetnica sam i dugi niz godina sam radila

00:01:11.378 --> 00:01:14.225
sa biološkim naučnim postupcima,

00:01:14.225 --> 00:01:17.236
pa mi živi materijal nije neobičan.

00:01:17.236 --> 00:01:19.341
Radila sam sa biljkama, bakterijama

00:01:19.341 --> 00:01:20.860
sipama, voćnim mušicama.

00:01:20.860 --> 00:01:23.462
Jedva sam čekala da odnesem
svoju novu saradnicu kući

00:01:23.462 --> 00:01:24.838
da vidim šta može da radi.

00:01:24.838 --> 00:01:28.040
Odnela sam je kući i posmatrala.

00:01:28.040 --> 00:01:30.810
Davala sam joj raznovrsnu hranu.

00:01:30.810 --> 00:01:32.734
Posmatrala sam kako se umrežava.

00:01:32.734 --> 00:01:35.010
Stvarala je vezu između izvora hrane.

00:01:35.010 --> 00:01:37.848
Gledala sam kako ostavlja trag iza sebe,

00:01:37.848 --> 00:01:39.607
označavajući gde je bila.

00:01:39.607 --> 00:01:43.025
Primetila sam da bi se, kad je bila
zasićena jednom petrijevom posudom,

00:01:43.025 --> 00:01:45.534
izmicala i tražila bolji dom.

00:01:45.534 --> 00:01:47.262
Zabeležila sam svoja opažanja

00:01:47.262 --> 00:01:49.022
putem snimanja proteklog vremena.

00:01:49.022 --> 00:01:51.860
Sluzava plesan raste
oko jedan centimetar na sat,

00:01:51.860 --> 00:01:54.441
pa i nije idealna za posmatranje uživo

00:01:54.441 --> 00:01:57.294
osim ako postoji neki vid
zaista ekstremne meditacije,

00:01:57.294 --> 00:01:59.822
ali pomoću ove tehnike

00:01:59.822 --> 00:02:02.918
mogla sam opažati neka
zaista zanimljiva ponašanja.

00:02:02.918 --> 00:02:06.418
Na primer, pošto se nahranila
lepom porcijom ovsa

00:02:06.418 --> 00:02:10.862
sluzava plesan odlazi
na istraživanje novih teritorija

00:02:10.862 --> 00:02:13.594
u različitim smerovima istovremeno.

00:02:13.594 --> 00:02:15.833
Kada sebe sretne

00:02:15.833 --> 00:02:17.700
zna da je već tu,

00:02:17.700 --> 00:02:19.654
prepoznaje gde je,

00:02:19.654 --> 00:02:21.201
pa se povlači nazad

00:02:21.201 --> 00:02:24.881
i raste u drugim pravcima.

00:02:24.881 --> 00:02:27.205
Bila sam prilično impresionirana
ovim poduhvatom,

00:02:27.205 --> 00:02:30.755
kako u suštini obična vreća ćelijske sluzi

00:02:30.755 --> 00:02:33.985
može da nekako mapira svoje teritorije,

00:02:33.985 --> 00:02:37.457
da se prepozna i da se kreće
kao da ima nameru.

00:02:37.457 --> 00:02:41.110
Našla sam bezbroj naučnih studija,

00:02:41.110 --> 00:02:43.155
radova, članaka,

00:02:43.155 --> 00:02:47.379
svi navode neverovatan rad
s tim jednim organizmom

00:02:47.379 --> 00:02:49.343
i podeliću sa vama neke od njih.

00:02:49.343 --> 00:02:52.303
Na primer, tim na japanskom
univerzitetu Hokaido

00:02:52.303 --> 00:02:54.335
napunio je lavirint sluzavom plesni.

00:02:54.335 --> 00:02:56.431
Spojile su se i formirale masivnu ćeliju.

00:02:56.431 --> 00:02:58.783
Uveli su joj hranu na dva mesta,

00:02:58.783 --> 00:02:59.981
ovas, naravno

00:02:59.981 --> 00:03:01.627
i napravila je vezu

00:03:01.627 --> 00:03:03.041
između hrane.

00:03:03.041 --> 00:03:05.525
Povukla se iz praznih prostora
i ćorsokaka.

00:03:05.525 --> 00:03:08.335
Postoje četiri moguća puta kroz lavirint,

00:03:08.335 --> 00:03:10.550
a sluzava plesan je,
apsolutno svaki put

00:03:10.550 --> 00:03:12.607
napravila najkraći

00:03:12.607 --> 00:03:15.060
i najefikasniji put.

00:03:15.060 --> 00:03:16.311
Vrlo pametno.

