1
00:00:01,793 --> 00:00:06,785
Vậy là con người sợ côn trùng 
hơn là cái chết.

2
00:00:07,010 --> 00:00:13,119
Ít nhất, theo như khảo sát năm 1973 
"Cuốn sách các danh sách"

3
00:00:13,143 --> 00:00:20,143
giới thiệu danh sách trực tuyến điều tốt
nhất, tệ nhất và hài hước nhất mà bạn gặp.

4
00:00:20,167 --> 00:00:23,805
Chỉ có nỗi sợ về độ cao 
và nói trước đám đông

5
00:00:23,829 --> 00:00:27,365
xếp trên nỗi sợ về côn trùng sáu chân.

6
00:00:27,884 --> 00:00:31,436
Và tôi đoán nếu bạn đặt loài nhện 
vào danh sách này

7
00:00:31,460 --> 00:00:35,989
thì tập hợp côn trùng và nhện sẽ 
nằm đầu danh sách.

8
00:00:36,736 --> 00:00:38,839
Tôi không phải là một trong những 
người này.

9
00:00:38,863 --> 00:00:41,009
Tôi thực sự rất yêu thích côn trùng.

10
00:00:41,033 --> 00:00:45,084
Tôi nghĩ chúng là nhưng sinh vật 
thú vị và xinh đẹp.

11
00:00:45,108 --> 00:00:46,596
và đôi khi còn đáng yêu nữa.

12
00:00:46,620 --> 00:00:48,087
(Tiếng cười).

13
00:00:48,111 --> 00:00:49,479
Và tôi không một mình.

14
00:00:49,503 --> 00:00:53,209
Nhiều thế kỉ qua, nhiều bộ óc vĩ đại 
của các nhà khoa học,

15
00:00:53,233 --> 00:00:56,245
từ Charles Darwin đến E.O. Wilson,

16
00:00:56,269 --> 00:01:01,550
đã lấy nguồn cảm hứng từ việc nghiên cứu 
những bộ não nhỏ nhất trên Trái Đất.

17
00:01:02,661 --> 00:01:04,362
Vậy, tại sao lại như vậy?

18
00:01:04,386 --> 00:01:07,431
Điều gì làm chúng ta cứ tiếp tục 
tìm hiểu về loài côn trùng?

19
00:01:08,055 --> 00:01:12,654
Những điều đó, đương nhiên, chỉ là tầm quan trọng chênh vênh của hầu hết về chúng.

20
00:01:12,678 --> 00:01:15,665
Chúng nhiều hơn bất cứ loài động vật nào.

21
00:01:15,689 --> 00:01:18,513
Chúng ta cũng không biết có bao nhiêu loài côn trùng

22
00:01:18,537 --> 00:01:21,254
bời vì những loài mới liên tục 
được phát hiện

23
00:01:21,278 --> 00:01:24,903
Có ít nhất một triệu loài, và có khi 
lên tới 10 triệu loài.

24
00:01:25,221 --> 00:01:29,485
Điều này có nghĩa là bạn có thể có một
cuốn lịch về loài côn trùng trong tháng

25
00:01:29,509 --> 00:01:33,494
và không bị lặp lại loài nào trong vòng 
hơn 80,000 năm.

26
00:01:33,518 --> 00:01:36,418
(Tiếng cười)

27
00:01:36,442 --> 00:01:38,130
Nghe chưa, gấu trúc và mèo!

28
00:01:38,154 --> 00:01:40,482
(Tiếng cười)

29
00:01:40,506 --> 00:01:43,974
Quan trọng hơn, 
côn trùng là điều thiết yếu.

30
00:01:43,998 --> 00:01:45,445
Chúng ta cần chúng.

31
00:01:45,469 --> 00:01:48,869
Có một ước tính rằng cứ
1 trong 3 miếng thức ăn

32
00:01:48,893 --> 00:01:51,567
có thể được tạo từ sự thụ phấn.

33
00:01:52,972 --> 00:01:56,199
Nhà khoa học dùng côn trùng 
để tìm những khám phá nền tảng

34
00:01:56,223 --> 00:01:59,124
về mọi thứ từ cấu trúc của 
hệ thần kinh của chúng ta

35
00:01:59,148 --> 00:02:01,296
đến cách gen và DNA làm việc.

