Hoeveel ben je bereid te betalen
voor een bosje tulpen?
Een paar euro? Honderd euro?
Wat zou je zeggen van een miljoen euro?
Waarschijnlijk niet.
Hoeveel ben je bereid
voor dit huis te betalen
of voor een aandeel in een website
die huisdierartikelen verkoopt?
Op verschillende punten in de geschiedenis
zijn tulpen, onroerend goed
en aandelen in huisdier.nl
voor veel meer verkocht
dan wat ze werkelijk waard waren.
In elk van die gevallen bleef de prijs
alsmaar stijgen, tot ze plots instortte.
Economen spreken hierbij
van een 'zeepbel'.
Wat gebeurt er precies in zo'n zeepbel?
Laten we de tulpen als voorbeeld nemen.
In de 17e eeuw beleefden
de Nederlanden haar Gouden Eeuw.
In de jaren 1630 was Amsterdam belangrijk
als haven en als handelscentrum.
Nederlandse schepen importeerden
grote hoeveelheden kruiden vanuit Azië
om in Europa grote winsten te behalen.
Hierdoor woelde het in Amsterdam van
rijke, kundige kooplieden en handelaren,
die hun welvaart toonden
met hun grote herenhuizen
omringd door bloemperken.
Er was in het bijzonder
grote vraag naar één bloemsoort:
de tulp.
De tulp werd door handelsschepen
naar Europa gebracht
die vanuit het Oosten waren vertrokken.
Zodoende werd de tulp
als exotische bloem beschouwd
die nog lastig groeide ook,
omdat het jaren kon duren voordat
een bloembol een bloem zou voortbrengen.
In de jaren 1630 zorgde de uitbraak
van een tulpenvirus ervoor
dat bepaalde bloemen nog mooier werden
door de bloemblaadjes van kleurrijke
en vlammige contouren te voorzien.
Een dergelijke tulp was schaarser
dan een normale tulp
en de prijzen van deze tulpen
begonnen als gevolg hiervan te stijgen
en hiermee ook
de populariteit van de tulp.
Het duurde niet lang voordat de tulp
een nationale sensatie werd
en de tulpengekte was begonnen.
Een manie doet zich voor
bij opwaartse prijstrends
in combinatie met de bereidheid
grote sommen geld te betalen
voor iets dat een veel lagere
intrinsieke waarde heeft.
Een recentelijk voorbeeld is
de dotcomgekte van de jaren 90.
Aandelen in nieuwe, veelbelovende websites
waren als de tulpen van de 17e eeuw.
Iedereen wilde ze.
Des te meer mensen de tulp wilden,
des te hoger de prijs.
Op een bepaald moment
werd één enkele tulpenbol verkocht
voor meer dan 10 keer het jaarsalaris
van een kundig handwerker.
Op de aandelenmarkt
is de prijs van een aandeel gebaseerd
op de vraag en het aanbod van beleggers.
De prijs van een aandeel stijgt vaak
wanneer het erop lijkt dat een bedrijf
in de toekomst meer gaat verdienen.
Beleggers kopen dan meer van die aandelen,
waardoor de prijs van het aandeel verder
toeneemt als gevolg van gestegen vraag.
Dit kan resulteren in een vicieuze cirkel
waar beleggers in verstrikt raken
en ervoor zorgen dat prijzen
ver boven de intrinsieke waarde stijgen.
Op deze manier vormen zij de zeepbel.
Het enige wat nodig is om een einde
aan de gekte en de zeepbel te maken,
is het gemeenschappelijk besef
dat de prijs van het aandeel of de tulp
ver boven de werkelijke waarde ligt.
Dit gebeurde in het geval
van beide gektes.
Plotseling stagneerde de vraag.
De prijzen stortten naar beneden
en plop!
De zeepbellen spatten uit elkaar
en de markten stortten ineen.
Vandaag de dag proberen geleerden ijverig
de oorzaak van een zeepbel te voorspellen
opdat ze vermeden kunnen worden.
De tulpengekte
is een doeltreffend voorbeeld
van de onderliggende
mechanismen in een zeepbel
en kan ons helpen
meer recente voorbeelden te begrijpen
zoals de vastgoedzeepbel
in het vorige decennium.
De economie zal zich altijd
door fases bewegen
van hoog- en laagconjunctuur.
Dus terwijl je wacht
op de volgende gekte,
de volgende zeepbel
om uiteen te spatten,
doe jezelf dan een bosje bloemen cadeau
en wees blij dat het
geen financiële aderlating was.