0:00:00.000,0:00:03.735
Gece gökyüzünde[br]yıldızlara baktığınızda

0:00:03.760,0:00:05.216
görebildiğiniz inanılmazdır.[br]

0:00:05.240,0:00:06.696
Güzeldir.

0:00:06.720,0:00:09.816
Ancak daha da inanılmaz[br]olan göremediğiniz şeylerdir

0:00:09.840,0:00:11.216
çünkü artık biliyoruz ki

0:00:11.240,0:00:14.616
her yıldızın ya da[br]neredeyse her yıldızın

0:00:14.640,0:00:15.896
çevresinde bir ya da

0:00:15.920,0:00:17.120
birkaç gezegen bulunuyor.

0:00:18.120,0:00:20.216
Yani bu resmin göstermediği şey

0:00:20.240,0:00:22.376
uzayda varlığını bildiğimiz

0:00:22.400,0:00:23.800
bütün gezegenler.

0:00:24.280,0:00:27.496
Ancak gezegenleri düşündüğümüzde,[br]çok uzaklardaki şeyleri düşünürüz

0:00:27.520,0:00:29.376
kendi gezegenimizden farklı olanları.

0:00:29.400,0:00:31.816
Anca biz de bir gezegendeyiz

0:00:31.840,0:00:35.136
ve Dünya hakkında o kadar[br]çok inanılmaz şey var ki

0:00:35.160,0:00:39.336
benzerini bulmak için çok[br]uzak ve enginlere bakıyoruz.[br]

0:00:39.360,0:00:42.856
Ve araştırdıkça da[br]şahane şeyler buluyoruz.

0:00:42.880,0:00:47.096
Ama ben size Dünya'da olan[br]şahane bir şeyi anlatmak istiyorum.

0:00:47.120,0:00:49.856
Bu da her dakika

0:00:49.880,0:00:52.296
180 kilo hidrojen

0:00:52.320,0:00:54.936
ve neredeyse üç kilo helyumun

0:00:54.960,0:00:57.800
Dünya'dan uzaya kaçması.

0:00:58.800,0:01:02.760
Ve bu gaz çıkıyor ve[br]asla geri gelmiyor.

0:01:03.440,0:01:06.456
Hidrojen, helyum ve bir çok şey

0:01:06.480,0:01:09.336
Dünya'nın atmosferi olarak[br]bilinen şeyi oluşturuyor.

0:01:09.360,0:01:13.176
Atmosfer sadece bu ince[br]mavi çizgiyi oluşturan gazlar,

0:01:13.200,0:01:16.416
burada Uluslararası Uzay[br]İstasyonu'ndan

0:01:16.440,0:01:18.680
astronotların çektiği[br]fotoğrafta görünüyor.

0:01:19.200,0:01:22.576
Gezegenimizin çevresindeki[br]bu incecik kisve

0:01:22.600,0:01:24.936
hayatın gelişmesini sağlayan şey.

0:01:24.960,0:01:27.816
Gezegenimizi çok fazla[br]çarpışma, meteor

0:01:27.840,0:01:29.856
ve benzerlerinden koruyor.

0:01:29.880,0:01:33.656
O kadar şahane bir görüngü ki

0:01:33.680,0:01:36.496
kayboluyor olduğu gerçeği

0:01:36.520,0:01:39.320
bir nebze de olsa[br]sizi korkutmalı.

0:01:40.160,0:01:43.456
Benim incelediğim şey de bu süreç

0:01:43.480,0:01:45.720
ve buna atmosferik kaçış deniyor.

0:01:46.680,0:01:51.256
Atmosferik kaçış sadece[br]Dünya gezegenine özgü değil.

0:01:51.280,0:01:55.016
Bana sorarsanız gezegen[br]olmanın bir parçası bu

0:01:55.040,0:01:59.376
çünkü sadece Dünya değil[br]evrendeki bütün gezegenler

0:01:59.400,0:02:01.976
atmosferik kaçış yaşayabilir.

0:02:02.000,0:02:07.400
Bunun gerçekleşme şekli de[br]gezegenler hakkında çok şey söylüyor.

0:02:07.920,0:02:10.576
Çünkü güneş sistemini düşündüğünüzde

0:02:10.600,0:02:12.640
bu resmi düşünebilirsiniz.

