1
00:00:00,760 --> 00:00:03,730
Patrząc nocą na gwiazdy,

2
00:00:03,730 --> 00:00:05,210
możemy zobaczyć niezwykłe,

3
00:00:05,210 --> 00:00:06,690
piękne rzeczy.

4
00:00:06,690 --> 00:00:09,800
To, czego zobaczyć nie można,
jest jeszcze piękniejsze.

5
00:00:09,800 --> 00:00:14,610
Wiemy, że dookoła każdej
lub prawie każdej gwiazdy

6
00:00:14,610 --> 00:00:15,896
jest planeta,

7
00:00:15,896 --> 00:00:17,096
a może i kilka.

8
00:00:18,120 --> 00:00:20,210
To zdjęcie nie pokaże nam planet,

9
00:00:20,210 --> 00:00:23,580
o których wiemy, że istnieją.

10
00:00:24,280 --> 00:00:27,490
Mówiąc planeta, często
myślimy o czymś odległym,

11
00:00:27,490 --> 00:00:29,360
odmiennym od tego, co znamy.

12
00:00:29,360 --> 00:00:31,790
Jednak jesteśmy na planecie.

13
00:00:31,790 --> 00:00:35,130
Ziemia proponuje wiele
niesamowitych rzeczy,

14
00:00:35,130 --> 00:00:39,320
dlatego szukamy czegoś
podobnego tak daleko.

15
00:00:39,320 --> 00:00:42,850
Poszukując, odkrywamy ciekawostki.

16
00:00:42,850 --> 00:00:47,090
Oto jedna z ciekawostek o Ziemi.

17
00:00:47,090 --> 00:00:49,840
W każdej minucie

18
00:00:49,840 --> 00:00:52,280
około 180 kg wodoru

19
00:00:52,280 --> 00:00:54,930
i około 3 kg helu

20
00:00:54,930 --> 00:00:57,800
ucieka w przestrzeń kosmiczną

21
00:00:58,800 --> 00:01:02,760
i nigdy nie wraca.

22
00:01:03,440 --> 00:01:06,440
Wodór, hel i wiele innych gazów

23
00:01:06,440 --> 00:01:09,330
tworzą atmosferę ziemską.

24
00:01:09,330 --> 00:01:13,170
Ta niebieska linia to
zdjęcie atmosfery ziemskiej

25
00:01:13,170 --> 00:01:18,780
zrobione przez astronautę
z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

26
00:01:19,200 --> 00:01:22,560
Ten cienki paseczek

27
00:01:22,560 --> 00:01:24,930
pozwala życiu na Ziemi rozwijać się.

28
00:01:24,930 --> 00:01:27,800
Chroni ją przed uderzeniami

29
00:01:27,800 --> 00:01:29,840
meteorytów i tym podobnych.

30
00:01:29,840 --> 00:01:33,650
Fakt, że atmosfera ziemska znika,

31
00:01:33,650 --> 00:01:36,480
jest niesamowity

32
00:01:36,480 --> 00:01:39,320
i powinien nieco przerażać.

33
00:01:40,160 --> 00:01:43,450
Jest to proces, który badam.

34
00:01:43,450 --> 00:01:45,720
Nazwany jest parowaniem atmosfer.

35
00:01:46,680 --> 00:01:51,230
Parowanie atmosfer występuje też
na innych planetach.

36
00:01:51,230 --> 00:01:55,010
Jest jednym z czynników
pozwalających nazwać coś planetą.

37
00:01:55,010 --> 00:01:58,760
Planety we wszechświecie

38
00:01:58,760 --> 00:02:01,960
mogą doświadczać tego.

39
00:02:01,960 --> 00:02:07,400
Proces ten mówi wiele o planecie.

40
00:02:07,920 --> 00:02:10,570
Myśląc o Układzie Słonecznym,

41
00:02:10,570 --> 00:02:12,640
zapewne widzicie to.

42
00:02:13,800 --> 00:02:17,200
Osiem lub dziewięć planet.

