WEBVTT

00:00:01.793 --> 00:00:06.785
Vậy là con người sợ côn trùng 
hơn là cái chết.

00:00:07.010 --> 00:00:13.119
Ít nhất, theo như khảo sát năm 1973 
"Cuốn sách các danh sách"

00:00:13.143 --> 00:00:20.143
giới thiệu danh sách trực tuyến điều tốt
nhất, tệ nhất và hài hước nhất mà bạn gặp.

00:00:20.167 --> 00:00:23.805
Chỉ có nỗi sợ về độ cao 
và nói trước đám đông

00:00:23.829 --> 00:00:27.365
xếp trên nỗi sợ về côn trùng sáu chân.

00:00:27.884 --> 00:00:31.436
Và tôi đoán nếu bạn đặt loài nhện 
vào danh sách này

00:00:31.460 --> 00:00:35.989
thì tập hợp côn trùng và nhện sẽ 
nằm đầu danh sách.

00:00:36.736 --> 00:00:38.839
Tôi không phải là một trong những 
người này.

00:00:38.863 --> 00:00:41.009
Tôi thực sự rất yêu thích côn trùng.

00:00:41.033 --> 00:00:45.084
Tôi nghĩ chúng là nhưng sinh vật 
thú vị và xinh đẹp.

00:00:45.108 --> 00:00:46.596
và đôi khi còn đáng yêu nữa.

00:00:46.620 --> 00:00:48.087
(Tiếng cười).

00:00:48.111 --> 00:00:49.479
Và tôi không một mình.

00:00:49.503 --> 00:00:53.209
Nhiều thế kỉ qua, nhiều bộ óc vĩ đại 
của các nhà khoa học,

00:00:53.233 --> 00:00:56.245
từ Charles Darwin đến E.O. Wilson,

00:00:56.269 --> 00:01:01.550
đã lấy nguồn cảm hứng từ việc nghiên cứu 
những bộ não nhỏ nhất trên Trái Đất.

00:01:02.661 --> 00:01:04.362
Vậy, tại sao lại như vậy?

00:01:04.386 --> 00:01:07.431
Điều gì làm chúng ta cứ tiếp tục 
tìm hiểu về loài côn trùng?

00:01:08.055 --> 00:01:12.654
Những điều đó, đương nhiên, chỉ là tầm quan trọng chênh vênh của hầu hết về chúng.

00:01:12.678 --> 00:01:15.665
Chúng nhiều hơn bất cứ loài động vật nào.

00:01:15.689 --> 00:01:18.513
Chúng ta cũng không biết có bao nhiêu loài côn trùng

00:01:18.537 --> 00:01:21.254
bời vì những loài mới liên tục 
được phát hiện

00:01:21.278 --> 00:01:24.903
Có ít nhất một triệu loài, và có khi 
lên tới 10 triệu loài.

00:01:25.221 --> 00:01:29.485
Điều này có nghĩa là bạn có thể có một
cuốn lịch về loài côn trùng trong tháng

00:01:29.509 --> 00:01:33.494
và không bị lặp lại loài nào trong vòng 
hơn 80,000 năm.

00:01:33.518 --> 00:01:36.418
(Tiếng cười)

00:01:36.442 --> 00:01:38.130
Nghe chưa, gấu trúc và mèo!

00:01:38.154 --> 00:01:40.482
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:01:40.506 --> 00:01:43.974
Quan trọng hơn, 
côn trùng là điều thiết yếu.

NOTE Paragraph

00:01:43.998 --> 00:01:45.445
Chúng ta cần chúng.

00:01:45.469 --> 00:01:48.869
Có một ước tính rằng cứ
1 trong 3 miếng thức ăn

00:01:48.893 --> 00:01:51.567
có thể được tạo từ sự thụ phấn.

00:01:52.972 --> 00:01:56.199
Nhà khoa học dùng côn trùng 
để tìm những khám phá nền tảng

00:01:56.223 --> 00:01:59.124
về mọi thứ từ cấu trúc của 
hệ thần kinh của chúng ta

00:01:59.148 --> 00:02:01.296
đến cách gen và DNA làm việc.

