WEBVTT

00:00:01.793 --> 00:00:06.785
Pekâlâ, insanlar ölmekten çok,
böceklerden korkar.

00:00:06.809 --> 00:00:08.587
(Gülüşmeler)

00:00:08.611 --> 00:00:13.119
En azından, bugünkü İnternet'te gördüğünüz
en iyi, en kötü, en komik listelerinden

00:00:13.143 --> 00:00:20.143
önce çıkan, 1973 tarihli "Book of Lists" 
(Liste Kitabı) araştırmasına göre.

00:00:20.167 --> 00:00:23.805
Korku kaynağı olarak, sadece yükseklik ve


00:00:23.829 --> 00:00:27.365
topluluk önünde konuşma
bu altı ayaklıları geçebildi.

00:00:27.884 --> 00:00:31.436
Ve bana soracak olursanız
örümcekleri de dâhil ederseniz,

00:00:31.460 --> 00:00:35.989
böcek ve örümcek kombinasyonu
tablonun tepesine otururdu.

00:00:36.736 --> 00:00:38.839
Ben bu tür insanlardan değilim.

00:00:38.863 --> 00:00:41.009
Böcekleri gerçekten seviyorum.

00:00:41.033 --> 00:00:45.084
Bence çok ilginç ve güzeller

00:00:45.108 --> 00:00:46.596
hatta bazen şirinler bile.

00:00:46.620 --> 00:00:48.087
(Gülüşmeler)

00:00:48.111 --> 00:00:49.479
Ve yalnız değilim.

00:00:49.503 --> 00:00:53.209
Yüzyıllardır, Charles Darwin'den
E.O. Wilson'a

00:00:53.233 --> 00:00:56.245
kadar bilimdeki bazı dehalar,

00:00:56.269 --> 00:01:01.550
dünyadaki bu en küçük zihinlerle 
çalışarak ilham almışlar.

00:01:02.661 --> 00:01:04.362
Peki, neden böyle?

00:01:04.386 --> 00:01:07.431
Bizi böceklere geri getirip duran şey ne?

00:01:08.055 --> 00:01:12.654
Tabii ki bazıları için onlar hakkında
neredeyse her şeyin büyüklüğü.

00:01:12.678 --> 00:01:15.665
Diğer bütün hayvan türlerinden
sayıca fazlalar.

00:01:15.689 --> 00:01:18.513
Hâlen kaç tane böcek türü 
olduğunu bilmiyoruz,

00:01:18.537 --> 00:01:21.254
çünkü sürekli yenileri keşfediliyor.

00:01:21.278 --> 00:01:24.903
En az bir milyon belki de
10 milyon kadarlar.

00:01:25.221 --> 00:01:29.485
Bunun anlamı, eğer ayın böceği
takvimimiz olsaydı,

00:01:29.509 --> 00:01:33.494
aynı türe gelmemiz
80.000 yıldan fazla sürerdi.

00:01:33.518 --> 00:01:36.418
(Gülüşmeler)

00:01:36.442 --> 00:01:38.660
Alın bakalım pandalar ve kedicikler!

00:01:38.660 --> 00:01:40.482
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:01:40.506 --> 00:01:43.974
Daha ciddi olursak,
böcekler çok önemliler.

NOTE Paragraph

00:01:43.998 --> 00:01:45.445
Onlara ihtiyacımız var.

00:01:45.469 --> 00:01:48.869
Tahmini olarak yediğimiz
gıdaların 3'te 1'i

00:01:48.893 --> 00:01:51.567
tozlayıcılar sayesinde üretilebiliyor.

00:01:52.972 --> 00:01:56.199
Bilim insanları sinir sistemimizin
yapısından, genlerimizin

00:01:56.223 --> 00:01:59.124
ve DNA'mızın nasıl çalıştığına
kadar temel keşifleri

00:01:59.148 --> 00:02:01.296
yapmak için böcekleri kullanıyor.

