WEBVTT

00:00:07.799 --> 00:00:10.474
Ponad sto lat po tym jak się pojawił

00:00:10.474 --> 00:00:14.500
w mglistym, oświetlonym latarniami,
wiktoriańskim Londynie,

00:00:14.500 --> 00:00:18.231
Sherlock Holmes jest
ogólnie rozpoznawalny.

00:00:18.231 --> 00:00:21.483
Nawet jego garderoba
i akcesoria są kultowe,

00:00:21.483 --> 00:00:22.998
jak peleryna,

00:00:22.998 --> 00:00:24.445
czapka myśliwska,

00:00:24.445 --> 00:00:26.250
fajka z tykwy,

00:00:26.250 --> 00:00:29.725
a postacie, jak jego najlepszy przyjaciel
i współlokator doktor Watson,

00:00:29.725 --> 00:00:31.785
największy wróg Moriarty

00:00:31.785 --> 00:00:33.974
i gosposia pani Hudson

00:00:33.974 --> 00:00:37.161
funkcjonują w powszechnej świadomości,

00:00:37.161 --> 00:00:40.860
tak jak jego niezwykłe
i niezawodne zdolności dedukcyjne

00:00:40.860 --> 00:00:42.959
stosowane w imieniu prawa,

00:00:42.959 --> 00:00:44.660
osławiony pociąg do używek

00:00:44.660 --> 00:00:49.230
oraz jego ulubione powiedzonko:
"To proste, mój drogi Watsonie.".

00:00:49.230 --> 00:00:52.420
Jednakże wiele z najbardziej
rozpoznawalnych cech Holmesa

00:00:52.420 --> 00:00:56.155
nie pojawia się w powieściach
Arthura Conana Doyle'a.

00:00:56.155 --> 00:01:00.499
Doyle'owski superdetektyw rozwiązuje
zagadki kryminalne wszelkimi metodami,

00:01:00.499 --> 00:01:02.240
nie tylko za pomocą dedukcji.

00:01:02.240 --> 00:01:08.162
Spekuluje, czasem wręcz zgaduje,
a jego przypuszczenia często są błędne.

00:01:08.162 --> 00:01:10.901
Postać pani Hudson jest epizodyczna,

00:01:10.901 --> 00:01:13.823
Holmes wcale nie mawia: 
"To proste, mój drogi Watsonie.",

00:01:13.823 --> 00:01:18.208
a detektyw i jego pomocnik mieszkają
przez większość czasu osobno.

00:01:18.208 --> 00:01:21.707
Czarny charakter Moriarty
występuje w dwóch opowiadaniach,

NOTE Paragraph

00:01:21.707 --> 00:01:25.508
detektyw sporadycznie korzysta z używek,
poza dwiema pierwszymi powieściami,

00:01:25.508 --> 00:01:29.309
rzadko zachwyca się 
angielskim systemem prawnym

00:01:29.309 --> 00:01:32.944
i woli stosować
własną formę sprawiedliwości

00:01:32.944 --> 00:01:35.261
niż trzymać się litery prawa.

00:01:35.261 --> 00:01:38.607
Wielu kultowych przedmiotów
z historii o Holmesie

00:01:38.607 --> 00:01:40.444
również nie wymyślił Doyle.

00:01:40.444 --> 00:01:44.500
Myśliwską czapkę i pelerynę
wykreował Sidney Paget,

00:01:44.500 --> 00:01:47.042
pierwszy ilustrator opowieści,

00:01:47.042 --> 00:01:51.195
a zakrzywioną fajkę wprowadził
amerykański aktor William Gillette,

00:01:51.195 --> 00:01:55.094
żeby widzowie lepiej widzieli
jego twarz na scenie.

00:01:55.094 --> 00:01:57.605
Słowa: "To proste mój drogi Watsonie"

00:01:57.605 --> 00:02:01.722
ukuł pisarz i satyryk P.G. Wodehouse.

00:02:01.722 --> 00:02:04.487
Kim więc jest Sherlock Holmes?

00:02:04.487 --> 00:02:07.771
Kto tak naprawdę jest wielkim detektywem
i gdzie możemy go znaleźć?

00:02:07.771 --> 00:02:10.356
Puryści odpowiedzą, że Sherlock wzorowany

00:02:10.356 --> 00:02:15.593
na postaci dr. Josepha Bella,
uniwersyteckiego mentora Doyle'a,

00:02:15.593 --> 00:02:17.011
jest tym prawdziwym.