00:02:02.388 --> 00:02:04.266
Nhưng điều tôi thích nhất về côn trùng

00:02:04.290 --> 00:02:07.071
là chúng có thể nói cho chúng ta 
về hành vi của chúng ta.

00:02:07.539 --> 00:02:10.596
Côn trùng dường như làm mọi thứ 
con người làm

00:02:10.620 --> 00:02:14.159
Chúng hẹn hò, làm tình, 
đánh nhau, rồi chia tay.

00:02:14.509 --> 00:02:18.570
Chúng làm như vậy với thứ giống như 
là tình yêu hay sự thù hận.

00:02:19.665 --> 00:02:24.876
Nhưng điều khiến hành vi của chúng khác với 
thứ điều khiển hành vi của chúng ta,

00:02:24.900 --> 00:02:27.474
và sự khác biệt đó có thể 
được làm sáng tỏ.

00:02:28.234 --> 00:02:30.101
Không ở đâu mà thật hơn là điểm

00:02:30.125 --> 00:02:33.686
xuất phát một trong những sở thích 
chi phối chúng ta nhất - tình dục.

NOTE Paragraph

00:02:34.142 --> 00:02:36.975
Bây giờ, tôi sẽ tiếp tục và
tôi nghĩ tôi có thể biện hộ,

NOTE Paragraph

00:02:36.999 --> 00:02:39.400
điều mà dường như là một phát biểu 
gây ngạc nhiên.

00:02:40.749 --> 00:02:44.296
Tôi nghĩ tình dục ở côn trùng thú vị 
hơn ở con người.

00:02:44.320 --> 00:02:46.107
(Tiếng cười)

00:02:46.131 --> 00:02:49.270
Và sự đa dạng tự nhiên mà chúng ta thấy

00:02:49.294 --> 00:02:52.207
làm chúng ta vật lộn với 
những giả thuyết của chúng ta

00:02:52.231 --> 00:02:54.955
về đàn ông và phụ nữ có nghĩa gì.

00:02:55.663 --> 00:02:57.314
Để bắt đầu,

00:02:57.338 --> 00:03:00.295
nhiều loài côn trùng không cần 
giao phối tí nào để sinh sản.

00:03:00.319 --> 00:03:04.749
Bọ chét cái sao chép thành những con bọ nhỏ
chút xíu mà không bao giờ cần giao phối.

00:03:05.441 --> 00:03:06.914
Sinh khi còn trinh, ngay đây.

00:03:06.938 --> 00:03:08.226
Ngay trong bụi hồng nhà bạn.

00:03:08.250 --> 00:03:11.446
(Tiếng cười)

00:03:11.470 --> 00:03:13.011
Khi chúng giao phối,

00:03:13.035 --> 00:03:16.292
thậm chí tinh trùng của chúng 
thú vị hơn tinh trùng con người

00:03:16.316 --> 00:03:18.691
Có nhiều loại ruồi trái cây

00:03:18.715 --> 00:03:22.192
mà tinh trùng dài hơn 
chiều dài của con đực.

00:03:22.216 --> 00:03:26.476
Điều đó quan trọng bởi vì những con đực 
dùng tinh trùng để cạnh tranh.

00:03:26.873 --> 00:03:31.060
Côn trùng đực đánh nhau bằng
vũ khí, như là sừng ở những con bọ cứng.

00:03:31.553 --> 00:03:35.797
Nhưng chúng lại cạnh tranh 
sau khi giao phối, bằng tinh trùng.

00:03:36.726 --> 00:03:41.852
Chuồn chuồn và chuồn chuồn kim có 
dương vật giống như dao quân đội Thuỵ Sĩ

00:03:41.876 --> 00:03:43.969
với tất cả những gì dính vào 
đều bị kéo ra.

00:03:43.993 --> 00:03:45.863
(Tiếng cười)

00:03:45.887 --> 00:03:50.033
Chúng dùng những công cụ ghê gớm 
như những cái xúc

00:03:50.057 --> 00:03:54.794
để lấy tinh trùng của những con đực trước 
vừa giao phối với con cái.

