0:00:06.280,0:00:08.160
Serê çar sanîyan,

0:00:08.163,0:00:10.560
mirovek teşhîsa nexweşiya Alzheimer

0:00:10.560,0:00:11.580
distîne.

0:00:11.582,0:00:13.754
Sedema herî berbalav a xurîfinê ye,

0:00:13.754,0:00:16.934
li seranserê dinyayê li 40 mîlyon însanî [br]bandorê dike,

0:00:16.940,0:00:19.560
li gor lêkolînên îro tedawiya we

0:00:19.560,0:00:21.615
nehatiye fahm kirin.

0:00:21.615,0:00:24.888
Dr. Alois Alzheimer, derûnnasê alman,

0:00:24.888,0:00:27.935
cara yekem semptoman diyar dike.[1901]

0:00:27.935,0:00:30.475
Li nexweşxanê bi nexweşekî re

0:00:30.480,0:00:32.311
astengiyên wek

0:00:32.311,0:00:34.115
pirsgirêkên xewê,

0:00:34.115,0:00:37.255
kêmbûna hiş, xirabûna rewşa psîkolojîk,

0:00:37.260,0:00:39.651
û zêdebûna konfuzyonê diyar dibin.

0:00:39.651,0:00:41.528
Dema nexweş dimire

0:00:41.528,0:00:43.739
Alzheimer otopsiya wî dike

0:00:43.739,0:00:45.779
u fikrê xwe yê ku

0:00:45.779,0:00:48.519
ev nexweşî avaniya mêjî diguherîne,

0:00:48.520,0:00:50.160
test dike.

0:00:50.163,0:00:52.114
Dema bi mîkroskopê dinihêre,

0:00:52.114,0:00:54.587
di mêjî de guhertinên eşkere yên wek;

0:00:54.587,0:00:56.781
proteînên ku bi awayê xelet berhev bûnê

0:00:56.781,0:00:58.115
(navê wan plak e) û

0:00:58.115,0:01:00.548
girêkên norofibriller dibîne.

0:01:00.548,0:01:02.926
Ev plak û girêk bi hev re

0:01:02.926,0:01:05.345
avaniya mêjî têk dibin.

0:01:05.345,0:01:07.360
Dema proteînen membrana ku

0:01:07.360,0:01:09.780
şaneyên tûreyê dorpeç dikin,

0:01:09.780,0:01:12.640
ji aliyê enzîmên taybet ve tên hûrkirin,

0:01:12.640,0:01:15.060
beta-amyloid çêdibin.

0:01:15.062,0:01:16.980
Ev beta amyloid jî mezeloqî ne

0:01:16.980,0:01:18.440
û li hev kom dibin.

0:01:18.448,0:01:20.760
Ji van komikên beta amyloid re

0:01:20.760,0:01:22.380
plak tê gotin.

0:01:22.380,0:01:24.173
Ev kom sînyalan blok dikin

0:01:24.180,0:01:26.760
lewre têkiliya navbera şaneyan jî xera dibe

0:01:26.760,0:01:28.860
û dûv re şaneyên parastinê

0:01:28.860,0:01:31.940
êrîşî van şaneyên tûre yên xirabûyî

0:01:31.940,0:01:32.832
dikin.

0:01:32.832,0:01:35.792
Di nexweşiya Alzheimerê de girekên norofibrîler

0:01:35.800,0:01:38.699
ji proteînên bi navê ''tau'' çêdibin.

0:01:38.699,0:01:41.589
Di navbera şaneyên mêjî de [br]torekê ji boriyan pêk tê heye.

0:01:41.589,0:01:43.604
Ev tor wek rêyeke ji bo xurek û

0:01:43.613,0:01:45.176
pêdiviyan dişixule.

0:01:45.176,0:01:47.719
Di rewşa asayî de proteînên tau

0:01:47.719,0:01:49.819
van boriyan rast dikin û

0:01:49.820,0:01:51.892
molekul bi hêsanî derbas dibin.