36
00:02:02,388 --> 00:02:04,266
Nhưng điều tôi thích nhất về côn trùng

37
00:02:04,290 --> 00:02:07,071
là chúng có thể nói cho chúng ta 
về hành vi của chúng ta.

38
00:02:07,539 --> 00:02:10,596
Côn trùng dường như làm mọi thứ 
con người làm

39
00:02:10,620 --> 00:02:14,159
Chúng hẹn hò, làm tình, 
đánh nhau, rồi chia tay.

40
00:02:14,509 --> 00:02:18,570
Chúng làm như vậy với thứ giống như 
là tình yêu hay sự thù hận.

41
00:02:19,665 --> 00:02:24,876
Nhưng điều khiến hành vi của chúng khác với 
thứ điều khiển hành vi của chúng ta,

42
00:02:24,900 --> 00:02:27,474
và sự khác biệt đó có thể 
được làm sáng tỏ.

43
00:02:28,234 --> 00:02:30,101
Không ở đâu mà thật hơn là điểm

44
00:02:30,125 --> 00:02:33,686
xuất phát một trong những sở thích 
chi phối chúng ta nhất - tình dục.

45
00:02:34,142 --> 00:02:36,975
Bây giờ, tôi sẽ tiếp tục và
tôi nghĩ tôi có thể biện hộ,

46
00:02:36,999 --> 00:02:39,400
điều mà dường như là một phát biểu 
gây ngạc nhiên.

47
00:02:40,749 --> 00:02:44,296
Tôi nghĩ tình dục ở côn trùng thú vị 
hơn ở con người.

48
00:02:44,320 --> 00:02:46,107
(Tiếng cười)

49
00:02:46,131 --> 00:02:49,270
Và sự đa dạng tự nhiên mà chúng ta thấy

50
00:02:49,294 --> 00:02:52,207
làm chúng ta vật lộn với 
những giả thuyết của chúng ta

51
00:02:52,231 --> 00:02:54,955
về đàn ông và phụ nữ có nghĩa gì.

52
00:02:55,663 --> 00:02:57,314
Để bắt đầu,

53
00:02:57,338 --> 00:03:00,295
nhiều loài côn trùng không cần 
giao phối tí nào để sinh sản.

54
00:03:00,319 --> 00:03:04,749
Bọ chét cái sao chép thành những con bọ nhỏ
chút xíu mà không bao giờ cần giao phối.

55
00:03:05,441 --> 00:03:06,914
Sinh khi còn trinh, ngay đây.

56
00:03:06,938 --> 00:03:08,226
Ngay trong bụi hồng nhà bạn.

57
00:03:08,250 --> 00:03:11,446
(Tiếng cười)

58
00:03:11,470 --> 00:03:13,011
Khi chúng giao phối,

59
00:03:13,035 --> 00:03:16,292
thậm chí tinh trùng của chúng 
thú vị hơn tinh trùng con người

60
00:03:16,316 --> 00:03:18,691
Có nhiều loại ruồi trái cây

61
00:03:18,715 --> 00:03:22,192
mà tinh trùng dài hơn 
chiều dài của con đực.

62
00:03:22,216 --> 00:03:26,476
Điều đó quan trọng bởi vì những con đực 
dùng tinh trùng để cạnh tranh.

63
00:03:26,873 --> 00:03:31,060
Côn trùng đực đánh nhau bằng
vũ khí, như là sừng ở những con bọ cứng.

64
00:03:31,553 --> 00:03:35,797
Nhưng chúng lại cạnh tranh 
sau khi giao phối, bằng tinh trùng.

65
00:03:36,726 --> 00:03:41,852
Chuồn chuồn và chuồn chuồn kim có 
dương vật giống như dao quân đội Thuỵ Sĩ

66
00:03:41,876 --> 00:03:43,969
với tất cả những gì dính vào 
đều bị kéo ra.

67
00:03:43,993 --> 00:03:45,863
(Tiếng cười)

68
00:03:45,887 --> 00:03:50,033
Chúng dùng những công cụ ghê gớm 
như những cái xúc

69
00:03:50,057 --> 00:03:54,794
để lấy tinh trùng của những con đực trước 
vừa giao phối với con cái.