00:03:54.818 --> 00:03:56.885
(Tiếng cười)

00:03:56.909 --> 00:03:59.606
Thế thì chúng ta học được gì từ đó?

00:03:59.630 --> 00:04:05.309
(Tiếng cười)

00:04:05.333 --> 00:04:10.343
Đây không là một bài học theo cách 
chúng ta bắt chước chúng.

00:04:10.367 --> 00:04:13.891
hay chúng là ví dụ để chúng ta noi theo.

00:04:13.915 --> 00:04:17.241
Cho dù vây, dĩ nhiên là vậy.

00:04:17.265 --> 00:04:20.839
Tôi có nói ăn thịt bạn tình là
phổ biến ở côn trùng chưa?

00:04:20.863 --> 00:04:23.191
Không, đó không phải là điều 
mấu chốt.

00:04:23.215 --> 00:04:24.952
Nhưng điều tôi nghĩ côn trùng làm,

00:04:24.976 --> 00:04:30.965
là phá bỏ rất nhiều luật lệ mà ccon người
chúng ta có về vai trò của tình dục.

00:04:31.319 --> 00:04:36.848
Có người cho là tự nhiên áp đặt 
phiên bản hài kịch những năm 1950

00:04:36.872 --> 00:04:38.827
lên vai trò của đàn ông và phụ nữ.

00:04:38.851 --> 00:04:42.004
Như là đàn ông luôn luôn được cho là 
chủ động và cuồng nhiệt,

00:04:42.028 --> 00:04:43.770
còn phụ nữ thì thụ động và nhát.

NOTE Paragraph

00:04:43.794 --> 00:04:45.744
Nhưng đó không phải vậy.

00:04:46.606 --> 00:04:48.668
Ví dụ như loài châu chấu ở Mỹ

00:04:48.692 --> 00:04:51.534
có họ hàng với dế và cào cào.

00:04:51.558 --> 00:04:55.035
Những con đực rất kén chọn
đối tượng nó giao phối,

00:04:55.059 --> 00:04:58.284
bởi vì nó không chỉ truyền tinh trùng 
lúc giao phối,

00:04:58.308 --> 00:05:02.774
nó còn cho con cái thứ gọi là 
quà tặng hôn nhân.

00:05:02.798 --> 00:05:06.475
Bạn có thể thấy hai con châu chấu ở Mỹ 
giao phối trong những hình này.

00:05:06.499 --> 00:05:08.819
Trong cả hai bản những bản, 
con đực ở bên phải,

00:05:08.843 --> 00:05:12.423
và phần nhô ra giống lưỡi kiếm là 
bộ phận đẻ trứng của con cái.

00:05:13.126 --> 00:05:15.653
giọt trắng là tinh trùng,

00:05:15.677 --> 00:05:19.063
giọt xanh lá là quà tặng hôn nhân,

00:05:19.087 --> 00:05:22.453
và con đực tạo ra nó từ 
chính cơ thể của nó

00:05:22.477 --> 00:05:24.655
và nó cực kỳ đắt giá để làm được.

00:05:24.679 --> 00:05:27.387
Nó có thể nặng đến một phần ba 
trọng lượng cơ thể con đực.

00:05:27.985 --> 00:05:30.519
Tôi ngừng lại chút xíu để bạn suy nghĩ

00:05:30.543 --> 00:05:34.706
sẽ như thế nào nếu mỗi lần 
những người đàn ông làm tình,

00:05:34.730 --> 00:05:40.777
phải sản xuất cái gì đó nặng cỡ 
50, 60, 70 pounds.

00:05:40.801 --> 00:05:44.408
(Tiếng cười)

00:05:44.432 --> 00:05:47.671
Họ sẽ không bao giờ làm điều đó 
thường xuyên được.

00:05:47.695 --> 00:05:49.192
(Tiếng cười)

00:05:49.216 --> 00:05:51.617
Cũng vậy, châu chấu Mỹ không làm 
thường xuyên được.

