0:00:07.251,0:00:09.872
Vào năm 1816,[br]

0:00:09.872,0:00:12.382
khi Châu Âu và Bắc Mỹ vừa trải qua

0:00:12.382,0:00:15.276
hàng loạt cuộc chiến tàn khốc

0:00:15.276,0:00:18.258
và bắt đầu công cuộc tái thiết chậm chạp,

0:00:18.258,0:00:20.759
thì thiên nhiên lại có [br]những kế hoạch khác.

0:00:20.759,0:00:23.351
Sau 2 năm mùa vụ thất thu,

0:00:23.351,0:00:26.289
mùa xuân năm đó lại có[br]mưa to và gió lạnh,

0:00:26.289,0:00:29.274
gây ngập các con sông và[br]làm mất mùa

0:00:29.274,0:00:31.853
trải dài từ British Isles đến Thụy Sĩ.

0:00:31.853,0:00:35.642
Trong khi đó, tuyết với màu sắc kỳ lạ rơi[br]tại Ý và Hungary,

0:00:35.642,0:00:40.486
rồi xảy ra nạn đói, khủng hoảng thực phẩm[br]và các bệnh dịch.

0:00:40.486,0:00:42.655
New England thì bị bao trùm

0:00:42.655,0:00:44.347
bởi sương mù bất thường

0:00:44.347,0:00:45.576
và không tan đi

0:00:45.576,0:00:47.494
do mặt đất vẫn bị đóng băng

0:00:47.494,0:00:49.410
cho đến tận tháng 6.

0:00:49.410,0:00:52.790
Trong thời kỳ được gọi là [br]"Năm không có mùa hè",

0:00:52.790,0:00:55.328
nhiều người nghĩ tận thế đã đến.

0:00:55.328,0:00:58.588
Nỗi lo sợ được phát họa trong [br]bài thơ của Lord Bryon "Bóng Tối":

0:00:58.588,0:01:01.965
"Tôi có một giấc mơ nhưng [br]không phải chỉ là mơ.

0:01:01.965,0:01:04.715
Mặt trời chói lòa bỗng tắt nắng,

0:01:04.715,0:01:08.550
và các ngôi sao không còn lang thang[br]trong không gian vô tận,

0:01:08.550,0:01:10.672
chập chờn và vô định

0:01:10.672,0:01:13.935
và trái đất lạnh giá đung đưa và tối đen

0:01:13.935,0:01:15.799
trong bầu trời không ánh trăng;

0:01:15.799,0:01:19.883
buổi sáng đến rồi đi- và đến,[br]mà không chút nắng

0:01:19.883,0:01:20.860
Họ không biết rằng

0:01:20.860,0:01:22.777
nguồn gốc sự bất hạnh của họ

0:01:22.777,0:01:27.000
đến từ sự kiện xảy ra một năm trước đó,[br]ở cách họ hàng ngàn dặm.

0:01:27.000,0:01:30.619
Ngọn núi Tambora, phun trào năm 1815

0:01:30.619,0:01:33.331
trên đảo Sumbawa tại Indonesia,

0:01:33.331,0:01:35.957
được biết đến như một[br]siêu núi lửa,

0:01:35.957,0:01:38.960
với khối lượng phun trào

0:01:38.960,0:01:42.562
gấp nhiều lần khối lượng phun [br]từ núi lửa bình thường.

0:01:42.562,0:01:45.246
Khác với hình ảnh núi lửa phun trào [br]thường được khắc họa

0:01:45.246,0:01:47.966
là đá bị nóng chảy tàn phá [br]các vùng xung quanh,

0:01:47.966,0:01:50.514
hiểm họa lớn hơn gây ra bới

0:01:50.514,0:01:52.849
những gì thải ra bầu không khí.

0:01:52.849,0:01:55.200
Gió giúp phân tán tro từ núi lửa,

0:01:55.200,0:01:57.298
có thể bao trùm bầu trời[br]trong nhiều ngày,

0:01:57.298,0:02:00.215
và khí độc, như lưu huỳnh điôxit,

0:02:00.215,0:02:01.841
phản ứng với tầng bình lưu,

0:02:01.841,0:02:03.519
ngăn cản bức xạ mặt trời

0:02:03.519,0:02:06.509
và làm lạnh luồng không khí bên dưới.

0:02:06.509,0:02:08.694
Mùa đông núi lửa,

0:02:08.694,0:02:11.327
kết hợp với những yếu tố khác như mưa axit

0:02:11.327,0:02:12.952
có thể ảnh hưởng nhiều châu lục,

0:02:12.952,0:02:14.495
phá vỡ những chu kỳ tự nhiên

0:02:14.495,0:02:17.465
và hủy diệt sự sống của thực vật[br]mà các loài khác

0:02:17.465,0:02:20.503
phụ thuộc vào, bao gồm con người.

