0:00:00.928,0:00:04.420
Nëse vështroni me ngulm qiellin natën,

0:00:04.420,0:00:06.036
shihni yje,

0:00:06.036,0:00:08.608
nëse shihni më tej, shihni më tepër yje,

0:00:08.608,0:00:10.767
dhe, më tej, galaksi, dhe akoma më tej,[br]më shumë galaksi.

0:00:10.767,0:00:14.640
Por nëse vazhdoni të shihni tej e më tej,

0:00:14.640,0:00:17.756
nuk shihni më gjë, për ca kohë,

0:00:17.756,0:00:22.218
dhe mandej, më në fund, shihni[br]një muzg të dobët, që venitet,

0:00:22.218,0:00:25.242
ky është muzgu i mbetur nga Big Bengu.

0:00:25.242,0:00:28.059
Tani, Big Bengu ishte një epokë[br]në fillimet e gjithësisë

0:00:28.059,0:00:30.230
kur krejt sa shohim në qiellin e natës

0:00:30.230,0:00:32.640
qe e dendësuar në një masë[br]pabesueshmërisht të vogël,

0:00:32.640,0:00:36.966
pabesueshmërisht të nxehtë,[br]pabesueshmërisht gurgulluese,

0:00:36.966,0:00:39.658
dhe prej saj buthtoi gjithë sa shohim.

0:00:39.658,0:00:42.517
Atë muzg e kemi hartëzuar

0:00:42.517,0:00:44.196
me përpikëri të madhe,

0:00:44.196,0:00:46.240
dhe kur them "ne",[br]nuk e kam fjalën për veten.

0:00:46.240,0:00:48.116
E kemi hartëzuar muzgun

0:00:48.116,0:00:49.438
me përpikëri spektakolare,

0:00:49.438,0:00:50.986
dhe çka është tronditëse

0:00:50.986,0:00:53.932
është se shfaqet thuajse i njëtrajtshëm.

0:00:53.932,0:00:55.890
Katërmbëdhjetë miliardë [br]vite-dritë në këtë drejtim

0:00:55.890,0:00:57.750
apo 14 miliardë vite-dritë në atë drejtim,

0:00:57.750,0:00:59.158
temperatura është po ajo.

0:00:59.158,0:01:02.472
Që nga Big Bengu, kanë rrjedhur

0:01:02.472,0:01:04.290
14 miliardë vjet,

0:01:04.290,0:01:06.762
ndaj është zbehur dhe ftohur.

0:01:06.762,0:01:09.070
Tani është 2.7 gradë.

0:01:09.070,0:01:11.350
Por s’është saktësisht 2.7 gradë.

0:01:11.350,0:01:13.644
2.7 gradë është vetëm për rreth

0:01:13.644,0:01:15.486
10 drejtime në një milion.

0:01:15.486,0:01:16.480
Këtej, është pak më i nxehtë,

0:01:16.480,0:01:18.348
kurse andej është pak më i ftohtë,

0:01:18.348,0:01:21.436
dhe kjo është jashtëzakonisht[br]e rëndësishme për këdo në këtë sallë,

0:01:21.436,0:01:23.160
sepse ku qe pak më nxehtë,

0:01:23.160,0:01:24.856
kish pak më shumë lëndë,

0:01:24.856,0:01:26.423
dhe ku kish ca lëndë më shumë,

0:01:26.423,0:01:28.392
kemi galaktika, grumbuj galaktikash,

0:01:28.392,0:01:29.644
supergrumbuj,

0:01:29.644,0:01:32.352
dhe krejt strukturën që shihni në kozmos.

0:01:32.352,0:01:35.464
Këto panjëtrajtshmëri të vogla, të imta,

0:01:35.464,0:01:37.746
20 në një milion,

0:01:37.746,0:01:40.500
qenë formuar nga dridhje mekanike kuantike

0:01:40.500,0:01:42.308
në fillimet e gjithësisë, që u shtri

0:01:42.308,0:01:44.587
sa madhësia e krejt kozmosit.

0:01:44.587,0:01:46.301
Kjo është e mahnitshme,

0:01:46.301,0:01:47.966
por jo ajo çka gjetën të hënën;

0:01:47.966,0:01:50.002
çka zbuluan të hënën [br]është më e bukur se kaq.

0:01:50.002,0:01:52.268
Ja se ç’gjetën të hënën:

0:01:52.268,0:01:55.771
Përfytyroni se merrni një zile,

0:01:55.771,0:01:57.382
dhe e goditni me çekiç.

0:01:57.382,0:01:59.058
Ç’ndodh? Tingëllon.

0:01:59.058,0:02:01.266
Por nëse prisni, tingëllima zbehet,

0:02:01.266,0:02:02.886
dhe zbehet e zbehet

0:02:02.886,0:02:04.828
derisa nuk e vini më re.

0:02:04.828,0:02:07.476
Gjithësia e hershme qe[br]pabesueshmërisht e dendur,

0:02:07.476,0:02:09.555
si metal, por shumë më e dendur,

0:02:09.555,0:02:11.960
dhe po ta goditnit, do të tingëllonte,

0:02:11.960,0:02:13.823
por çka do të tingëllonte do të qe

0:02:13.823,0:02:15.911
vetë struktura e hapësirë-kohës,

0:02:15.911,0:02:18.727
me mekanikën kuantike në[br]funksionin e çekiçit.

