(შესავალი მუსიკა უკრავს)

წარმოიდგინე რა ლამაზი უნდა ყოფილიყო, ეს მოედანი

ყველა ამ გასაოცარი თაღით მორთული ტრავერტინში

და ყველა ეს სკულპტურა და მშვენიერი ფანტანები გარეთ წყალს რომ ღვრის

ტრავერტინის სინათლეს ირეკლავდა ალბათ.

ჩვენ შესაძლოა ახლა ამაზე ვფიქრობთ ისე როგორც

ჩვენ ვფიქრობთ ლინკოლნის ცენტრზე (ზუსტად) --

ფანტანებით შუაში და მოკაშკაშე ქვებით.

ჩვენ უნდა დავიწყოთ საუბარი

სტრუქტურაზე და იმაზე თუ როგორ ააშენეს ის?

ჩვენ უნდა წარმოვიდგინოთ კოლოსეუმი როგორც გიგანტური დონატი (ნამცხვრის სახეობა)

შიგნითა გული თითქოს არენაა.

არენა წარმოშობით ლათინურად ნიშნავს ქვიშას.

იატაკზე სადაც გლადიატრები იბრძოდნენ,

ისინი იყენებდნენ სილას რომ შეეწოვა სისხლი და სხეულის სითხე.

შენ იცი, გიგანტური კატის საგებელის მასგავსად თუ ფიქრობთ ამაზე.

ასე რომ სხვადასხვა ბრძოლებს შორის

მათ შეეძლოთ უბრალოდ გაესუფთავებინათ ყველაფერი ძალიან ადვილად.

თავდაპირველი სახელი ამ შენობისა არ იყო კოლოსეუმი.

კოლოსეუმი მოგვიანებით შერქმეული მეტსახელია.

არა იმიტომ რომ ის კოლოსალური მონუმენტია,

მაგრამ იმიტომ რომ ის მდებარობდა კოლოსალური სკულპტურის

ახლოს -- ნეროს გამო --

რომელიც იყო მისი სახლის დეკორაციის ნაწილი.

ასე რომ დროსთან ერთად მეტსახელი მიენიჭა ამ სიახლოვის გამო.

თავდაპირველი სახელი სინამდვილეში ფლავიანთა ამფითეატრი იყო.

და ეს არის ძალიან დამახასიათებელი

მაშინაც კი თუ ამერიკულ მონუმენტებზე ფიქრობთ.

ჩვენ გვაქვს ლინკოლნის ცენტრი,

ასევე გვაქვს როკფელერის ცენტრი.

ისინი დაკავშირებულია იმ ოჯახის სახელთან, რომელმაც გადაიხადა მშენებლობის ხარჯი.

ფლავიანთა ოჯახმა გადაიხადა კოლოსეუმის მშენებლობისათვის.

ფლავიანთა ამფითეატრი არის უბრალოდ ტექნიკური სახელი შენობისათვის.

ეს ჩვეულებრივ ნიშნავს ბერძნულად -- ორმაგი თეატრი.

თავდაპირველი ბერძნული თეატრები ჩვეულებისამებრ იყო ნახევრადწრიული.

პლატფორმითა და სცენით,

და ასე რომ ეს ორი სინამდვილეში უბრალოდ ერთმანეთს ავსებს.

თაღებისა და ბეტონის გამოყენებით

რომაელებს შეძლოთ აეშენებინათ ამფითეატრი

ორმაგი თეატრიც კი დასაჯდომებით პლატფორმის ზედაპირზე.

მის უკან ტექნიკა არის აბსოლიტურად საოცარი საკვირველი

იმასთან შედარებით რომ ის 10 წელში ააშენეს.

კოლოსეუმს შეეძლო დაეტია 50, 000-დან 80, 000-მდე ადამიანი.

და თუ თქვენ დააკვირდებით პირველი სართულის თაღის თითოეულ ზედა ნაწილს

თქვენ დაინახვთ რომაულ რიცხვებს.

ისინი ძალიან შავი და ნახევრად დანგრეულია.

შეგიძლია დაინახო 23 (XXIII)

შემდეგ მოდის 24 (XXIIII).

და შემდეგ 25 (XXV).

ისინი მზარდია.

და ეს რიცხვები წაწერილი იქნებოდა იმ ბილეთებზე ხალხს რომ აძლევდნენ.

თანამედროვე სტადიონის მსგავსად --

შენ გექნებოდა დანიშნული ადგილი

ჭიშკრის რიცხვი. ასევე დასაჯდომი.

რადგან ეს უკიდურესად მნიშვნელოვანი იყო რომაელებისათვის.

დასაჯდომებიც კი მონიშნული იყო მათი სტატუსის მიხედვით.

ასე რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი ხალხი ახლოს იყო არენასთან

და ნაკლებად მნიშვნელოვანი -- ქალები -- ბოლო სართულზე.

აქ ჩვენ ჩვეულბრივ ვხედავთ კოლოსეუმის სტილს.

აქ არის თაღების სამი სართული,

და შემდეგ კიდევ ერთი თაღი - მეოთხე სართული ფანჯრებით.

ის დახურულია პატარა ფანჯრებით შიგნიდან.

