1
00:00:01,206 --> 00:00:01,456
1965 թվականին 17-ամյա ավագ
դպրոցի աշակերտ՝ Ռենդի Գարդները

2
00:00:12,415 --> 00:00:16,042
մնաց արթուն 264 ժամ:

3
00:00:16,042 --> 00:00:20,060
Նրա տասնմեկ անքուն 
մնացած օրերը այսպիսին էին:

4
00:00:20,060 --> 00:00:23,241
Երկրորդ օրը նրա աչքերը կորցրեցին 
կենտրոնանալու ունակությունը:

5
00:00:23,241 --> 00:00:27,370
Հետո կորավ օբյեկտները շոշափելով 
բացահայտելու կարողությունը:

6
00:00:27,370 --> 00:00:30,917
Երեք օր անց Գարդները 
մռայլ էր և անկազմակերպ:

7
00:00:30,917 --> 00:00:33,806
Փորձարկման վերջում 
նա չէր կարողանում կենտրոնանալ,

8
00:00:33,806 --> 00:00:35,747
ուներ խնդիր 
կարճաժամկետ հիշողության հետ,

9
00:00:35,747 --> 00:00:37,107
դարձել էր պարանոյիկ,

10
00:00:37,107 --> 00:00:39,011
և նրա մոտ սկսվել էին հալյուցինացիաներ:

11
00:00:39,011 --> 00:00:41,711
Չնայած նրան, որ Գարդները 
վերականգնվեց առանց

12
00:00:41,711 --> 00:00:44,639
երկարաժամկետ հոգեբանական 
միջոցների, երկարատև արթուն մնալը

13
00:00:44,639 --> 00:00:47,470
այլ մադկանց մոտ կարող է բերել 
հորմոնալ անհավասարության,

14
00:00:47,470 --> 00:00:48,192
հիվանդության,

15
00:00:48,192 --> 00:00:50,601
և ծայրահեղ դեպքերում՝ մահվան:

16
00:00:50,601 --> 00:00:55,027
Մենք միայն սկսում ենք հասկանալ,
թե ինչու ենք քնում,

17
00:00:55,027 --> 00:00:56,965
բայց հասկանում ենք
դրա կարևորությունը:

18
00:00:56,965 --> 00:00:59,916
Չափահասներին հարկավոր է
յոթ-ութ ժամվա հանգիստ

19
00:00:59,916 --> 00:01:02,170
իսկ դեռահասներին՝ մոտ տաս ժամ:

20
00:01:02,170 --> 00:01:04,679
Մեր քունը տանում է շնորհիվ 
մեր ուղեղին փոխանցվող

21
00:01:04,679 --> 00:01:06,986
հոգնածության

22
00:01:06,986 --> 00:01:10,512
և մթության մասին ազդակների:

23
00:01:10,512 --> 00:01:12,881
Քնին նպաստող քիմիական նյութերը՝

24
00:01:12,881 --> 00:01:15,136
Ադենոսինը և Մելատոնինը,

25
00:01:15,136 --> 00:01:18,348
մեզ են ուղարկում թեթև քուն,
որը գնալով խորանում է,

26
00:01:18,348 --> 00:01:20,951
դանդաղեցնում է շնչառությունը
և սրտի աշխատանքը

27
00:01:20,951 --> 00:01:23,577
և թուլացնում է մկանները:

28
00:01:23,577 --> 00:01:27,075
Խորը, առանց երազների քնում
վերանորոգվում է ԴՆԹ-ն

29
00:01:27,075 --> 00:01:30,481
և մարմինը վերալիցքավորվում է
գալիք օրվա համար:

30
00:01:30,481 --> 00:01:32,341
Ենթադրվում է, որ 
Միացյալ Նահանգներում

31
00:01:32,341 --> 00:01:36,681
մեծահասակների 30%-ը 
և դեռահասների 66%-ը

32
00:01:36,681 --> 00:01:39,124
զրկված է կանոնավոր քնելուց:

33
00:01:39,124 --> 00:01:41,503
Սա փոքր խնդիր չէ:

34
00:01:41,503 --> 00:01:44,841
Երկար արթուն մնալը կարող է բերել 
լուրջ առողջական հետևանքների:

35
00:01:44,841 --> 00:01:46,159
Չքնելը ազդում է

36
00:01:46,159 --> 00:01:47,004
ուսման վրա,

37
00:01:47,004 --> 00:01:47,828
հիշողության,

38
00:01:47,828 --> 00:01:48,538
տրամադրության,

39
00:01:48,538 --> 00:01:50,783
և բերում հակազդեցության կորուստի:

40
00:01:50,783 --> 00:01:53,385
Չքնելը կարող է նաև
առաջացնել բորբոքում,

41
00:01:53,385 --> 00:01:54,607
հալյուցինացիաներ,

42
00:01:54,607 --> 00:01:55,957
արյան բարձր ճնշում,

43
00:01:55,957 --> 00:02:00,424
նրա հետ փոխկապակցված է 
շաքարախտը և ճարպակալությունը:

