WEBVTT

00:00:06.840 --> 00:00:12.889
Niewielu wpłynęło na świat
w takim stopniu jak Platon.

00:00:12.889 --> 00:00:15.579
Pewien XX-wieczny filozof
powiedział nawet,

00:00:15.579 --> 00:00:21.779
że wszystkie zachodnie filozofie
pochodzą od Platona.

00:00:21.779 --> 00:00:24.110
Platon stworzył pierwszą
zachodnią akademię

00:00:24.110 --> 00:00:27.000
i był nauczycielem największych
umysłów starożytnej Grecji,

00:00:27.000 --> 00:00:28.919
w tym Arystotelesa.

00:00:28.919 --> 00:00:32.481
Ale nawet Platon nie był idealny.

00:00:32.481 --> 00:00:34.099
Wśród jego wybitnych idei

00:00:34.099 --> 00:00:38.360
znalazły się też takie,
które nie przetrwały próby czasu.

00:00:38.360 --> 00:00:44.109
Oto krótki przegląd najlepszych
i najgorszych idei filozofa.

00:00:44.109 --> 00:00:47.559
Platon uważał, że poza
naszym nieidealnym światem

00:00:47.559 --> 00:00:51.829
istnieje idealny świat Form.

00:00:51.829 --> 00:00:57.266
Formy to idealne wersje
rzeczy i pojęć wokół nas.

00:00:57.266 --> 00:01:01.711
Są rodzajem instrukcji dla naszego świata.

00:01:01.711 --> 00:01:05.381
W świecie Form istnieje idealne drzewo,

00:01:05.381 --> 00:01:07.191
idealny kanał na YouTube,

00:01:07.191 --> 00:01:09.121
a nawet idealna sprawiedliwość

00:01:09.121 --> 00:01:11.462
i idealna miłość.

00:01:11.462 --> 00:01:17.161
Nasza rzeczywistość to zbiór
nieidealnych kopii tych Form.

00:01:17.161 --> 00:01:20.731
Platon uważał, że filozofowie
powinni dążyć do kontemplacji

00:01:20.731 --> 00:01:23.580
i zrozumienia tych idealnych Form.

00:01:23.580 --> 00:01:27.760
Dzięki temu będą mogli lepiej poruszać się
w naszej zwodniczej rzeczywistości.

00:01:27.760 --> 00:01:29.370
Choć może wydawać się to głupie,

00:01:29.370 --> 00:01:31.789
przepaść między światem

00:01:31.789 --> 00:01:34.021
a prawdą, która się za tym kryje,

00:01:34.021 --> 00:01:37.222
pozostaje jednym z największych
problemów filozofii.

00:01:37.222 --> 00:01:40.571
Na ten temat wiele tysięcy stron
napisali zarówno teolodzy,

00:01:40.571 --> 00:01:41.832
filozofowie,

00:01:41.832 --> 00:01:43.802
jak i scenarzyści.

00:01:43.802 --> 00:01:48.131
Pytanie, czy powinniśmy
ufać naszym zmysłom

00:01:48.131 --> 00:01:50.141
czy rozumowi?

00:01:50.141 --> 00:01:52.682
Według Platona odpowiedź brzmi: rozumowi.

00:01:52.682 --> 00:01:57.503
Rozum daje nam
możliwość kontemplacji Form.

00:01:57.503 --> 00:02:01.144
Zdarzało się jednak,
że umysł zawodził Platona.

00:02:01.144 --> 00:02:04.522
Gdy filozof miał określić miejsce
człowieka w hierarchii zwierząt,

00:02:04.522 --> 00:02:07.542
wrzucił ludzi do jednego worka z ptakami.

00:02:07.542 --> 00:02:11.343
"Dwunożny i nieopierzony",
tak Platon opisał człowieka.

00:02:11.343 --> 00:02:14.482
Diogenes z Synopy,
poirytowany tą definicją,

00:02:14.482 --> 00:02:17.992
wtargnął na wykład Platona
z oskubanym kurczakiem

00:02:17.992 --> 00:02:22.053
i ogłosił: "Oto jest człowiek Platona".

00:02:22.053 --> 00:02:24.253
Wróćmy do kilku dobrych idei.

