0:00:00.760,0:00:03.730
Patrząc nocą na gwiazdy,

0:00:03.730,0:00:05.210
możemy zobaczyć niezwykłe,

0:00:05.210,0:00:06.690
piękne rzeczy.

0:00:06.690,0:00:09.800
To, czego zobaczyć nie można,[br]jest jeszcze piękniejsze.

0:00:09.800,0:00:14.610
Wiemy, że dookoła każdej[br]lub prawie każdej gwiazdy

0:00:14.610,0:00:15.896
jest planeta,

0:00:15.896,0:00:17.096
a może i kilka.

0:00:18.120,0:00:20.210
To zdjęcie nie pokaże nam planet,

0:00:20.210,0:00:23.580
o których wiemy, że istnieją.

0:00:24.280,0:00:27.490
Mówiąc planeta, często[br]myślimy o czymś odległym,

0:00:27.490,0:00:29.360
odmiennym od tego, co znamy.

0:00:29.360,0:00:31.790
Jednak jesteśmy na planecie.

0:00:31.790,0:00:35.130
Ziemia proponuje wiele[br]niesamowitych rzeczy,

0:00:35.130,0:00:39.320
dlatego szukamy czegoś[br]podobnego tak daleko.

0:00:39.320,0:00:42.850
Poszukując, odkrywamy ciekawostki.

0:00:42.850,0:00:47.090
Oto jedna z ciekawostek o Ziemi.

0:00:47.090,0:00:49.840
W każdej minucie

0:00:49.840,0:00:52.280
około 180 kg wodoru

0:00:52.280,0:00:54.930
i około 3 kg helu

0:00:54.930,0:00:57.800
ucieka w przestrzeń kosmiczną

0:00:58.800,0:01:02.760
i nigdy nie wraca.

0:01:03.440,0:01:06.440
Wodór, hel i wiele innych gazów

0:01:06.440,0:01:09.330
tworzą atmosferę ziemską.

0:01:09.330,0:01:13.170
Ta niebieska linia to[br]zdjęcie atmosfery ziemskiej

0:01:13.170,0:01:18.780
zrobione przez astronautę[br]z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

0:01:19.200,0:01:22.560
Ten cienki paseczek

0:01:22.560,0:01:24.930
pozwala życiu na Ziemi rozwijać się.

0:01:24.930,0:01:27.800
Chroni ją przed uderzeniami

0:01:27.800,0:01:29.840
meteorytów i tym podobnych.

0:01:29.840,0:01:33.650
Fakt, że atmosfera ziemska znika,

0:01:33.650,0:01:36.480
jest niesamowity

0:01:36.480,0:01:39.320
i powinien nieco przerażać.

0:01:40.160,0:01:43.450
Jest to proces, który badam.

0:01:43.450,0:01:45.720
Nazwany jest parowaniem atmosfer.

0:01:46.680,0:01:51.230
Parowanie atmosfer występuje też[br]na innych planetach.

0:01:51.230,0:01:55.010
Jest jednym z czynników[br]pozwalających nazwać coś planetą.

0:01:55.010,0:01:58.760
Planety we wszechświecie

0:01:58.760,0:02:01.960
mogą doświadczać tego.

0:02:01.960,0:02:07.400
Proces ten mówi wiele o planecie.

0:02:07.920,0:02:10.570
Myśląc o Układzie Słonecznym,

0:02:10.570,0:02:12.640
zapewne widzicie to.

0:02:13.800,0:02:17.200
Osiem lub dziewięć planet.

0:02:17.200,0:02:19.730
Dodam dziewiąta planetę,

0:02:19.730,0:02:21.130
jeśli jej brak was drażni.

0:02:21.130,0:02:22.370
(Śmiech)

0:02:22.370,0:02:25.970
Uwzględniamy Plutona dzięki[br]sondzie kosmicznej New Horizons.

0:02:26.150,0:02:30.130
W zamyśle prelekcji i parowania atmosfer,

0:02:30.130,0:02:32.170
uważam Plutona za planetę.

0:02:32.170,0:02:36.130
Tak samo, jak planetami są obiekty

0:02:36.130,0:02:37.930
krążące dookoła innych gwiazd.