44
00:02:00,424 --> 00:02:03,906
2014 թվականին ֆուտբոլային 
երկրպագու է մահացել

45
00:02:03,906 --> 00:02:08,091
չքնելով 48 ժամ, աշխարհի 
գավաթի առաջնությոընը դիտելուց:

46
00:02:08,091 --> 00:02:10,822
Նրա վաղաժամ մահը 
պայմանավորված էր ինսուլտով;

47
00:02:10,822 --> 00:02:14,614
ուսումնասիրությունները ցույց են
տվել՝ գիշերը վեց ժամից քիչ քնելը,

48
00:02:14,614 --> 00:02:18,598
քրոնիկ դառնալով, ավելացնում է 
կաթվածի վտանգը չորս-հինգ ամգամ,

49
00:02:18,598 --> 00:02:22,936
ի համեմատ նրանց հետ, 
ովքեր քնում են յոթ - ութ ժամ:

50
00:02:22,936 --> 00:02:27,546
Չքնելը սովորական է հազվագուտ 
ժառանգակար խնդիրներ ունեցող

51
00:02:27,556 --> 00:02:31,093
մարդկանց փոքրամասնության համար:

52
00:02:31,093 --> 00:02:34,136
Այս վիճակը հայտնի է որպես 
ֆատալ ընտանեկան անքնություն ախտանիշ,

53
00:02:34,136 --> 00:02:37,609
որը պահում է մարմինը 
մղձավանջային անքուն վիճակում,

54
00:02:37,609 --> 00:02:40,915
արգելելով մուտք գործել
քնի սրբավայր:

55
00:02:40,915 --> 00:02:43,656
Ամիսներ կամ տարիներ անց՝ վիճակի
աստիճանաբար վատթարացումը

56
00:02:43,656 --> 00:02:47,494
հանգեցնում է 
թուլամտության և մահվան:

57
00:02:47,494 --> 00:02:51,325
Ինչու է անքնությունը առաջացնում
այսպիսի հսկայական տառապանք:

58
00:02:51,325 --> 00:02:55,308
Գիտնականների կարծիքով, 
հարցի պատասխանը՝

59
00:02:55,308 --> 00:02:57,015
ուղեղում կուտակված թափոններն են:

60
00:02:57,015 --> 00:02:58,482
Արթուն ժամանակ

61
00:02:58,482 --> 00:03:01,724
մեր բջիջները զբաղված են, 
օգտագործելով տարբեր ապրանքերից

62
00:03:01,724 --> 00:03:04,385
ստացվող էներգետիկ աղբյուրներ,

63
00:03:04,385 --> 00:03:06,673
ներարյալ Ադենոզինը:

64
00:03:06,673 --> 00:03:08,457
Ադենոզինը աստիճանաբար շատանալով,

65
00:03:08,457 --> 00:03:12,913
ուժեղացնում է քնելու ձգտումը 
և հայտնի է նաև որպես քնաբեր:

66
00:03:12,913 --> 00:03:18,273
Ի դեպ, կոֆեինը արգելափակում է
Ադենոզինի ռեցեպտորների ուղին:

67
00:03:18,273 --> 00:03:20,969
Այլ թափոններն էլ են
կուտակվում ուղեղում,

68
00:03:20,969 --> 00:03:24,986
և եթե ժամանակին չեն մաքրվում,
ծանրաբեռնում են ուղեղի աշխատանքը

69
00:03:24,986 --> 00:03:29,536
և նպաստում բազմաթիվ բացասական 
անքնության ախտանիշների:

70
00:03:29,536 --> 00:03:33,938
Ի՞նչ է տեղի ունենում ուղեղում քնելու
ժամանակ այն կանխարգելու համար:

71
00:03:33,938 --> 00:03:37,246
Գիտնականները բացահայտել են նոր 
գյուտ՝ Գլիմֆատիկ համակարգ,

72
00:03:37,246 --> 00:03:40,355
մաքրող մեխանիզմ,
որը հեռացնում է թափոնները

73
00:03:40,355 --> 00:03:43,219
և շատ ավելի ակտիվ է, 
երբ մենք քնած ենք:

74
00:03:43,219 --> 00:03:48,315
Այն աշխատում է, օգտագործելով 
ողնուղեղային հեղուկը,

75
00:03:48,315 --> 00:03:51,127
բջիջներում կուտակված թունավոր 
նյութերից ազատվելու համար:

76
00:03:51,127 --> 00:03:54,970
Որպես իմունային բջիջների ուղիներ 
ծառայող Լիմֆատիկ անոթները,

77
00:03:54,970 --> 00:03:57,866
վերջերս հայտնաբերված ուղեղում,

78
00:03:57,866 --> 00:04:03,951
կարող են դեր խաղալ թափոնների 
ուղեղից ամենօրյա հեռացման մեջ:

79
00:04:03,951 --> 00:04:08,966
Մինչ հետազոտվում են քնի
վերականգնողական մեխանիզմները,

80
00:04:08,966 --> 00:04:13,202
մենք կարող ենք վստահ լինել, 
որ քնելը անհրաժեշտ է,

81
00:04:13,202 --> 00:04:16,930
եթե ուզում ենք պահպանել նորմալ
հոգեկան վիճակը և առողջությունը: