1
00:00:01,793 --> 00:00:06,785
Niektórzy bardziej się boją
owadów niż śmierci.

2
00:00:06,809 --> 00:00:08,171
(Śmiech)

3
00:00:08,171 --> 00:00:13,119
Przynajmniej według ankiety
z "Book of Lists" z 1973 roku,

4
00:00:13,143 --> 00:00:20,113
która poprzedziła wszystkie listy "naj",
które przyglądacie dzisiaj online.

5
00:00:20,147 --> 00:00:23,805
Tylko wysokość i przemówienia publiczne

6
00:00:23,829 --> 00:00:27,365
wyprzedziły sześcionogie
jako źródło strachu.

7
00:00:27,884 --> 00:00:31,436
Przypuszczam, że gdyby dodano pająki,

8
00:00:31,460 --> 00:00:35,989
kombinacja owadów i pająków
podbiłaby szczyt listy.

9
00:00:36,736 --> 00:00:38,839
Ja nie jestem jedną z tych osób.

10
00:00:38,863 --> 00:00:41,009
Naprawdę kocham owady.

11
00:00:41,033 --> 00:00:45,084
Uważam, że są interesujące i piękne,

12
00:00:45,108 --> 00:00:46,596
a czasem nawet słodkie.

13
00:00:46,620 --> 00:00:48,087
(Śmiech)

14
00:00:48,111 --> 00:00:49,479
Nie tylko ja tak sądzę.

15
00:00:49,503 --> 00:00:53,209
Od stuleci najwybitniejsze umysły ścisłe,

16
00:00:53,233 --> 00:00:56,245
od Karola Darwina po E.O. Wilsona,

17
00:00:56,269 --> 00:01:01,550
czerpią inspirację z badań nad jednymi
z najmniejszych istot Ziemi.

18
00:01:02,661 --> 00:01:04,362
Dlaczego tak jest?

19
00:01:04,386 --> 00:01:07,431
Co nas stale przyciąga do owadów?

20
00:01:08,055 --> 00:01:12,654
Częściowo chodzi o wielkość
każdego aspektu związanego z nimi.

21
00:01:12,678 --> 00:01:15,665
Są liczniejsze niż jakikolwiek
inny rodzaj zwierząt.

22
00:01:15,689 --> 00:01:18,513
Nie wiemy nawet, ile jest gatunków owadów,

23
00:01:18,537 --> 00:01:21,254
bo stale odkrywamy nowe.

24
00:01:21,278 --> 00:01:24,903
Jest ich przynajmniej milion,
a być może nawet 10 milionów.

25
00:01:25,221 --> 00:01:29,485
To znaczy, że moglibyśmy mieć
kalendarz z owadem miesiąca

26
00:01:29,509 --> 00:01:33,494
bez potrzeby powtarzania gatunku
przez ponad 80 000 lat.

27
00:01:33,518 --> 00:01:36,418
(Śmiech)

28
00:01:36,442 --> 00:01:38,130
Co wy na to, kociaki i pandy?

29
00:01:38,154 --> 00:01:40,482
(Śmiech)

30
00:01:40,506 --> 00:01:43,974
Bardziej na serio, owady są niezbędne.

31
00:01:43,998 --> 00:01:45,445
Potrzebujemy ich.

32
00:01:45,469 --> 00:01:48,869
Oszacowano, że jeden na trzy kęsy jedzenia

33
00:01:48,893 --> 00:01:51,567
powstaje dzięki owadom zapylającym.

34
00:01:52,972 --> 00:01:56,199
Dzięki owadom naukowcy dokonują
fundamentalnych odkryć,

35
00:01:56,223 --> 00:01:59,124
począwszy od budowy systemu nerwowego

36
00:01:59,148 --> 00:02:01,296
po działanie genów i DNA.

37
00:02:02,248 --> 00:02:04,266
Ale najbardziej fascynuje mnie to,

38
00:02:04,290 --> 00:02:07,071
że owady mogą nam wiele powiedzieć
o naszym zachowaniu.

39
00:02:07,539 --> 00:02:10,596
Wydaje się, że robią
wszytko to, co ludzie.

40
00:02:10,620 --> 00:02:14,159
Spotykają się, kopulują,
walczą i odchodzą od siebie.

41
00:02:14,509 --> 00:02:18,570
Robią to jakby z miłością lub wrogością.

42
00:02:19,665 --> 00:02:24,876
Ale motywacja ich działania
jest odmienna od naszej.

43
00:02:24,900 --> 00:02:27,474
Ta różnica może być bardzo pouczająca.