00:02:24.253 --> 00:02:27.524
Platon to jeden z pierwszych
teoretyków politycznych.

00:02:27.524 --> 00:02:32.195
Wspólnie z Arystotelesem uważany jest
za jednego z ojców nauk politycznych.

00:02:32.195 --> 00:02:36.218
Platon uważał, że nie ma różnicy między
rządzeniem a innymi zawodami,

00:02:36.218 --> 00:02:38.344
garncarzem czy lekarzem.

00:02:38.344 --> 00:02:42.757
Rządzić mogą tylko ci, którzy
w swoim zawodzie doszli do perfekcji.

00:02:42.757 --> 00:02:46.134
Rządzenie było sztuką kontemplacji Form.

00:02:46.134 --> 00:02:49.313
W dziele "Państwo" Platon
stworzył państwo idealne,

00:02:49.313 --> 00:02:52.113
w którym sprawiedliwość
jest celem ostatecznym.

00:02:52.113 --> 00:02:56.975
Państwo doskonałe Platona miało tworzyć
swoisty organizm, działający w harmonii.

00:02:56.975 --> 00:02:59.864
Powinien nim rządzić król-filozof.

00:02:59.864 --> 00:03:01.825
Wyprzedzając swoją epokę,

00:03:01.825 --> 00:03:07.643
Platon stwierdził, że kobiety również
mogą rządzić państwem idealnym.

00:03:07.643 --> 00:03:10.965
Niestety, w stosunku do kobiet
Platon nie był konsekwentny.

00:03:10.965 --> 00:03:13.244
Porównywał je do dzieci.

00:03:13.244 --> 00:03:16.683
Uważał również, że macica kobiety
jest żywym zwierzęciem,

00:03:16.683 --> 00:03:20.754
które przemieszcza się po ciele,
powodując choroby.

00:03:20.754 --> 00:03:25.017
Ten nietrafiony pomysł,
przejęty przez współczesnych Platonowi,

00:03:25.017 --> 00:03:29.898
pokutował potem w medycynie
europejskiej przez setki lat.

00:03:29.898 --> 00:03:34.226
Platon uważał, że społeczeństwo
powinno dzielić się na trzy grupy:

00:03:34.226 --> 00:03:35.160
twórców,

00:03:35.160 --> 00:03:36.250
wojsko

00:03:36.250 --> 00:03:37.432
i rządzących.

00:03:37.432 --> 00:03:42.747
Zaproponował też "szlachetne kłamstwo",
które miało zapewnić spokój społeczny.

00:03:42.747 --> 00:03:44.775
Polegało ono na wmówieniu ludziom,

00:03:44.775 --> 00:03:50.246
że wszyscy urodzili się ze złotem,
srebrem albo mieszanką mosiądzu i żelaza

00:03:50.246 --> 00:03:51.485
w duszach.

00:03:51.485 --> 00:03:54.154
To miało przesądzać o życiowych rolach.

00:03:54.154 --> 00:03:58.027
Niektórzy myśliciele uznali
"szlachetne kłamstwo"

00:03:58.027 --> 00:04:01.336
za pierwowzór XX-wiecznej propagandy,

00:04:01.336 --> 00:04:06.336
a postać króla-filozofa nazwali
inspiracją dla dyktatorów.

00:04:06.336 --> 00:04:07.887
Czy kilka nietrafionych pomysłów

00:04:07.887 --> 00:04:11.687
może zakwestionować pozycję Platona jako
jednego z najwybitniejszych filozofów?

00:04:11.687 --> 00:04:12.787
Nie!

00:04:12.787 --> 00:04:15.186
Przywódcom i myślicielom,
którzy nadeszli po nim,

00:04:15.186 --> 00:04:17.306
Platon dał punkt wyjścia do rozważań.

00:04:17.306 --> 00:04:18.186
Przez stulecia

00:04:18.186 --> 00:04:22.336
testowano te idee w teorii i w praktyce.

00:04:22.336 --> 00:04:25.466
Jedne zaakceptowano, inne odrzucono.

00:04:25.466 --> 00:04:29.716
Po dziś dzień modyfikujemy
i udoskonalamy platońskie idee,

00:04:29.716 --> 00:04:33.036
które położyły podwaliny
pod współczesny świat.