70
00:03:54,818 --> 00:03:56,885
(Tiếng cười)

71
00:03:56,909 --> 00:03:59,606
Thế thì chúng ta học được gì từ đó?

72
00:03:59,630 --> 00:04:05,309
(Tiếng cười)

73
00:04:05,333 --> 00:04:10,343
Đây không là một bài học theo cách 
chúng ta bắt chước chúng.

74
00:04:10,367 --> 00:04:13,891
hay chúng là ví dụ để chúng ta noi theo.

75
00:04:13,915 --> 00:04:17,241
Cho dù vây, dĩ nhiên là vậy.

76
00:04:17,265 --> 00:04:20,839
Tôi có nói ăn thịt bạn tình là
phổ biến ở côn trùng chưa?

77
00:04:20,863 --> 00:04:23,191
Không, đó không phải là điều 
mấu chốt.

78
00:04:23,215 --> 00:04:24,952
Nhưng điều tôi nghĩ côn trùng làm,

79
00:04:24,976 --> 00:04:30,965
là phá bỏ rất nhiều luật lệ mà ccon người
chúng ta có về vai trò của tình dục.

80
00:04:31,319 --> 00:04:36,848
Có người cho là tự nhiên áp đặt 
phiên bản hài kịch những năm 1950

81
00:04:36,872 --> 00:04:38,827
lên vai trò của đàn ông và phụ nữ.

82
00:04:38,851 --> 00:04:42,004
Như là đàn ông luôn luôn được cho là 
chủ động và cuồng nhiệt,

83
00:04:42,028 --> 00:04:43,770
còn phụ nữ thì thụ động và nhát.

84
00:04:43,794 --> 00:04:45,744
Nhưng đó không phải vậy.

85
00:04:46,606 --> 00:04:48,668
Ví dụ như loài châu chấu ở Mỹ

86
00:04:48,692 --> 00:04:51,534
có họ hàng với dế và cào cào.

87
00:04:51,558 --> 00:04:55,035
Những con đực rất kén chọn
đối tượng nó giao phối,

88
00:04:55,059 --> 00:04:58,284
bởi vì nó không chỉ truyền tinh trùng 
lúc giao phối,

89
00:04:58,308 --> 00:05:02,774
nó còn cho con cái thứ gọi là 
quà tặng hôn nhân.

90
00:05:02,798 --> 00:05:06,475
Bạn có thể thấy hai con châu chấu ở Mỹ 
giao phối trong những hình này.

91
00:05:06,499 --> 00:05:08,819
Trong cả hai bản những bản, 
con đực ở bên phải,

92
00:05:08,843 --> 00:05:12,423
và phần nhô ra giống lưỡi kiếm là 
bộ phận đẻ trứng của con cái.

93
00:05:13,126 --> 00:05:15,653
giọt trắng là tinh trùng,

94
00:05:15,677 --> 00:05:19,063
giọt xanh lá là quà tặng hôn nhân,

95
00:05:19,087 --> 00:05:22,453
và con đực tạo ra nó từ 
chính cơ thể của nó

96
00:05:22,477 --> 00:05:24,655
và nó cực kỳ đắt giá để làm được.

97
00:05:24,679 --> 00:05:27,387
Nó có thể nặng đến một phần ba 
trọng lượng cơ thể con đực.

98
00:05:27,985 --> 00:05:30,519
Tôi ngừng lại chút xíu để bạn suy nghĩ

99
00:05:30,543 --> 00:05:34,706
sẽ như thế nào nếu mỗi lần 
những người đàn ông làm tình,

100
00:05:34,730 --> 00:05:40,777
phải sản xuất cái gì đó nặng cỡ 
50, 60, 70 pounds.

101
00:05:40,801 --> 00:05:44,408
(Tiếng cười)

102
00:05:44,432 --> 00:05:47,671
Họ sẽ không bao giờ làm điều đó 
thường xuyên được.

103
00:05:47,695 --> 00:05:49,192
(Tiếng cười)

104
00:05:49,216 --> 00:05:51,617
Cũng vậy, châu chấu Mỹ không làm 
thường xuyên được.

