WEBVTT

00:00:00.949 --> 00:00:07.497
(Âm thanh rừng nhiệt đới)

NOTE Paragraph

00:00:09.680 --> 00:00:13.167
Mùa hè năm 2011, 
với tư cách là khách du lịch,

00:00:13.167 --> 00:00:17.593
tôi đã tới thăm những khu rừng nhiệt đới 
tại Borneo lần đầu tiên,

00:00:17.593 --> 00:00:19.641
và như các bạn có thể tưởng tượng ra,

00:00:19.641 --> 00:00:24.911
những âm thanh hỗn độn
thực sự làm tôi ấn tượng mạnh.

00:00:24.911 --> 00:00:27.721
Một mớ các loại tiếng ồn.

00:00:27.721 --> 00:00:30.136
Nhưng cũng có
một vài âm thanh khá nổi bật.

00:00:30.136 --> 00:00:34.562
Ví dụ, đây là tiếng chim mỏ sừng,
một loài chim lớn.

00:00:34.562 --> 00:00:38.734
Tiếng râm ran này là của ve sầu.

00:00:39.434 --> 00:00:42.047
Đây là tiếng một đàn vượn.

00:00:42.047 --> 00:00:46.161
Thực ra là chúng đang hát to
cho nhau nghe.

NOTE Paragraph

00:00:47.341 --> 00:00:50.334
Nơi thực hiện những ghi âm này
là một khu bảo tồn loài vượn,

00:00:50.334 --> 00:00:52.371
vì vậy bạn nghe được
nhiều tiếng vượn thế,

00:00:52.372 --> 00:00:57.302
nhưng thực ra âm thanh đáng chú ý nhất
trong khu rừng lúc đó

00:00:57.302 --> 00:00:58.834
tôi lại không để ý,

00:00:58.834 --> 00:01:01.943
mọi người trong đoàn chúng tôi
cũng không để ý

NOTE Paragraph

00:01:02.373 --> 00:01:04.361
Như tôi đã nói, đây là
khu bảo tồn loài vượn.

00:01:04.361 --> 00:01:07.170
Mọi người dành hầu hết thời gian
để hồi phục loài vượn,

00:01:07.170 --> 00:01:09.961
nhưng đồng thời họ cũng phải
dành thời gian

00:01:09.961 --> 00:01:12.961
bảo vệ cả khu vực
khỏi nạn chặt rừng trái phép.

00:01:12.961 --> 00:01:15.466
Nếu chúng tôi dùng
âm thanh ghi trong rừng

00:01:15.466 --> 00:01:19.023
và lọc ra tiếng vượn, tiếng côn trùng.
hay tiếng khác,

00:01:19.023 --> 00:01:22.689
trong bối cảnh đó,
trong đoạn ghi âm bạn nghe

00:01:22.689 --> 00:01:26.403
có tiếng cưa máy ở xa xa.

00:01:26.403 --> 00:01:30.397
Có ba nhân viên kiểm lâm
làm việc trong khu bảo tồn

00:01:30.397 --> 00:01:34.599
công việc của họ thực ra
là ngăn chặn nạn chặt cây.

00:01:34.599 --> 00:01:38.058
Một hôm khác, chúng tôi lại đi vào rừng
với tư cách khách du lịch,

00:01:38.058 --> 00:01:40.311
và sau khi đi bộ được 5 phút,

00:01:40.311 --> 00:01:43.690
chúng tôi thấy
một người đang cưa cây.

00:01:43.690 --> 00:01:46.951
Vâng, chỉ 5 phút đi bộ,
vài trăm mét từ trạm kiểm lâm.

00:01:46.951 --> 00:01:49.009
Tiếng cưa không bị nghe thấy,

00:01:49.009 --> 00:01:52.826
vì, như các bạn thấy,
khu rừng rất ồn.

NOTE Paragraph

00:01:52.826 --> 00:01:56.745
Tôi thấy việc này khó mà chấp nhận được,
giữa thời buổi này,

00:01:56.745 --> 00:02:01.217
chỉ vài trăm mét từ trạm kiểm soát
trong một khu bảo tồn,

00:02:01.217 --> 00:02:05.022
lại không ai nghe thấy
tiếng có tiếng cưa cây.

00:02:05.022 --> 00:02:09.687
Nghe có vẻ vô lí,
nhưng sự thật là thế.

NOTE Paragraph

00:02:09.689 --> 00:02:11.523
Vậy làm sao chúng ta ngăn chặn được
nạn chặt cây trái phép?