43
00:02:17,200 --> 00:02:19,730
Dodam dziewiąta planetę,

44
00:02:19,730 --> 00:02:21,130
jeśli jej brak was drażni.

45
00:02:21,130 --> 00:02:22,370
(Śmiech)

46
00:02:22,370 --> 00:02:25,970
Uwzględniamy Plutona dzięki
sondzie kosmicznej New Horizons.

47
00:02:26,150 --> 00:02:30,130
W zamyśle prelekcji i parowania atmosfer,

48
00:02:30,130 --> 00:02:32,170
uważam Plutona za planetę.

49
00:02:32,170 --> 00:02:36,130
Tak samo, jak planetami są obiekty

50
00:02:36,130 --> 00:02:37,930
krążące dookoła innych gwiazd.

51
00:02:37,930 --> 00:02:40,640
Podstawową cechą planet

52
00:02:40,640 --> 00:02:43,680
jest utrzymywanie formy

53
00:02:43,680 --> 00:02:45,530
poprzez grawitację.

54
00:02:45,530 --> 00:02:48,030
Wiele części utrzymywanych razem

55
00:02:48,030 --> 00:02:49,680
siłą przyciągania.

56
00:02:50,240 --> 00:02:53,090
Te formy są wielkie
i posiadają silną grawitację,

57
00:02:53,090 --> 00:02:54,400
dlatego są okrągłe.

58
00:02:54,400 --> 00:02:56,040
Wszystkie z tych planet,

59
00:02:56,040 --> 00:02:57,290
włącznie z Plutonem

60
00:02:57,290 --> 00:02:58,520
są okrągłe.

61
00:02:59,000 --> 00:03:01,710
Grawitacja ma znaczenie.

62
00:03:01,710 --> 00:03:04,270
Kolejna podstawowa cecha planet

63
00:03:04,270 --> 00:03:06,810
to niewidoczna na ekranie gwiazda,

64
00:03:06,810 --> 00:03:09,400
Słońce,

65
00:03:09,400 --> 00:03:12,560
wokół którego krążą planety.

66
00:03:13,200 --> 00:03:16,920
Słońce napędza parowanie atmosfer.

67
00:03:17,760 --> 00:03:23,090
Centralne gwiazdy
napędzają parowanie atmosfer,

68
00:03:23,090 --> 00:03:28,480
ponieważ wysyłają 
światło i ciepło powodujące,

69
00:03:28,480 --> 00:03:31,610
że atmosfera znika.

70
00:03:31,610 --> 00:03:33,440
Balony na ogrzane powietrze

71
00:03:33,440 --> 00:03:37,600
czy lampiony na festiwalu w Tajlandii

72
00:03:37,600 --> 00:03:41,120
są popychane w górę za
sprawą gorącego powietrza.

73
00:03:41,120 --> 00:03:44,760
Słońce daje wystarczającą
ilość energii i ogrzewania,

74
00:03:44,770 --> 00:03:48,680
by lekki gaz, trzymany 
jedynie przez grawitację

75
00:03:48,680 --> 00:03:50,480
odleciał w przestrzeń kosmiczną.

76
00:03:51,600 --> 00:03:55,520
To powód parowania atmosfer

77
00:03:55,520 --> 00:03:58,250
na Ziemi i innych planetach.

78
00:03:58,250 --> 00:04:00,970
Oddziaływanie ogrzewania z gwiazdy

79
00:04:00,970 --> 00:04:04,320
przezwycięża grawitację na planecie.

80
00:04:05,000 --> 00:04:06,730
Jak powiedziałam,

81
00:04:06,730 --> 00:04:10,090
każda minuta kosztuje
około 180 kg wodoru

82
00:04:10,090 --> 00:04:12,200
i około 3 kg helu.

83
00:04:13,040 --> 00:04:14,690
Jak to wygląda?

84
00:04:14,690 --> 00:04:16,530
Już w latach 80.