105
00:05:52,343 --> 00:05:54,255
Vậy điều đó có nghĩa là

106
00:05:54,279 --> 00:05:58,087
con châu chấu Mỹ đực rất là kén chọn

107
00:05:58,111 --> 00:06:01,191
về ai mà nó tặng món quà hôn nhân này.

108
00:06:01,215 --> 00:06:03,141
Món quà này rất bổ dưỡng,

109
00:06:03,165 --> 00:06:05,859
và con cái ăn trong lúc và
sau khi giao phối.

110
00:06:05,883 --> 00:06:08,240
Nên quà càng lớn, con đực càng được việc,

111
00:06:08,264 --> 00:06:10,440
vì có nghĩa là có nhiều thời gian 
cho tinh trùng

112
00:06:10,464 --> 00:06:12,912
chảy vào cơ thể con cái và 
thụ tinh với trứng.

113
00:06:13,521 --> 00:06:17,871
Nó cũng có nghĩa là con đực rất
thụ động trong giao phối,

114
00:06:17,895 --> 00:06:21,420
trong khi đó con cái cực kỳ 
hung hăng và tranh giành,

115
00:06:21,444 --> 00:06:25,760
trong nỗ lực chiếm lấy 
càng nhiều quà tặng hôn nhân này càng tốt.

116
00:06:25,784 --> 00:06:29,579
Không có một mẫu luật lệ điển hình.

117
00:06:30,974 --> 00:06:32,685
Thậm chí chung chung,

118
00:06:32,709 --> 00:06:37,773
con đực thật sự không quá quan trọng 
trong đời sống của nhiều loài côn trùng.

119
00:06:37,797 --> 00:06:42,226
Trong đời sống xã hội của côn trùng - 
ong và ong vò vẽ và kiến

120
00:06:42,250 --> 00:06:44,845
những con vật bạn thấy mỗi ngày

121
00:06:44,869 --> 00:06:47,314
những con kiến chạy tới lui 
trong tô đường của bạn.

122
00:06:47,338 --> 00:06:50,347
những con ong mật chập chờn 
từ hoa này sang hoa khác

123
00:06:50,371 --> 00:06:52,670
tất cả chúng thường là con cái.

124
00:06:53,300 --> 00:06:57,876
Người ta dành hàng thiên niên kỉ
điên đầu vì điều đó.

125
00:06:57,900 --> 00:07:02,998
Người Hy Lạp cổ biết là có một lớp ong, 
những con ăn bám,

126
00:07:03,022 --> 00:07:05,073
nhiều hơn ong thợ,

127
00:07:05,097 --> 00:07:07,667
dù chúng không thích sự lười biếng 
của những con ăn bám,

128
00:07:07,691 --> 00:07:10,746
vì chúng thấy là những con ong lười biếng 
chỉ lảng vảng quanh tổ

129
00:07:10,770 --> 00:07:12,295
đến khi cuộc chiến giao phối.

130
00:07:12,319 --> 00:07:13,538
chúng là những con đực.

131
00:07:13,562 --> 00:07:15,581
Chúng quanh quẩn chờ cuộc đấu giao phối

132
00:07:15,605 --> 00:07:18,344
nhưng chúng không tham gia việc 
hút mật và tìm phấn hoa.

133
00:07:18,368 --> 00:07:20,652
Người Hy Lạp không tìm ra giới tính 
con lười biếng,

134
00:07:20,676 --> 00:07:25,243
một phần của sự mơ hồ này là họ biết
khả năng chích của loài ong

135
00:07:25,267 --> 00:07:28,124
nhưng họ thấy khó tin

136
00:07:28,148 --> 00:07:31,395
là loài động vât sinh ra với
một vũ khí như vậy lại là con cái

137
00:07:31,705 --> 00:07:34,715
Aristotle cũng gắng tham gia.

138
00:07:34,739 --> 00:07:39,327
Ông cho là, 
"Nếu những con có vòi là con đực.."

139
00:07:39,351 --> 00:07:41,817
Nhưng ông lại mơ hồ, 
bởi vì điều đó có nghĩa

140
00:07:41,841 --> 00:07:44,570
những con đực cũng chăm sóc 
những con còn nhỏ trong đàn.