00:02:11.523 --> 00:02:14.952
Nghe thì hấp dẫn, với một kĩ sư,
lúc nào cũng có giải pháp công nghệ,

00:02:14.952 --> 00:02:16.713
đầy tính kĩ thuật cao,

00:02:16.713 --> 00:02:18.663
nhưng sự thật là
bạn đang ở trong rừng.

00:02:18.663 --> 00:02:21.040
Giải pháp cần phải đơn giản,
phải thực tế.

00:02:21.040 --> 00:02:24.048
Và ở đó chúng tôi đã phát hiện ra

00:02:24.048 --> 00:02:26.374
ta đã có đủ những thứ cần thiết.

00:02:26.374 --> 00:02:29.125
Ta có thể tạo ra một hệ thống
giúp ngăn chặn việc này

00:02:29.125 --> 00:02:31.407
sử dụng
chính những thứ sẵn có.

NOTE Paragraph

00:02:31.407 --> 00:02:33.639
Những ai, những gì
đã có sẵn trong rừng?

00:02:33.639 --> 00:02:34.787
Chúng ta có con người,

00:02:34.787 --> 00:02:38.072
có hẳn một nhóm kiểm lâm tận tuỵ,

00:02:38.072 --> 00:02:39.846
sẵn sàng ngăn chặn việc này,

00:02:39.846 --> 00:02:42.960
họ chỉ cần biết những gì
đang xảy ra trong rừng mà thôi.

00:02:42.960 --> 00:02:44.853
Điều gây bất ngờ lớn nhất

00:02:44.853 --> 00:02:47.236
là sóng điện thoại trong rừng.

00:02:47.236 --> 00:02:50.150
Điện thoại hoạt động tốt
ở giữa nơi hẻo lánh ấy,

00:02:50.150 --> 00:02:53.081
một nơi cách con đường gần nhất
hàng trăm cây số.

00:02:53.081 --> 00:02:56.653
Điện thì không có,
nhưng sóng điện thoại rất tốt.

00:02:56.653 --> 00:02:59.276
Người trong thị trấn truy cập
Facebook suốt,

00:02:59.276 --> 00:03:01.226
hay lướt web trên điện thoại,

00:03:01.226 --> 00:03:04.335
và điều này làm tôi nảy ra ý tưởng

00:03:04.335 --> 00:03:06.494
về cách sử dụng âm thanh trong rừng

00:03:06.494 --> 00:03:08.886
tự động lọc ra tiếng máy cưa,

00:03:08.886 --> 00:03:10.534
bởi vì con người
không nghe thấy,

00:03:10.534 --> 00:03:12.221
rồi gửi thông báo.

00:03:12.221 --> 00:03:14.803
Nhưng bạn lại phải treo
thiết bị lên cây.

00:03:14.803 --> 00:03:18.454
Nếu chúng ta có thiết bị
"nghe" âm thanh trong khu rừng,

00:03:18.454 --> 00:03:20.687
kết nối với điện thoại,

00:03:20.687 --> 00:03:22.721
rồi gửi thông báo cho chúng ta,

00:03:22.721 --> 00:03:26.271
có thể vấn đề sẽ được giải quyết.

NOTE Paragraph

00:03:26.271 --> 00:03:29.551
Nhưng hãy nói về việc
bảo vệ rừng một chút nào,

00:03:29.551 --> 00:03:33.393
bởi vì có lẽ các bạn cũng nghe
về vấn đề này mãi rồi.

00:03:33.393 --> 00:03:36.312
Thế hệ chúng tôi được nghe về
việc bảo vệ rừng

00:03:36.312 --> 00:03:38.212
từ khi còn bé,

00:03:38.212 --> 00:03:40.460
và có vẻ như nhiệm vụ ấy
vẫn còn đến ngày nay.

00:03:40.460 --> 00:03:42.982
Chúng ta cần bảo vệ rừng,
điều này rất cấp thiết,

00:03:42.982 --> 00:03:45.688
Ngày hôm qua
nhiều sân bóng đá bị phá huỷ,

00:03:45.688 --> 00:03:48.992
nhưng hôm nay,
rừng chỉ còn có một nửa,

00:03:48.992 --> 00:03:53.319
và chúng ta còn gặp nhiều vấn đề
cấp bách hơn, như biến đổi khí hậu.