00:03:16.311 --> 00:03:18.050
Zaključak iz njihovog eksperimenta

00:03:18.050 --> 00:03:21.047
je bio da je sluzava plesan 
primitivni oblik inteligencije.

00:03:21.047 --> 00:03:24.910
U drugoj studiji su joj puštali
hladan vazduh u redovnim intervalima.

00:03:24.910 --> 00:03:27.255
To joj se nije dopalo. Hladno ne voli.

00:03:27.255 --> 00:03:28.448
Ne voli osušeno.

00:03:28.448 --> 00:03:30.563
To su ponavljali u intervalima

00:03:30.563 --> 00:03:32.221
i svaki put je odreagovala

00:03:32.221 --> 00:03:35.351
usporavajući svoj rast.

00:03:35.351 --> 00:03:37.195
Kada istraživači u narednom intervalu

00:03:37.195 --> 00:03:40.019
nisu pustili hladan vazduh,

00:03:40.019 --> 00:03:43.313
sluzava plesan je ipak
usporila u očekivanju

00:03:43.313 --> 00:03:44.649
tog događaja.

00:03:44.649 --> 00:03:47.175
Nekako je znala da je vreme

00:03:47.175 --> 00:03:49.131
za hladan vazduh koji joj se ne dopada.

00:03:49.131 --> 00:03:50.820
Zaključak iz njihovog eksperimenta

00:03:50.820 --> 00:03:54.090
je bio da sluzava plesan
može da uči.

00:03:54.090 --> 00:03:55.321
Treći eksperiment:

00:03:55.321 --> 00:03:57.088
sluzavoj plesni je dato

00:03:57.088 --> 00:04:01.280
da istraži područje pokriveno ovsom.

00:04:01.280 --> 00:04:04.327
Raspršila se u razgranati uzorak.

00:04:04.327 --> 00:04:06.975
Kako to već ide,
svaki čvorić hrane koji nađe,

00:04:06.975 --> 00:04:09.675
priključuje, tvorenjem veza u mreži

00:04:09.675 --> 00:04:11.423
i nastavlja u potrazi za hranom.

00:04:11.423 --> 00:04:13.864
Posle 26 sati, stvorila je

00:04:13.864 --> 00:04:15.481
prilično čvrstu mrežu

00:04:15.481 --> 00:04:17.271
između rasutog ovsa.

00:04:17.271 --> 00:04:19.091
U tome nije ništa izuzetno

00:04:19.091 --> 00:04:21.823
sve dok ne saznate da centralni ovas
od kojeg je započela

00:04:21.823 --> 00:04:23.517
predstavlja grad Tokio,

00:04:23.517 --> 00:04:27.583
a okolni ovas
prigradske železničke stanice.

00:04:27.583 --> 00:04:30.064
Sluzava plesan je kopirala

00:04:30.064 --> 00:04:32.480
tokijsku prometnu mrežu

00:04:32.480 --> 00:04:34.135
- (Smeh) -

00:04:34.135 --> 00:04:37.130
kompleksan sistem razvijen tokom vremena

00:04:37.130 --> 00:04:41.030
iz životne prostore zajednice, građanskog
inženjerstva, urbanog planiranja.

00:04:41.030 --> 00:04:43.303
Nama je za to trebalo više od 100 godina,

00:04:43.303 --> 00:04:46.469
a sluzavoj plesni nešto malo više
od jednog dana.

00:04:46.469 --> 00:04:48.122
Zaključak iz njihovog eksperimenta

00:04:48.122 --> 00:04:50.872
je bio da sluzava plesan
može da formira efikasne mreže

00:04:50.872 --> 00:04:53.255
i rešava probleme trgovačkog putnika.

00:04:53.255 --> 00:04:55.519
Ona je biološki kompjuter.

00:04:55.519 --> 00:04:58.143
Kao takva je bila matematički oblikovana,

00:04:58.143 --> 00:04:59.804
algoritamski analizirana.

00:04:59.804 --> 00:05:02.509
Bila je sonifikovana,
kopirana, simulirana.

00:05:02.509 --> 00:05:05.479
Širom sveta, timovi istraživača

00:05:05.479 --> 00:05:08.449
dekodiraju njene biološke principe

00:05:08.449 --> 00:05:10.590
da bi razumeli njena pravila računanja

00:05:10.590 --> 00:05:12.844
i primenili to učenje
na područja elektronike,

00:05:12.844 --> 00:05:15.080
programiranja i robotike.

00:05:15.080 --> 00:05:17.234
Dakle, pitanje je,

00:05:17.234 --> 00:05:19.254
kako ona funkcioniše?

