0:00:16.840,0:00:20.572
[Maja Zawierzeniec: "Sen na granicy"]

0:00:24.709,0:00:27.275
“Leonora nie jest poetką,

0:00:27.685,0:00:30.175
jest spacerującym wierszem,

0:00:30.175,0:00:32.661
który nagle otwiera parasol,

0:00:33.035,0:00:35.953
który niespodziewanie zmienia się w ptaka,

0:00:35.953,0:00:38.832
który nagle zmienia się w rybę

0:00:38.832,0:00:40.428
i znika".

0:00:41.358,0:00:44.257
Tak o Leonorze Carrington,

0:00:44.257,0:00:47.439
artystce meksykańskiej[br]brytyjskiego pochodzenia,

0:00:47.439,0:00:50.311
wyraził się jeden z jej przyjaciół.

0:00:51.211,0:00:53.898
Leonora żyła na granicy różnych światów:

0:00:53.898,0:00:57.584
kulturowych, językowych, mentalnych.

0:00:58.292,0:01:01.224
Właśnie o tym dzisiaj chciałabym mówić.

0:01:01.643,0:01:03.384
O granicach,

0:01:03.384,0:01:05.485
granicach i snach,

0:01:05.485,0:01:08.767
snach na granicy i granicach snu.

0:01:11.461,0:01:14.541
Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat

0:01:14.541,0:01:16.661
miałam okazję ponad dziesięć razy

0:01:16.661,0:01:19.321
odwiedzić Meksykańskie Stany Zjednoczone.

0:01:19.321,0:01:24.532
Od roku 2001, kiedy miała miejsce[br]moja pierwsza wizyta,

0:01:25.451,0:01:29.441
Meksyk stał się moją mentalną ojczyzną.

0:01:29.441,0:01:32.788
Czuję się tam bardzo dobrze[br]i odczuwam pewien rodzaj magii,

0:01:32.789,0:01:36.539
której nie czuję[br]w, pięknej skądinąd, Europie.

0:01:37.602,0:01:41.362
Dodatkowo, ze względu[br]na specyfikę swojej pracy,

0:01:41.812,0:01:45.372
a także ze względu na swoją osobowość,

0:01:45.372,0:01:49.415
od lat czuję się też[br]na granicy różnych światów:

0:01:49.415,0:01:51.775
akademickiego, studenckiego,

0:01:51.775,0:01:54.332
formalnego, nieformalnego,

0:01:54.332,0:01:56.522
biznesowego i kulturowego.

0:01:58.152,0:02:01.576
Granica zwykła kojarzyć się [br]z czymś negatywnym,

0:02:01.576,0:02:04.853
z przebywaniem na stresującej, [br]niebezpiecznej krawędzi.

0:02:06.267,0:02:09.347
Ale granica jest także czymś innym:

0:02:09.347,0:02:12.366
kiedy znajdujemy się[br]na brzegu jakiejś przestrzeni,

0:02:12.366,0:02:16.533
może pozwolić nam[br]"przeskoczyć" na inną przestrzeń,

0:02:16.533,0:02:18.781
poznać nowe terytoria.

0:02:19.873,0:02:22.584
Kiedy stabilnie stoimy

0:02:23.004,0:02:25.425
na jakiejkolwiek innej przestrzeni,

0:02:25.425,0:02:28.976
ciężko jest "przeskoczyć" [br]na nową przestrzeń.

0:02:32.965,0:02:37.845
Uważam też, że próba przekraczania granic

0:02:37.847,0:02:43.437
jest bardziej użyteczna[br]w życiu osobistym niż zawodowym,

0:02:43.437,0:02:45.521
ponieważ pozwala nam spojrzeć

0:02:45.521,0:02:47.675
z niestandardowych,[br]innych punktów widzenia

0:02:47.675,0:02:49.479
na pewne sytuacje,

0:02:50.210,0:02:55.480
oraz z mniejszym lękiem [br]znaleźć się w sytuacjach,

0:02:55.480,0:02:58.770
w których przekraczamy [br]naszą strefę komfortu.

0:03:00.941,0:03:05.271
Taka przygraniczność[br]pozwala zmienić perspektywę.

