WEBVTT

00:00:07.251 --> 00:00:09.872
Vào năm 1816,


00:00:09.872 --> 00:00:12.382
khi Châu Âu và Bắc Mỹ vừa trải qua

00:00:12.382 --> 00:00:15.276
hàng loạt cuộc chiến tàn khốc

00:00:15.276 --> 00:00:18.258
và bắt đầu công cuộc tái thiết chậm chạp,

00:00:18.258 --> 00:00:20.759
thì thiên nhiên lại có 
những kế hoạch khác.

00:00:20.759 --> 00:00:23.351
Sau 2 năm mùa vụ thất thu,

00:00:23.351 --> 00:00:26.289
mùa xuân năm đó lại có
mưa to và gió lạnh,

00:00:26.289 --> 00:00:29.274
gây ngập các con sông và
làm mất mùa

00:00:29.274 --> 00:00:31.853
trải dài từ British Isles đến Thụy Sĩ.

00:00:31.853 --> 00:00:35.642
Trong khi đó, tuyết với màu sắc kỳ lạ rơi
tại Ý và Hungary,

00:00:35.642 --> 00:00:40.486
rồi xảy ra nạn đói, khủng hoảng thực phẩm
và các bệnh dịch.

00:00:40.486 --> 00:00:42.655
New England thì bị bao trùm

00:00:42.655 --> 00:00:44.347
bởi sương mù bất thường

00:00:44.347 --> 00:00:45.576
và không tan đi

00:00:45.576 --> 00:00:47.494
do mặt đất vẫn bị đóng băng

00:00:47.494 --> 00:00:49.410
cho đến tận tháng 6.

00:00:49.410 --> 00:00:52.790
Trong thời kỳ được gọi là 
"Năm không có mùa hè",

00:00:52.790 --> 00:00:55.328
nhiều người nghĩ tận thế đã đến.

00:00:55.328 --> 00:00:58.588
Nỗi lo sợ được phát họa trong 
bài thơ của Lord Bryon "Bóng Tối":

00:00:58.588 --> 00:01:01.965
"Tôi có một giấc mơ nhưng 
không phải chỉ là mơ.

00:01:01.965 --> 00:01:04.715
Mặt trời chói lòa bỗng tắt nắng,

00:01:04.715 --> 00:01:08.550
và các ngôi sao không còn lang thang
trong không gian vô tận,

00:01:08.550 --> 00:01:10.672
chập chờn và vô định

00:01:10.672 --> 00:01:13.935
và trái đất lạnh giá đung đưa và tối đen

00:01:13.935 --> 00:01:15.799
trong bầu trời không ánh trăng;

00:01:15.799 --> 00:01:19.883
buổi sáng đến rồi đi- và đến,
mà không chút nắng

00:01:19.883 --> 00:01:20.860
Họ không biết rằng

00:01:20.860 --> 00:01:22.777
nguồn gốc sự bất hạnh của họ

00:01:22.777 --> 00:01:27.000
đến từ sự kiện xảy ra một năm trước đó,
ở cách họ hàng ngàn dặm.

00:01:27.000 --> 00:01:30.619
Ngọn núi Tambora, phun trào năm 1815

00:01:30.619 --> 00:01:33.331
trên đảo Sumbawa tại Indonesia,

00:01:33.331 --> 00:01:35.957
được biết đến như một
siêu núi lửa,

00:01:35.957 --> 00:01:38.960
với khối lượng phun trào

00:01:38.960 --> 00:01:42.562
gấp nhiều lần khối lượng phun 
từ núi lửa bình thường.

00:01:42.562 --> 00:01:45.246
Khác với hình ảnh núi lửa phun trào 
thường được khắc họa

00:01:45.246 --> 00:01:47.966
là đá bị nóng chảy tàn phá 
các vùng xung quanh,

00:01:47.966 --> 00:01:50.514
hiểm họa lớn hơn gây ra bới

00:01:50.514 --> 00:01:52.849
những gì thải ra bầu không khí.

00:01:52.849 --> 00:01:55.200
Gió giúp phân tán tro từ núi lửa,

00:01:55.200 --> 00:01:57.298
có thể bao trùm bầu trời
trong nhiều ngày,

00:01:57.298 --> 00:02:00.215
và khí độc, như lưu huỳnh điôxit,

00:02:00.215 --> 00:02:01.841
phản ứng với tầng bình lưu,

00:02:01.841 --> 00:02:03.519
ngăn cản bức xạ mặt trời

00:02:03.519 --> 00:02:06.509
và làm lạnh luồng không khí bên dưới.

00:02:06.509 --> 00:02:08.694
Mùa đông núi lửa,

00:02:08.694 --> 00:02:11.327
kết hợp với những yếu tố khác như mưa axit

00:02:11.327 --> 00:02:12.952
có thể ảnh hưởng nhiều châu lục,

00:02:12.952 --> 00:02:14.495
phá vỡ những chu kỳ tự nhiên

00:02:14.495 --> 00:02:17.465
và hủy diệt sự sống của thực vật
mà các loài khác

00:02:17.465 --> 00:02:20.503
phụ thuộc vào, bao gồm con người.