00:05:19.254 --> 00:05:21.414
Nema centralni nervni sistem

00:05:21.414 --> 00:05:23.112
ni mozak,

00:05:23.112 --> 00:05:24.940
a ipak pokazuje ponašanje

00:05:24.940 --> 00:05:26.928
koje povezujemo s mozgom.

00:05:26.928 --> 00:05:28.836
Može da uči, da pamti,

00:05:28.836 --> 00:05:31.593
da rešava probleme, donosi odluke.

00:05:31.593 --> 00:05:34.308
Pa, gde leži ta inteligencija?

00:05:34.308 --> 00:05:36.800
Ovo je mikroskopija,
video koji sam snimila

00:05:36.800 --> 00:05:39.453
i koji je uvećan oko 100 puta

00:05:39.453 --> 00:05:42.320
i ubrzan oko 20 puta.

00:05:42.320 --> 00:05:44.106
Unutar sluzave plesni,

00:05:44.106 --> 00:05:47.548
postoji ritmički pulsirajući tok,

00:05:47.548 --> 00:05:49.716
struktura slična venama prenosi

00:05:49.716 --> 00:05:53.488
ćelijski materijal, hranjive sastojke
i hemijske informacije

00:05:53.488 --> 00:05:55.346
kroz ćeliju

00:05:55.346 --> 00:05:58.964
strujanjem prvo u jednom, 
a onda natrag u drugom pravcu.

00:05:58.964 --> 00:06:02.781
Te kontinuirane, sinhrone oscilacije

00:06:02.781 --> 00:06:05.037
unutar ćelije omogućavaju joj

00:06:05.037 --> 00:06:08.019
prilično složeno
razumevanje svoje okoline,

00:06:08.019 --> 00:06:11.388
ali bez ikakvog kontrolnog centra
velikih razmera.

00:06:11.388 --> 00:06:13.969
Tu leži njena inteligencija.

00:06:13.969 --> 00:06:17.213
Nisu samo akademski istraživači

00:06:17.213 --> 00:06:19.857
na univerzitetima zainteresovani
za ovaj organizam.

00:06:19.857 --> 00:06:22.730
Pre nekoliko godina,
osnovala sam SliMoCo,

00:06:22.730 --> 00:06:25.070
Zajednicu sluzave plesni.

00:06:25.070 --> 00:06:28.293
To je onlajn, otvorena,
demokratska mreža

00:06:28.293 --> 00:06:30.389
za istraživače sluzave plesni
i entuzijaste

00:06:30.389 --> 00:06:33.118
gde dele znanje i eksperimentisanje

00:06:33.118 --> 00:06:36.086
preko granica naučnih disiplina

00:06:36.086 --> 00:06:39.781
i preko akademskih polarizacija.

00:06:39.781 --> 00:06:43.221
Članstvo u Zajednici sluzave plesni 
odabirate sami.

00:06:43.221 --> 00:06:46.017
Ljudi su pronašli zajednicu

00:06:46.017 --> 00:06:49.715
kao što sluzava plesan pronalazi ovas.

00:06:49.715 --> 00:06:51.408
U njoj su naučnici,

00:06:51.408 --> 00:06:53.137
kompjuterski naučnici i istraživači

00:06:53.137 --> 00:06:55.254
ali takođe i umetnici, kao ja,

00:06:55.254 --> 00:07:00.346
arhitekte, dizajneri,
pisci, aktivisti itd.

00:07:00.346 --> 00:07:04.529
To je vrlo zanimljivo,
eklektičko članstvo.

00:07:04.529 --> 00:07:05.866
Samo nekoliko primera:

00:07:05.866 --> 00:07:08.991
umetnik koji slika
fluorescentnim Physarum-om;

00:07:08.991 --> 00:07:10.563
saradnički tim

00:07:10.563 --> 00:07:14.341
koji kombinuje biološki
i elektronski dizajn

00:07:14.341 --> 00:07:17.486
sa 3D tehnologijom
štampanja u radionici;

00:07:17.486 --> 00:07:19.620
drugi umetnik koji koristi sluzavu plesan

00:07:19.620 --> 00:07:21.720
kao način angažovanja zajednice

00:07:21.720 --> 00:07:24.724
da mapira svoje područje.

00:07:24.724 --> 00:07:26.886
Ovde se sluzava plesan koristi direktno

00:07:26.886 --> 00:07:29.764
kao biološki alat, ali metaforički

00:07:29.764 --> 00:07:31.748
kao simbol za razgovore

00:07:31.748 --> 00:07:35.602
o društvenoj koheziji, komunikaciji

00:07:35.602 --> 00:07:37.466
i saradnji.