0:02:20.503,0:02:23.515
Thải ra gần 160 kilomét khối

0:02:23.515,0:02:25.509
đá, khí và tro,

0:02:25.509,0:02:27.304
sự phun trào của núi Tambora

0:02:27.304,0:02:29.762
được ghi nhận là lớn nhất trong lịch sử,

0:02:29.762,0:02:32.680
làm 90,000 người thiệt mạng.

0:02:32.680,0:02:35.397
Nhưng những trận phun trào trước đó[br]còn chết chóc hơn.

0:02:35.397,0:02:38.883
Phun trào của [br]núi Huaynaputina tại Peru năm 1600

0:02:38.883,0:02:41.219
có thể đã gây ra nạn đói tại Nga,

0:02:41.219,0:02:43.317
giết chết gần 2 triệu người,

0:02:43.317,0:02:46.739
và nhũng phun trào khác cũng được cho là[br]nguyên nhân của các sự kiện,

0:02:46.739,0:02:49.295
như sự sụp đổ của triều đại nhà Hạ[br]tại Trung Hoa,

0:02:49.295,0:02:52.298
sự biến mất của nền văn minh Minoan,

0:02:52.298,0:02:55.228
và thậm chí là sự chọn lọc về gen [br]trong tiến hóa loài người

0:02:55.228,0:02:58.465
ngoại trừ một vài ngàn người[br]sống sót,

0:02:58.465,0:03:01.544
hầu hết đều mất mạng 70,000 năm về trước.

0:03:01.544,0:03:04.336
Một trong những loại siêu núi lửa [br]nguy hiểm nhất là

0:03:04.336,0:03:06.556
miệng núi lửa phun trào,

0:03:06.556,0:03:08.926
được hình thành do[br]một ngọn núi lửa sụp đổ

0:03:08.926,0:03:10.845
sau khi xảy ra phun trào quá lớn

0:03:10.845,0:03:12.846
khi đó lòng mắcma trở nên trống rỗng

0:03:12.846,0:03:14.966
và không trụ đỡ được sức nặng của chính nó

0:03:14.966,0:03:17.849
Mặc dù phần núi lửa trên mặt đất đã nguội

0:03:17.849,0:03:20.937
phần dưới mặt đất vẫn tiếp tục hoạt động.

0:03:20.937,0:03:22.715
Và khi không có các nào thoát ra,

0:03:22.715,0:03:24.941
mắcma và khí núi lửa tiếp tục

0:03:24.941,0:03:27.881
tích tụ và lan rộng trong lòng đất,

0:03:27.881,0:03:31.299
gây nên áp lực lớn cho đến khi[br]một trận phun trào khác lớn và dữ dội hơn

0:03:31.299,0:03:33.465
không thể tránh khỏi.

0:03:33.465,0:03:36.916
Và một trong những [br]miệng núi lửa còn hoạt động

0:03:36.916,0:03:39.631
nằm ngay dưới [br]công viên quốc gia Yellowstone.

0:03:39.631,0:03:43.185
Lần cuối cùng nó phun trào, [br]650,000 năm về trước,

0:03:43.185,0:03:45.123
nó bao trùm phần lớn Bắc Mỹ

0:03:45.123,0:03:47.965
trong gần 2 mét tro và đá.

0:03:47.965,0:03:50.283
Các nhà khoa học gần đây quan sát

0:03:50.283,0:03:51.927
những núi lửa đang hoạt động[br]

0:03:51.927,0:03:53.894
và quá trình dự báo sự phun trào,

0:03:53.894,0:03:57.309
tiến hành di tản dân cư [br]và chuyển hướng dòng dung nham

0:03:57.309,0:03:59.465
đã ngày càng tiến bộ qua thời gian.

0:03:59.465,0:04:01.549
Nhưng độ lớn và sự tác động toàn cầu

0:04:01.549,0:04:02.964
của một siêu núi lửa

0:04:02.964,0:04:06.258
làm cho rất nhiều người[br]không thể chạy thoát.

0:04:06.258,0:04:08.716
May mắn là số liệu mới nhất [br]cho thấy không có

0:04:08.716,0:04:11.946
dấu hiệu của sự phun trào nào như vậy [br]trong vài nghìn năm tới.

0:04:11.946,0:04:14.492
Nhưng lý thuyết về ngày tận thế sẽ đến

0:04:14.492,0:04:16.909
bất ngờ và không thể tránh khỏi

0:04:16.909,0:04:19.370
gây ra bởi những sự kiện cách[br]nửa vòng trái đất

0:04:19.370,0:04:21.957
vẫn còn mạnh mẽ và đáng sợ.

0:04:21.957,0:04:24.376
Không xa vời như chúng ta vẫn nghĩ.

0:04:24.376,0:04:27.755
"Những cơn gió bị khô héo [br]trong bầu không khí ngột ngạc,

0:04:27.755,0:04:29.630
và những đám mây tan biến;

0:04:29.630,0:04:32.355
bóng tối bao trùm--

0:04:32.355,0:04:34.883
vũ trụ chính là đây."- Lord Byron