0:03:06.520,0:03:09.050
Granic może być wiele:

0:03:09.050,0:03:13.139
możemy mieć granice fizyczne, językowe,

0:03:13.139,0:03:16.508
kulturowe, intelektualne,

0:03:16.508,0:03:18.898
możemy mieć granice mentalne.

0:03:19.418,0:03:22.598
O tych granicach w kontekście meksykańskim

0:03:22.598,0:03:24.739
chciałabym teraz wspomnieć.

0:03:27.720,0:03:31.470
Kiedy myślimy o Meksyku i o granicy,

0:03:31.470,0:03:34.020
przed oczyma staje nam pogranicze

0:03:34.020,0:03:37.519
między Meksykiem, a Stanami Zjednoczonymi,

0:03:37.519,0:03:41.336
obszar, który w mediach przedstawiany jest

0:03:41.336,0:03:45.873
jako strefa niebezpieczna,[br]niszcząca, pełna przemocy.

0:03:48.336,0:03:52.256
Ale ta granica ma swoje drugie oblicze:

0:03:52.889,0:03:56.259
jest to miejsce[br]bogatej wymiany kulturowej,

0:03:56.259,0:03:58.206
wymiany społecznej.

0:03:58.206,0:04:01.446
Jest to miejsce symbiozy społecznej:

0:04:01.446,0:04:03.877
jest bardzo wiele osób i rodzin,

0:04:03.877,0:04:07.591
które codziennie tę granicę [br]przekraczają i wzbogacają.

0:04:09.095,0:04:12.335
Dodatkowo wielu Meksykanów[br]mieszkających w Polsce,

0:04:12.335,0:04:14.055
albo Polaków odwiedzających Meksyk

0:04:14.055,0:04:17.829
mówiło mi, że mimo dużej odległości

0:04:17.829,0:04:20.923
geograficznej, fizycznej [br]między naszymi państwami,

0:04:20.923,0:04:24.358
mamy wiele cech wspólnych - mentalnie.

0:04:25.928,0:04:28.948
To wszystko uczy nas, że granice fizyczne

0:04:28.948,0:04:30.761
mogą być złudne.

0:04:33.966,0:04:37.246
Jeżeli chodzi o granice [br]językowe, kulturowe,

0:04:37.246,0:04:40.800
intuicyjnie czujemy, że każdy nowy język

0:04:40.800,0:04:43.981
to klucz do poznania nowej kultury.

0:04:44.636,0:04:48.146
Ale ja uważam, że język[br]jest czymś o wiele więcej:

0:04:48.566,0:04:51.418
pozwala nam kreować rzeczywistość,

0:04:51.418,0:04:54.380
kształtować świat, który nas otacza.

0:04:55.320,0:04:59.162
O tym chciałabym opowiedzieć [br]na przykładzie postaci Malinche.

0:05:00.375,0:05:03.965
Malinche, doña Marina albo Malintzin

0:05:03.965,0:05:07.959
była towarzyszką życia[br]i tłumaczką Hernána Cortésa,

0:05:07.959,0:05:10.877
który w XVI wieku podbił Meksyk.

0:05:11.491,0:05:15.240
Jako bardzo młoda dziewczyna[br]została sprzedana

0:05:15.240,0:05:19.010
przez swoją matkę, po śmierci ojca, Majom.

0:05:19.010,0:05:21.658
Sama pochodziła z grupy Nahua.

0:05:21.658,0:05:26.415
Nauczyła się zatem drugiego, [br]ważnego języka meksykańskiego.

0:05:26.998,0:05:29.058
Znalazła się wśród kilkunastu branek,

0:05:29.065,0:05:32.066
które, przybywający do wybrzeży Meksyku,

0:05:32.066,0:05:34.577
Cortés otrzymał w prezencie.

0:05:35.067,0:05:38.070
Od oficjalnego,[br]pierwszego tłumacza Hernána Cortésa,

0:05:38.070,0:05:40.667
nauczyła się hiszpańskiego.

