WEBVTT

00:00:01.793 --> 00:00:06.785
Niektórzy bardziej się boją
owadów niż śmierci.

00:00:06.809 --> 00:00:08.171
(Śmiech)

00:00:08.171 --> 00:00:13.119
Przynajmniej według ankiety
z "Book of Lists" z 1973 roku,

00:00:13.143 --> 00:00:20.113
która poprzedziła wszystkie listy "naj",
które przyglądacie dzisiaj online.

00:00:20.147 --> 00:00:23.805
Tylko wysokość i przemówienia publiczne

00:00:23.829 --> 00:00:27.365
wyprzedziły sześcionogie
jako źródło strachu.

00:00:27.884 --> 00:00:31.436
Przypuszczam, że gdyby dodano pająki,

00:00:31.460 --> 00:00:35.989
kombinacja owadów i pająków
podbiłaby szczyt listy.

00:00:36.736 --> 00:00:38.839
Ja nie jestem jedną z tych osób.

00:00:38.863 --> 00:00:41.009
Naprawdę kocham owady.

00:00:41.033 --> 00:00:45.084
Uważam, że są interesujące i piękne,

00:00:45.108 --> 00:00:46.596
a czasem nawet słodkie.

00:00:46.620 --> 00:00:48.087
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:48.111 --> 00:00:49.479
Nie tylko ja tak sądzę.

00:00:49.503 --> 00:00:53.209
Od stuleci najwybitniejsze umysły ścisłe,

00:00:53.233 --> 00:00:56.245
od Karola Darwina po E.O. Wilsona,

00:00:56.269 --> 00:01:01.550
czerpią inspirację z badań nad jednymi
z najmniejszych istot Ziemi.

00:01:02.661 --> 00:01:04.362
Dlaczego tak jest?

00:01:04.386 --> 00:01:07.431
Co nas stale przyciąga do owadów?

00:01:08.055 --> 00:01:12.654
Częściowo chodzi o wielkość
każdego aspektu związanego z nimi.

00:01:12.678 --> 00:01:15.665
Są liczniejsze niż jakikolwiek
inny rodzaj zwierząt.

00:01:15.689 --> 00:01:18.513
Nie wiemy nawet, ile jest gatunków owadów,

00:01:18.537 --> 00:01:21.254
bo stale odkrywamy nowe.

00:01:21.278 --> 00:01:24.903
Jest ich przynajmniej milion,
a być może nawet 10 milionów.

00:01:25.221 --> 00:01:29.485
To znaczy, że moglibyśmy mieć
kalendarz z owadem miesiąca

00:01:29.509 --> 00:01:33.494
bez potrzeby powtarzania gatunku
przez ponad 80 000 lat.

00:01:33.518 --> 00:01:36.418
(Śmiech)

00:01:36.442 --> 00:01:38.130
Co wy na to, kociaki i pandy?

00:01:38.154 --> 00:01:40.482
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:01:40.506 --> 00:01:43.974
Bardziej na serio, owady są niezbędne.

NOTE Paragraph

00:01:43.998 --> 00:01:45.445
Potrzebujemy ich.

00:01:45.469 --> 00:01:48.869
Oszacowano, że jeden na trzy kęsy jedzenia

00:01:48.893 --> 00:01:51.567
powstaje dzięki owadom zapylającym.

00:01:52.972 --> 00:01:56.199
Dzięki owadom naukowcy dokonują
fundamentalnych odkryć,

00:01:56.223 --> 00:01:59.124
począwszy od budowy systemu nerwowego

00:01:59.148 --> 00:02:01.296
po działanie genów i DNA.

00:02:02.248 --> 00:02:04.266
Ale najbardziej fascynuje mnie to,

00:02:04.290 --> 00:02:07.071
że owady mogą nam wiele powiedzieć
o naszym zachowaniu.

00:02:07.539 --> 00:02:10.596
Wydaje się, że robią
wszytko to, co ludzie.

00:02:10.620 --> 00:02:14.159
Spotykają się, kopulują,
walczą i odchodzą od siebie.

00:02:14.509 --> 00:02:18.570
Robią to jakby z miłością lub wrogością.

00:02:19.665 --> 00:02:24.876
Ale motywacja ich działania
jest odmienna od naszej.

00:02:24.900 --> 00:02:27.474
Ta różnica może być bardzo pouczająca.