0:02:13.800,0:02:17.216
Ve sekiz ya da dokuz gezegen[br]olduğunu söyleyebilirsiniz.

0:02:17.240,0:02:19.736
Bu resme tahammül edemeyenler,

0:02:19.760,0:02:21.136
sizin için birini ekleyeceğim.

0:02:21.160,0:02:22.376
(Gülüşmeler)

0:02:22.400,0:02:25.280
New Horizons izniyle,[br]Pluto'yu ekliyoruz.

0:02:26.160,0:02:27.376
Buradaki şey şu ki

0:02:27.400,0:02:30.136
bu konuşma ve atmosferik[br]kaçışı açıklamak için

0:02:30.160,0:02:32.176
Pluto benim aklımda bir gezegen,

0:02:32.200,0:02:36.136
yıldızların çevresinde[br]göremediğimiz gezegenlerin de

0:02:36.160,0:02:37.936
gezegen olması gibi.

0:02:37.960,0:02:40.656
Gezegenlerin temel niteliği

0:02:40.680,0:02:43.696
onların yer çekimi tarafından

0:02:43.720,0:02:45.536
bir arada tutulan kitleler olduğudur.

0:02:45.560,0:02:48.056
Yani bu çekici kuvvet tarafından[br]bir arada tutulan

0:02:48.080,0:02:49.680
bir çok metaldir.

0:02:50.240,0:02:53.096
Bu kitleler oldukça büyük[br]ve yüksek çekime sahipler.

0:02:53.120,0:02:54.416
Yuvarlak olmaları bu yüzden.

0:02:54.440,0:02:56.056
Bütün bunlara baktığınızda

0:02:56.080,0:02:57.296
Pluto da dahil

0:02:57.320,0:02:58.520
hepsi yuvarlak.

0:02:59.000,0:03:01.736
Burada yer çekiminin işbaşında[br]olduğunu görebilirsiniz.

0:03:01.760,0:03:05.056
Ancak gezegenlerin diğer[br]bir temel niteliği de

0:03:05.080,0:03:06.816
burada görmediğiniz şeydir

0:03:06.840,0:03:09.416
ve bu da yıldızdır, yani Güneş,

0:03:09.440,0:03:12.560
güneş sistemindeki gezegenlerin[br]etrafında döndüğü şey.

0:03:13.200,0:03:16.920
Atmosferik kaçışı ortaya[br]çıkaran da temelde bu.

0:03:17.760,0:03:23.096
Yıldızların temel olarak gezegenlerde[br]atmosferik kaçışı oluştumasının

0:03:23.120,0:03:28.496
sebebi yıldızların gezegenlere[br]parçacık, ışık ve sıcaklık vermesidir

0:03:28.520,0:03:31.616
bu da atmosferin kaçmasına sebep olabilir.

0:03:31.640,0:03:33.456
Bir sıcak hava balonunu düşünürseniz

0:03:33.480,0:03:37.616
ya da Tayland'da bir festivalden[br]bu fener resmine bakarsanız

0:03:37.640,0:03:41.136
sıcak havanın gazları yukarı[br]itebileceğini görürsünüz.

0:03:41.160,0:03:43.416
Yeterli enerji ve sıcaklık varsa

0:03:43.440,0:03:44.776
ki Güneşimizde var

0:03:44.800,0:03:48.696
çok hafif olan ve sadece[br]yer çekimiyle bağlı bu gaz

0:03:48.720,0:03:50.480
uzaya doğru kaçabilir.

0:03:51.600,0:03:55.536
Atmosferik kaçışa sebep[br]olan şey aslında budur,

0:03:55.560,0:03:58.256
burada Dünya'da ve diğer gezegenlerde de,

0:03:58.280,0:04:00.976
yıldızdan gelen sıcaklık ve[br]gezegendeki yer çekim

0:04:01.000,0:04:04.320
kuvveti arasındaki etkileşim.

0:04:05.000,0:04:06.736
Bunun hidrojen için dakikada

0:04:06.760,0:04:10.096
180 kilo ve helyum için de[br]dakikada neredeyse üç kilo

0:04:10.120,0:04:12.200
olduğunu söylemiştim.

0:04:13.040,0:04:14.696
Peki bu nasıl görünüyor?