0:05:42.217,0:05:46.046
Malinche bywa uznawana[br]za postać kontrowersyjną w Meksyku,

0:05:46.046,0:05:49.782
ponieważ czasami[br]uważa się ją za zdrajczynię narodu.

0:05:49.782,0:05:53.542
Ja uważam, że w kontekście[br]społecznym, historycznym,

0:05:53.542,0:05:55.982
w którym przyszło jej żyć,

0:05:55.982,0:05:58.782
nie jest to do końca[br]stwierdzenie prawidłowe.

0:05:58.782,0:06:00.848
Co więcej, moglibyśmy też przypuszczać,

0:06:00.848,0:06:03.738
że dzięki jej pośrednictwu podbój Meksyku

0:06:03.738,0:06:07.532
przebiegł w sposób mniej krwawy.

0:06:09.154,0:06:11.410
Właśnie ta postać Malinche,

0:06:12.200,0:06:14.306
kobiety, która żyła w wieku XVI,

0:06:14.306,0:06:18.783
uczy nas, że język[br]to nie tylko "drzwi do kultury",

0:06:18.783,0:06:21.514
ale również możliwość [br]kształtowania rzeczywistości,

0:06:21.514,0:06:24.675
a co za tym idzie,[br]bardziej świadomego uczestniczenia

0:06:24.675,0:06:26.677
w życiu społecznym.

0:06:28.729,0:06:30.589
Jeżeli chodzi o granice intelektualne,

0:06:30.589,0:06:33.671
chciałabym opowiedzieć[br]o nich na przykładzie

0:06:33.671,0:06:35.933
Sor Juany Inés de la Cruz.

0:06:35.933,0:06:41.295
Siostra Juana Inés była [br]meksykańską poetką okresu baroku.

0:06:42.649,0:06:46.161
Wstąpiła do zakonu,[br]ponieważ życie zakonne,

0:06:46.161,0:06:48.863
trochę bardziej [br]niż inne konteksty społeczne

0:06:48.863,0:06:51.074
XVII-wiecznego Meksyku,

0:06:51.074,0:06:53.505
pozwalało na nabywanie wiedzy.

0:06:53.505,0:06:56.088
A Sor Juana była "cudownym dzieckiem",

0:06:56.088,0:07:00.059
które już od najmłodszych lat[br]interesowało się poznaniem,

0:07:00.059,0:07:03.370
zdobywaniem nowych wiadomości[br]i samorozwojem.

0:07:04.672,0:07:07.485
Sor Juana Inés de la Cruz[br]słynęła z tego, że mówiła,

0:07:07.485,0:07:10.738
że uczyć możemy się w każdej sytuacji.

0:07:10.738,0:07:14.611
Z jej ust wyszło również[br]inne ciekawe zdanie:

0:07:14.611,0:07:18.706
"Arystoteles napisałby więcej,[br]gdyby tylko nauczył się gotować".

0:07:19.969,0:07:22.130
Właśnie ta postać uczy nas,

0:07:22.130,0:07:26.260
że granice intelektualne[br]również możemy przekraczać.

0:07:28.361,0:07:30.697
Ostatnia granica, chyba najtrudniejsza:

0:07:30.697,0:07:33.313
granica mentalna, psychiczna.

0:07:33.313,0:07:37.429
Tutaj naszą przewodniczką[br]będzie Rosario Castellanos,

0:07:37.429,0:07:39.344
pisarka meksykańska,

0:07:39.344,0:07:43.999
która zajmowała się między innymi[br]tematyką ludności rdzennej.

0:07:43.999,0:07:47.614
Dodatkowo była członkiem[br]korpusu dyplomatycznego Meksyku,

0:07:47.614,0:07:51.179
między innymi[br]była ambasadorem w Izraelu.

0:07:52.489,0:07:56.529
W jej sztuce teatralnej[br]"El eterno femenino"

0:07:57.084,0:08:00.942
do meksykańskiego salonu piękności[br]przybywa komiwojażer,

0:08:00.942,0:08:04.762
który regularnie właścicielce[br]oferuje nowinki techniczne.

0:08:05.819,0:08:10.179
Tym razem chodzi o specjalną "wpinkę" [br]do suszarki do włosów,

0:08:10.642,0:08:13.242
takiej dużej, dawnego typu.