00:02:28.234 --> 00:02:30.101
Najbardziej prawdziwa wydaje się być

00:02:30.125 --> 00:02:33.686
w kwestii jednego z najbardziej
pasjonujących nas zainteresowań - seksu.

NOTE Paragraph

00:02:34.142 --> 00:02:36.975
Postawię teraz tezę i myślę,
że będę mogła ją obronić,

NOTE Paragraph

00:02:36.999 --> 00:02:39.400
choć może się wydać zaskakująca.

00:02:40.749 --> 00:02:44.296
Myślę, że seks u owadów 
jest bardziej interesujący niż u ludzi.

00:02:44.320 --> 00:02:46.107
(Śmiech)

00:02:46.131 --> 00:02:49.270
Ta ogromna różnorodność,
którą obserwujemy, sprawia,

00:02:49.294 --> 00:02:52.207
że zaczynamy kwestionować
niektóre nasze założenia

00:02:52.231 --> 00:02:54.955
odnośnie roli kobiety i mężczyzny.

00:02:55.663 --> 00:02:57.314
Zacznijmy od tego,

00:02:57.338 --> 00:03:00.295
że wiele owadów nie musi
uprawiać seksu, żeby się rozmnażać.

00:03:00.319 --> 00:03:04.749
Samica mszycy może stworzyć maluteńkie
klony samej siebie, nigdy nie kopulując.

00:03:05.441 --> 00:03:06.914
Niepokalane poczęcie, tam,

00:03:06.938 --> 00:03:08.226
na waszych krzakach róży.

00:03:08.250 --> 00:03:11.446
(Śmiech)

00:03:11.470 --> 00:03:13.011
Kiedy owady kopulują,

00:03:13.035 --> 00:03:16.292
nawet ich nasienie jest
bardziej interesujące niż ludzkie.

00:03:16.316 --> 00:03:18.691
Istnieją pewne gatunki muszek owocówek,

00:03:18.715 --> 00:03:22.192
których plemniki są dłuższe
niż ciało samca.

00:03:22.216 --> 00:03:26.476
Jest to ważne, bo samce
używają plemników do rywalizacji.

00:03:26.873 --> 00:03:31.060
Samce owadów walczą ze sobą,
używając broni, jak rogi u chrząszczy.

00:03:31.553 --> 00:03:35.797
Ale konkurują też po kopulacji
poprzez swoje plemniki.

00:03:36.726 --> 00:03:41.852
Ważki równoskrzydłe mają penisy
podobne do szwajcarskich scyzoryków

00:03:41.876 --> 00:03:43.969
z różnymi wyciąganymi końcówkami.

00:03:43.993 --> 00:03:45.863
(Śmiech)

00:03:45.887 --> 00:03:50.037
Używają tych pokaźnych
przyrządów jak szufelek,

00:03:50.057 --> 00:03:54.794
żeby usunąć nasienie rywali,
z którymi samica kopulowała wcześniej.

00:03:54.818 --> 00:03:56.885
(Śmiech)

00:03:56.909 --> 00:03:59.606
Jakie wnioski możemy z tego wyciągnąć?

00:03:59.630 --> 00:04:05.309
(Śmiech)

00:04:05.333 --> 00:04:10.343
Nie chodzi o to, że mamy imitować owady

00:04:10.367 --> 00:04:13.891
albo że one mają być dla nas
wzorem do naśladowania.

00:04:13.915 --> 00:04:17.241
Choć w sumie i to jest chyba słuszne.

00:04:17.265 --> 00:04:20.839
Czy wspomniałam, że wśród owadów
szerzy się seksualny kanibalizm?

00:04:20.863 --> 00:04:23.191
Nie w tym rzecz.

00:04:23.215 --> 00:04:27.492
Myślę, że owady łamią wiele zasad,

00:04:27.522 --> 00:04:30.965
jakie my ludzie mamy
odnośnie podziału ról seksualnych.

00:04:31.319 --> 00:04:36.848
Ludziom wydaje się, że natura narzuca
postrzeganie roli mężczyzny i kobiety

00:04:36.872 --> 00:04:38.827
jak w komedii z lat 50.

00:04:38.851 --> 00:04:42.004
Samców zawsze widzimy
jako dominujących i agresywnych,

00:04:42.028 --> 00:04:43.770
a samice jako bierne i nieśmiałe.

NOTE Paragraph

00:04:43.794 --> 00:04:45.744
Ale to nieprawda.

00:04:46.606 --> 00:04:48.668
Weźmy na przykład pasikonikowate,

00:04:48.692 --> 00:04:51.534
które są krewnymi
świerszczowatych i szarańczaków.

00:04:51.558 --> 00:04:55.035
Samce są bardzo wybredne
jeśli chodzi o partnerkę do kopulacji,

00:04:55.059 --> 00:04:58.284
bo podczas stosunku
nie przekazują tylko nasienia,

00:04:58.308 --> 00:05:02.774
ale dają samicy coś, co nazywamy 
"prezentem ślubnym", spermatoforem.

00:05:02.798 --> 00:05:06.475
Na tym zdjęciu widzicie
dwa kopulujące pasikoniki.

00:05:06.499 --> 00:05:08.819
Na obu zdjęciach samiec jest po prawej,

00:05:08.843 --> 00:05:12.423
a ta mieczykowata część ciała
to żeński narząd do składania jaj.

00:05:13.126 --> 00:05:15.653
Biały pęcherzyk to sperma,

00:05:15.677 --> 00:05:19.063
zielony to spermatofor,

00:05:19.087 --> 00:05:22.453
który samiec wytwarza z własnego ciała

00:05:22.477 --> 00:05:24.725
i który jest niezwykle trudny
do wyprodukowania.

00:05:24.725 --> 00:05:27.387
Może ważyć nawet jedną trzecią
masy ciała samca.

00:05:27.985 --> 00:05:30.519
Przerwę na chwilę i pozwolę wam pomyśleć,

00:05:30.543 --> 00:05:34.706
jakby to było, gdyby mężczyźni,
uprawiając seks,

00:05:34.730 --> 00:05:40.777
musieli za każdym razem wyprodukować coś,
co ważyłoby 20, 25 czy 30 kilogramów.

00:05:40.801 --> 00:05:44.408
(Śmiech)

00:05:44.432 --> 00:05:47.671
Nie byliby w stanie
robić tego zbyt często.

00:05:47.695 --> 00:05:49.192
(Śmiech)

00:05:49.216 --> 00:05:51.617
W rzeczywistości
pasikonikowate też nie mogą.

00:05:52.343 --> 00:05:54.255
Oznacza to,

00:05:54.279 --> 00:05:58.087
że ich samce są bardzo wybredne

00:05:58.111 --> 00:06:01.191
w wyborze tej,
której podarują spermatofor.

00:06:01.215 --> 00:06:03.141
Podarunek ten jest bardzo odżywczy

00:06:03.165 --> 00:06:05.859
i samica zjada go w trakcie i po stosunku.

00:06:05.883 --> 00:06:08.240
Im jest większy, tym lepiej dla samca,

00:06:08.264 --> 00:06:10.440
bo oznacza to więcej czasu

00:06:10.464 --> 00:06:12.912
na przeniknięcie nasienia
i zapłodnienie jaj samicy.

00:06:13.521 --> 00:06:17.871
Ale znaczy to też, że samce
są bierne podczas kopulacji.

00:06:17.895 --> 00:06:20.604
Samice z kolei są wyjątkowo agresywne,

00:06:20.634 --> 00:06:25.760
walcząc o jak największą liczbę
odżywczych spermatoforów.

00:06:25.784 --> 00:06:29.579
Nie jest to stereotypowy zbiór obyczajów.

00:06:30.974 --> 00:06:32.685
Jeszcze bardziej generalizując,

00:06:32.709 --> 00:06:37.773
samce nie są aż tak niezbędne
w życiu wielu owadów.

00:06:37.797 --> 00:06:42.226
U owadów społecznych, takich jak
pszczoły, osy czy mrówki,

00:06:42.250 --> 00:06:44.845
te małe istotki, które widzimy codziennie,

00:06:44.869 --> 00:06:47.314
mrówki chodzące tam i z powrotem
do miski z cukrem,

00:06:47.338 --> 00:06:50.347
pszczoły miodne mknące
od kwiatu do kwiatu,

00:06:50.371 --> 00:06:52.670
one wszystkie to samice.

00:06:53.300 --> 00:06:57.876
Od wieków ludziom ciężko jest
pogodzić się z tą koncepcją.

00:06:57.900 --> 00:07:02.998
Starożytni Grecy wiedzieli,
że jest klasa pszczół, trutnie,

00:07:03.022 --> 00:07:05.073
które są większe od robotnic,

00:07:05.097 --> 00:07:07.667
i choć potępiali lenistwo trutni,

00:07:07.691 --> 00:07:10.746
bo widzieli, że obijają się tylko koło ula

00:07:10.770 --> 00:07:12.295
do czasu lotu godowego,

00:07:12.319 --> 00:07:13.538
uznali je za samce.

00:07:13.562 --> 00:07:15.621
Kręcą się wokół ula
do czasu lotu godowego,

00:07:15.621 --> 00:07:18.344
ale nie uczestniczą
w zbieraniu nektaru i pyłku.

00:07:18.368 --> 00:07:20.652
Grecy nie mogli odkryć płci trutni.

00:07:20.676 --> 00:07:25.243
Zamieszanie wynikało po części z tego,
że znali zdolność pszczół do żądlenia,

00:07:25.267 --> 00:07:28.124
ale nie mogli sobie wyobrazić,

00:07:28.148 --> 00:07:31.395
że to samica może posiadać taką broń.

00:07:31.705 --> 00:07:34.715
Arystoteles także się zaangażował.

00:07:34.739 --> 00:07:39.327
Zasugerował: "Jeśli te żądlące
to samce, to...".

00:07:39.351 --> 00:07:41.817
I wtedy się pogubił, bo znaczyłoby to,

00:07:41.841 --> 00:07:44.570
że samce opiekowałyby się
także kolonią młodych,

00:07:44.594 --> 00:07:49.002
a to wydawało mu się 
kompletnie niemożliwe.

00:07:49.026 --> 00:07:52.075
Wtedy wywnioskował, że pszczoły
mogą mieć organy obu płci

00:07:52.099 --> 00:07:53.250
w jednym ciele,

00:07:53.274 --> 00:07:56.063
co nie było zbyt naciągane,
bo niektóre zwierzęta tak mają,

00:07:56.063 --> 00:07:58.120
ale nigdy nie rozwiązał tej zagadki.

00:07:58.744 --> 00:08:02.530
Nawet obecnie moi studenci

00:08:02.554 --> 00:08:07.245
nazywają samcem każde
napotkane zwierzę, także owady.

00:08:07.585 --> 00:08:11.121
Kiedy mówię im, że wściekła armia
mrówczych żołnierzy

00:08:11.145 --> 00:08:14.078
z gigantycznymi szczękami
do obrony kolonii

00:08:14.102 --> 00:08:17.204
to zawsze samice,

00:08:17.228 --> 00:08:19.562
zdają się mi nie wierzyć.

00:08:19.586 --> 00:08:20.731
(Śmiech)

00:08:20.755 --> 00:08:25.955
Filmy jak: „Mrówka Z"
czy „Film o pszczołach"

00:08:25.979 --> 00:08:31.834
przedstawiają głównego bohatera
u owadów społecznych jako samca.

00:08:32.869 --> 00:08:34.673
No i co za różnica?

00:08:34.697 --> 00:08:36.334
To są filmy. To fikcja.

00:08:36.358 --> 00:08:37.980
Zwierzęta w nich gadają.

00:08:38.004 --> 00:08:41.684
Co za różnica, jeśli mówią 
jak Jerry Seinfeld?

00:08:41.708 --> 00:08:43.872
Myślę, że to ma znaczenie

00:08:43.896 --> 00:08:46.760
i jest to część
znacznie głębszego problemu,

00:08:46.784 --> 00:08:50.913
który ma następstwa
dla medycyny i zdrowia

00:08:50.937 --> 00:08:53.571
oraz innych aspektów naszego życia.

00:08:53.595 --> 00:08:57.088
Wiecie, że naukowcy używają
tak zwanych organizmów modelowych,

00:08:57.112 --> 00:09:00.473
na przykład białych szczurów
albo muszek owocówek,

00:09:00.497 --> 00:09:05.051
które są jakby modelem zastępczym
dla wszystkich gatunków, również ludzi.

00:09:05.075 --> 00:09:08.019
Zgodnie z założeniem,
że to, co jest prawdziwe dla człowieka,

00:09:08.043 --> 00:09:10.454
będzie też prawdziwe dla szczura.

00:09:10.478 --> 00:09:13.458
Ogólnie rzecz biorąc, to się sprawdza.

00:09:13.482 --> 00:09:17.243
Ale można się zapędzić za daleko.

00:09:17.924 --> 00:09:23.243
Myślę, że zaczęliśmy uznawać
samców, różnych gatunków,

00:09:23.273 --> 00:09:25.668
za organizmy modelowe.

00:09:25.692 --> 00:09:26.915
Przyjęliśmy to za normę,

00:09:26.939 --> 00:09:29.486
normalny stan rzeczy.

00:09:29.510 --> 00:09:32.559
A samice są innym wariantem,

00:09:32.583 --> 00:09:36.310
czymś niezwykłym, co badamy tylko wtedy,
kiedy rozgryziemy już podstawy.

00:09:37.802 --> 00:09:40.485
Wracając do owadów.

00:09:40.509 --> 00:09:41.857
Moim zdaniem

00:09:41.881 --> 00:09:44.721
ludzie nie potrafili dostrzec
tego, co świat im ukazywał.

00:09:44.724 --> 00:09:51.160
Założyli, że ziemska scena
jest zdominowana przez męskich aktorów,

00:09:51.184 --> 00:09:55.036
a kobiety odgrywają tylko małe,
przechodnie role.

00:09:55.626 --> 00:10:01.065
Jednak kiedy tak myślimy, wiele tracimy,
nie widząc prawdziwego oblicza natury.

00:10:01.588 --> 00:10:08.587
Możemy nie dostrzec także tego,
jak istoty żywe, w tym ludzie,

00:10:08.611 --> 00:10:10.001
mogą się różnić.

00:10:10.025 --> 00:10:15.100
Myślę, że to dlatego samce stały się
modelem w badaniach medycznych.

00:10:15.124 --> 00:10:17.189
Wiemy już, że jest to problem,

00:10:17.213 --> 00:10:21.610
jeśli chcemy zastosować
wyniki do obu płci.

00:10:22.760 --> 00:10:25.287
Jeszcze jedno urzekło mnie w owadach,

00:10:25.311 --> 00:10:28.572
choć wielu ludzi uważa to
za deprymującą cechę owadów.

00:10:28.596 --> 00:10:30.363
Mają maluteńkie móżdżki

00:10:30.387 --> 00:10:33.780
z równie małymi możliwościami poznawczymi,
jak zazwyczaj myślimy.

00:10:34.398 --> 00:10:39.074
Ich zachowanie jest złożone,
ale ich mózgi nie.

00:10:39.860 --> 00:10:45.037
Nie możemy o nich myśleć
jak o malutkich ludzikach,

00:10:45.061 --> 00:10:48.606
bo nie zachowują się tak jak my.

00:10:48.630 --> 00:10:52.730
Podoba mi się to, że tak trudno jest
uczłowieczyć owady,

00:10:52.754 --> 00:10:56.277
patrzeć na nie i myśleć o nich
jak o małych ludzikach

00:10:56.301 --> 00:10:58.439
z pancerzykiem i sześcioma nogami.

00:10:58.927 --> 00:11:00.188
(Śmiech)

00:11:00.212 --> 00:11:03.757
Zamiast tego trzeba je zaakceptować
na ich własnych warunkach,

00:11:03.781 --> 00:11:08.914
bo one sprawiają, że kwestionujemy to,
co uważamy za normalne i naturalne.

00:11:09.527 --> 00:11:14.160
Jak wiecie, ludzie tworzą fikcję literacką
i piszą o równoległych światach.

00:11:14.184 --> 00:11:17.482
Spekulują o zjawiskach nadprzyrodzonych,

00:11:17.506 --> 00:11:20.939
może duchy umarłych chodzą między nami.

00:11:22.537 --> 00:11:26.933
Urok innego świata jest tym,

00:11:26.957 --> 00:11:31.911
co przyciąga ludzi
do badań zjawisk paranormalnych.

00:11:32.376 --> 00:11:34.665
Jeśli chodzi o mnie,

00:11:34.689 --> 00:11:36.858
po co komu widzieć zmarłych,

00:11:36.882 --> 00:11:38.560
jeśli można obserwować żywe owady?

00:11:39.262 --> 00:11:40.424
Dziękuję.

00:11:40.448 --> 00:11:44.931
(Brawa)