0:04:14.720,0:04:16.536
80'li yıllarda bile

0:04:16.560,0:04:18.296
NASA'nın Dynamix Explorer aracı ile

0:04:18.320,0:04:19.776
Dünya'nın kızılötesi

0:04:19.800,0:04:22.696
fotoğraflarını çektik.

0:04:22.720,0:04:24.536
Dünya'nın bu iki görüntüsü

0:04:24.560,0:04:28.296
kaçan hidrojen parıltısının[br]nasıl durduğunu gösteriyor -

0:04:28.320,0:04:29.576
kırmızıyla gösterilen.

0:04:29.600,0:04:33.216
Ayrıca oksijen ve nitrojen[br]gibi diğer özellikleri de görebilirsiniz

0:04:33.240,0:04:34.696
bu beyaz ışıltıda

0:04:34.720,0:04:37.056
arorayı gösteren bu halkada

0:04:37.080,0:04:39.976
ve dönence etrafındaki bu demette.

0:04:40.000,0:04:43.016
Bu resimler kesin olarak[br]gösteriyor ki

0:04:43.040,0:04:46.736
atmosferimiz sadece Dünya'nın[br]çevresine sarılı değil

0:04:46.760,0:04:50.376
aynı zamanda uzay[br]boşluğuna da uzanıyor

0:04:50.400,0:04:52.630
korkutucu bir hızda olduğunu da[br]eklemeliyim.

0:04:53.080,0:04:56.896
Ancak Dünya atmosferik[br]kaçış yaşamakta yalnız değil.

0:04:56.920,0:05:00.376
En yakın komşumuz Mars,[br]Dünya'dan çok daha küçük

0:05:00.400,0:05:04.176
ve atmosferine tutunmak için de[br]daha az yer çekimine sahip.

0:05:04.200,0:05:06.416
Her ne kadar Mars'ta bir[br]atmosfer olsa da bunun

0:05:06.440,0:05:08.656
Dünya'dan çok daha[br]ince olduğunu görebiliriz.

0:05:08.680,0:05:10.136
Sadece yüzeye bakın.

0:05:10.160,0:05:13.616
Çarpmaları önleyecek bir[br]atmosfer olmadığını

0:05:13.640,0:05:15.496
gösteren kraterleri görüyorsunuz.

0:05:15.520,0:05:18.296
Ayrıca, bunun "kırmızı gezegen"[br]olduğunu görüyoruz

0:05:18.320,0:05:19.690
ve atmosferik kaçış

0:05:19.690,0:05:22.456
Mars'ın kırmızı olmasında etkili.

0:05:22.480,0:05:26.056
Sebeb olarak düşüncemiz şu:[br]Mars'ın daha ıslak bir geçmişi vardı

0:05:26.080,0:05:30.656
ve su yeterince enerjiye sahip olunca[br]hidrojen ve oksijene ayrıştı

0:05:30.680,0:05:34.416
ve çok hafif olan hidrojen[br]uzay boşluğuna kaçtı

0:05:34.440,0:05:36.376
ve geride kalan oksijen

0:05:36.400,0:05:38.216
okside oldu ve zemine çöktü,

0:05:38.240,0:05:41.960
gördüğümüz tanıdık[br]paslı kırmızı renge dönüştü.

0:05:42.960,0:05:44.896
Mars resimlerine bakıp muhtemelen

0:05:44.920,0:05:47.376
atmosferik kaçışın yaşandığını[br]söylemek mümkün

0:05:47.400,0:05:51.496
ancak NASA'nın halihazırda Mars'ta[br]çalışan MAVEN adlı bir sondası var

0:05:51.520,0:05:55.056
ve bunun asıl görevi[br]atmosferik kaçışı incelemek.

0:05:55.080,0:05:59.656
Mars Atmosfer ve Uçucu[br]Evrim uzay aracı (MAUEM).

0:05:59.680,0:06:03.336
Gönderdiği sonuçlar şimdiden[br]Dünya'da gördüğümüze

0:06:03.360,0:06:05.256
benzer resimler ortaya koydu.

0:06:05.280,0:06:07.776
Mars'ın atmosferini kaybettiğini[br]çoktandır biliyorduk

0:06:07.800,0:06:09.576
yine de çok çarpıcı görüntüler var.