NOTE Paragraph

00:03:53.319 --> 00:03:57.228
Thực ra, có một điều tôi đã không nhận ra:

00:03:57.228 --> 00:04:00.189
Nạn phá rừng gây ra
hiệu ứng nhà kính nhiều hơn

00:04:00.189 --> 00:04:04.229
tất cả máy bay, tàu hoả, xe cộ
và tàu thuyền trên thế giới cộng lại.

00:04:04.229 --> 00:04:06.945
Nó là nguyên nhân lớn thứ hai
dẫn đến biến đổi khí hậu.

00:04:06.945 --> 00:04:09.778
Thêm vào đó, theo Interpol,

00:04:09.778 --> 00:04:13.307
90% việc chặt rừng nhiệt đới

00:04:13.307 --> 00:04:17.088
là trái phép, giống như vụ việc
chúng tôi đã chứng kiến.

00:04:17.088 --> 00:04:21.132
Vậy nếu chúng ta có thể hỗ trợ
kiểm lâm thi hành nhiệm vụ,

00:04:21.132 --> 00:04:25.056
ta có thể giảm được 17%
một con số đáng kể

00:04:25.056 --> 00:04:27.667
và đạt được hiệu quả cao
trong thời gian ngắn.

00:04:27.667 --> 00:04:32.832
Đây có thể là cách rẻ nhất, nhanh nhất
để giải quyết biến đổi khí hậu.

NOTE Paragraph

00:04:32.832 --> 00:04:34.830
Và sau đây là thiết bị
chúng ta nghĩ ra.

00:04:34.830 --> 00:04:36.024
Trông rất hiện đại.

00:04:36.024 --> 00:04:38.657
Khi có tiếng cưa trong rừng,

00:04:38.657 --> 00:04:40.829
thiết bị sẽ phát hiện

00:04:40.829 --> 00:04:44.436
và gửi thông báo qua
mạng lưới GSM sẵn có

00:04:44.436 --> 00:04:46.523
tới một nhân viên trong khu vực,

00:04:46.523 --> 00:04:49.340
anh ta sẽ có mặt lập tức
và ngăn việc chặt rừng.

00:04:49.340 --> 00:04:53.249
Sẽ không còn việc đi tìm cây bị chặt.

00:04:53.249 --> 00:04:55.425
Sẽ không còn việc
nhận ra từ vệ tinh một cây

00:04:55.425 --> 00:04:57.061
giữa một khu vực đã bị chặt phá.

00:04:57.061 --> 00:04:59.259
Chúng ta sẽ can thiệp trực tiếp.

NOTE Paragraph

00:04:59.669 --> 00:05:02.390
Tôi đã nói đây là biện pháp
kinh tế nhất và nhanh nhất,

00:05:02.390 --> 00:05:05.315
nhưng thực tế thì ý tưởng
đã không thực hiện được,

00:05:05.315 --> 00:05:07.199
nên có thể việc này cũng
không rẻ và nhanh cho lắm.

00:05:07.199 --> 00:05:10.635
Nhưng nếu thiết bị được gắn lên cây
là điện thoại di động,

00:05:10.635 --> 00:05:12.191
giá thành có thể sẽ khá thấp.

00:05:12.191 --> 00:05:16.478
Dị động bị vứt đi phải đến
hàng trăm triệu cái mỗi năm,

00:05:16.478 --> 00:05:18.599
hàng trăm triệu đó
chỉ tính riêng ở Mĩ,

00:05:18.599 --> 00:05:21.780
mặc dù đúng là chúng ta
nên tính cả các nước khác nữa,

00:05:21.780 --> 00:05:24.311
nhưng điện thoại rất tuyệt vời.

00:05:24.311 --> 00:05:25.644
Chúng có bộ cảm biến.

00:05:25.644 --> 00:05:27.796
Chúng có thể
"nghe" được tiếng rừng.

00:05:27.796 --> 00:05:29.178
Tất nhiên chúng cần được bảo vệ.

00:05:29.178 --> 00:05:31.585
Ta phải cho di động
vào một cái hộp thế này,

00:05:31.585 --> 00:05:33.152
và ta cũng phải
nạp pin cho chúng nữa.