44
00:02:28,234 --> 00:02:30,101
Najbardziej prawdziwa wydaje się być

45
00:02:30,125 --> 00:02:33,686
w kwestii jednego z najbardziej
pasjonujących nas zainteresowań - seksu.

46
00:02:34,142 --> 00:02:36,975
Postawię teraz tezę i myślę,
że będę mogła ją obronić,

47
00:02:36,999 --> 00:02:39,400
choć może się wydać zaskakująca.

48
00:02:40,749 --> 00:02:44,296
Myślę, że seks u owadów 
jest bardziej interesujący niż u ludzi.

49
00:02:44,320 --> 00:02:46,107
(Śmiech)

50
00:02:46,131 --> 00:02:49,270
Ta ogromna różnorodność,
którą obserwujemy, sprawia,

51
00:02:49,294 --> 00:02:52,207
że zaczynamy kwestionować
niektóre nasze założenia

52
00:02:52,231 --> 00:02:54,955
odnośnie roli kobiety i mężczyzny.

53
00:02:55,663 --> 00:02:57,314
Zacznijmy od tego,

54
00:02:57,338 --> 00:03:00,295
że wiele owadów nie musi
uprawiać seksu, żeby się rozmnażać.

55
00:03:00,319 --> 00:03:04,749
Samica mszycy może stworzyć maluteńkie
klony samej siebie, nigdy nie kopulując.

56
00:03:05,441 --> 00:03:06,914
Niepokalane poczęcie, tam,

57
00:03:06,938 --> 00:03:08,226
na waszych krzakach róży.

58
00:03:08,250 --> 00:03:11,446
(Śmiech)

59
00:03:11,470 --> 00:03:13,011
Kiedy owady kopulują,

60
00:03:13,035 --> 00:03:16,292
nawet ich nasienie jest
bardziej interesujące niż ludzkie.

61
00:03:16,316 --> 00:03:18,691
Istnieją pewne gatunki muszek owocówek,

62
00:03:18,715 --> 00:03:22,192
których plemniki są dłuższe
niż ciało samca.

63
00:03:22,216 --> 00:03:26,476
Jest to ważne, bo samce
używają plemników do rywalizacji.

64
00:03:26,873 --> 00:03:31,060
Samce owadów walczą ze sobą,
używając broni, jak rogi u chrząszczy.

65
00:03:31,553 --> 00:03:35,797
Ale konkurują też po kopulacji
poprzez swoje plemniki.

66
00:03:36,726 --> 00:03:41,852
Ważki równoskrzydłe mają penisy
podobne do szwajcarskich scyzoryków

67
00:03:41,876 --> 00:03:43,969
z różnymi wyciąganymi końcówkami.

68
00:03:43,993 --> 00:03:45,863
(Śmiech)

69
00:03:45,887 --> 00:03:50,037
Używają tych pokaźnych
przyrządów jak szufelek,

70
00:03:50,057 --> 00:03:54,794
żeby usunąć nasienie rywali,
z którymi samica kopulowała wcześniej.

71
00:03:54,818 --> 00:03:56,885
(Śmiech)

72
00:03:56,909 --> 00:03:59,606
Jakie wnioski możemy z tego wyciągnąć?

73
00:03:59,630 --> 00:04:05,309
(Śmiech)

74
00:04:05,333 --> 00:04:10,343
Nie chodzi o to, że mamy imitować owady

75
00:04:10,367 --> 00:04:13,891
albo że one mają być dla nas
wzorem do naśladowania.

76
00:04:13,915 --> 00:04:17,241
Choć w sumie i to jest chyba słuszne.

77
00:04:17,265 --> 00:04:20,839
Czy wspomniałam, że wśród owadów
szerzy się seksualny kanibalizm?

78
00:04:20,863 --> 00:04:23,191
Nie w tym rzecz.

79
00:04:23,215 --> 00:04:27,492
Myślę, że owady łamią wiele zasad,

80
00:04:27,522 --> 00:04:30,965
jakie my ludzie mamy
odnośnie podziału ról seksualnych.

81
00:04:31,319 --> 00:04:36,848
Ludziom wydaje się, że natura narzuca
postrzeganie roli mężczyzny i kobiety

82
00:04:36,872 --> 00:04:38,827
jak w komedii z lat 50.

83
00:04:38,851 --> 00:04:42,004
Samców zawsze widzimy
jako dominujących i agresywnych,

84
00:04:42,028 --> 00:04:43,770
a samice jako bierne i nieśmiałe.