0:06:09.600,0:06:12.736
Örnek olarak, burada,[br]kırmızı halkada

0:06:12.760,0:06:14.256
Mars'ın boyutunu görebilirsiniz

0:06:14.280,0:06:18.456
ve mavi halkada gezegenden kaçan[br]hidrojeni görebilirsiniz.

0:06:18.480,0:06:22.016
Gezegenin boyutundan 10[br]kat daha geniş alana ulaşıyor

0:06:22.040,0:06:24.736
gezegenle bağlantısını[br]koparacak kadar uzağa.

0:06:24.760,0:06:26.736
Uzay boşluğuna kaçıyor.

0:06:26.760,0:06:28.976
Bazı fikirleri doğrulamada yardımcı oluyor

0:06:29.000,0:06:31.760
Mars'ın kırmızı olmasının sebebi:[br]hidrojen kaybı.

0:06:32.520,0:06:35.096
Ancak kaybolan tek[br]gaz hidrojen değil.

0:06:35.120,0:06:38.296
Dünya'daki helyumdan ve biraz[br]oksijen ve nitrojenden bahsettim

0:06:38.320,0:06:42.096
ve MAVEN ile Mars'ta kaybolan[br]oksijen miktarına bakabiliriz.

0:06:42.120,0:06:44.576
Oksijen daha ağır olmasından dolayı

0:06:44.600,0:06:47.736
hidrojen kadar hızlı çıkamadığını

0:06:47.760,0:06:49.936
yine de gezegenden[br]kaçtığını görebilirsiniz.

0:06:49.960,0:06:53.040
Kırmızı halkaya sınırlı[br]olmadığını görüyorsunuz.

0:06:53.800,0:06:57.816
Atmosferik kaçışın sadece kendi[br]gezegenimizde değil diğer

0:06:57.840,0:07:01.456
gezegenlerde de inceleyebilmemiz[br]ve uzay aracı gönderebilmemiz

0:07:01.480,0:07:04.576
gezegenlerin yalnızca[br]geçmişini değil genel olarak

0:07:04.600,0:07:06.856
gezegenler ve Dünya'nın geleceği

0:07:06.880,0:07:08.656
hakkında bilgi edinmeyi sağlıyor.

0:07:08.680,0:07:11.336
Gelecek hakkında gerçekten[br]bilgi edinmenin bir yolu

0:07:11.360,0:07:14.585
göremediğimiz kadar[br]uzakta olan gezegenlerdir.

0:07:15.440,0:07:18.496
Buna geçmeden önce[br]belirtmeliyim ki

0:07:18.520,0:07:20.976
size bunun gibi moral bozucu olabilecek

0:07:21.000,0:07:22.416
Pluto resimleri vermeyeceğim

0:07:22.440,0:07:24.456
çünkü henüz onlara sahip değiliz.

0:07:24.480,0:07:27.736
Ancak New Horizons görevi şu anda[br]gezegenden kaybolan

0:07:27.760,0:07:29.096
atmosferik kaçışı inceliyor.

0:07:29.120,0:07:30.840
Bizimle kalın ve bakar olun!

0:07:31.560,0:07:33.696
Hakkında konuşmak istemediğim gezegenler

0:07:33.720,0:07:36.016
geçişen dış gezegen olarak biliniyor.

0:07:36.040,0:07:39.816
Yani bizim Güneşimiz dışında[br]herhangi bir yıldızı yörüngesindeki

0:07:39.840,0:07:42.776
gezegenler dış gezegen ya da[br]güneş dışı gezegen oluyor.

0:07:42.800,0:07:45.256
Geçişen olarak adlandırılan bu gezegenler

0:07:45.280,0:07:46.536
özel bir niteliğe sahip -

0:07:46.560,0:07:48.656
ortadaki yıldıza bakarsanız

0:07:48.680,0:07:51.056
aslında yanıp söndüğünü göreceksiniz.

0:07:51.080,0:07:52.936
Yanıp sönmesinin sebebi de

0:07:52.960,0:07:56.976
sürekli önünden geçen giden[br]gezegenlerin olması

0:07:57.000,0:07:59.136
ve gezegenlerin yıldızdan gelen

0:07:59.160,0:08:01.936
ışığa engel olduğu bu[br]özel durum bizim

0:08:01.960,0:08:04.240
yanıp sönmeyi görmemizi sağlıyor.