141
00:07:44,594 --> 00:07:49,002
và ông dường như nghĩ là điều đó 
hoàn toàn không thể xảy ra.

142
00:07:49,026 --> 00:07:52,075
Nên ông kết luận rằng 
có lẽ loài ong là lưỡng tính

143
00:07:52,099 --> 00:07:53,250
trong cùng cá thể,

144
00:07:53,274 --> 00:07:55,843
không có gì gượng ép, 
nhiều loài cũng là vậy,

145
00:07:55,867 --> 00:07:58,120
nhưng ông chưa thật sự đào sâu 
để biết điều đó.

146
00:07:58,744 --> 00:08:02,530
Thậm chí ngày nay, như bạn thấy đó, 
ví dụ như sinh viên của tôi,

147
00:08:02,554 --> 00:08:07,245
gọi mọi con vật thấy được 
kể cả con trùng, là con đực.

148
00:08:07,585 --> 00:08:11,121
Khi tôi nói là những con kiến lửa hung tợn

149
00:08:11,145 --> 00:08:14,078
với hàm răng khổng lồ, 
dùng để bảo vệ cho cả đàn,

150
00:08:14,102 --> 00:08:17,204
luôn là những con cái,

151
00:08:17,228 --> 00:08:19,562
họ dường như không tin tôi lắm.

152
00:08:19,586 --> 00:08:20,731
(Tiếng cười)

153
00:08:20,755 --> 00:08:25,955
Và dĩ nhiên tất cả phim ảnh, 
phim về Kiến, Ong

154
00:08:25,979 --> 00:08:31,834
khắc hoạ nhân vật chính trong 
xã hội côn trùng thường là con đực.

155
00:08:32,869 --> 00:08:34,673
Vậy điểm khác biệt điều này tạo ra?

156
00:08:34,697 --> 00:08:36,334
Đó là phim ảnh. Nó hư cấu.

157
00:08:36,358 --> 00:08:37,980
Phim ảnh nói về thú vật.

158
00:08:38,004 --> 00:08:41,684
Điểm khác biệt nếu phim ảnh 
nói chuyện như Jerry Seinfeld?

159
00:08:41,708 --> 00:08:43,872
Tôi nghĩ nó thành vấn đề,

160
00:08:43,896 --> 00:08:46,760
và một vấn đề mà thật sự 
là một phần sâu hơn

161
00:08:46,784 --> 00:08:50,913
là ứng dụng của nó trong 
y khoa và sức khoẻ

162
00:08:50,937 --> 00:08:53,571
và nhiều lĩnh vực khác của đời sống.

163
00:08:53,595 --> 00:08:57,088
Ta đều biết là các nhà khoa học 
dùng cái chúng ta gọi là hệ thống kiểu mẫu

164
00:08:57,112 --> 00:09:00,473
mà mọi sinh vật -- 
chuột bạch hay ruồi dấm--

165
00:09:00,497 --> 00:09:05,051
là những vai đóng thế cho tất cả 
những động vật khác, kể cả con người.

166
00:09:05,075 --> 00:09:08,019
Và ý tưởng là điều đó 
cũng đúng với con người

167
00:09:08,043 --> 00:09:10,454
cũng đúng cho chuột bạch.

168
00:09:10,478 --> 00:09:13,458
Theo diện rộng, điều đó thành điều ta quan tâm

169
00:09:13,482 --> 00:09:17,243
Nhưng bạn có thể lấy ý tưởng 
của hệ thống mẫu

170
00:09:17,924 --> 00:09:20,193
Điều tôi nghĩ chúng ta đã làm,

171
00:09:20,217 --> 00:09:25,668
là dùng con đực, trong tất cả các loài 
như là một hệ thống mẫu.

172
00:09:25,692 --> 00:09:26,915
Qui tắc.

173
00:09:26,939 --> 00:09:29,486
Cách mọi thứ được định hình

174
00:09:29,510 --> 00:09:32,559
Và con cái là sự thay đổi --

175
00:09:32,583 --> 00:09:36,310
thứ gì đó đặc biệt mà bạn chỉ nghiên cứu 
sau khi bạn có quy tắt cơ bản.