00:02:17.011 --> 00:02:21.768
W rzeczywistości ta wersja
pozostaje w cieniu

00:02:21.768 --> 00:02:24.477
niezwykle licznych interpretacji,

00:02:24.477 --> 00:02:28.048
przez co trudno rozpoznać
Doyle'owskiego detektywa.

00:02:28.048 --> 00:02:29.958
Pozostaje więc bardziej złożona,

00:02:29.958 --> 00:02:33.169
ale może też i satysfakcjonująca
odpowiedź na to pytanie,

00:02:33.169 --> 00:02:37.353
ale najpierw musimy przyjrzeć się
ogromowi interpretacji

00:02:37.353 --> 00:02:39.159
postaci wielkiego detektywa.

00:02:39.159 --> 00:02:42.537
Od czasu pierwszej powieści
Conana Doyle'a z 1887 roku

00:02:42.537 --> 00:02:45.825
ukazały się tysiące
adaptacji historii Holmesa

00:02:45.825 --> 00:02:50.939
i jest ona prawdopodobnie jedną
z najczęściej adaptowanych na świecie.

00:02:50.939 --> 00:02:54.319
Zaczęło się od wiktoriańskich inscenizacji

00:02:54.319 --> 00:02:57.083
a nabrało rozpędu z pojawieniem się filmu.

00:02:57.083 --> 00:03:00.303
Ponad 100 filmowych adaptacji powstało

00:03:00.303 --> 00:03:03.784
w dwóch pierwszych dekadach XX wieku.

00:03:03.784 --> 00:03:07.097
Od tamtej pory tysiące adaptacji
ukazało się drukiem,

00:03:07.097 --> 00:03:08.190
na ekranach kin,

00:03:08.190 --> 00:03:09.063
telewizorów,

00:03:09.063 --> 00:03:09.842
w teatrach

00:03:09.842 --> 00:03:10.997
i w radiu.

00:03:10.997 --> 00:03:13.727
Holmesa interpretowano na całym świecie,

00:03:13.727 --> 00:03:17.203
na zupełnie inne
i często sprzeczne sposoby.

00:03:17.203 --> 00:03:20.587
Te adaptacje pokazują popularność Holmesa

00:03:20.587 --> 00:03:22.746
i jego plastyczność.

00:03:22.746 --> 00:03:27.569
Pojawił się w wielu alianckich
filmach antynazistowskich

00:03:27.569 --> 00:03:29.311
podczas II wojny światowej.

00:03:29.311 --> 00:03:32.074
Winston Churchill
i Franklin Delano Roosevelt

00:03:32.074 --> 00:03:34.134
byli jego wielkimi fanami,

00:03:34.134 --> 00:03:37.586
a ten drugi nawet wstąpił
do Baker Street Irregulars,

00:03:37.586 --> 00:03:39.997
towarzystwa sympatyków Holmesa,

00:03:39.997 --> 00:03:43.567
i nadał nazwę Baker Street
tajnej siedzibie wywiadu.

00:03:43.567 --> 00:03:45.397
W tym samym czasie

00:03:45.397 --> 00:03:49.399
Holmes pojawiał się
w niemieckojęzycznych filmach,

00:03:49.399 --> 00:03:54.385
a fanem niektórych z nich
był podobno Adolf Hitler.

00:03:54.385 --> 00:03:56.058
Wróćmy jednak do naszego pytania.

00:03:56.058 --> 00:03:59.185
Czy prawdziwy Sherlock Holmes
mógłby się wreszcie pokazać?

00:03:59.185 --> 00:04:03.910
Prawda jest taka, że świat adaptacji
przeistoczył go w palimpsest.

00:04:03.910 --> 00:04:06.005
Sherlock jest wytworem kultury,

00:04:06.005 --> 00:04:08.212
ciągle zmienianym,

00:04:08.212 --> 00:04:13.601
bo interpretacje nakładają się na siebie,

00:04:13.601 --> 00:04:16.369
co oznacza, że Sherlock ciągle ewoluuje,

00:04:16.369 --> 00:04:20.323
ucieleśniając idee oraz wartości,
często bardzo odmienne

00:04:20.323 --> 00:04:22.521
od tych występujących u Conana Doyle'a.

00:04:22.521 --> 00:04:26.931
Ilekroć jakaś opowieść dobiega końca,
Sherlock powstaje ponownie,

00:04:26.931 --> 00:04:28.760
może z drobnymi zmianami,

00:04:28.760 --> 00:04:32.626
jak nowa twarz, maniera
czy nowe powiedzonka,

00:04:32.626 --> 00:04:36.192
ale to w gruncie rzeczy
ciągle nasz Sherlock.