00:05:33.152 --> 00:05:35.915
Năng lượng là một
thử thách kĩ thuật khó nhằn

00:05:35.915 --> 00:05:37.215
mà chúng ta phải đương đầu,

00:05:37.215 --> 00:05:39.967
bởi nạp năng lượng cho di động
treo trên cành cây,

00:05:39.967 --> 00:05:42.219
ví dụ dùng như năng lượng mặt trời,

00:05:42.219 --> 00:05:44.029
đã từng là một câu hỏi khó,

00:05:44.029 --> 00:05:46.886
Đây là một thiết bị năng lượng mặt trời

00:05:46.886 --> 00:05:51.205
được tái chế từ chất thải công nghiệp.

00:05:51.205 --> 00:05:53.829
Đây là những mảnh rời rạc ban đầu.

NOTE Paragraph

00:05:53.829 --> 00:05:57.335
Tôi đã ghép chúng lại với nhau

00:05:57.335 --> 00:05:59.216
trong nhà xe của bố mẹ.

00:05:59.216 --> 00:06:01.793
Rất cảm ơn bố mẹ đã cho phép tôi
làm việc trong đó.

00:06:01.793 --> 00:06:06.149
Như các bạn thấy,
đây là thiết bị khi đã treo lên cây.

00:06:06.149 --> 00:06:09.734
Có thể các bạn sẽ thấy nó
được che giấu khá kĩ

00:06:09.734 --> 00:06:11.536
tít cao trên cây.

00:06:11.536 --> 00:06:15.013
Điều này khá quan trọng,
bởi dù chúng có thu được tiếng cưa

00:06:15.013 --> 00:06:16.783
trong bán kính 1km,

00:06:16.783 --> 00:06:19.303
giúp chúng hoạt động
trong khoảng 3 km vuông,

00:06:19.303 --> 00:06:22.481
thì nếu có người muốn dỡ chúng xuống,
cả khu vực sẽ không còn được bảo vệ.

NOTE Paragraph

00:06:23.281 --> 00:06:26.034
Vậy thiết bị này có hiệu quả không?

00:06:26.034 --> 00:06:29.006
Để kiểm tra,
chúng tôi đưa nó đến Indonesia

00:06:29.006 --> 00:06:31.119
không phải ở chỗ cũ nữa
mà là một chỗ mới,

00:06:31.119 --> 00:06:32.790
một khu bảo tồn vượn khác

00:06:32.790 --> 00:06:35.635
cũng là nạn nhân
của chặt phá rừng trái phép.

00:06:36.505 --> 00:06:40.424
Ngay trong ngày thứ hai hoạt động,
nó đã thu được tiếng ồn từ máy cưa.

00:06:40.424 --> 00:06:42.623
Chúng tôi nhận được thông báo ngay.

00:06:42.623 --> 00:06:43.970
Tôi nhận được e-mail
trên điện thoại.

00:06:43.970 --> 00:06:47.686
Thực ra lúc đó chúng tôi
vừa trèo từ tán cây xuống đất.

00:06:47.686 --> 00:06:49.926
Mọi người còn đang hút thuốc

00:06:49.926 --> 00:06:52.783
thì tôi nhận được e-mail,
và rồi tất cả mọi người im lặng,

00:06:52.783 --> 00:06:54.887
thực ra bạn có thể
nghe thấy tiếng máy cưa

00:06:54.887 --> 00:06:56.816
rất rất nhỏ,

00:06:56.816 --> 00:06:59.121
nhưng đã không ai để ý
cho đến lúc đó.

00:06:59.121 --> 00:07:02.395
Chúng tôi khởi hành ngay
để ngăn chặn việc chặt rừng.

00:07:02.395 --> 00:07:03.904
Lúc đấy tôi khá là hồi hộp.

00:07:03.904 --> 00:07:08.130
Rồi chúng tôi đến gần hơn
với vị trí đám lâm tặc.

00:07:08.130 --> 00:07:11.244
Lúc đó tôi đang hơi nản

00:07:11.244 --> 00:07:13.245
nản với toàn bộ công việc ấy.

00:07:13.245 --> 00:07:15.988
Tôi không biết bên kia đồi có gì.

00:07:15.988 --> 00:07:17.951
Anh kiểm lâm dũng cảm hơn tôi.

00:07:17.951 --> 00:07:22.131
Anh ấy đi qua đồi,
nên tôi cũng phải theo,

00:07:22.131 --> 00:07:24.290
Anh ấy đã thành công,

00:07:24.290 --> 00:07:27.527
và dừng việc chặt cây ngay.

00:07:27.527 --> 00:07:29.189
Những người chặt cây
thực sự bị bất ngờ,

00:07:29.189 --> 00:07:31.569
vì trước đây chưa bao giờ
họ bị gián đoạn cả.