00:07:37.466 --> 00:07:39.976
Od ostalih aktivnosti javnog angažmana,

00:07:39.976 --> 00:07:42.114
pokrenula sam mnoge
radionice sluzave plesni,

00:07:42.114 --> 00:07:44.456
kreativne načine za bavljenje organizmom.

00:07:44.456 --> 00:07:46.140
Pozvala sam ljude da dođu i nauče

00:07:46.140 --> 00:07:48.036
kakve neverovatne stvari radi

00:07:48.036 --> 00:07:50.762
i oni dizajniraju sopstveni eksperiment
petrijeve posude,

00:07:50.762 --> 00:07:52.998
okruženja za navigaciju sluzave plesni,

00:07:52.998 --> 00:07:54.796
da mogu da ispituju njena svojstva.

00:07:54.796 --> 00:07:57.080
Svako odnese kući novog ljubimca

00:07:57.080 --> 00:08:00.020
i pozvan je da pošalje svoje rezultate

00:08:00.020 --> 00:08:02.438
na Zajednicu sluzave plesni.

00:08:02.438 --> 00:08:03.886
Zajednica mi je omogućila

00:08:03.886 --> 00:08:06.248
da sarađujem

00:08:06.248 --> 00:08:08.841
sa čitavim nizom zanimljivih ljudi.

00:08:08.841 --> 00:08:10.434
Radila sam sa snimateljima

00:08:10.434 --> 00:08:13.900
na dugometražnom dokumentarcu
o sluzavoj plesni,

00:08:13.900 --> 00:08:16.558
naglašavam dugometražni,

00:08:16.558 --> 00:08:18.267
koji je u završnoj fazi

00:08:18.267 --> 00:08:21.293
i ubrzo će se pojaviti
na vašim bioskopskim platnima.

00:08:21.293 --> 00:08:22.773
(Smeh)

00:08:22.773 --> 00:08:26.108
Takođe mi je omogućila
da izvedem ono što mislim da je

00:08:26.108 --> 00:08:28.981
prvi humani eksperiment
sluzave plesni na svetu.

00:08:28.981 --> 00:08:31.953
To je deo prošlogodišnje izložbe
u Roterdamu.

00:08:31.953 --> 00:08:36.644
Pozvali smo ljude da pola sata
budu sluzava plesan.

00:08:36.644 --> 00:08:39.985
U suštini smo ih međusobno vezali,

00:08:39.985 --> 00:08:42.308
da bi bili velika ćelija

00:08:42.308 --> 00:08:45.153
i pozvali smo ih da slede
pravila sluzave plesni.

00:08:45.153 --> 00:08:48.584
Morate da komunicirate putem oscilacija,

00:08:48.584 --> 00:08:49.880
bez reči.

00:08:49.880 --> 00:08:54.813
Morate delovati kao jedan entitet,
jedna masivna ćelija,

00:08:54.813 --> 00:08:56.397
bez ega,

00:08:56.397 --> 00:08:58.982
a motivacija za kretanje

00:08:58.982 --> 00:09:00.890
i istraživanje okoline

00:09:00.890 --> 00:09:02.789
je potraga za hranom.

00:09:02.789 --> 00:09:06.420
Haotična zbrka je usledila
kada je ova gomila stranaca

00:09:06.420 --> 00:09:10.328
povezanih žutim konopcima, u majicama
s natpisom "Biće sluzava plesan"

00:09:10.328 --> 00:09:13.284
lutala muzejskim parkom.

00:09:13.284 --> 00:09:16.610
Kad su naišli na stabla,
morali su da preoblikuju

00:09:16.610 --> 00:09:19.742
svoje veze i da se preurede
kao masivna ćelija

00:09:19.742 --> 00:09:23.729
bez reči.

00:09:23.729 --> 00:09:27.087
To je apsurdan eksperiment
iz mnogo razloga.

00:09:27.087 --> 00:09:29.036
Nije zasnovan na hipotezama.

00:09:29.036 --> 00:09:31.479
Ne pokušavamo da dokažemo, pokažemo ništa.

00:09:31.479 --> 00:09:33.613
Međutim, omogućio nam je

00:09:33.613 --> 00:09:35.961
da široki deo javnosti zaokupiramo

00:09:35.961 --> 00:09:40.392
idejama o inteligenciji,
aktivnosti, autonomiji,

00:09:40.392 --> 00:09:42.721
i pružio nam je razigranu platformu

00:09:42.721 --> 00:09:46.453
za rasprave

00:09:46.453 --> 00:09:48.837
o stvarima koje su usledile.