0:08:14.566,0:08:16.482
Co ma na celu ten wynalazek?

0:08:16.482,0:08:18.810
Ma na celu zajęcie głowy,

0:08:18.810,0:08:20.408
dosłownie i w przenośni,

0:08:20.408,0:08:23.076
odwiedzającym salon klientkom.

0:08:23.076,0:08:28.089
Niektóre z nich zjawiają się tam[br]kilka razy w tygodniu.

0:08:28.089,0:08:31.618
Siedząc pod suszarką nudzą się,

0:08:31.618,0:08:33.478
a nuda, jak wiemy, może prowadzić

0:08:33.478,0:08:36.498
do niebezpiecznego społecznie zajęcia -

0:08:36.498,0:08:37.858
myślenia.

0:08:39.688,0:08:42.669
Ten nowy, wspaniały wynalazek [br]zostaje wypróbowany

0:08:42.669,0:08:44.738
na idealnej klientce:

0:08:44.738,0:08:47.283
młodej, nieświadomej niczego dziewczynie,

0:08:47.283,0:08:50.528
pełnej nadziei,[br]która wkrótce ma wyjść za mąż.

0:08:50.528,0:08:53.254
W tym meksykańskim salonie piękności

0:08:53.254,0:08:56.064
śni ona społecznie poprawny sen,

0:08:56.574,0:09:00.064
w którym z młodej, pełnej werwy osoby,

0:09:00.457,0:09:03.621
zmienia się w osobę sfrustrowaną,

0:09:03.621,0:09:06.325
smutną gospodynię domową.

0:09:07.825,0:09:11.351
Przykład sztuki[br]Rosario Castellanos uczy nas,

0:09:11.351,0:09:14.178
że granice mentalne możemy przekraczać,

0:09:14.179,0:09:17.353
a ironia pozwala rozbrajać

0:09:17.353,0:09:20.189
negatywne schematy społeczne,

0:09:20.189,0:09:23.435
z którymi często rośniemy.

0:09:25.785,0:09:28.347
Na granicach kulturowych,

0:09:28.347,0:09:30.929
językowych, mentalnych

0:09:30.929,0:09:35.481
żyły też trzy meksykańskie nie-Meksykanki,

0:09:36.206,0:09:41.386
trzy malarki surrealistyczne[br]pochodzenia europejskiego,

0:09:41.386,0:09:43.634
które w Meksyku tworzyły:

0:09:43.634,0:09:48.572
Alice Rahon, Remedios Varo [br]i Leonora Carrington.

0:09:51.033,0:09:53.496
Alice Rafon na swoich obrazach

0:09:53.496,0:09:56.520
łączy surrealizm francuski

0:09:56.520,0:09:58.944
z kolorytem ziemi meksykańskiej.

0:09:59.404,0:10:03.288
Siebie samą przedstawia [br]jako Alicję w krainie czarów,

0:10:03.956,0:10:08.816
czyli literacką postać, [br]która dryfowała pomiędzy światami.

0:10:09.977,0:10:13.961
W swoim malarstwie[br]oddaje też hołd Fridzie Kahlo,

0:10:13.961,0:10:16.416
to jest ten drugi obraz,[br]na którym przedstawia

0:10:16.416,0:10:20.201
swoją wizję meksykańskiego świata.

0:10:25.841,0:10:30.906
Ku poznaniu, ku nieznanemu, [br]dryfuje też Remedios Varo,

0:10:30.906,0:10:33.063
Hiszpanka z pochodzenia.

0:10:34.216,0:10:38.092
Na swoim obrazie [br]" W poszukiwaniu źródeł Orinoko"

0:10:38.092,0:10:41.645
przedstawia młodą kobietę[br]w niewielkiej łódce,

0:10:42.115,0:10:44.398
która płynie ku nieznanemu.