85
00:04:43,794 --> 00:04:45,744
Ale to nieprawda.

86
00:04:46,606 --> 00:04:48,668
Weźmy na przykład pasikonikowate,

87
00:04:48,692 --> 00:04:51,534
które są krewnymi
świerszczowatych i szarańczaków.

88
00:04:51,558 --> 00:04:55,035
Samce są bardzo wybredne
jeśli chodzi o partnerkę do kopulacji,

89
00:04:55,059 --> 00:04:58,284
bo podczas stosunku
nie przekazują tylko nasienia,

90
00:04:58,308 --> 00:05:02,774
ale dają samicy coś, co nazywamy 
"prezentem ślubnym", spermatoforem.

91
00:05:02,798 --> 00:05:06,475
Na tym zdjęciu widzicie
dwa kopulujące pasikoniki.

92
00:05:06,499 --> 00:05:08,819
Na obu zdjęciach samiec jest po prawej,

93
00:05:08,843 --> 00:05:12,423
a ta mieczykowata część ciała
to żeński narząd do składania jaj.

94
00:05:13,126 --> 00:05:15,653
Biały pęcherzyk to sperma,

95
00:05:15,677 --> 00:05:19,063
zielony to spermatofor,

96
00:05:19,087 --> 00:05:22,453
który samiec wytwarza z własnego ciała

97
00:05:22,477 --> 00:05:24,725
i który jest niezwykle trudny
do wyprodukowania.

98
00:05:24,725 --> 00:05:27,387
Może ważyć nawet jedną trzecią
masy ciała samca.

99
00:05:27,985 --> 00:05:30,519
Przerwę na chwilę i pozwolę wam pomyśleć,

100
00:05:30,543 --> 00:05:34,706
jakby to było, gdyby mężczyźni,
uprawiając seks,

101
00:05:34,730 --> 00:05:40,777
musieli za każdym razem wyprodukować coś,
co ważyłoby 20, 25 czy 30 kilogramów.

102
00:05:40,801 --> 00:05:44,408
(Śmiech)

103
00:05:44,432 --> 00:05:47,671
Nie byliby w stanie
robić tego zbyt często.

104
00:05:47,695 --> 00:05:49,192
(Śmiech)

105
00:05:49,216 --> 00:05:51,617
W rzeczywistości
pasikonikowate też nie mogą.

106
00:05:52,343 --> 00:05:54,255
Oznacza to,

107
00:05:54,279 --> 00:05:58,087
że ich samce są bardzo wybredne

108
00:05:58,111 --> 00:06:01,191
w wyborze tej,
której podarują spermatofor.

109
00:06:01,215 --> 00:06:03,141
Podarunek ten jest bardzo odżywczy

110
00:06:03,165 --> 00:06:05,859
i samica zjada go w trakcie i po stosunku.

111
00:06:05,883 --> 00:06:08,240
Im jest większy, tym lepiej dla samca,

112
00:06:08,264 --> 00:06:10,440
bo oznacza to więcej czasu

113
00:06:10,464 --> 00:06:12,912
na przeniknięcie nasienia
i zapłodnienie jaj samicy.

114
00:06:13,521 --> 00:06:17,871
Ale znaczy to też, że samce
są bierne podczas kopulacji.

115
00:06:17,895 --> 00:06:20,604
Samice z kolei są wyjątkowo agresywne,

116
00:06:20,634 --> 00:06:25,760
walcząc o jak największą liczbę
odżywczych spermatoforów.

117
00:06:25,784 --> 00:06:29,579
Nie jest to stereotypowy zbiór obyczajów.

118
00:06:30,974 --> 00:06:32,685
Jeszcze bardziej generalizując,

119
00:06:32,709 --> 00:06:37,773
samce nie są aż tak niezbędne
w życiu wielu owadów.

120
00:06:37,797 --> 00:06:42,226
U owadów społecznych, takich jak
pszczoły, osy czy mrówki,

121
00:06:42,250 --> 00:06:44,845
te małe istotki, które widzimy codziennie,

122
00:06:44,869 --> 00:06:47,314
mrówki chodzące tam i z powrotem
do miski z cukrem,

123
00:06:47,338 --> 00:06:50,347
pszczoły miodne mknące
od kwiatu do kwiatu,

124
00:06:50,371 --> 00:06:52,670
one wszystkie to samice.

125
00:06:53,300 --> 00:06:57,876
Od wieków ludziom ciężko jest
pogodzić się z tą koncepcją.