0:02:37.930,0:02:40.640
Podstawową cechą planet

0:02:40.640,0:02:43.680
jest utrzymywanie formy

0:02:43.680,0:02:45.530
poprzez grawitację.

0:02:45.530,0:02:48.030
Wiele części utrzymywanych razem

0:02:48.030,0:02:49.680
siłą przyciągania.

0:02:50.240,0:02:53.090
Te formy są wielkie[br]i posiadają silną grawitację,

0:02:53.090,0:02:54.400
dlatego są okrągłe.

0:02:54.400,0:02:56.040
Wszystkie z tych planet,

0:02:56.040,0:02:57.290
włącznie z Plutonem

0:02:57.290,0:02:58.520
są okrągłe.

0:02:59.000,0:03:01.710
Grawitacja ma znaczenie.

0:03:01.710,0:03:04.270
Kolejna podstawowa cecha planet

0:03:04.270,0:03:06.810
to niewidoczna na ekranie gwiazda,

0:03:06.810,0:03:09.400
Słońce,

0:03:09.400,0:03:12.560
wokół którego krążą planety.

0:03:13.200,0:03:16.920
Słońce napędza parowanie atmosfer.

0:03:17.760,0:03:23.090
Centralne gwiazdy[br]napędzają parowanie atmosfer,

0:03:23.090,0:03:28.480
ponieważ wysyłają [br]światło i ciepło powodujące,

0:03:28.480,0:03:31.610
że atmosfera znika.

0:03:31.610,0:03:33.440
Balony na ogrzane powietrze

0:03:33.440,0:03:37.600
czy lampiony na festiwalu w Tajlandii

0:03:37.600,0:03:41.120
są popychane w górę za[br]sprawą gorącego powietrza.

0:03:41.120,0:03:44.760
Słońce daje wystarczającą[br]ilość energii i ogrzewania,

0:03:44.770,0:03:48.680
by lekki gaz, trzymany [br]jedynie przez grawitację

0:03:48.680,0:03:50.480
odleciał w przestrzeń kosmiczną.

0:03:51.600,0:03:55.520
To powód parowania atmosfer

0:03:55.520,0:03:58.250
na Ziemi i innych planetach.

0:03:58.250,0:04:00.970
Oddziaływanie ogrzewania z gwiazdy

0:04:00.970,0:04:04.320
przezwycięża grawitację na planecie.

0:04:05.000,0:04:06.730
Jak powiedziałam,

0:04:06.730,0:04:10.090
każda minuta kosztuje[br]około 180 kg wodoru

0:04:10.090,0:04:12.200
i około 3 kg helu.

0:04:13.040,0:04:14.690
Jak to wygląda?

0:04:14.690,0:04:16.530
Już w latach 80.

0:04:16.530,0:04:18.280
wykonywano zdjęcia Ziemi

0:04:18.280,0:04:19.760
w ultrafiolecie

0:04:19.760,0:04:22.680
podczas misji Dynamic Explorer.

0:04:22.680,0:04:24.520
Widoczna na ekranie

0:04:24.520,0:04:27.256
czerwona poświata

0:04:27.256,0:04:29.570
to uciekający wodór.

0:04:29.570,0:04:33.190
Widzimy również tlen i azot

0:04:33.190,0:04:34.680
w jasnym okręgu

0:04:34.680,0:04:37.050
ukazującym zorzę polarną

0:04:37.050,0:04:39.970
oraz jako wiązki dookoła zwrotników.

0:04:39.970,0:04:43.010
Te zdjęcia pokazują,

0:04:43.010,0:04:46.730
że atmosfera ziemska nie jest[br]ciasno związana z Ziemią.

0:04:46.730,0:04:50.370
Wypływa daleko w przestrzeń kosmiczną

0:04:50.370,0:04:52.320
w niepokojącym tempie.

0:04:53.080,0:04:56.890
Nie tylko Ziemia ma ten problem.

0:04:56.890,0:05:00.370
Mars jest dużo mniejszy od Ziemi,

0:05:00.370,0:05:04.170
więc ma słabszą grawitację [br]utrzymującą atmosferę.

0:05:04.170,0:05:06.400
Atmosfera Marsa

0:05:06.400,0:05:08.640
jest znacznie cieńsza.