0:10:45.448,0:10:47.873
Możemy powiedzieć, że sama Remedios Varo

0:10:47.873,0:10:51.015
również była świadoma[br]życia, znajdowania się

0:10:51.015,0:10:53.097
na granicy różnych światów,

0:10:53.097,0:10:57.119
o czym świadczy[br]widoczny na planszy portret:

0:10:57.119,0:10:59.449
z jednej strony widzimy jej twarz,

0:10:59.449,0:11:02.599
łączność ze światem realnym, rzeczywistym,

0:11:03.669,0:11:06.029
z drugiej strony maskę,

0:11:06.689,0:11:11.152
która oznacza przynależność[br]do świata surrealistycznego,

0:11:11.152,0:11:13.085
do innego świata.

0:11:18.095,0:11:20.800
I ostatnia, bardzo interesująca postać:

0:11:20.800,0:11:23.389
Leonora Carrington,[br]z pochodzenia Brytyjka,

0:11:23.389,0:11:26.888
do której odnosił się pierwszy cytat.

0:11:29.168,0:11:32.624
Leonora Carrington [br]zmarła zaledwie dwa lata temu,

0:11:32.624,0:11:36.856
w wieku 94 lat w mieście Meksyk.

0:11:36.856,0:11:39.479
Na swoich obrazach pokazuje nam

0:11:39.479,0:11:41.562
łączność ze światem magii,

0:11:41.562,0:11:46.107
ze światem zwierząt, światem intuicji.

0:11:53.933,0:11:55.340
Na co dzień działam

0:11:55.340,0:11:58.297
w Polsko-Meksykańskim[br]Stowarzyszeniu Kulturalnym

0:11:58.297,0:12:00.354
Bocian&Nopal,

0:12:01.089,0:12:05.639
dzięki którego projektom[br]staramy się przybliżyć Meksyk Polakom,

0:12:06.143,0:12:08.444
jak również przekazać pewne rzeczy,

0:12:08.444,0:12:11.678
których uczą nas Meksykanie i Meksykanki,

0:12:11.678,0:12:13.532
które wymieniłam.

0:12:13.532,0:12:17.816
Tego, że język jest dla nas kluczem [br]do poznania innych kultur,

0:12:17.816,0:12:20.438
kształtowania rzeczywistości.

0:12:20.438,0:12:23.638
Tego, że granice intelektualne[br]możemy przekraczać

0:12:23.638,0:12:26.662
i że, de facto, ograniczamy się sami,

0:12:26.662,0:12:30.362
oraz że granice mentalne[br]i "wtyczki" społeczne,

0:12:30.362,0:12:33.556
które nieświadomie[br]wkłada nam społeczeństwo

0:12:33.556,0:12:36.750
do naszych własnych,[br]osobistych "suszarek",

0:12:36.750,0:12:39.946
można rozbroić ironią.

0:12:41.696,0:12:46.206
W życiu codziennym,[br]kiedy mówimy, że coś jest surrealistyczne,

0:12:46.206,0:12:50.546
myślimy, że jest nierealne, [br]trudne do zrealizowania.

0:12:52.908,0:12:57.006
Ale być może wolność[br]i przekraczanie granic

0:12:57.006,0:12:59.004
ma miejsce wówczas,

0:12:59.004,0:13:01.474
kiedy czujemy się bardziej swobodnie,

0:13:01.474,0:13:03.808
kiedy nic nas nie ogranicza.

0:13:04.938,0:13:07.718
Ma to miejsce kiedy śnimy.

0:13:10.326,0:13:12.250
Lawrence z Arabii powiedział kiedyś,

0:13:12.250,0:13:14.800
że ludzie śnią różnie.

0:13:16.940,0:13:21.000
Znaczna część osób śni pod osłoną nocy.

0:13:21.000,0:13:25.294
Budzą się i widzą, że sen przeminął.

0:13:26.912,0:13:30.402
Ale powiedział też, że są[br]takie niebezpieczne osoby,

0:13:30.402,0:13:33.242
które śnią z otwartymi oczami

0:13:33.242,0:13:34.779
w świetle dnia

0:13:34.779,0:13:38.089
i walczą o realizację swoich marzeń.

0:13:39.705,0:13:42.485
Życie jest snem - śnijmy świadomie.

0:13:42.485,0:13:43.872
Dziękuję.

0:13:43.872,0:13:46.582
(Brawa)