85
00:04:16,530 --> 00:04:18,280
wykonywano zdjęcia Ziemi

86
00:04:18,280 --> 00:04:19,760
w ultrafiolecie

87
00:04:19,760 --> 00:04:22,680
podczas misji Dynamic Explorer.

88
00:04:22,680 --> 00:04:24,520
Widoczna na ekranie

89
00:04:24,520 --> 00:04:27,256
czerwona poświata

90
00:04:27,256 --> 00:04:29,570
to uciekający wodór.

91
00:04:29,570 --> 00:04:33,190
Widzimy również tlen i azot

92
00:04:33,190 --> 00:04:34,680
w jasnym okręgu

93
00:04:34,680 --> 00:04:37,050
ukazującym zorzę polarną

94
00:04:37,050 --> 00:04:39,970
oraz jako wiązki dookoła zwrotników.

95
00:04:39,970 --> 00:04:43,010
Te zdjęcia pokazują,

96
00:04:43,010 --> 00:04:46,730
że atmosfera ziemska nie jest
ciasno związana z Ziemią.

97
00:04:46,730 --> 00:04:50,370
Wypływa daleko w przestrzeń kosmiczną

98
00:04:50,370 --> 00:04:52,320
w niepokojącym tempie.

99
00:04:53,080 --> 00:04:56,890
Nie tylko Ziemia ma ten problem.

100
00:04:56,890 --> 00:05:00,370
Mars jest dużo mniejszy od Ziemi,

101
00:05:00,370 --> 00:05:04,170
więc ma słabszą grawitację 
utrzymującą atmosferę.

102
00:05:04,170 --> 00:05:06,400
Atmosfera Marsa

103
00:05:06,400 --> 00:05:08,640
jest znacznie cieńsza.

104
00:05:08,640 --> 00:05:10,590
Liczne kratery na powierzchni

105
00:05:10,590 --> 00:05:12,740
oznaczają brak atmosfery

106
00:05:12,740 --> 00:05:15,490
mogącej zatrzymać uderzenia z zewnątrz.

107
00:05:15,490 --> 00:05:18,920
Parowanie atmosfer ma swój wkład w to,

108
00:05:18,920 --> 00:05:22,440
że Mars jest czerwoną planetą.

109
00:05:22,440 --> 00:05:26,040
Uważamy, że na Marsie było więcej wody.

110
00:05:26,040 --> 00:05:30,640
Energia rozłożyła ją na wodór i tlen.

111
00:05:30,640 --> 00:05:34,410
Lekki wodór odleciał
w przestrzeń kosmiczną,

112
00:05:34,410 --> 00:05:36,350
pozostawiając tlen,

113
00:05:36,350 --> 00:05:38,210
który utlenił ziemię,

114
00:05:38,210 --> 00:05:41,960
tworząc znany, rdzawoczerwony kolor.

115
00:05:42,960 --> 00:05:44,880
Patrząc na zdjęcie, można powiedzieć,

116
00:05:44,880 --> 00:05:47,370
że parowanie atmosfer
miało miejsce na Marsie.

117
00:05:47,370 --> 00:05:51,490
Sztuczny satelita Marsa
nazwany MAVEN jest sondą NASA,

118
00:05:51,490 --> 00:05:55,030
badającą parowanie atmosfer.

119
00:05:55,030 --> 00:05:59,630
Rozwinięcie skrótu to "ewolucja
atmosfery Marsa i jej ulatywania."

120
00:05:59,630 --> 00:06:03,310
Rezultatem są obrazy podobne do tych

121
00:06:03,310 --> 00:06:05,230
widzianych na Ziemi.

122
00:06:05,230 --> 00:06:07,760
Od dawna wiadomo,
że Mars tracił atmosferę.

123
00:06:07,760 --> 00:06:09,560
Posiadamy oszałamiające zdjęcia.

124
00:06:09,560 --> 00:06:12,720
W czerwonym okręgu

125
00:06:12,720 --> 00:06:14,250
zaznaczony jest Mars.