176
00:09:37,802 --> 00:09:40,485
Trở lại với loài côn trùng.

177
00:09:40,509 --> 00:09:41,857
Tôi nghĩ điều đó có nghĩa

178
00:09:41,881 --> 00:09:44,700
là loài người không thể thấy 
những gì trước mặt họ.

179
00:09:44,724 --> 00:09:51,160
Vì họ đoán sân chơi thế giới bị chiếm lĩnh
phần lớn là người chơi nam

180
00:09:51,184 --> 00:09:55,036
và người chơi nữ chỉ là thiểu số, 
vai trò thoáng qua.

181
00:09:55,626 --> 00:10:01,065
Nhưng khi chúng ta làm vậy, chúng ta 
bỏ sót nhiều điều tự nhiên ban cho.

182
00:10:01,588 --> 00:10:08,587
Và chúng ta có thể cũng bỏ sót cách 
tự nhiên, vật tự nhiên, kể cả con người.

183
00:10:08,611 --> 00:10:10,001
có thể thay đổi.

184
00:10:10,025 --> 00:10:15,100
Tôi nghĩ đó là lý do chúng ta dùng con đực
làm mẫu trong nhiều nghiên cứu y khoa,

185
00:10:15,124 --> 00:10:17,189
điều mà bây giờ chúng ta biết là có vấn đề

186
00:10:17,213 --> 00:10:21,610
nếu chúng ta muốn kết quả ứng dụng
cho cả nam lẫn nữ.

187
00:10:22,760 --> 00:10:25,287
Điều cuối cùng tôi thật sự thích côn trùng

188
00:10:25,311 --> 00:10:28,572
là thứ gì đó mà nhiều người thấy đáng sợ.

189
00:10:28,596 --> 00:10:30,363
Chúng có bộ não cực kỳ nhỏ

190
00:10:30,387 --> 00:10:33,780
với khả năng tư duy rất hạn hẹp 
là cách chúng ta thường nghĩ về chúng.

191
00:10:34,398 --> 00:10:39,074
Chúng có hành động phức tạp, 
nhưng không có bộ não phức tạp.

192
00:10:39,860 --> 00:10:45,037
Vì vậy, chúng ta không thể nghĩ 
đến chúng như thể những người bé nhỏ

193
00:10:45,061 --> 00:10:48,606
bởi vì chúng không làm theo cách 
mà chúng ta làm.

194
00:10:48,630 --> 00:10:52,730
Tôi thật sự thích việc rất khó 
để nhân chủng côn trùng,

195
00:10:52,754 --> 00:10:56,277
để nhìn chúng và nghĩ chúng 
như những con người bé nhỏ

196
00:10:56,301 --> 00:10:58,439
trong bộ xương đa dạng, với sáu chân.

197
00:10:58,927 --> 00:11:00,188
(Tiếng cười)

198
00:11:00,212 --> 00:11:03,757
Thay vào đó, bạn thật sự chấp nhận chúng 
theo cách của chúng,

199
00:11:03,781 --> 00:11:08,914
bởi vì côn trùng làm ta suy nghĩ điều gì 
là bình thường và điều gì là tự nhiên.

200
00:11:09,527 --> 00:11:14,160
Bạn thấy đấy, người ta viết truyện và 
nói về hành tinh song song

201
00:11:14,184 --> 00:11:17,482
Họ ngưỡng mộ siêu tự nhiên,

202
00:11:17,506 --> 00:11:20,939
những linh hồn của người đã khuất
đi ngang qua chúng ta

203
00:11:22,537 --> 00:11:25,733
Sự thu hút của một thế giới khác

204
00:11:25,757 --> 00:11:31,911
là cái gì đó mà người ta nói tại sao
họ muốn khuấy lên trong siêu nhiên.

205
00:11:32,376 --> 00:11:34,665
Nhưng cũng như điều tôi quan tâm,

206
00:11:34,689 --> 00:11:36,858
ai cần khả năng thấy người chết,

207
00:11:36,882 --> 00:11:38,560
khi có thể thấy con côn trùng sống?

208
00:11:39,262 --> 00:11:40,424
Cảm ơn các bạn.

209
00:11:40,448 --> 00:11:44,931
(Vỗ tay)