თუ თუ შეხედავთ ამ თაღებს,

თაღები შექმნილია სვეტებით.

ბოლო ნაწილზე არის ის რასაც ეწოდება ტასკენი

ეს დორიკის მსგავსია.

მაგარმ ეს უფრი ადგილობრივია -- იტალიურ სტილში.

ეს უფრო მარტივია ვიდრე დორიკი ჩანს.

დიახ, და ეს ასევე საფუძველიცაა.

მე ვგულისხმობ რომ დორიკის სვეტებს არა აქვთ საძირკველი

ტასკენის სვეტებს კი აქვთ.

და ისინი არაა მოჩუქურთმებული. მართალია? არა

შემდეგ შენ გადიხარ იონურ სვეტებთან მეორე სართულზე.

და იონური სვეტები ჩვეულებრივ არის

ისინი მიჩნეულია ყველაზე ქალურ სვეტებად.

რადგან მათი პროპორციები უფრო მოხდენილია

და ხვეულებით ზედა ნაწილში.

და ქალები სხდებიან უფრო მაღლა რა თქმა უნდა - ზუსტად.

და მწვერვალი ბოლო სართული კორინთიანთა იყო.

ისინი დაფუძნებულიa აკანთოს მცენარეზე --

ეს ადგილობრივი მცენარეა რომში, შენ შეგიძლია იპოვო ის ბევრ ბაღში.

ის ძალიან მიმზიდველია მწვანე ფოთლებით.

ამგვარად ეს ქვის ნაწილის იმიტაციაა

ბალახის ფოთლებით დაფარული.

თითოეული თაღის შიგნით მეორე და მესამე სართულზე

იქ იყო ქანდაკება.

და ბოლო ზედა სართულზე იქ ალბათ იქნებოდა

ბრინჯაოს ფარი ზედა ნაწილში ფანჯრების ნაცვლად.

დიახ, ჩვენ წარმოვიდგინეთ კოლოსეუმი როოგრც დონატი.

გარეთა წრე გაკეთებული იყო ტრავერტინის ლოდებით

შიგნითა ნაწილი დონატისა დამზადებული იყო ბეტონის შიგნეულობით

ძველ რომალებს ნამდვილად სრულყოფილი ბეტონი ჰქონდათ

და სინამდვილეში იყვნენ პირველები რომლებმაც გამოიყენეს ის როგორც სამშენებლო მასალა.

და ეს მათი უნარისათვის კრიტიკული იყო რომ შეექმნათ ამ ზომის ნაგებობა.

ასევე, რაღაც პანთეონის მსგავსი.

ბეტონის განვითარება გადამწყვეტი იყო ორი მიზეზის გამო.

პირველი - თუ შენ მუშაობ მოჭრილი ქვით:

მარმარილო, ტრავერტინი, ტუფა ქვაც კი,

შენ გჭირდება სპეციალიზებული მუშახელი,

რადგან გჭირდება ქვის მოჭრის ცოდნა.

თუ არასწორად გააკეთებ ამას,

ქვა დაიფშვნებოდა შენს ხელში, მართალია?

ბეტონით კი შესაძლებელს ხდის იმუშავო არასპეციალიზებული მუსახელით

რომ აწარმოო რაღაც რაც უფრო მტკიცეა.

და ამავე დროს ეს უფრო ნაკლებად ძვირია. თქვენ იცით ეს.

იაფი არ არის მარმარილოს ბლოკების მოპოვება.

ბეტონის აწყობა შეიძლებოდა ყველგან.

შენ გჭირდება პატარა კირხსნარი და ქვის მცირე ნაწილი რომ გააკეთო აგრეგატები და წყალი.

ასე რომ ეს ძალიან ადვილია მაგრამ ამავე დროს ეს უფრო მოქნილია.

ბეტონით შენ იღებ ერთგვარ მოქნილობას და შეგიძლია გარდაქმნა სივრცე.

რადგან ეს რაღაც სითხის მსგავსია და შენ უბრალოდ შეგიძლია გარდაქმნა ის ისე როგორც გსურს.

ასე რომ ეს იდეა იყო - ხის ჩარჩოს აღება

ჩარჩოში ჩაგესვა ის სივრცე რომელიც გსურდა

და ჩაგესხა ბეტონი ხის ჩარჩოში.

ზუსტად, და შემდეგ მას დაფარავდი დეკორაციებით.

ეს იქნებოდა აგური, ბათქაში, ის რაც მოგინდებოდა.

ასე რომ ამან მართლაც ნება მისცა აეშენებინათ უფრო მეტად გასაოცარი ნაგებობები,

და ეს იქმებოდა ეკონომიური და ფიზიკურად შესაძლებელი.

და ნაკლებად ძვირი და სწრაფი.

იცი 10 წელი კოლოსეუმის შენება საკამოდ დიდი მონაპოვარია.

რადგან ისინი ბეტონს იყენებდნენ.

და ასევე ეს არის არქიტექტურაზე ერთგვარად ახლებურად ფიქრი

შინაგანი სივრცის ფორმირების თვალსაზრისით.

განსაკუთრებულად შიგა მხარეები.

