1
00:00:06,542 --> 00:00:09,560
Πόσα θα πληρώνατε
για ένα μπουκέτο τουλίπες;

2
00:00:09,560 --> 00:00:12,292
Μερικά δολάρια; Εκατό δολάρια;

3
00:00:12,292 --> 00:00:14,821
Τι θα λέγατε για ένα εκατομμύριο δολάρια;

4
00:00:14,821 --> 00:00:16,142
Μάλλον όχι.

5
00:00:16,142 --> 00:00:19,002
Λοιπόν, πόσο θα πληρώνατε
για αυτό το σπίτι,

6
00:00:19,002 --> 00:00:23,244
ή για τη μερική ιδιοκτησία ιστοσελίδας
που πουλάει προμήθειες για κατοικίδια;

7
00:00:23,244 --> 00:00:25,072
Σε διαφορετικές στιγμές στον χρόνο,

8
00:00:25,072 --> 00:00:28,925
οι τουλίπες, τα ακίνητα και οι μετοχές
διαδικτυακής εταιρείας για κατοικίδια

9
00:00:28,925 --> 00:00:32,877
έχουν όλα πουληθεί
για πολύ περισσότερο απ' ό,τι αξίζουν.

10
00:00:32,877 --> 00:00:38,379
Σε κάθε περίπτωση, η τιμή αυξήθηκε ξανά
και ξανά και μετά κατρακύλησε απότομα.

11
00:00:38,379 --> 00:00:40,742
Αυτό οι οικονομολόγοι το αποκαλούν φούσκα.

12
00:00:40,742 --> 00:00:43,316
Άρα τι συμβαίνει ακριβώς με μια φούσκα;

13
00:00:43,316 --> 00:00:47,067
Ας ξεκινήσουμε με τις τουλίπες
για να αποκτήσουμε μια καλύτερη ιδέα.

14
00:00:47,067 --> 00:00:51,787
Τον 17ο αιώνα η Ολλανδία εισήλθε
στην ολλανδική χρυσή εποχή.

15
00:00:51,787 --> 00:00:57,188
Ήδη τη δεκαετία του 1630, το Άμστερνταμ
ήταν σημαντικό λιμάνι και εμπορικό κέντρο.

16
00:00:57,188 --> 00:01:01,203
Ολλανδικά πλοία εισήγαγαν μπαχαρικά
από την Ασία σε τεράστιες ποσότητες

17
00:01:01,203 --> 00:01:03,381
για να βγάλουν κέρδος στην Ευρώπη.

18
00:01:03,381 --> 00:01:07,983
Έτσι το Άμστερνταμ ήταν γεμάτο
με πλούσιους, ειδικευμένους εμπόρους

19
00:01:07,983 --> 00:01:11,350
που επιδείκνυαν την ευημερία τους
κατοικώντας σε επαύλεις

20
00:01:11,350 --> 00:01:14,182
περιστοιχισμένες από κήπους με λουλούδια.

21
00:01:14,182 --> 00:01:17,387
Και υπήρχε ένα λουλούδι
σε ιδιαιτέρως υψηλή ζήτηση:

22
00:01:17,387 --> 00:01:18,906
η τουλίπα.

23
00:01:18,906 --> 00:01:21,601
Η τουλίπα ήρθε στην Ευρώπη
με εμπορικά πλοία

24
00:01:21,601 --> 00:01:23,372
που απέπλεαν από την Ανατολή.

25
00:01:23,372 --> 00:01:26,457
Εξαιτίας αυτού, θεωρείτο εξωτικό λουλούδι

26
00:01:26,457 --> 00:01:28,379
που ήταν επίσης δύσκολο
να καλλιεργήσεις,

27
00:01:28,379 --> 00:01:32,197
αφού μπορούσε να πάρει και χρόνια
σε μία μόνο τουλίπα να ανθίσει.

28
00:01:32,197 --> 00:01:36,149
Στη δεκαετία του 1630,
το ξέσπασμα του ιού των τουλιπών

29
00:01:36,149 --> 00:01:39,324
έκανε επιλεγμένα λουλούδια
ακόμη πιο όμορφα

30
00:01:39,324 --> 00:01:43,377
αφού σχημάτιζε στα πέταλα
πολύχρωμες γραμμές που έμοιαζαν με φλόγες.

31
00:01:43,377 --> 00:01:47,070
Μια τέτοια τουλίπα ήταν πιο σπάνια
από την τυπική τουλίπα

32
00:01:47,070 --> 00:01:51,120
με αποτέλεσμα οι τιμές για αυτά
τα λουλούδια να αρχίσουν να ανεβαίνουν

33
00:01:51,120 --> 00:01:54,011
και μαζί τους,
η δημοτικότητα της τουλίπας.

34
00:01:54,011 --> 00:01:57,766
Δεν άργησε να γίνει ντόρος
σε εθνικό επίπεδο για την τουλίπα

35
00:01:57,766 --> 00:02:00,689
και η μανία για την τουλίπα γεννήθηκε.