00:05:52.343 --> 00:05:54.255
Vậy điều đó có nghĩa là

00:05:54.279 --> 00:05:58.087
con châu chấu Mỹ đực rất là kén chọn

00:05:58.111 --> 00:06:01.191
về ai mà nó tặng món quà hôn nhân này.

00:06:01.215 --> 00:06:03.141
Món quà này rất bổ dưỡng,

00:06:03.165 --> 00:06:05.859
và con cái ăn trong lúc và
sau khi giao phối.

00:06:05.883 --> 00:06:08.240
Nên quà càng lớn, con đực càng được việc,

00:06:08.264 --> 00:06:10.440
vì có nghĩa là có nhiều thời gian 
cho tinh trùng

00:06:10.464 --> 00:06:12.912
chảy vào cơ thể con cái và 
thụ tinh với trứng.

00:06:13.521 --> 00:06:17.871
Nó cũng có nghĩa là con đực rất
thụ động trong giao phối,

00:06:17.895 --> 00:06:21.420
trong khi đó con cái cực kỳ 
hung hăng và tranh giành,

00:06:21.444 --> 00:06:25.760
trong nỗ lực chiếm lấy 
càng nhiều quà tặng hôn nhân này càng tốt.

00:06:25.784 --> 00:06:29.579
Không có một mẫu luật lệ điển hình.

00:06:30.974 --> 00:06:32.685
Thậm chí chung chung,

00:06:32.709 --> 00:06:37.773
con đực thật sự không quá quan trọng 
trong đời sống của nhiều loài côn trùng.

00:06:37.797 --> 00:06:42.226
Trong đời sống xã hội của côn trùng - 
ong và ong vò vẽ và kiến

00:06:42.250 --> 00:06:44.845
những con vật bạn thấy mỗi ngày

00:06:44.869 --> 00:06:47.314
những con kiến chạy tới lui 
trong tô đường của bạn.

00:06:47.338 --> 00:06:50.347
những con ong mật chập chờn 
từ hoa này sang hoa khác

00:06:50.371 --> 00:06:52.670
tất cả chúng thường là con cái.

00:06:53.300 --> 00:06:57.876
Người ta dành hàng thiên niên kỉ
điên đầu vì điều đó.

00:06:57.900 --> 00:07:02.998
Người Hy Lạp cổ biết là có một lớp ong, 
những con ăn bám,

00:07:03.022 --> 00:07:05.073
nhiều hơn ong thợ,

00:07:05.097 --> 00:07:07.667
dù chúng không thích sự lười biếng 
của những con ăn bám,

00:07:07.691 --> 00:07:10.746
vì chúng thấy là những con ong lười biếng 
chỉ lảng vảng quanh tổ

00:07:10.770 --> 00:07:12.295
đến khi cuộc chiến giao phối.

00:07:12.319 --> 00:07:13.538
chúng là những con đực.

00:07:13.562 --> 00:07:15.581
Chúng quanh quẩn chờ cuộc đấu giao phối

00:07:15.605 --> 00:07:18.344
nhưng chúng không tham gia việc 
hút mật và tìm phấn hoa.

00:07:18.368 --> 00:07:20.652
Người Hy Lạp không tìm ra giới tính 
con lười biếng,

00:07:20.676 --> 00:07:25.243
một phần của sự mơ hồ này là họ biết
khả năng chích của loài ong

00:07:25.267 --> 00:07:28.124
nhưng họ thấy khó tin

00:07:28.148 --> 00:07:31.395
là loài động vât sinh ra với
một vũ khí như vậy lại là con cái

00:07:31.705 --> 00:07:34.715
Aristotle cũng gắng tham gia.

00:07:34.739 --> 00:07:39.327
Ông cho là, 
"Nếu những con có vòi là con đực.."

00:07:39.351 --> 00:07:41.817
Nhưng ông lại mơ hồ, 
bởi vì điều đó có nghĩa

00:07:41.841 --> 00:07:44.570
những con đực cũng chăm sóc 
những con còn nhỏ trong đàn.