00:02:02.388 --> 00:02:04.266
Ama benim böcekler
hakkında en sevdiğim

00:02:04.290 --> 00:02:07.071
ise kendi davranışlarımız
hakkında bize anlatabildikleri.

00:02:07.539 --> 00:02:10.596
Böcekler insanların yaptığı
her şeyi yapıyormuş gibi görünüyor.

00:02:10.620 --> 00:02:14.159
Tanışıyorlar, eş buluyorlar,
kavga ediyorlar, ayrılıyorlar.

00:02:14.509 --> 00:02:18.570
Ve bu yaptıkları sevgiden ya da
düşmanlıktanmış gibi görünüyor.

00:02:19.665 --> 00:02:24.876
Ancak davranışlarını gerçekten
neyin yönlendirdiği bizimkinden farklı

00:02:24.900 --> 00:02:27.474
ve bu fark gerçekten 
aydınlatıcı olabiliyor.

00:02:28.234 --> 00:02:30.101
En düşkün olduğumuz güdümüze

00:02:30.125 --> 00:02:33.686
gelince, bunun daha gerçek
olduğu başka yer yok -- seks.

NOTE Paragraph

00:02:34.142 --> 00:02:36.975
Şimdi kanıtlayacağım ve bence bu,

NOTE Paragraph

00:02:36.999 --> 00:02:39.400
şaşırtıcı görünen sözü savunabilirim.

00:02:40.749 --> 00:02:44.296
Bence böceklerin cinselliği
insanlarınkinden daha ilginç.

00:02:44.320 --> 00:02:46.107
(Gülüşmeler)

00:02:46.131 --> 00:02:49.270
Ve gördüğümüz bu vahşi türün, 
erkek ve kadın

00:02:49.294 --> 00:02:52.207
olmanın anlamı hakkındaki bazı

00:02:52.231 --> 00:02:54.955
varsayımlarımızı hiçe saydığını görüyoruz.

00:02:55.663 --> 00:02:57.344
Tabii ki de, ilk olarak, çoğu böcek

00:02:57.344 --> 00:03:00.295
üreyebilmek için
seks yapmaya ihtiyaç duymuyor.

00:03:00.319 --> 00:03:04.749
Dişi fidanbitleri çiftleşmeden, kendi
kendine ufak, minik kopyalar yapabiliyor.

00:03:05.441 --> 00:03:06.914
İşte size bakireden doğma.

00:03:06.938 --> 00:03:08.226
Gül çalılıklarınızda.

00:03:08.250 --> 00:03:11.446
(Gülüşmeler)

00:03:11.470 --> 00:03:13.011
Seks yaptıklarında,

00:03:13.035 --> 00:03:16.292
spermleri bile insan sperminden 
çok daha ilginç.

00:03:16.316 --> 00:03:18.691
Erkeğinin kendi vücudundan daha uzun

00:03:18.715 --> 00:03:22.192
spermi olan bazı tür meyve sinekleri var.

00:03:22.216 --> 00:03:26.476
Bu önemli, çünkü erkekler spermlerini 
rekabet için kullanırlar.

00:03:26.873 --> 00:03:31.060
Erkek böcekler, bu kınkanatlı boynuzları 
gibi silahlarıyla rekabet ediyor.

00:03:31.553 --> 00:03:35.797
Ancak çiftleşmeden sonra da
spermleriyle de rekabet ediyorlar.

00:03:36.726 --> 00:03:41.852
Yusufçuklar ve kızböcekleri tüm bölmeleri
açılmış bir çeşit İsviçre çakısına

00:03:41.876 --> 00:03:43.969
benzeyen penislere sahipler.

00:03:43.993 --> 00:03:45.863
(Gülüşmeler)

00:03:45.887 --> 00:03:50.033
Kepçeye benzeyen bu korkunç aygıtları
dişinin çiftleştiği

00:03:50.057 --> 00:03:54.794
önceki erkeğin spermlerini
çıkarmak için kullanıyorlar.