0:05:08.640,0:05:10.590
Liczne kratery na powierzchni

0:05:10.590,0:05:12.740
oznaczają brak atmosfery

0:05:12.740,0:05:15.490
mogącej zatrzymać uderzenia z zewnątrz.

0:05:15.490,0:05:18.920
Parowanie atmosfer ma swój wkład w to,

0:05:18.920,0:05:22.440
że Mars jest czerwoną planetą.

0:05:22.440,0:05:26.040
Uważamy, że na Marsie było więcej wody.

0:05:26.040,0:05:30.640
Energia rozłożyła ją na wodór i tlen.

0:05:30.640,0:05:34.410
Lekki wodór odleciał[br]w przestrzeń kosmiczną,

0:05:34.410,0:05:36.350
pozostawiając tlen,

0:05:36.350,0:05:38.210
który utlenił ziemię,

0:05:38.210,0:05:41.960
tworząc znany, rdzawoczerwony kolor.

0:05:42.960,0:05:44.880
Patrząc na zdjęcie, można powiedzieć,

0:05:44.880,0:05:47.370
że parowanie atmosfer[br]miało miejsce na Marsie.

0:05:47.370,0:05:51.490
Sztuczny satelita Marsa[br]nazwany MAVEN jest sondą NASA,

0:05:51.490,0:05:55.030
badającą parowanie atmosfer.

0:05:55.030,0:05:59.630
Rozwinięcie skrótu to "ewolucja[br]atmosfery Marsa i jej ulatywania."

0:05:59.630,0:06:03.310
Rezultatem są obrazy podobne do tych

0:06:03.310,0:06:05.230
widzianych na Ziemi.

0:06:05.230,0:06:07.760
Od dawna wiadomo,[br]że Mars tracił atmosferę.

0:06:07.760,0:06:09.560
Posiadamy oszałamiające zdjęcia.

0:06:09.560,0:06:12.720
W czerwonym okręgu

0:06:12.720,0:06:14.250
zaznaczony jest Mars.

0:06:14.250,0:06:18.450
Kolor niebieski [br]to wodór ulatujący z planety.

0:06:18.450,0:06:22.000
Ulatuje wystarczająco daleko,

0:06:22.000,0:06:24.730
by zerwać powiązanie z planetą.

0:06:24.730,0:06:26.710
Ucieka w przestrzeń kosmiczną.

0:06:26.710,0:06:28.970
Pomaga to potwierdzić koncepcję,

0:06:28.970,0:06:31.760
dlaczego Mars jest[br]czerwony od utraty wodoru.

0:06:32.520,0:06:35.090
Wodór nie jest jedynym ulatującym gazem.

0:06:35.090,0:06:38.280
Jak mówiłam, na Ziemi jest[br]to także hel, tlen i azot.

0:06:38.280,0:06:42.090
MAVEN pokazuje nam również[br]tlen ulatujący z Marsa.

0:06:42.090,0:06:44.560
Tlen jest cięższy,

0:06:44.560,0:06:47.720
dlatego nie ulatuje tak daleko, jak wodór.

0:06:47.720,0:06:49.930
Mimo wszystko ucieka z planety.

0:06:49.930,0:06:53.040
Nie jest ograniczony do[br]tego czerwonego okręgu.

0:06:53.800,0:06:57.810
Fakt, że parowanie atmosfer[br]występuje na innych planetach

0:06:57.810,0:07:01.440
i możliwe jest badanie tego za[br]pomocą statków kosmicznych,

0:07:01.440,0:07:04.560
daje nam wiedzę o planetach.

0:07:04.560,0:07:06.850
Pozwala poznać ich przeszłość,

0:07:06.850,0:07:08.630
ale również przyszłość Ziemi.

0:07:08.630,0:07:11.330
Możemy poznawać przyszłość

0:07:11.330,0:07:14.440
dzięki odległym planetom.

0:07:15.440,0:07:18.490
Powinnam zaznaczyć na początku,

0:07:18.490,0:07:20.970
że nie pokażę podobnych zdjęć Plutona.

0:07:20.970,0:07:22.410
To może być rozczarowujące,

0:07:22.410,0:07:24.280
jednak nie ma jeszcze takich zdjęć.