00:07:31.569 --> 00:07:33.734
Sự kiện có lẽ đã tác động
nhiều đến họ,

00:07:33.734 --> 00:07:36.850
sau đó họ đã không bao giờ
quay lại chặt rừng nữa.

00:07:36.850 --> 00:07:38.342
Thực ra họ đều là những người tốt.

00:07:38.342 --> 00:07:40.522
Họ đã cho chúng tôi biết
việc chặt rừng thực sự như thế nào,

00:07:40.522 --> 00:07:43.096
và làm chúng tôi hiểu rõ:

00:07:43.096 --> 00:07:45.341
nếu bạn xuất hiện đúng lúc
và yêu cầu dừng việc chặt phá rừng,

00:07:45.341 --> 00:07:49.523
họ có thể sẽ không bao giờ
dám quay lại nữa.

NOTE Paragraph

00:07:49.529 --> 00:07:51.085
Như vậy...

00:07:51.085 --> 00:07:56.076
Cảm ơn các bạn.

NOTE Paragraph

00:07:57.586 --> 00:08:01.440
Việc này được biết rộng rãi có thể do
chúng tôi đã kể với nhiều người,

00:08:01.440 --> 00:08:04.877
và thực ra một vài
điều kì diệu đã xảy ra.

00:08:04.877 --> 00:08:08.546
Nhiều người trên khắp thế giới
gửi e-mail hay gọi điện cho chúng tôi.

00:08:08.546 --> 00:08:10.635
Chúng tôi nhận ra rằng ở châu Á,

00:08:10.635 --> 00:08:13.377
châu Phi hay Nam Mĩ,

00:08:13.377 --> 00:08:15.288
mọi người sử dụng
giải pháp này rất hiệu quả

00:08:15.288 --> 00:08:16.568
và điều quan trọng nhát,

00:08:16.568 --> 00:08:19.066
chúng tôi nhận ra: điều mà chúng tôi
tưởng là đặc biệt trong khu rừng,

00:08:19.066 --> 00:08:21.648
sóng di động khoẻ

00:08:21.648 --> 00:08:23.525
thực ra lại không có gì lạ,

00:08:23.525 --> 00:08:27.468
đặc biệt là ở bìa rừng,
nơi bị đe doạ nhiều nhất.

00:08:27.468 --> 00:08:29.768
Sau đó lại có kì tích xảy ra:

00:08:29.768 --> 00:08:33.251
mọi người bắt đầu gửi
điện thoại di động cũ cho chúng tôi.

00:08:33.251 --> 00:08:35.201
Vì vậy hiện tại chúng tôi
có cả một hệ thống,

00:08:35.201 --> 00:08:38.544
trong đó con người là nhân tố có sẵn,

00:08:38.544 --> 00:08:41.609
vừa sử dụng vừa cải thiện
việc kết nối đang có,

00:08:41.609 --> 00:08:44.286
chúng tôi cũng tận dụng
những chiếc di động được gửi đến

00:08:44.286 --> 00:08:45.779
từ khắp nơi trên thế giới

00:08:45.779 --> 00:08:49.072
Nhiều người muốn những chiếc điện thoại
vẫn còn tác dụng sau khi bị thải ra

00:08:49.072 --> 00:08:49.826
Như vậy,

00:08:49.826 --> 00:08:52.755
nếu những phần còn lại của
thiết bị đều tái chế được,

00:08:52.755 --> 00:08:55.471
nó sẽ trở thành một thiết bị
hoàn toàn dùng lại được.

NOTE Paragraph

00:08:55.471 --> 00:08:59.125
Một lần nữa, điều này không bắt nguồn
từ bất kì ý tưởng công nghệ phức tạp nào.

00:08:59.125 --> 00:09:01.438
Nó chỉ đơn thuần là
tận dụng những gì sẵn có,

00:09:01.438 --> 00:09:04.294
và tôi tin rằng,
nếu không phải điện thoại,

00:09:04.294 --> 00:09:06.663
nếu không có đủ tài nguyên sẵn.

00:09:06.663 --> 00:09:08.474
bạn vẫn có thể xây dựng
biện pháp tương tự

00:09:08.474 --> 00:09:10.540
mà phù hợp với từng hoàn cảnh.

NOTE Paragraph

00:09:10.540 --> 00:09:12.676
Xin trân trọng cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:09:12.676 --> 00:09:17.204
(Tiếng vỗ tay)