126
00:06:14,250 --> 00:06:18,450
Kolor niebieski 
to wodór ulatujący z planety.

127
00:06:18,450 --> 00:06:22,000
Ulatuje wystarczająco daleko,

128
00:06:22,000 --> 00:06:24,730
by zerwać powiązanie z planetą.

129
00:06:24,730 --> 00:06:26,710
Ucieka w przestrzeń kosmiczną.

130
00:06:26,710 --> 00:06:28,970
Pomaga to potwierdzić koncepcję,

131
00:06:28,970 --> 00:06:31,760
dlaczego Mars jest
czerwony od utraty wodoru.

132
00:06:32,520 --> 00:06:35,090
Wodór nie jest jedynym ulatującym gazem.

133
00:06:35,090 --> 00:06:38,280
Jak mówiłam, na Ziemi jest
to także hel, tlen i azot.

134
00:06:38,280 --> 00:06:42,090
MAVEN pokazuje nam również
tlen ulatujący z Marsa.

135
00:06:42,090 --> 00:06:44,560
Tlen jest cięższy,

136
00:06:44,560 --> 00:06:47,720
dlatego nie ulatuje tak daleko, jak wodór.

137
00:06:47,720 --> 00:06:49,930
Mimo wszystko ucieka z planety.

138
00:06:49,930 --> 00:06:53,040
Nie jest ograniczony do
tego czerwonego okręgu.

139
00:06:53,800 --> 00:06:57,810
Fakt, że parowanie atmosfer
występuje na innych planetach

140
00:06:57,810 --> 00:07:01,440
i możliwe jest badanie tego za
pomocą statków kosmicznych,

141
00:07:01,440 --> 00:07:04,560
daje nam wiedzę o planetach.

142
00:07:04,560 --> 00:07:06,850
Pozwala poznać ich przeszłość,

143
00:07:06,850 --> 00:07:08,630
ale również przyszłość Ziemi.

144
00:07:08,630 --> 00:07:11,330
Możemy poznawać przyszłość

145
00:07:11,330 --> 00:07:14,440
dzięki odległym planetom.

146
00:07:15,440 --> 00:07:18,490
Powinnam zaznaczyć na początku,

147
00:07:18,490 --> 00:07:20,970
że nie pokażę podobnych zdjęć Plutona.

148
00:07:20,970 --> 00:07:22,410
To może być rozczarowujące,

149
00:07:22,410 --> 00:07:24,280
jednak nie ma jeszcze takich zdjęć.

150
00:07:24,280 --> 00:07:26,750
Sonda New Horizons przeprowadza badania

151
00:07:26,750 --> 00:07:29,100
w kierunku parowania atmosfer na Plutonie.

152
00:07:29,100 --> 00:07:30,840
Bądźcie czujni i doglądajcie tego.

153
00:07:31,560 --> 00:07:33,680
Chciałam powiedzieć coś o planetach

154
00:07:33,680 --> 00:07:36,016
znanych jako egzoplanety.

155
00:07:36,016 --> 00:07:39,802
Planety krążące 
dookoła gwiazdy innej niż Słońce

156
00:07:39,802 --> 00:07:42,750
znane są jako egzoplanety
lub planety pozasłoneczne.

157
00:07:42,750 --> 00:07:45,250
Ciekawą metodą poszukiwania takich planet

158
00:07:45,250 --> 00:07:46,520
jest tranzyt.

159
00:07:46,520 --> 00:07:48,640
Patrząc na gwiazdę na środku ekranu,

160
00:07:48,640 --> 00:07:51,056
widzimy, że mruga.

161
00:07:51,060 --> 00:07:52,920
Powodem tego

162
00:07:52,920 --> 00:07:56,960
są mijające ją planety.

163
00:07:56,960 --> 00:07:59,120
Planety, mijając gwiazdę,

164
00:07:59,120 --> 00:08:01,930
blokują jej światło,

165
00:08:01,930 --> 00:08:04,240
dzięki czemu widzimy mruganie.