00:07:44.594 --> 00:07:49.002
và ông dường như nghĩ là điều đó 
hoàn toàn không thể xảy ra.

00:07:49.026 --> 00:07:52.075
Nên ông kết luận rằng 
có lẽ loài ong là lưỡng tính

00:07:52.099 --> 00:07:53.250
trong cùng cá thể,

00:07:53.274 --> 00:07:55.843
không có gì gượng ép, 
nhiều loài cũng là vậy,

00:07:55.867 --> 00:07:58.120
nhưng ông chưa thật sự đào sâu 
để biết điều đó.

00:07:58.744 --> 00:08:02.530
Thậm chí ngày nay, như bạn thấy đó, 
ví dụ như sinh viên của tôi,

00:08:02.554 --> 00:08:07.245
gọi mọi con vật thấy được 
kể cả con trùng, là con đực.

00:08:07.585 --> 00:08:11.121
Khi tôi nói là những con kiến lửa hung tợn

00:08:11.145 --> 00:08:14.078
với hàm răng khổng lồ, 
dùng để bảo vệ cho cả đàn,

00:08:14.102 --> 00:08:17.204
luôn là những con cái,

00:08:17.228 --> 00:08:19.562
họ dường như không tin tôi lắm.

00:08:19.586 --> 00:08:20.731
(Tiếng cười)

00:08:20.755 --> 00:08:25.955
Và dĩ nhiên tất cả phim ảnh, 
phim về Kiến, Ong

00:08:25.979 --> 00:08:31.834
khắc hoạ nhân vật chính trong 
xã hội côn trùng thường là con đực.

00:08:32.869 --> 00:08:34.673
Vậy điểm khác biệt điều này tạo ra?

00:08:34.697 --> 00:08:36.334
Đó là phim ảnh. Nó hư cấu.

00:08:36.358 --> 00:08:37.980
Phim ảnh nói về thú vật.

00:08:38.004 --> 00:08:41.684
Điểm khác biệt nếu phim ảnh 
nói chuyện như Jerry Seinfeld?

00:08:41.708 --> 00:08:43.872
Tôi nghĩ nó thành vấn đề,

00:08:43.896 --> 00:08:46.760
và một vấn đề mà thật sự 
là một phần sâu hơn

00:08:46.784 --> 00:08:50.913
là ứng dụng của nó trong 
y khoa và sức khoẻ

00:08:50.937 --> 00:08:53.571
và nhiều lĩnh vực khác của đời sống.

00:08:53.595 --> 00:08:57.088
Ta đều biết là các nhà khoa học 
dùng cái chúng ta gọi là hệ thống kiểu mẫu

00:08:57.112 --> 00:09:00.473
mà mọi sinh vật -- 
chuột bạch hay ruồi dấm--

00:09:00.497 --> 00:09:05.051
là những vai đóng thế cho tất cả 
những động vật khác, kể cả con người.

00:09:05.075 --> 00:09:08.019
Và ý tưởng là điều đó 
cũng đúng với con người

00:09:08.043 --> 00:09:10.454
cũng đúng cho chuột bạch.

00:09:10.478 --> 00:09:13.458
Theo diện rộng, điều đó thành điều ta quan tâm

00:09:13.482 --> 00:09:17.243
Nhưng bạn có thể lấy ý tưởng 
của hệ thống mẫu

00:09:17.924 --> 00:09:20.193
Điều tôi nghĩ chúng ta đã làm,

00:09:20.217 --> 00:09:25.668
là dùng con đực, trong tất cả các loài 
như là một hệ thống mẫu.

00:09:25.692 --> 00:09:26.915
Qui tắc.

00:09:26.939 --> 00:09:29.486
Cách mọi thứ được định hình

00:09:29.510 --> 00:09:32.559
Và con cái là sự thay đổi --

00:09:32.583 --> 00:09:36.310
thứ gì đó đặc biệt mà bạn chỉ nghiên cứu 
sau khi bạn có quy tắt cơ bản.

