0:00:06.542,0:00:09.560
Bạn sẽ trả bao nhiêu tiền [br]cho một bó hoa tulip?

0:00:09.560,0:00:12.292
Một vài đô? Hay một trăm đô?

0:00:12.292,0:00:14.821
Thế một triệu đô thì sao?

0:00:14.821,0:00:16.142
Chắc là không đâu.

0:00:16.142,0:00:19.002
Ừm, thế bạn sẽ trả bao nhiêu[br]cho ngôi nhà này?

0:00:19.002,0:00:23.244
hay trả bao nhiêu để được đồng sở hữu[br]một trang web chuyên bán đồ cho thú cưng?

0:00:23.244,0:00:25.072
Vào một số thời điểm,

0:00:25.072,0:00:28.925
hoa tulip, bất động sản hay cổ phần của trang pets.com

0:00:28.925,0:00:32.877
đều được bán với giá cao hơn nhiều[br]so với giá trị thật của chúng.

0:00:32.877,0:00:38.379
Trong mỗi trường hợp trên, giá bán liên tiếp tăng vọt [br]rồi đột ngột tụt dốc không phanh.

0:00:38.379,0:00:40.742
Các nhà kinh tế gọi đây là bong bóng.

0:00:40.742,0:00:43.316
Vậy chính xác bong bóng này là gì?

0:00:43.316,0:00:47.067
Ừm, để hiểu rõ hơn thì [br]ta sẽ bắt đầu với trường hợp của hoa tulip

0:00:47.067,0:00:51.787
Vào thế kỷ 17, đất nước Hà Lan bước vào [br]một thời kỳ hoàng kim

0:00:51.787,0:00:57.188
Trong những năm 30 của thế kỷ 17, Amsterdam là một bến cảng kiêm trung tâm thương mại trọng yếu.

0:00:57.188,0:01:01.203
Những con tàu Hà Lan chất đầy những gia vị [br]mang về từ châu Á

0:01:01.203,0:01:03.381
và đem bán lại ở châu Âu với nhiều lợi nhuận.

0:01:03.381,0:01:07.983
Nhờ vậy Amsterdam trở nên trù phú, với vô số [br]thương gia và những người thợ tài hoa

0:01:07.983,0:01:11.350
những người phô bày sự phát đạt của họ [br]bằng cách sống trong những biệt thự

0:01:11.350,0:01:14.182
với những vườn hoa bao quanh.

0:01:14.182,0:01:17.387
Và có một loại hoa cực kỳ được ưa chuộng:

0:01:17.387,0:01:18.906
hoa tulip.

0:01:18.906,0:01:21.601
Hoa tulip được chở đến châu Âu trên những tàu buôn

0:01:21.601,0:01:23.372
rong ruổi từ phương Đông xa xôi.

0:01:23.372,0:01:26.487
Bởi lẽ đó mà hoa tulip được coi là một loài hoa lạ

0:01:26.487,0:01:28.379
và cũng là một loài hoa khó trồng

0:01:28.379,0:01:32.197
vì để đợi được một bông hoa nở, [br]có thể mất đến hàng năm trời

0:01:32.197,0:01:36.149
Trong những năm 1630, sự bùng nổ của [br]loại virus ăn hoa tulip

0:01:36.149,0:01:39.324
khiến cho những bông hoa này [br]nom thậm chí còn đẹp hơn

0:01:39.324,0:01:43.377
với những đường sọc sặc sỡ trên cánh hoa, [br]hao hao như một ngọn lửa

0:01:43.377,0:01:47.070
Những bông hoa tulip như thế quý hiếm [br]hơn những bông hoa tulip thường

0:01:47.070,0:01:51.120
theo lẽ đó, giá của chúng cũng bắt đầu tăng,

0:01:51.120,0:01:54.011
đi kèm với nó là cơn sốt hoa tulip.

0:01:54.011,0:01:57.766
Chẳng mấy chốc, hoa tulip trở thành [br]một hiện tượng trên khắp cả nước

0:01:57.766,0:02:00.689
và hội chứng hoa tulip đã ra đời.