0:07:24.280,0:07:26.750
Sonda New Horizons przeprowadza badania

0:07:26.750,0:07:29.100
w kierunku parowania atmosfer na Plutonie.

0:07:29.100,0:07:30.840
Bądźcie czujni i doglądajcie tego.

0:07:31.560,0:07:33.680
Chciałam powiedzieć coś o planetach

0:07:33.680,0:07:36.016
znanych jako egzoplanety.

0:07:36.016,0:07:39.802
Planety krążące [br]dookoła gwiazdy innej niż Słońce

0:07:39.802,0:07:42.750
znane są jako egzoplanety[br]lub planety pozasłoneczne.

0:07:42.750,0:07:45.250
Ciekawą metodą poszukiwania takich planet

0:07:45.250,0:07:46.520
jest tranzyt.

0:07:46.520,0:07:48.640
Patrząc na gwiazdę na środku ekranu,

0:07:48.640,0:07:51.056
widzimy, że mruga.

0:07:51.060,0:07:52.920
Powodem tego

0:07:52.920,0:07:56.960
są mijające ją planety.

0:07:56.960,0:07:59.120
Planety, mijając gwiazdę,

0:07:59.120,0:08:01.930
blokują jej światło,

0:08:01.930,0:08:04.240
dzięki czemu widzimy mruganie.

0:08:04.960,0:08:07.810
Analizując nocne niebo,

0:08:07.810,0:08:09.250
za sprawą mrugania

0:08:09.250,0:08:10.930
możemy znajdować planety.

0:08:10.930,0:08:15.120
Dzięki tej metodzie wykryliśmy[br]do tej pory ponad 5000 planet

0:08:15.120,0:08:16.376
w naszej Drodze Mlecznej.

0:08:16.380,0:08:19.256
Wiemy, że jest ich dużo więcej.

0:08:19.260,0:08:22.150
Patrząc na światło z tych gwiazd,

0:08:22.150,0:08:25.680
nie widzimy planet.

0:08:25.680,0:08:27.770
Widzimy osłabienie jasności,

0:08:27.770,0:08:29.440
które możemy nagrywać.

0:08:29.440,0:08:32.889
Planeta przechodzi przez tarczę gwiazdy,

0:08:32.889,0:08:35.320
tworząc mruganie.

0:08:35.320,0:08:37.160
Nie tylko wykrywamy planety,

0:08:37.160,0:08:40.009
ale obserwujemy światło[br]o innych długościach fal.

0:08:40.009,0:08:44.135
Wspominałam o obserwacji[br]Ziemi i Marsa w ultrafiolecie.

0:08:44.139,0:08:47.770
Używając Kosmicznego Teleskopu Hubble’a[br]do obserwacji tranzytu,

0:08:47.770,0:08:49.896
widzimy w ultrafiolecie

0:08:49.900,0:08:53.570
większe mruganie[br]i mniej światła z gwiazdy,

0:08:53.570,0:08:55.370
gdy planeta przysłania ją.

0:08:55.370,0:08:58.660
Powodem tego może być[br]rozciągająca się dookoła planety

0:08:58.660,0:09:00.056
atmosfera pełna wodoru,

0:09:00.060,0:09:01.576
co czyni ją napuchniętą

0:09:01.580,0:09:04.440
i blokuje więcej światła,[br]które można zobaczyć.

0:09:04.880,0:09:07.770
Metoda ta pozwoliła[br]na odkrycie kilku egzoplanet

0:09:07.770,0:09:12.050
doświadczających parowania atmosfer.

0:09:12.050,0:09:13.810
Takie planety

0:09:13.810,0:09:16.520
zwane są gorącymi jowszami.

0:09:16.520,0:09:19.130
Są to planety gazowe jak Jowisz,

0:09:19.130,0:09:21.900
jednak są znacznie bliżej swojej gwiazdy,

0:09:21.900,0:09:23.200
sto razy bliżej niż Jowisz.

0:09:23.200,0:09:26.320
Wzmożone podgrzewanie tego lekkiego,

0:09:26.320,0:09:28.400
podatnego na ulatywanie gazu,

0:09:28.400,0:09:32.250
dramatycznie zwiększa [br]prędkości parowania atmosfer.