0:08:04.960,0:08:07.816
Gece göğünde yıldızları bu yanıp sönme

0:08:07.840,0:08:09.256
hareketi için inceleyerek

0:08:09.280,0:08:10.936
gezegenleri bulabiliyoruz.

0:08:10.960,0:08:15.136
Kendi samanyolumuzdaki beş bin[br]üzerindeki gezegeni

0:08:15.160,0:08:16.376
bu şekilde bulabildik,

0:08:16.400,0:08:19.256
söylediğim gibi, daha fazlasının[br]olduğunu da böyle biliyoruz.

0:08:19.280,0:08:22.176
Bu yıldızlardan gelen ışığa baktığımızda

0:08:22.200,0:08:25.696
gördüğümüz şey, dediğim[br]gibi, gezegenin kendisini değil,

0:08:25.720,0:08:27.776
ancak zaman içinde kaydedilebilecek

0:08:27.800,0:08:29.456
bir ışık kararmasını görüyorsunuz.

0:08:29.480,0:08:32.895
Gezegenler önünden geçtikçe[br]ışık kısılıyor

0:08:32.919,0:08:35.336
ve işte bu daha önce[br]gördüğünüz yanıp sönme.

0:08:35.360,0:08:37.176
Sadece gezegenleri tespit etmiyoruz

0:08:37.200,0:08:40.015
bu ışığa farklı dalga boyutlarından[br]da bakabiliyoruz.

0:08:40.039,0:08:44.135
Dünya ve Mars'a kızılötesi ışıkta[br]bakmaktan bahsetmiştim.

0:08:44.159,0:08:47.776
Eğer Hubble Uzay Teleskobu ile[br]geçişen dış gezegenlere bakarsak

0:08:47.800,0:08:49.896
kızılötesi ışıkta görüyoruz ki

0:08:49.920,0:08:53.576
gezegen yıldızın önünden geçerken[br]daha fazla yanıp sönme ve yıldızdan

0:08:53.600,0:08:55.376
daha az ışık olduğunu görüyoruz.

0:08:55.400,0:08:58.816
Bunun gezegenin etrafında uzanan[br]ve onu daha şişkin hale getiren

0:08:58.840,0:09:00.056
hidrojen atmosferinden

0:09:00.080,0:09:01.576
dolayı olduğunu ve böylece

0:09:01.600,0:09:03.920
gördüğünüzün ışığı daha da[br]engellediğini düşünüyoruz.

0:09:04.880,0:09:07.776
Bu tekniği kullanarak,[br]atmosferik kaçış yaşayan

0:09:07.800,0:09:12.056
birkaç geçişen dış gezegen[br]bulmayı başardık.

0:09:12.080,0:09:14.190
Ve bulduğumuz gezegenlerden bazıları

0:09:14.190,0:09:16.300
sıcak Jüpiter olarak adlandırılabilir.

0:09:16.300,0:09:19.136
Bunun sebebi onların[br]Jüpiter gibi gaz gezegeni olması

0:09:19.160,0:09:20.936
ancak yıldızlarına çok daha yakınlar,

0:09:20.960,0:09:23.216
Jüpiter'den yüz kat daha fazla.

0:09:23.240,0:09:26.696
Kaçmaya hazır olan bütün bu[br]hafif gazlardan ve yıldızdan

0:09:26.720,0:09:28.416
gelen bütün sıcaklıktan dolayı

0:09:28.440,0:09:32.256
tamamen yıkıcı oranda[br]atmosferik kaçış oluyor.

0:09:32.280,0:09:36.896
Dünya'da kaybolan dakikada[br]180 kilo hidrojen oranı aksine

0:09:36.920,0:09:38.176
bu gezegenlerde

0:09:38.200,0:09:42.280
her dakika 590 milyon kilo[br]hidrojen kaçışı oluyor.

0:09:43.320,0:09:47.656
Bu gezegenin varlığına son verir[br]mi diye sorabilirsiniz.