00:09:37.802 --> 00:09:40.485
Trở lại với loài côn trùng.

00:09:40.509 --> 00:09:41.857
Tôi nghĩ điều đó có nghĩa

00:09:41.881 --> 00:09:44.700
là loài người không thể thấy 
những gì trước mặt họ.

00:09:44.724 --> 00:09:51.160
Vì họ đoán sân chơi thế giới bị chiếm lĩnh
phần lớn là người chơi nam

00:09:51.184 --> 00:09:55.036
và người chơi nữ chỉ là thiểu số, 
vai trò thoáng qua.

00:09:55.626 --> 00:10:01.065
Nhưng khi chúng ta làm vậy, chúng ta 
bỏ sót nhiều điều tự nhiên ban cho.

00:10:01.588 --> 00:10:08.587
Và chúng ta có thể cũng bỏ sót cách 
tự nhiên, vật tự nhiên, kể cả con người.

00:10:08.611 --> 00:10:10.001
có thể thay đổi.

00:10:10.025 --> 00:10:15.100
Tôi nghĩ đó là lý do chúng ta dùng con đực
làm mẫu trong nhiều nghiên cứu y khoa,

00:10:15.124 --> 00:10:17.189
điều mà bây giờ chúng ta biết là có vấn đề

00:10:17.213 --> 00:10:21.610
nếu chúng ta muốn kết quả ứng dụng
cho cả nam lẫn nữ.

00:10:22.760 --> 00:10:25.287
Điều cuối cùng tôi thật sự thích côn trùng

00:10:25.311 --> 00:10:28.572
là thứ gì đó mà nhiều người thấy đáng sợ.

00:10:28.596 --> 00:10:30.363
Chúng có bộ não cực kỳ nhỏ

00:10:30.387 --> 00:10:33.780
với khả năng tư duy rất hạn hẹp 
là cách chúng ta thường nghĩ về chúng.

00:10:34.398 --> 00:10:39.074
Chúng có hành động phức tạp, 
nhưng không có bộ não phức tạp.

00:10:39.860 --> 00:10:45.037
Vì vậy, chúng ta không thể nghĩ 
đến chúng như thể những người bé nhỏ

00:10:45.061 --> 00:10:48.606
bởi vì chúng không làm theo cách 
mà chúng ta làm.

00:10:48.630 --> 00:10:52.730
Tôi thật sự thích việc rất khó 
để nhân chủng côn trùng,

00:10:52.754 --> 00:10:56.277
để nhìn chúng và nghĩ chúng 
như những con người bé nhỏ

00:10:56.301 --> 00:10:58.439
trong bộ xương đa dạng, với sáu chân.

00:10:58.927 --> 00:11:00.188
(Tiếng cười)

00:11:00.212 --> 00:11:03.757
Thay vào đó, bạn thật sự chấp nhận chúng 
theo cách của chúng,

00:11:03.781 --> 00:11:08.914
bởi vì côn trùng làm ta suy nghĩ điều gì 
là bình thường và điều gì là tự nhiên.

00:11:09.527 --> 00:11:14.160
Bạn thấy đấy, người ta viết truyện và 
nói về hành tinh song song

00:11:14.184 --> 00:11:17.482
Họ ngưỡng mộ siêu tự nhiên,

00:11:17.506 --> 00:11:20.939
những linh hồn của người đã khuất
đi ngang qua chúng ta

00:11:22.537 --> 00:11:25.733
Sự thu hút của một thế giới khác

00:11:25.757 --> 00:11:31.911
là cái gì đó mà người ta nói tại sao
họ muốn khuấy lên trong siêu nhiên.

00:11:32.376 --> 00:11:34.665
Nhưng cũng như điều tôi quan tâm,

00:11:34.689 --> 00:11:36.858
ai cần khả năng thấy người chết,

00:11:36.882 --> 00:11:38.560
khi có thể thấy con côn trùng sống?

00:11:39.262 --> 00:11:40.424
Cảm ơn các bạn.

00:11:40.448 --> 00:11:44.931
(Vỗ tay)