0:02:00.689,0:02:03.826
Một hội chứng xuất hiện khi có sự tăng cao của giá cả

0:02:03.826,0:02:07.268
kết hợp với việc sẵn lòng chi trả một cái giá trên trời

0:02:07.268,0:02:11.508
cho một thứ có giá trị thực chất thấp hơn rất nhiều.

0:02:11.508,0:02:16.224
Một ví dụ gần đây là hội chứng .com [br]trong những năm 1990.

0:02:16.224,0:02:21.424
Cổ phần của các trang web thú vị mới lập cũng giống như những bông hoa tulip ở thế kỷ 17.

0:02:21.424,0:02:23.584
Ai cũng muốn sở hữu một phần.

0:02:23.584,0:02:27.240
Càng nhiều người muốn mua hoa tulip, [br]thì giá hoa tulip càng tăng.

0:02:27.240,0:02:29.682
Thậm chí có khi, một củ hoa tulip,

0:02:29.682,0:02:35.685
được bán với giá gấp mười lần tiền lương một năm của [br]một người thợ thủ công lành nghề.

0:02:35.685,0:02:36.741
Trên thị trường cổ phiếu,

0:02:36.741,0:02:41.201
giá của cổ phiếu được xác định dựa trên [br]cung và cầu của nhà đầu tư

0:02:41.201,0:02:42.850
Giá cổ phiếu có xu hướng tăng

0:02:42.850,0:02:46.706
nếu người ta cho rằng sắp tới công ty đó[br]sẽ thu được nhiều lợi nhuận hơn

0:02:46.706,0:02:49.147
Khi đó các nhà đầu tư sẽ mua nhiều cổ phiếu hơn,

0:02:49.147,0:02:53.461
vô tình càng đẩy giá lên cao do cầu tăng.

0:02:53.461,0:02:57.528
dẫn đến một phản hồi lặp khi các nhà đầu tư [br]bị mắc ảo tưởng vì nghe theo số đông

0:02:57.528,0:03:01.766
khiến cho giá bị đẩy lên cao vọt so với giá trị thực.

0:03:01.766,0:03:03.852
và tạo ra bong bóng kinh tế.

0:03:03.852,0:03:07.702
Để hội chứng kết thúc hay để chọc vỡ bong bóng [br]thì tất cả những gì cần là

0:03:07.702,0:03:11.068
có nhiều người cùng ngộ ra sự thật rằng[br]giá của cổ phiếu,

0:03:11.068,0:03:14.350
hay giá một bông hoa tulip,[br]cao hơn rất nhiều so với giá trị thật của nó.

0:03:14.350,0:03:16.691
Đó là điều đã xảy ra với cả hai hội chứng trên.

0:03:16.691,0:03:19.133
Đùng một cái, cầu biến mất.

0:03:19.133,0:03:21.674
Giá bị đẩy xuống thấp một cách kinh ngạc,

0:03:21.674,0:03:22.918
và BÙM!

0:03:22.918,0:03:26.038
Bong bóng vỡ, và thị trường khủng hoảng.

0:03:26.038,0:03:31.278
Ngày nay, các học giả đang miệt mài nghiên cứu[br]trong nỗ lực dự đoán nguyên nhân của bong bóng

0:03:31.278,0:03:33.323
cũng như làm thế nào để tránh được chúng.

0:03:33.323,0:03:35.736
Hội chứng hoa tulip là một minh họa sống động

0:03:35.736,0:03:39.414
của nguyên tắc sống còn khi đối diện với một bong bóng

0:03:39.414,0:03:42.285
và có thể giúp chúng ta hiểu hơn những ví dụ gần đây

0:03:42.285,0:03:46.100
như bong bóng bất động sản hồi cuối những năm 2000s

0:03:46.100,0:03:48.388
Nền kinh tế sẽ còn trải qua nhiều giai đoạn

0:03:48.388,0:03:50.595
thăng trầm nữa.

0:03:50.595,0:03:52.952
Thế nên trong khi đợi đến lúc [br]hội chứng tiếp theo xảy ra,

0:03:52.952,0:03:54.932
và bong bóng tiếp theo bị chọc vỡ,

0:03:54.932,0:03:57.220
hãy thưởng cho mình một bó hoa tulip

0:03:57.220,0:04:01.256
và tận hưởng sự thật rằng bạn đã không phải đánh đổi một cánh tay hay chân của mình để mua chúng.