00:09:48.837 --> 00:09:51.170
Jedna od najuzbudljivijih stvari

00:09:51.170 --> 00:09:54.030
povodom ovog eksperimenta

00:09:54.030 --> 00:09:56.217
bio je razgovor posle toga.

00:09:56.217 --> 00:09:59.910
Sasvim spontani simpozijum
se dogodio u parku.

00:09:59.910 --> 00:10:02.069
Ljudi su razgovarali
o ljudskoj psihologiji,

00:10:02.069 --> 00:10:03.726
kako je teško odreći se

00:10:03.726 --> 00:10:07.035
svoje ličnosti i ega.

00:10:07.035 --> 00:10:10.218
Drugi ljudi su govorili
o bakterijskoj komunikaciji.

00:10:10.218 --> 00:10:12.197
Svaka osoba je dala

00:10:12.197 --> 00:10:15.054
sopstveno tumačenje

00:10:15.054 --> 00:10:17.169
i naš zaključak
iz ovog eksperimenta je bio

00:10:17.169 --> 00:10:20.865
da su ljudi u Roterdamu
bili vrlo kooperativni,

00:10:20.865 --> 00:10:23.661
pogotovo kada su dobili pivo.

00:10:23.661 --> 00:10:25.627
Nismo im davali samo ovas.

00:10:25.627 --> 00:10:27.189
Dali smo im i pivo.

00:10:27.189 --> 00:10:29.383
Ipak nisu bili tako efikasni
kao sluzava plesan

00:10:29.383 --> 00:10:31.367
koja je za mene,

00:10:31.367 --> 00:10:33.736
fascinantna tema.

00:10:33.736 --> 00:10:35.593
Fascinantna je biološki,

00:10:35.593 --> 00:10:37.177
zanimljiva računarski,

00:10:37.177 --> 00:10:39.251
ali je takođe i simbol,

00:10:39.251 --> 00:10:42.909
način uključivanja ideja zajednice,

00:10:42.909 --> 00:10:46.563
kolektivnog ponašanja, saradnje.

00:10:46.563 --> 00:10:49.169
Veliki deo moga rada se oslanja
na naučna istraživanja,

00:10:49.169 --> 00:10:51.873
pa se ovim odaje počast
eksperimentu lavirinta,

00:10:51.873 --> 00:10:53.455
ali na drugačiji način.

00:10:53.455 --> 00:10:55.813
Sluzava plesan je takođe
moj radni materijal.

00:10:55.813 --> 00:11:01.030
Ona je saizvođač fotografija,
grafika, animacija,

00:11:01.030 --> 00:11:02.629
participativnih događaja.

00:11:02.629 --> 00:11:04.977
Iako sluzava plesan ne bira

00:11:04.977 --> 00:11:06.883
da radi sa mnom,

00:11:06.883 --> 00:11:09.485
to jeste neka vrsta saradnje.

00:11:09.485 --> 00:11:11.577
Mogu da predvidim određena ponašanja

00:11:11.577 --> 00:11:13.633
razumevanjem kako funkcioniše,

00:11:13.633 --> 00:11:15.363
ali ne mogu da je kontrolišem.

00:11:15.363 --> 00:11:16.947
Sluzava plesan ima zadnju reč

00:11:16.947 --> 00:11:19.078
u kreativnom procesu.

00:11:19.078 --> 00:11:22.567
I na kraju, ona ima
sopstvenu unutrašnju estetiku.

00:11:22.567 --> 00:11:24.371
Ovi razgranati uzorci koje vidimo,

00:11:24.371 --> 00:11:26.921
viđamo u svim prirodnim oblicima
i razmerama,

00:11:26.921 --> 00:11:29.721
od rečnih delti do sevanja munje,

00:11:29.721 --> 00:11:33.757
od naših krvnih sudova
do neuronskih mreža.

00:11:33.757 --> 00:11:36.220
Postoje očito značajna pravila igre

00:11:36.220 --> 00:11:38.485
u ovom jednostavnom,
a ipak složenom organizmu

00:11:38.485 --> 00:11:42.277
i bez obzira koje je naša perspektiva
ili naš način ispitivanja,

00:11:42.277 --> 00:11:44.270
postoji mnogo toga što možemo da naučimo

00:11:44.270 --> 00:11:45.829
iz opažanja i bavljenja

00:11:45.829 --> 00:11:48.950
sa ovom lepom grudvicom bez mozga.

00:11:48.950 --> 00:11:52.165
Dajem vam Physarum polycephalum.

00:11:52.165 --> 00:11:53.918
Hvala vam.

00:11:53.918 --> 00:11:54.880
(Aplauz)