00:03:54.818 --> 00:03:56.885
(Gülüşmeler)

00:03:56.909 --> 00:03:59.606
Peki bundan ne öğrenebiliriz?

00:03:59.630 --> 00:04:05.309
(Gülüşmeler)

00:04:05.333 --> 00:04:10.343
Pekâlâ, bu onları
taklit ettiğimiz ya da örnek alıp

00:04:10.367 --> 00:04:13.891
peşinden gitmeyi
öğrendiğimiz bir ders değil.

00:04:13.915 --> 00:04:17.241
Bu verdiğimiz örnekte dâhil.

00:04:17.245 --> 00:04:18.615
Bunun yanında böcekler arasında 


00:04:18.615 --> 00:04:20.863
seksüel yamyamlığın 
yaygınlığına değinmiş miydim?

00:04:20.863 --> 00:04:23.191
Yani hayır, konu bu değil.

00:04:23.215 --> 00:04:24.952
Ancak benim düşüncem, böcekler,

00:04:24.976 --> 00:04:30.965
insanların sahip olduğu cinsel roller 
hakkındaki birçok kuralı yıkıyor.

00:04:31.319 --> 00:04:36.848
İnsanlar şu fikre sahip, doğa kadın ve
erkeği 1950 yılındaki sitcom'larda

00:04:36.872 --> 00:04:38.827
olduğu gibi tanımlıyor.

00:04:38.851 --> 00:04:42.004
Her zaman erkekler baskın ve agresif,

00:04:42.028 --> 00:04:43.770
kadınlar pasif ve cilveli.

NOTE Paragraph

00:04:43.794 --> 00:04:45.744
Ancak olayın aslı bu değil.

00:04:46.606 --> 00:04:48.668
Örnek olarak cırcır böceği ve

00:04:48.692 --> 00:04:51.534
çekirgelerle akraba olan
katididleri ele alalım.

00:04:51.558 --> 00:04:55.035
Erkekler kiminle çiftleştikleri
konusunda oldukça seçiciler

00:04:55.059 --> 00:04:58.284
çünkü çiftleşme esnasında sadece 
sperm alışverişi olmuyor,

00:04:58.308 --> 00:05:02.774
bunun yanında dişiye çiftleşme hediyesi
olarak bilinen bir şey veriyorlar.

00:05:02.798 --> 00:05:06.475
Bu fotoğraflarda iki tane katididi
çiftleşirken görüyorsunuz.

00:05:06.499 --> 00:05:08.819
İki kısımda da erkek olan sağdaki

00:05:08.843 --> 00:05:12.423
ve kılıç gibi olan ikincil olansa
dişinin yumurtlama organı.

00:05:13.126 --> 00:05:15.653
Beyaz kütle sperm,

00:05:15.677 --> 00:05:19.063
yeşil kütle ise çiftleşme hediyesi

00:05:19.087 --> 00:05:22.453
ve erkek bunu kendi vücudundan üretiyor.

00:05:22.477 --> 00:05:24.655
Yapması ona oldukça pahalıya mal oluyor.

00:05:24.679 --> 00:05:27.387
Ağırlık olarak vücudunun
3'te 1'ine denk gelebiliyor.

00:05:27.985 --> 00:05:30.519
Şimdi bir anlığına duracağım ve şunu

00:05:30.543 --> 00:05:34.706
düşünmenizi istiyorum,
insan erkeğinin her seks yaptığında,

00:05:34.730 --> 00:05:40.777
20, 30, 40 kilogram kadar bir şeyi üretmek
zorunda olsaydı nasıl olurdu.

00:05:40.801 --> 00:05:44.408
(Gülüşmeler)

00:05:44.432 --> 00:05:47.671
Tamam, çok sık yapmaya uygun olmazlardı.

00:05:47.695 --> 00:05:49.192
(Gülüşmeler)

00:05:49.216 --> 00:05:51.617
Aslında katididler de öyleler.