00:02:20.503 --> 00:02:23.515
Thải ra gần 160 kilomét khối

00:02:23.515 --> 00:02:25.509
đá, khí và tro,

00:02:25.509 --> 00:02:27.304
sự phun trào của núi Tambora

00:02:27.304 --> 00:02:29.762
được ghi nhận là lớn nhất trong lịch sử,

00:02:29.762 --> 00:02:32.680
làm 90,000 người thiệt mạng.

00:02:32.680 --> 00:02:35.397
Nhưng những trận phun trào trước đó
còn chết chóc hơn.

00:02:35.397 --> 00:02:38.883
Phun trào của 
núi Huaynaputina tại Peru năm 1600

00:02:38.883 --> 00:02:41.219
có thể đã gây ra nạn đói tại Nga,

00:02:41.219 --> 00:02:43.317
giết chết gần 2 triệu người,

00:02:43.317 --> 00:02:46.739
và nhũng phun trào khác cũng được cho là
nguyên nhân của các sự kiện,

00:02:46.739 --> 00:02:49.295
như sự sụp đổ của triều đại nhà Hạ
tại Trung Hoa,

00:02:49.295 --> 00:02:52.298
sự biến mất của nền văn minh Minoan,

00:02:52.298 --> 00:02:55.228
và thậm chí là sự chọn lọc về gen 
trong tiến hóa loài người

00:02:55.228 --> 00:02:58.465
ngoại trừ một vài ngàn người
sống sót,

00:02:58.465 --> 00:03:01.544
hầu hết đều mất mạng 70,000 năm về trước.

00:03:01.544 --> 00:03:04.336
Một trong những loại siêu núi lửa 
nguy hiểm nhất là

00:03:04.336 --> 00:03:06.556
miệng núi lửa phun trào,

00:03:06.556 --> 00:03:08.926
được hình thành do
một ngọn núi lửa sụp đổ

00:03:08.926 --> 00:03:10.845
sau khi xảy ra phun trào quá lớn

00:03:10.845 --> 00:03:12.846
khi đó lòng mắcma trở nên trống rỗng

00:03:12.846 --> 00:03:14.966
và không trụ đỡ được sức nặng của chính nó

00:03:14.966 --> 00:03:17.849
Mặc dù phần núi lửa trên mặt đất đã nguội

00:03:17.849 --> 00:03:20.937
phần dưới mặt đất vẫn tiếp tục hoạt động.

00:03:20.937 --> 00:03:22.715
Và khi không có các nào thoát ra,

00:03:22.715 --> 00:03:24.941
mắcma và khí núi lửa tiếp tục

00:03:24.941 --> 00:03:27.881
tích tụ và lan rộng trong lòng đất,

00:03:27.881 --> 00:03:31.299
gây nên áp lực lớn cho đến khi
một trận phun trào khác lớn và dữ dội hơn

00:03:31.299 --> 00:03:33.465
không thể tránh khỏi.

00:03:33.465 --> 00:03:36.916
Và một trong những 
miệng núi lửa còn hoạt động

00:03:36.916 --> 00:03:39.631
nằm ngay dưới 
công viên quốc gia Yellowstone.

00:03:39.631 --> 00:03:43.185
Lần cuối cùng nó phun trào, 
650,000 năm về trước,

00:03:43.185 --> 00:03:45.123
nó bao trùm phần lớn Bắc Mỹ

00:03:45.123 --> 00:03:47.965
trong gần 2 mét tro và đá.

00:03:47.965 --> 00:03:50.283
Các nhà khoa học gần đây quan sát

00:03:50.283 --> 00:03:51.927
những núi lửa đang hoạt động


00:03:51.927 --> 00:03:53.894
và quá trình dự báo sự phun trào,

00:03:53.894 --> 00:03:57.309
tiến hành di tản dân cư 
và chuyển hướng dòng dung nham

00:03:57.309 --> 00:03:59.465
đã ngày càng tiến bộ qua thời gian.

00:03:59.465 --> 00:04:01.549
Nhưng độ lớn và sự tác động toàn cầu

00:04:01.549 --> 00:04:02.964
của một siêu núi lửa

00:04:02.964 --> 00:04:06.258
làm cho rất nhiều người
không thể chạy thoát.

00:04:06.258 --> 00:04:08.716
May mắn là số liệu mới nhất 
cho thấy không có

00:04:08.716 --> 00:04:11.946
dấu hiệu của sự phun trào nào như vậy 
trong vài nghìn năm tới.

00:04:11.946 --> 00:04:14.492
Nhưng lý thuyết về ngày tận thế sẽ đến

00:04:14.492 --> 00:04:16.909
bất ngờ và không thể tránh khỏi

00:04:16.909 --> 00:04:19.370
gây ra bởi những sự kiện cách
nửa vòng trái đất

00:04:19.370 --> 00:04:21.957
vẫn còn mạnh mẽ và đáng sợ.

00:04:21.957 --> 00:04:24.376
Không xa vời như chúng ta vẫn nghĩ.

00:04:24.376 --> 00:04:27.755
"Những cơn gió bị khô héo 
trong bầu không khí ngột ngạc,

00:04:27.755 --> 00:04:29.630
và những đám mây tan biến;

00:04:29.630 --> 00:04:32.355
bóng tối bao trùm--

00:04:32.355 --> 00:04:34.883
vũ trụ chính là đây."- Lord Byron