0:02:18.727,0:02:20.658
Ajo që gjetën të hënën

0:02:20.658,0:02:23.020
qe dëshmi për tingëllimën

0:02:23.020,0:02:25.335
e hapësirë-kohës së gjithësisë së hershme,

0:02:25.335,0:02:27.440
ato çka ne i quajmë valë rëndesore

0:02:27.440,0:02:28.960
prej epokës fillestare,

0:02:28.960,0:02:30.935
dhe ja se si i gjetën.

0:02:30.935,0:02:33.007
Këto valë ka kohë që janë zbehur.

0:02:33.007,0:02:34.495
Nëse dilni për një shëtitje,

0:02:34.495,0:02:36.083
ju nuk tundeni.

0:02:36.083,0:02:38.831
Këto valë rëndesore [br]në strukturën e hapësirës

0:02:38.831,0:02:41.605
janë krejtësisht të padukshme[br]për çfarëdo qëllimi praktik.

0:02:41.605,0:02:44.509
Por më herët, kur gjithësia prodhoi

0:02:44.509,0:02:46.879
atë muzg të fundit,

0:02:46.879,0:02:48.437
valët rëndesore shkaktuan

0:02:48.437,0:02:51.300
shformime të vogla në strukturën

0:02:51.300,0:02:52.827
e dritës që ne shohim.

0:02:52.827,0:02:55.793
Pra, duke vëzhguar qiellin e natës[br]thellë e më thellë -

0:02:55.793,0:02:58.431
në fakt, këta djem kaluan tre[br]vjet në Polin e Jugut,

0:02:58.431,0:03:01.020
duke vëzhguar përmes ajrit[br]më të ftohtë, më të kthjellët,

0:03:01.020,0:03:03.370
më të pastër që mundën të gjenin,

0:03:03.370,0:03:05.799
duke vëzhguar thellë në qiellin[br]e natës dhe duke studiuar

0:03:05.799,0:03:09.175
atë muzg për të kapur [br]shformimet më të dobëta

0:03:09.175,0:03:11.523
të cilat janë simboli, sinjali,

0:03:11.523,0:03:13.343
i valëve rëndesore,

0:03:13.343,0:03:15.684
tingëllima e gjithësisë së hershme.

0:03:15.684,0:03:17.471
Dhe të hënën shpallën se

0:03:17.471,0:03:19.215
e kanë pikasur atë.

0:03:19.215,0:03:21.642
Gjëja që është kaq [br]mahnitëse te kjo, për mua,

0:03:21.642,0:03:24.390
nuk është thjesht tingëllima,[br]edhe pse ajo është e mrekullueshme.

0:03:24.390,0:03:25.748
Gjëja që më lë krejtësisht me gojë hapur,

0:03:25.748,0:03:27.850
arsyeja pse jam në këtë skenë, është se

0:03:27.850,0:03:31.318
ajo çka na tregon, është diçka[br]e thellë rreth gjithësisë së hershme.

0:03:31.318,0:03:32.982
Na tregon se ne,

0:03:32.982,0:03:34.418
dhe çdo gjë që shohim përreth nesh

0:03:34.418,0:03:37.372
është në thelb një flluskë e madhe -

0:03:37.372,0:03:39.128
dhe kjo është ideja e zgjerimit -

0:03:39.128,0:03:43.020
një flluskë e madhe [br]e rrethuar nga diçka tjetër.

0:03:43.020,0:03:45.150
Nuk është dëshmi vërtetuese mbi zgjerimin,

0:03:45.150,0:03:47.324
por cilado teori që s’është zgjerim[br]dhe e shpjegon këtë,

0:03:47.324,0:03:48.641
do të dukej si kjo.

0:03:48.641,0:03:50.286
Që është një teori, një ide,

0:03:50.286,0:03:51.510
që ka ca kohë që qarkullon,

0:03:51.510,0:03:53.235
por kurrë nuk menduam se [br]do ta vinim re vërtet.

0:03:53.235,0:03:55.073
Me të drejtë, menduam se nuk[br]do të shihnim kurrë

0:03:55.073,0:03:57.321
dëshmi asgjësuese, dhe ja ku[br]e kemi dëshminë asgjësuese.

0:03:57.321,0:03:59.331
Por ideja vërtet për të luajtur mendsh

0:03:59.331,0:04:02.363
është se flluska jonë është[br]thjesht vetëm njëra

0:04:02.363,0:04:06.989
prej atyre, në një kazan më të madh,[br]gurgullues, lënde universale.

0:04:06.989,0:04:08.815
Ne nuk do t’i shohim kurrë[br]gjërat jashtë saj,

0:04:08.815,0:04:11.389
por me vajtjen në Polin e Jugut[br]dhe shpenzimin e tri viteve

0:04:11.389,0:04:13.949
duke vëzhguar strukturën e hollësishme[br]të qiellit të natës,

0:04:13.949,0:04:15.805
ne mund të zbulojmë

0:04:15.805,0:04:18.894
se ndoshta gjendemi në një gjithësi[br]që duket pak a shumë kështu.

0:04:18.894,0:04:21.317
Dhe kjo mua më mahnit.

0:04:21.317,0:04:22.653
Shumë faleminderit!

0:04:22.653,0:04:25.589
(Duartrokitje)