რადგან თუ კი დააკვირდები ბერძნულ არქიტექტურას

შენ ხედავ ტაძრებს,

ტაძრის შიგა ნაწილი საკმაოდ ვიწროა.

თუ დაფიქრდებით პანთეონზე, შენ უბრალოდ მის გასაოცარ სფეროში ხარ

და აი ამიტომაც გამოიგონეს ის მათ,

ჩამოსხმის იდეა არა გარეთ არამედ შიგნით

რომ შესძლო შემდეგ კამაროვანი შენობის მომზადება

რაც საშუალებას მოგცემს გქონდეს თავისუფალი სივრცე სვეტების გარეშე

შუაში სახურავის გასამაგრებლად.

სვეტოვანი არქიტექტურიდან შიდა სივრცეზე გადასვლა

რამაც მართლაც თითქმის გააორმაგა არქიტექტურის ლექსიკონი

და სისტემის გაუმჯობესება გამოიწვია

და რამაც ათასობით წლები იარსება.

რომალები აკეთებდნენ ისეთი მასშტაბის ბეტონს

რაც მათ საშუალებას მისცემდა ის აეშენებინათ რაც სურდათ.

ისინი არ იყვნენ იძულებულნი სივრცის გამო.

ბერძნებს არ შეეძლოთ აეშენებინათ თეატრი ისე როგორც სურდათ

მათ სჭირდებოდათ დაქანება.

და რას იზამდი თუ ისეთ ქალაქში ცხოვრობდი სადაც არ იყო ფერდობი?

არ იქნებოდა თეატრი შენთვის?

რომალებმა შესძლეს შეექმნათ თეატრი, ამფითეატრი,

ან ცირკი, ან სააბაზანო კომპლექსი ისეთი როგორც სურდათ.

მართალია ბერძნები იყენებდნენ ბუნებრივ მახასიათებლებს მორჩილად

მაშინ როდესაც რომაელები უფრო აგრესიულად აყალიბებდნე ლანდშაფტის.

შენ საუბრობდი ფაქტზე რომ აქ იყო ტბა.

ამოვაშროთ ტბა. ჩვენ აქ შენობას ვაშენებთ.

ბუნება ხდება ადამიანის სამსახურში ვიდრე პირიქით.

ეს ნადვილად კარგი მიგნებაა.

ფაქტია რომ მათ სურდათ რომ შესძლებოდათ ფორმა მიეცათ მათი სივრცისათვის.

ქალაქის დაგეგმვის თვალსაზრისით

შენ შეგეძლო აგეშენებინა ქალაქი ისე როგორც გსურდა.

და არ იყო დაქვემდებარებული იმ ლანდშაფტზე რაც იყო იქ.

მაგრამ მე ვფიქრობ ეს მართლაც მნიშვნელოვანი გზაა

რაშიც რომელები საკუთარ თავზე ფიქრობდნენ.

როგორც ძალები ლანდშაფტში, ერთგვარი ბატონობა ჰქონდათ.

მე მგონი რომაელები ფორმირებას აძლევდნენ ისე რომ

გადმოეცათ ამ ერის მათ საკუთარი დამახასიათებელი სიძლიერე.

რა განსხვავება იყო რომაულ საზოგადოების შესახებ,

ისინი არ იყვნენ რაისტები

რომ ისინი თქვენი კანის ფერს არ აქცევდნენ ყურადღებას.

ისინი ამაზე არ დარდობდნენ.

ეს მრავალკულტურიანი საზოგადოება იყო.

აქ იყვნენ რომაელები აფრიკიდან,

თურქეთიდან, გერმანიიდან.

რაც მათ განსხვავებულს ხდიდა ეს იყო მოქალაქეობა.

თუ შენ არ იყავი მოქალაქე შენ არც არავინ იყავი.

მაგრამ თუ შენ ამ ქალაქის მოქალაქე იყავი, შენი კანის ფერი არ იყო მნიშველოვანი.

მაგრამ აქაც კი იყო საკმაო გასხვავებები მოქალაქეებს შორის.

რასაკვირველია იყო სოციალური კლასები.

ერთერთი საინტერესი ასპექტი იყო - შეგეძლო სოციალურ კლასებში გადასვლა.

როდესაც ბერძნებისათვის შენ არ შეგეძლო მოქალაქეობის მოპოვებაც კი.

ძალიან იშვიათი იყო მოქალაქეობის მიღება.

რომაელებისათვის მონასაც კი შეეძლო გამხდარიყო პირველი თავისუფალი ადამიანი,

და შემდეგ მისი შვილები იქნებოდნენ რომის თავისუფალი მოქალაქეები.

ეს ამერიკის მსგავსია. თუ იფიქრებთ ამერიკაზე,

მეორე თაობის ემიგრანტების მსგავსად იქაც იგივე იდეაა.

მათ გააცნობიერეს შესაძლებლობა სოციალურ კლასში გადასვლისა და

ხალხისათვის ცხოვრებაში შანსის მიცემის შესაძლებლობა

მოახდენდა ცვლილებას ეკონომიკიში.

(დასკვნითი ბოლო საფორტეპიანო მუსიკა)