126
00:06:57,900 --> 00:07:02,998
Starożytni Grecy wiedzieli,
że jest klasa pszczół, trutnie,

127
00:07:03,022 --> 00:07:05,073
które są większe od robotnic,

128
00:07:05,097 --> 00:07:07,667
i choć potępiali lenistwo trutni,

129
00:07:07,691 --> 00:07:10,746
bo widzieli, że obijają się tylko koło ula

130
00:07:10,770 --> 00:07:12,295
do czasu lotu godowego,

131
00:07:12,319 --> 00:07:13,538
uznali je za samce.

132
00:07:13,562 --> 00:07:15,621
Kręcą się wokół ula
do czasu lotu godowego,

133
00:07:15,621 --> 00:07:18,344
ale nie uczestniczą
w zbieraniu nektaru i pyłku.

134
00:07:18,368 --> 00:07:20,652
Grecy nie mogli odkryć płci trutni.

135
00:07:20,676 --> 00:07:25,243
Zamieszanie wynikało po części z tego,
że znali zdolność pszczół do żądlenia,

136
00:07:25,267 --> 00:07:28,124
ale nie mogli sobie wyobrazić,

137
00:07:28,148 --> 00:07:31,395
że to samica może posiadać taką broń.

138
00:07:31,705 --> 00:07:34,715
Arystoteles także się zaangażował.

139
00:07:34,739 --> 00:07:39,327
Zasugerował: "Jeśli te żądlące
to samce, to...".

140
00:07:39,351 --> 00:07:41,817
I wtedy się pogubił, bo znaczyłoby to,

141
00:07:41,841 --> 00:07:44,570
że samce opiekowałyby się
także kolonią młodych,

142
00:07:44,594 --> 00:07:49,002
a to wydawało mu się 
kompletnie niemożliwe.

143
00:07:49,026 --> 00:07:52,075
Wtedy wywnioskował, że pszczoły
mogą mieć organy obu płci

144
00:07:52,099 --> 00:07:53,250
w jednym ciele,

145
00:07:53,274 --> 00:07:56,063
co nie było zbyt naciągane,
bo niektóre zwierzęta tak mają,

146
00:07:56,063 --> 00:07:58,120
ale nigdy nie rozwiązał tej zagadki.

147
00:07:58,744 --> 00:08:02,530
Nawet obecnie moi studenci

148
00:08:02,554 --> 00:08:07,245
nazywają samcem każde
napotkane zwierzę, także owady.

149
00:08:07,585 --> 00:08:11,121
Kiedy mówię im, że wściekła armia
mrówczych żołnierzy

150
00:08:11,145 --> 00:08:14,078
z gigantycznymi szczękami
do obrony kolonii

151
00:08:14,102 --> 00:08:17,204
to zawsze samice,

152
00:08:17,228 --> 00:08:19,562
zdają się mi nie wierzyć.

153
00:08:19,586 --> 00:08:20,731
(Śmiech)

154
00:08:20,755 --> 00:08:25,955
Filmy jak: „Mrówka Z"
czy „Film o pszczołach"

155
00:08:25,979 --> 00:08:31,834
przedstawiają głównego bohatera
u owadów społecznych jako samca.

156
00:08:32,869 --> 00:08:34,673
No i co za różnica?

157
00:08:34,697 --> 00:08:36,334
To są filmy. To fikcja.

158
00:08:36,358 --> 00:08:37,980
Zwierzęta w nich gadają.

159
00:08:38,004 --> 00:08:41,684
Co za różnica, jeśli mówią 
jak Jerry Seinfeld?

160
00:08:41,708 --> 00:08:43,872
Myślę, że to ma znaczenie

161
00:08:43,896 --> 00:08:46,760
i jest to część
znacznie głębszego problemu,

162
00:08:46,784 --> 00:08:50,913
który ma następstwa
dla medycyny i zdrowia

163
00:08:50,937 --> 00:08:53,571
oraz innych aspektów naszego życia.

164
00:08:53,595 --> 00:08:57,088
Wiecie, że naukowcy używają
tak zwanych organizmów modelowych,

165
00:08:57,112 --> 00:09:00,473
na przykład białych szczurów
albo muszek owocówek,

166
00:09:00,497 --> 00:09:05,051
które są jakby modelem zastępczym
dla wszystkich gatunków, również ludzi.

167
00:09:05,075 --> 00:09:08,019
Zgodnie z założeniem,
że to, co jest prawdziwe dla człowieka,

168
00:09:08,043 --> 00:09:10,454
będzie też prawdziwe dla szczura.