36
00:02:00,689 --> 00:02:03,826
Μια μανία προκύπτει
όταν υπάρχει ανοδική κίνηση της τιμής

37
00:02:03,826 --> 00:02:07,268
συνδυασμένη με προθυμία
για πληρωμή μεγάλων χρηματικών ποσών

38
00:02:07,268 --> 00:02:11,508
για κάτι που αποτιμάται
πολύ χαμηλότερα σε εγγενή αξία.

39
00:02:11,508 --> 00:02:16,224
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η μανία για
εταιρείες διαδικτύου τη δεκαετία του 1990.

40
00:02:16,224 --> 00:02:21,424
Μετοχές σε νέες συναρπαστικές ιστοσελίδες
ήταν σαν τις τουλίπες του 17ου αιώνα.

41
00:02:21,424 --> 00:02:23,584
Όλοι ήθελαν μερικές.

42
00:02:23,584 --> 00:02:27,240
Όσο πιο πολλοί άνθρωποι ήθελαν τουλίπες,
τόσο μπορούσε να ανέβει η τιμή.

43
00:02:27,240 --> 00:02:29,682
Κάποια στιγμή,
ένας και μόνο βολβός τουλίπας

44
00:02:29,682 --> 00:02:35,685
πουλιόταν πάνω από δέκα φορές
τον ετήσιο μισθό του ειδικευμένου τεχνίτη.

45
00:02:35,685 --> 00:02:36,741
Στο χρηματιστήριο,

46
00:02:36,741 --> 00:02:41,181
η τιμή των μετοχών βασίζεται στη προσφορά
και τη ζήτηση των επενδυτών.

47
00:02:41,181 --> 00:02:42,850
Οι τιμές τους τείνουν να ανεβαίνουν

48
00:02:42,850 --> 00:02:46,486
όταν φαίνεται πως μια εταιρεία
θα βγάλει περισσότερα στο μέλλον.

49
00:02:46,486 --> 00:02:49,147
Οι επενδυτές μπορεί τότε
να αγοράσουν πιο πολλές μετοχές,

50
00:02:49,147 --> 00:02:53,461
ανεβάζοντας τις τιμές περαιτέρω
λόγω της αυξημένης ζήτησης.

51
00:02:53,461 --> 00:02:57,528
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο
όπου επενδυτές παρασύρονται από τον σάλο

52
00:02:57,528 --> 00:03:01,766
και τελικά οδηγούν τις τιμές
μακράν πάνω από την εγγενή αξία,

53
00:03:01,766 --> 00:03:03,852
δημιουργώντας μια φούσκα.

54
00:03:03,852 --> 00:03:07,702
Το μόνο που χρειάζεται για να τελειώσει
μια μανία και να σκάσει μια φούσκα

55
00:03:07,702 --> 00:03:11,068
είναι η συλλογική συνειδητοποίηση
ότι η τιμή της μετοχής,

56
00:03:11,068 --> 00:03:14,350
ή μιας τουλίπας,
υπερβαίνει κατά πολύ την αξία της.

57
00:03:14,350 --> 00:03:16,691
Αυτό συνέβη και με τις δύο μανίες.

58
00:03:16,691 --> 00:03:19,133
Ξαφνικά η ζήτηση τελείωσε.

59
00:03:19,133 --> 00:03:21,674
Οι τιμές ωθήθηκαν
σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα,

60
00:03:21,674 --> 00:03:22,918
και μπαμ!

61
00:03:22,918 --> 00:03:26,038
Οι φούσκες έσκασαν και η αγορά συνετρίβει.

62
00:03:26,038 --> 00:03:31,278
Σήμερα οι μελετητές κοπιάζουν προσπαθώντας
να προβλέψουν τι προκαλεί μια φούσκα

63
00:03:31,278 --> 00:03:33,323
και πώς να τις αποφύγουν.

64
00:03:33,323 --> 00:03:35,736
Η μανία για τις τουλίπες είναι
μια σαφής επεξήγηση

65
00:03:35,736 --> 00:03:39,004
των βασικών αρχών
που λειτουργούν σε μια φούσκα

66
00:03:39,004 --> 00:03:42,285
και μπορούν να μας βοηθήσουν
να κατανοήσουμε πιο πρόσφατα παραδείγματα

67
00:03:42,285 --> 00:03:46,000
όπως η φούσκα των ακινήτων
στο τέλος της δεκαετίας του 2000.

68
00:03:46,000 --> 00:03:48,388
Η οικονομία θα συνεχίσει
να περνάει μέσα από φάσεις

69
00:03:48,388 --> 00:03:50,595
ραγδαίας οικονομικής ανόδου και πτώσης.

70
00:03:50,595 --> 00:03:52,952
Έτσι ενώ περιμένουμε
τη νέα μανία να ξεκινήσει,

71
00:03:52,952 --> 00:03:54,932
και την επόμενη φούσκα να σκάσει,

72
00:03:54,932 --> 00:03:57,220
αγοράστε στον εαυτό σας
ένα μπουκέτο τουλίπες,

73
00:03:57,220 --> 00:04:01,256
και χαρείτε που δεν χρειάστηκε
να το πληρώσετε χρυσάφι.