0:01:51.892,0:01:53.972
Lê di nexweşiya Alzheimer de

0:01:53.980,0:01:57.060
proteîn xera dibin dibin girek,

0:01:57.064,0:01:58.896
ev borî hildiweşin

0:01:58.896,0:02:01.401
lewre xurekên pewist nagihin şaneyan

0:02:01.401,0:02:04.029
û dike ku şane bimirin.

0:02:04.029,0:02:06.365
Ev plak û girekên patolojîk

0:02:06.365,0:02:08.697
ji hipokampus dest pê dikin ku

0:02:08.697,0:02:11.116
hipokampus ji tomarkirina bîranînan berpirsiyar e.

0:02:11.116,0:02:12.976
Lewre hafizaya dema kurt xira dibe û

0:02:12.980,0:02:15.531
ev semptoma yekem a Alzheimerê ye.

0:02:15.531,0:02:17.551
Proteîn li heremên mêjî yen din jî

0:02:17.560,0:02:19.031
belav dibin,

0:02:19.031,0:02:20.865
guhertinên girîng çê dike

0:02:20.865,0:02:23.281
û nexweşi pêş de diçe.

0:02:23.281,0:02:24.720
Li mêjiyê pêş proteîn

0:02:24.720,0:02:28.052
hêza ramanê ya mêjî têk dibin.

0:02:28.052,0:02:31.220
Duv re li herema ku hestên mirov [br]kontrol dike belav dibin

0:02:31.220,0:02:33.557
û rewşa derunî jî digihure.

0:02:33.557,0:02:34.877
Di lutkeya mêjî de

0:02:34.880,0:02:37.140
dibin sedema halusînasyonan,

0:02:37.145,0:02:39.198
dema ku digihin pişta mêjî

0:02:39.198,0:02:41.197
plak û girek bi hev re

0:02:41.197,0:02:43.615
bîranînen kur ên mêjî jî jê dibin.

0:02:43.615,0:02:45.236
Di dawiyê de navendên ku

0:02:45.236,0:02:48.030
lexistina dil û kezeba spî kontrol dikin jî

0:02:48.030,0:02:49.826
xera dibin û dimirin.

0:02:49.826,0:02:52.040
Ji bo ku ev nexweşî dijwar e û zû pêş de diçe,

0:02:52.040,0:02:54.860
gelek lêkolîner ji bo çareya wê xebitîn

0:02:54.864,0:02:58.616
lê niha li ser pêşveçûna nexweşiyê [br]hêdî bikin dişixulin.

0:02:58.616,0:03:00.003
Çareyeke demkî ev e ku

0:03:00.003,0:03:02.630
hûrkirina asetîlkolînê kêmtir dike.

0:03:02.630,0:03:05.283
Asetîlkolîn peyamnerekê girîng a kîmyevî ye.

0:03:05.283,0:03:08.600
Şaneyên asetîlkolînê çêdikin [br]bi nexweşiya Alzheimerê dimirin,

0:03:08.600,0:03:10.860
radeya asetîlkolîne kêm dibe.

0:03:10.865,0:03:13.181
Çareyeke din jî derzî ye ku

0:03:13.181,0:03:15.642
şaneyên parastine

0:03:15.642,0:03:19.229
beyî plakên beta amyloid kom bibin, êrîşî wan dike.

0:03:19.229,0:03:22.030
Lê hê jî dive çareyeke rastî bê dîtin.

0:03:22.030,0:03:23.780
Nexweşiya Alzheimerê berî sedsalî

0:03:23.780,0:03:25.449
hat pênase kirin,

0:03:25.449,0:03:28.113
lê hê jî tam nehatiya fahm kirin.

0:03:28.113,0:03:30.453
Belkî rojeke mekanîzmaya vê nexweşiyê

0:03:30.460,0:03:32.696
bi temamî bê fahmkirin û

0:03:32.696,0:03:34.910
çareyeke wê bê dîtin.

0:03:34.910,0:03:49.190
[Werger: Xulamê Mîr]