00:05:52.343 --> 00:05:54.255
Bu şu anlama geliyor,

00:05:54.279 --> 00:05:58.087
katidid erkekleri bu
çiftleşme hediyesini vermek

00:05:58.111 --> 00:06:01.191
konusunda aşırı seçici davranıyorlar.

00:06:01.215 --> 00:06:03.141
Bu hediye oldukça besleyici,

00:06:03.165 --> 00:06:05.859
dişi çiftleşme sırasında ve
sonrasında bunu yiyor.

00:06:05.883 --> 00:06:08.240
Yani ne kadar büyükse
erkek için o kadar iyi,

00:06:08.264 --> 00:06:10.440
çünkü bu spermlerini dişinin vücuduna

00:06:10.464 --> 00:06:12.912
aktarmak ve döllemek için
daha fazla zaman demek.

00:06:13.521 --> 00:06:17.871
Ancak buradan, erkeklerin çiftleşirken
çok pasif olduğu anlamı da çıkıyor,

00:06:17.895 --> 00:06:21.420
halbuki dişiler bu besleyici çiftleşme
hediyesini olabildiğince

00:06:21.444 --> 00:06:25.760
elde etmek konusunda oldukça
agresif ve rekabetçiler.

00:06:25.784 --> 00:06:29.579
Yani bunlar kesinlikle,
alışıldık kurallar dizisi değiller.

00:06:30.974 --> 00:06:32.685
Hatta genel kanı aslında

00:06:32.709 --> 00:06:37.773
erkeklerin, böcek hayatında
çok da önemli olmadığıdır.

00:06:37.797 --> 00:06:42.226
Sosyal böceklerde --
arılar, eşek arıları, karıncalar --

00:06:42.250 --> 00:06:44.845
her gün bireylerini gördükleriniz --

00:06:44.869 --> 00:06:47.314
karıncalar, gezerler ve
şeker kâsenizden çıkarlar,

00:06:47.338 --> 00:06:50.347
bal arıları, çiçekten çiçeğe uçarlar --

00:06:50.371 --> 00:06:52.670
tüm bunların hepsi dişidir.

00:06:53.300 --> 00:06:57.876
İnsanlar bu fikri bin yılda
anlarken zor zamanlar geçirdi.

00:06:57.900 --> 00:07:02.998
Antik Yunanlar arı sınıfında, işçi
arılardan daha büyük erkek arılar olduğunu

00:07:03.022 --> 00:07:05.073
biliyorlardı, buna rağmen erkek arıların

00:07:05.097 --> 00:07:07.667
tembel oldukları kanısını benimsemediler,

00:07:07.691 --> 00:07:10.746
çünkü onları kovan etrafında
çiftleşme uçuşuna

00:07:10.770 --> 00:07:12.295
kadar boşta görebiliyorlardı --

00:07:12.319 --> 00:07:13.538
onlar erkekti.

00:07:13.562 --> 00:07:15.581
Çiftleşme uçuşuna kadar dolanıyorlar,

00:07:15.605 --> 00:07:18.344
ancak nektar ya da polen
toplanmasına katılmıyorlar.

00:07:18.368 --> 00:07:20.652
Yunanlar erkek arıların
cinsiyetini çözemediler

00:07:20.676 --> 00:07:25.243
ve akıl karıştıran kısım şuydu, arıların 
sokma yeteneklerinin farkındaydılar,

00:07:25.267 --> 00:07:28.124
ama delme görevindeki bu silahın dişi bir

00:07:28.148 --> 00:07:31.395
hayvana ait olabileceğine
inanmakta zorlandılar.

00:07:31.705 --> 00:07:34.715
Aristo da bunu açıklamaya çalıştı.

00:07:34.739 --> 00:07:39.327
"Pekâlâ eğer sokan bireyleri, erkekler
olacaksa..." şeklinde belirtti.