166
00:08:04,960 --> 00:08:07,810
Analizując nocne niebo,

167
00:08:07,810 --> 00:08:09,250
za sprawą mrugania

168
00:08:09,250 --> 00:08:10,930
możemy znajdować planety.

169
00:08:10,930 --> 00:08:15,120
Dzięki tej metodzie wykryliśmy
do tej pory ponad 5000 planet

170
00:08:15,120 --> 00:08:16,376
w naszej Drodze Mlecznej.

171
00:08:16,380 --> 00:08:19,256
Wiemy, że jest ich dużo więcej.

172
00:08:19,260 --> 00:08:22,150
Patrząc na światło z tych gwiazd,

173
00:08:22,150 --> 00:08:25,680
nie widzimy planet.

174
00:08:25,680 --> 00:08:27,770
Widzimy osłabienie jasności,

175
00:08:27,770 --> 00:08:29,440
które możemy nagrywać.

176
00:08:29,440 --> 00:08:32,889
Planeta przechodzi przez tarczę gwiazdy,

177
00:08:32,889 --> 00:08:35,320
tworząc mruganie.

178
00:08:35,320 --> 00:08:37,160
Nie tylko wykrywamy planety,

179
00:08:37,160 --> 00:08:40,009
ale obserwujemy światło
o innych długościach fal.

180
00:08:40,009 --> 00:08:44,135
Wspominałam o obserwacji
Ziemi i Marsa w ultrafiolecie.

181
00:08:44,139 --> 00:08:47,770
Używając Kosmicznego Teleskopu Hubble’a
do obserwacji tranzytu,

182
00:08:47,770 --> 00:08:49,896
widzimy w ultrafiolecie

183
00:08:49,900 --> 00:08:53,570
większe mruganie
i mniej światła z gwiazdy,

184
00:08:53,570 --> 00:08:55,370
gdy planeta przysłania ją.

185
00:08:55,370 --> 00:08:58,660
Powodem tego może być
rozciągająca się dookoła planety

186
00:08:58,660 --> 00:09:00,056
atmosfera pełna wodoru,

187
00:09:00,060 --> 00:09:01,576
co czyni ją napuchniętą

188
00:09:01,580 --> 00:09:04,440
i blokuje więcej światła,
które można zobaczyć.

189
00:09:04,880 --> 00:09:07,770
Metoda ta pozwoliła
na odkrycie kilku egzoplanet

190
00:09:07,770 --> 00:09:12,050
doświadczających parowania atmosfer.

191
00:09:12,050 --> 00:09:13,810
Takie planety

192
00:09:13,810 --> 00:09:16,520
zwane są gorącymi jowszami.

193
00:09:16,520 --> 00:09:19,130
Są to planety gazowe jak Jowisz,

194
00:09:19,130 --> 00:09:21,900
jednak są znacznie bliżej swojej gwiazdy,

195
00:09:21,900 --> 00:09:23,200
sto razy bliżej niż Jowisz.

196
00:09:23,200 --> 00:09:26,320
Wzmożone podgrzewanie tego lekkiego,

197
00:09:26,320 --> 00:09:28,400
podatnego na ulatywanie gazu,

198
00:09:28,400 --> 00:09:32,250
dramatycznie zwiększa 
prędkości parowania atmosfer.

199
00:09:32,250 --> 00:09:36,890
W odróżnieniu od 180 kg wodoru
ulatującego z Ziemi w każdej minucie,

200
00:09:36,890 --> 00:09:38,170
planety te

201
00:09:38,170 --> 00:09:42,280
tracą pół miliarda kilogramów na minutę.

202
00:09:43,320 --> 00:09:47,650
Pojawia się pytanie,
czy w związku z tym planeta znika?

203
00:09:47,650 --> 00:09:49,690
Ludzie zastanawiali się nad tym

204
00:09:49,690 --> 00:09:51,530
podczas oglądania Układu Słonecznego.

205
00:09:51,530 --> 00:09:53,880
Planety bliżej Słońca są skaliste,

206
00:09:53,880 --> 00:09:56,850
natomiast te odleglejsze
są większe i gazowe.