0:09:32.250,0:09:36.890
W odróżnieniu od 180 kg wodoru[br]ulatującego z Ziemi w każdej minucie,

0:09:36.890,0:09:38.170
planety te

0:09:38.170,0:09:42.280
tracą pół miliarda kilogramów na minutę.

0:09:43.320,0:09:47.650
Pojawia się pytanie,[br]czy w związku z tym planeta znika?

0:09:47.650,0:09:49.690
Ludzie zastanawiali się nad tym

0:09:49.690,0:09:51.530
podczas oglądania Układu Słonecznego.

0:09:51.530,0:09:53.880
Planety bliżej Słońca są skaliste,

0:09:53.880,0:09:56.850
natomiast te odleglejsze[br]są większe i gazowe.

0:09:56.850,0:09:59.240
Czy gdyby Jowisz

0:09:59.240,0:10:00.960
był blisko Słońca,

0:10:00.960,0:10:02.610
straciłby cały gaz?

0:10:02.610,0:10:05.690
Zaczynając od czegoś [br]pokroju gorących jowiszy,

0:10:05.690,0:10:08.520
nie można skończyć z czymś,[br]jak Ziemia czy Merkury.

0:10:08.520,0:10:10.730
Zaczynając z czymś mniejszym,

0:10:10.730,0:10:13.520
możliwe, że uciekłoby tyle gazu,

0:10:13.520,0:10:15.690
by zauważyć tego istotny wpływ

0:10:15.690,0:10:19.050
i by powstało coś zupełnie innego[br]niż było to na początku.

0:10:19.050,0:10:20.970
Brzmi to dość ogólnikowo.

0:10:20.970,0:10:23.536
Można myśleć o Układzie Słonecznym,

0:10:23.540,0:10:26.330
jednak jaki ma to wpływ na Ziemię?

0:10:26.330,0:10:28.130
W odległej przyszłości

0:10:28.130,0:10:30.270
Słońce stanie się jaśniejsze.

0:10:30.270,0:10:31.536
Gdy do tego dojdzie,

0:10:31.540,0:10:34.880
ogrzewanie ze Słońca[br]będzie bardziej intensywne.

0:10:35.600,0:10:39.110
Gaz będzie ulatywał z Ziemi w tempie,

0:10:39.110,0:10:42.296
w jakim obecnie tracą go gorące jowisze.

0:10:42.300,0:10:44.490
Można oczekiwać,

0:10:44.490,0:10:46.570
w pewien sposób przyszykować się,

0:10:46.570,0:10:48.400
że w dalekiej przyszłości

0:10:48.400,0:10:51.200
Ziemia będzie podobna do Marsa.

0:10:51.200,0:10:53.960
Wodór zostanie odłączony od wody

0:10:53.960,0:10:56.400
i odleci w przestrzeń kosmiczną.

0:10:56.400,0:11:00.520
Ziemia stanie się suchą,[br]czerwonawą planetą.

0:11:00.960,0:11:03.786
Bez obaw, mamy więcej[br]niż kilka miliardów lat,

0:11:03.786,0:11:05.056
by przygotować się.

0:11:05.060,0:11:06.130
(Śmiech)

0:11:06.130,0:11:08.970
Chcę byście byli świadomi sytuacji.

0:11:08.970,0:11:10.240
To nie tylko przyszłość,

0:11:10.240,0:11:13.490
parowanie atmosfer dzieje się cały czas.

0:11:13.490,0:11:18.990
Kosmos i odległe planety[br]przynoszą wiele wspaniałych rzeczy.

0:11:18.990,0:11:22.210
Badamy te planety,[br]by lepiej poznawać świat.

0:11:22.210,0:11:26.920
Badając Marsa czy egzoplanety,[br]takie jak gorące jowisze,

0:11:26.920,0:11:29.970
odkrywamy rzeczy, jak parowanie atmosfer,

0:11:29.970,0:11:33.720
uczące nas wiele o naszej planecie.

0:11:33.720,0:11:37.810
Następnym razem pomyślcie o tym,[br]mówiąc o kosmosie, jako o czymś odległym.

0:11:37.810,0:11:39.050
Dziękuję.

0:11:39.050,0:11:42.120
(Brawa)