0:09:47.680,0:09:50.066
İnsanlar güneş sistemimize[br]baktığında merak edilen

0:09:50.066,0:09:51.536
sorulardan birisi bu,

0:09:51.560,0:09:53.896
çünkü Güneşe yakın gezegenler taşlı

0:09:53.920,0:09:56.856
ve uzak olan gezegenler[br]daha büyük ve daha gazlı.

0:09:56.880,0:09:59.256
Jüpiter gibi Güneşe[br]gerçekten yakın olan

0:09:59.280,0:10:00.976
bir gezegenle başlayıp bütün

0:10:01.000,0:10:02.616
gazdan kurtulabilir misiniz?

0:10:02.640,0:10:05.696
Şimdi düşünüyoruz ki, sıcak[br]Jüpiter gibi bir şeyle başlarsanız

0:10:05.720,0:10:08.536
Merkür ya da Dünya gibi[br]bir şeye ulaşamazsınız.

0:10:08.560,0:10:10.736
Ancak daha küçük bir şeyle başlarsanız

0:10:10.760,0:10:13.536
gezegeni belirgin şekilde[br]etkileyecek kadar

0:10:13.560,0:10:15.696
gazın kaçması ve[br]başladığınızdan çok farklı

0:10:15.720,0:10:19.056
bir gezegene sahip olmanız[br]mümkün olur.

0:10:19.080,0:10:20.976
Bütün bunlara kulağa çok genel geliyor

0:10:21.000,0:10:23.536
ve güneş sistemimiz hakkında düşünebiliriz

0:10:23.560,0:10:26.336
ancak bunun Dünya ile ilgisi nedir?

0:10:26.360,0:10:28.136
Yakın gelecekte

0:10:28.160,0:10:30.296
Güneş daha parlak hale gelecek.

0:10:30.320,0:10:31.536
Bu olurken

0:10:31.560,0:10:34.880
Güneş'ten aldığımız sıcaklık[br]çok yoğun bir hale gelecek.

0:10:35.600,0:10:39.936
Sıcak Jüpiter'den gazın uçmasını[br]gördüğünüz gibi

0:10:39.960,0:10:42.296
gaz Dünya'dan dışarı çıkacak.

0:10:42.320,0:10:44.496
Yani bekleyebileceğimiz

0:10:44.520,0:10:46.576
ya da hazırlanabileceğimiz şey

0:10:46.600,0:10:48.416
yakın gelecekte Dünya'nın

0:10:48.440,0:10:51.216
Mars'a daha çok benzeyecek olması.

0:10:51.240,0:10:53.976
Ayrışan sudan çıkan hidrojenimiz

0:10:54.000,0:10:56.416
uzay boşluğuna daha hızlı kaçacak,

0:10:56.440,0:11:00.520
biz de bu kuru ve kırmızımsı[br]gezegenle baş başa kalacağız.

0:11:00.960,0:11:03.456
Korkmayın, daha birkaç[br]milyar yıl daha var

0:11:03.480,0:11:05.056
yani hazırlanmaya vaktimiz çok.

0:11:05.080,0:11:06.136
(Gülüşmeler)

0:11:06.160,0:11:08.976
Ancak neler olduğunun[br]farkında olmanızı istiyorum

0:11:09.000,0:11:10.256
sadece gelecekte değil,

0:11:10.280,0:11:13.496
atmosferik kaçış biz[br]konuşurken dahi oluyor.

0:11:13.520,0:11:17.016
Uzayda ve çok uzaktaki gezegenlerde[br]olduğunu duyduğunuz

0:11:17.040,0:11:18.976
çokça muhteşem bilimsel olay var

0:11:19.000,0:11:22.216
ve biz bu Dünyaları öğrenmek[br]için bu gezegenleri inceliyoruz.

0:11:22.240,0:11:26.936
Ancak Mars ya da sıcak Jüpiter benzeri[br]dış gezegenler hakkında öğrendikçe

0:11:26.960,0:11:29.976
atmosferik kaçış gibi bize gezegenimiz

0:11:30.000,0:11:33.736
Dünya hakkında daha çok bilgi veren[br]şeyler buluyoruz.

0:11:33.760,0:11:37.816
Uzayın çok uzakta olduğunu[br]bir daha düşündüğünüzde bunu hatırlayın.

0:11:37.840,0:11:39.056
Teşekkürler.

0:11:39.080,0:11:42.120
(Alkış)