207
00:09:56,850 --> 00:09:59,240
Czy gdyby Jowisz

208
00:09:59,240 --> 00:10:00,960
był blisko Słońca,

209
00:10:00,960 --> 00:10:02,610
straciłby cały gaz?

210
00:10:02,610 --> 00:10:05,690
Zaczynając od czegoś 
pokroju gorących jowiszy,

211
00:10:05,690 --> 00:10:08,520
nie można skończyć z czymś,
jak Ziemia czy Merkury.

212
00:10:08,520 --> 00:10:10,730
Zaczynając z czymś mniejszym,

213
00:10:10,730 --> 00:10:13,520
możliwe, że uciekłoby tyle gazu,

214
00:10:13,520 --> 00:10:15,690
by zauważyć tego istotny wpływ

215
00:10:15,690 --> 00:10:19,050
i by powstało coś zupełnie innego
niż było to na początku.

216
00:10:19,050 --> 00:10:20,970
Brzmi to dość ogólnikowo.

217
00:10:20,970 --> 00:10:23,536
Można myśleć o Układzie Słonecznym,

218
00:10:23,540 --> 00:10:26,330
jednak jaki ma to wpływ na Ziemię?

219
00:10:26,330 --> 00:10:28,130
W odległej przyszłości

220
00:10:28,130 --> 00:10:30,270
Słońce stanie się jaśniejsze.

221
00:10:30,270 --> 00:10:31,536
Gdy do tego dojdzie,

222
00:10:31,540 --> 00:10:34,880
ogrzewanie ze Słońca
będzie bardziej intensywne.

223
00:10:35,600 --> 00:10:39,110
Gaz będzie ulatywał z Ziemi w tempie,

224
00:10:39,110 --> 00:10:42,296
w jakim obecnie tracą go gorące jowisze.

225
00:10:42,300 --> 00:10:44,490
Można oczekiwać,

226
00:10:44,490 --> 00:10:46,570
w pewien sposób przyszykować się,

227
00:10:46,570 --> 00:10:48,400
że w dalekiej przyszłości

228
00:10:48,400 --> 00:10:51,200
Ziemia będzie podobna do Marsa.

229
00:10:51,200 --> 00:10:53,960
Wodór zostanie odłączony od wody

230
00:10:53,960 --> 00:10:56,400
i odleci w przestrzeń kosmiczną.

231
00:10:56,400 --> 00:11:00,520
Ziemia stanie się suchą,
czerwonawą planetą.

232
00:11:00,960 --> 00:11:03,786
Bez obaw, mamy więcej
niż kilka miliardów lat,

233
00:11:03,786 --> 00:11:05,056
by przygotować się.

234
00:11:05,060 --> 00:11:06,130
(Śmiech)

235
00:11:06,130 --> 00:11:08,970
Chcę byście byli świadomi sytuacji.

236
00:11:08,970 --> 00:11:10,240
To nie tylko przyszłość,

237
00:11:10,240 --> 00:11:13,490
parowanie atmosfer dzieje się cały czas.

238
00:11:13,490 --> 00:11:18,990
Kosmos i odległe planety
przynoszą wiele wspaniałych rzeczy.

239
00:11:18,990 --> 00:11:22,210
Badamy te planety,
by lepiej poznawać świat.

240
00:11:22,210 --> 00:11:26,920
Badając Marsa czy egzoplanety,
takie jak gorące jowisze,

241
00:11:26,920 --> 00:11:29,970
odkrywamy rzeczy, jak parowanie atmosfer,

242
00:11:29,970 --> 00:11:33,720
uczące nas wiele o naszej planecie.

243
00:11:33,720 --> 00:11:37,810
Następnym razem pomyślcie o tym,
mówiąc o kosmosie, jako o czymś odległym.

244
00:11:37,810 --> 00:11:39,050
Dziękuję.

245
00:11:39,050 --> 00:11:42,120
(Brawa)