169
00:09:10,478 --> 00:09:13,458
Ogólnie rzecz biorąc, to się sprawdza.

170
00:09:13,482 --> 00:09:17,243
Ale można się zapędzić za daleko.

171
00:09:17,924 --> 00:09:23,243
Myślę, że zaczęliśmy uznawać
samców, różnych gatunków,

172
00:09:23,273 --> 00:09:25,668
za organizmy modelowe.

173
00:09:25,692 --> 00:09:26,915
Przyjęliśmy to za normę,

174
00:09:26,939 --> 00:09:29,486
normalny stan rzeczy.

175
00:09:29,510 --> 00:09:32,559
A samice są innym wariantem,

176
00:09:32,583 --> 00:09:36,310
czymś niezwykłym, co badamy tylko wtedy,
kiedy rozgryziemy już podstawy.

177
00:09:37,802 --> 00:09:40,485
Wracając do owadów.

178
00:09:40,509 --> 00:09:41,857
Moim zdaniem

179
00:09:41,881 --> 00:09:44,721
ludzie nie potrafili dostrzec
tego, co świat im ukazywał.

180
00:09:44,724 --> 00:09:51,160
Założyli, że ziemska scena
jest zdominowana przez męskich aktorów,

181
00:09:51,184 --> 00:09:55,036
a kobiety odgrywają tylko małe,
przechodnie role.

182
00:09:55,626 --> 00:10:01,065
Jednak kiedy tak myślimy, wiele tracimy,
nie widząc prawdziwego oblicza natury.

183
00:10:01,588 --> 00:10:08,587
Możemy nie dostrzec także tego,
jak istoty żywe, w tym ludzie,

184
00:10:08,611 --> 00:10:10,001
mogą się różnić.

185
00:10:10,025 --> 00:10:15,100
Myślę, że to dlatego samce stały się
modelem w badaniach medycznych.

186
00:10:15,124 --> 00:10:17,189
Wiemy już, że jest to problem,

187
00:10:17,213 --> 00:10:21,610
jeśli chcemy zastosować
wyniki do obu płci.

188
00:10:22,760 --> 00:10:25,287
Jeszcze jedno urzekło mnie w owadach,

189
00:10:25,311 --> 00:10:28,572
choć wielu ludzi uważa to
za deprymującą cechę owadów.

190
00:10:28,596 --> 00:10:30,363
Mają maluteńkie móżdżki

191
00:10:30,387 --> 00:10:33,780
z równie małymi możliwościami poznawczymi,
jak zazwyczaj myślimy.

192
00:10:34,398 --> 00:10:39,074
Ich zachowanie jest złożone,
ale ich mózgi nie.

193
00:10:39,860 --> 00:10:45,037
Nie możemy o nich myśleć
jak o malutkich ludzikach,

194
00:10:45,061 --> 00:10:48,606
bo nie zachowują się tak jak my.

195
00:10:48,630 --> 00:10:52,730
Podoba mi się to, że tak trudno jest
uczłowieczyć owady,

196
00:10:52,754 --> 00:10:56,277
patrzeć na nie i myśleć o nich
jak o małych ludzikach

197
00:10:56,301 --> 00:10:58,439
z pancerzykiem i sześcioma nogami.

198
00:10:58,927 --> 00:11:00,188
(Śmiech)

199
00:11:00,212 --> 00:11:03,757
Zamiast tego trzeba je zaakceptować
na ich własnych warunkach,

200
00:11:03,781 --> 00:11:08,914
bo one sprawiają, że kwestionujemy to,
co uważamy za normalne i naturalne.

201
00:11:09,527 --> 00:11:14,160
Jak wiecie, ludzie tworzą fikcję literacką
i piszą o równoległych światach.

202
00:11:14,184 --> 00:11:17,482
Spekulują o zjawiskach nadprzyrodzonych,

203
00:11:17,506 --> 00:11:20,939
może duchy umarłych chodzą między nami.

204
00:11:22,537 --> 00:11:26,933
Urok innego świata jest tym,

205
00:11:26,957 --> 00:11:31,911
co przyciąga ludzi
do badań zjawisk paranormalnych.

206
00:11:32,376 --> 00:11:34,665
Jeśli chodzi o mnie,

207
00:11:34,689 --> 00:11:36,858
po co komu widzieć zmarłych,

208
00:11:36,882 --> 00:11:38,560
jeśli można obserwować żywe owady?

209
00:11:39,262 --> 00:11:40,424
Dziękuję.

210
00:11:40,448 --> 00:11:44,931
(Brawa)