00:07:39.351 --> 00:07:41.817
Sonradan aklı karıştı, çünkü
bu erkek olanların

00:07:41.841 --> 00:07:44.570
kolonideki yavrulara
baktıkları anlamına da

00:07:44.594 --> 00:07:49.002
geliyordu ve o bunun tamamıyla
imkânsız olduğunu düşünüyordu.

00:07:49.026 --> 00:07:52.075
Daha sonra aynı bireyde belki de
iki ayrı cinsiyet organının

00:07:52.099 --> 00:07:53.250
olabileceği sonucuna

00:07:53.274 --> 00:07:55.843
vardı ki bazı hayvanlarda görürüz,
imkânsız değil

00:07:55.867 --> 00:07:58.120
ama hiçbir zaman buna
bir çözüm getiremedi.

00:07:58.744 --> 00:08:02.530
Bugün bile, öğrencilerim
gördükleri her hayvanı,

00:08:02.554 --> 00:08:07.245
buna böcekler de dâhil, erkek
olarak farzediyorlar.

00:08:07.585 --> 00:08:11.121
Onlara kolonilerini savunmak
için büyük çenelerini

00:08:11.145 --> 00:08:14.078
kullanan gaddar karınca 
askerlerinin tamamının

00:08:14.102 --> 00:08:17.204
her zaman dişi olduğunu söylüyorum ve

00:08:17.228 --> 00:08:19.562
bana çokta inanmış görünmüyorlar.

00:08:19.586 --> 00:08:20.731
(Gülüşmeler)

00:08:20.755 --> 00:08:25.955
Elbette tüm filmlerdeki --
Karınca Z, Arı Filmi --

00:08:25.979 --> 00:08:31.834
sosyal böceklerin ana karakteri
erkek olarak yansıtılıyor.

00:08:32.869 --> 00:08:34.673
Peki bu nasıl bir fark yaratıyor?

00:08:34.697 --> 00:08:36.334
Bunlar film. Bunlar kurgu.

00:08:36.358 --> 00:08:37.980
İçlerinde konuşan hayvanlar var.

00:08:38.004 --> 00:08:41.684
Sanki Jerry Seinfeld gibi 
konuşsalardı ne değişir?

00:08:41.708 --> 00:08:43.872
Bence bu önemli

00:08:43.896 --> 00:08:46.760
ve aslında tıp, sağlık ve

00:08:46.784 --> 00:08:50.913
hayatlarımız açısından da birçok yönden

00:08:50.937 --> 00:08:53.571
çıkarımları olan bir problem.

00:08:53.595 --> 00:08:57.088
Bilim insanları model sistemler
dediğimiz şeyi kullanıyor,

00:08:57.112 --> 00:09:00.473
canlıları -- beyaz fareler ya da 
meyve sinekleri gibi --

00:09:00.497 --> 00:09:05.051
insanlar da dâhil diğer hayvanlar için
bir çeşit dublör olarak.

00:09:05.075 --> 00:09:08.019
Ana fikir ise insan için doğru olan neyse

00:09:08.043 --> 00:09:10.454
aynı zamanda beyaz fare içinde doğru olur.

00:09:10.478 --> 00:09:13.458
Ve genellikle bu durum ortaya çıkıyor.

00:09:13.482 --> 00:09:17.243
Model sistem fikrini
çok daha öteye götürebilirsiniz.

00:09:17.924 --> 00:09:20.193
Yaptığımız şey tam olarak,

00:09:20.217 --> 00:09:25.668
her türden erkek bireyleri,
model sistemmiş gibi düşünerek kullanmak.

00:09:25.692 --> 00:09:26.915
Kural bu.

00:09:26.939 --> 00:09:29.480
Olması gereken buymuş gibi varsayılıyor.

00:09:29.510 --> 00:09:31.843
Dişiler ise bir çeşit varyant gibi--

00:09:31.843 --> 00:09:36.620
basit çalışmalardan sonra araştırılması
gereken özel bir şeymiş gibi görülüyor.

00:09:37.802 --> 00:09:40.485
Böceklere dönecek olursak.

00:09:40.509 --> 00:09:41.857
Benim fikrime göre bu

00:09:41.881 --> 00:09:44.700
insanların önlerinde duranı
göremedikleri anlamına geliyor.

00:09:44.724 --> 00:09:51.160
Çünkü dünya sahnesinin çoğunlukla
erkek oyuncuların elinde olduğunu

00:09:51.184 --> 00:09:55.036
ve kadınların ufak, figüran rolünün
olduğunu farzediyorlar.

00:09:55.626 --> 00:10:01.065
Ancak bunu yaptığımızda, doğanın özünde 
olan birçok şeyi de kaçırmış oluyoruz.

00:10:01.588 --> 00:10:08.587
Ve doğal olanın, yaşayan şeylerin,
insanlar da dâhil, farklı olabileceğini

00:10:08.611 --> 00:10:10.001
gözden kaçırabiliriz.

00:10:10.025 --> 00:10:15.100
Bana göre şu anda hem kadına hem de
erkeğe uygularken problem olan birçok

00:10:15.124 --> 00:10:17.189
tıbbi araştırmanın sonucunun

00:10:17.213 --> 00:10:21.610
böyle olmasının nedeni, model olarak
erkek bireylerin kullanılmış olması.

00:10:22.760 --> 00:10:25.287
Böcekler hakkında gerçekten 
sevdiğim son bir şey

00:10:25.311 --> 00:10:28.572
ki birçok insan bunu sinir bozucu buluyor.

00:10:28.596 --> 00:10:30.363
Normalde düşündüğümüz gibi,

00:10:30.387 --> 00:10:33.780
bilinç yetenekleri çok az olan, çok küçük,
minik beyinlere sahipler.

00:10:34.398 --> 00:10:39.074
Karmaşık davranışları var ama karmaşık
beyinlerden yoksunlar.

00:10:39.860 --> 00:10:45.037
Bu yüzden onları küçük insanlar
gibi algılayamıyoruz,

00:10:45.061 --> 00:10:48.606
çünkü işlerini bizim yaptığımız
yoldan yapmıyorlar.

00:10:48.630 --> 00:10:52.730
Böceklere insani özellikler yerleştirmek
zor ve bunu gerçekten seviyorum,

00:10:52.754 --> 00:10:56.277
onlara bakmayı ve altı bacaklı,
böcek iskeleti içindeki

00:10:56.301 --> 00:10:58.439
ufak insanlarmış gibi düşünmeyi --

00:10:58.927 --> 00:11:00.188
(Gülüşmeler)

00:11:00.212 --> 00:11:03.757
Bunun yerine onları gerçekten kendi 
kurallarıyla kabul etmeniz gerekiyor,

00:11:03.781 --> 00:11:08.914
çünkü bizi neyin normal ve 
doğal olduğunu sorgulamaya itiyorlar.

00:11:09.527 --> 00:11:14.160
Biliyorsunuz, insanlar paralel evrenler
hakkında kurgulayıp yazıyorlar.

00:11:14.184 --> 00:11:17.482
Belki de ölü ruhların aramızda
yürüdüğü gibi

00:11:17.506 --> 00:11:20.939
doğaüstü şeyler hakkında kafa yoruyorlar.

00:11:22.537 --> 00:11:25.733
İnsanların söylediği gibi başka bir

00:11:25.757 --> 00:11:31.911
dünyayı ilginç kılan, onlardaki 
paranormal şeylerle uğraşma isteği.

00:11:32.376 --> 00:11:34.665
Ama merak ettiğim, yaşayan böcekleri

00:11:34.689 --> 00:11:36.858
görebilirken, kimin ölü insanları

00:11:36.882 --> 00:11:38.560
görebilmeye ihtiyacı var ki?

00:11:39.262 --> 00:11:40.424
Teşekkürler.

00:11:40.448 --> 00:11:44.931
(Alkış)