0:00:00.100,0:00:05.010
(შესავალი მუსიკა უკრავს)

0:00:05.010,0:00:07.803
წარმოიდგინე რა ლამაზი უნდა ყოფილიყო, ეს მოედანი

0:00:07.803,0:00:10.799
ყველა ამ გასაოცარი თაღით მორთული ტრავერტინში

0:00:10.799,0:00:15.610
და ყველა ეს სკულპტურა და მშვენიერი ფანტანები გარეთ წყალს რომ ღვრის

0:00:15.610,0:00:17.315
ტრავერტინის სინათლეს ირეკლავდა ალბათ.

0:00:17.315,0:00:19.465
ჩვენ შესაძლოა ახლა ამაზე ვფიქრობთ ისე როგორც

0:00:19.465,0:00:22.199
ჩვენ ვფიქრობთ ლინკოლნის ცენტრზე (ზუსტად) --

0:00:22.199,0:00:25.734
ფანტანებით შუაში და მოკაშკაშე ქვებით.

0:00:25.734,0:00:27.291
ჩვენ უნდა დავიწყოთ საუბარი

0:00:27.291,0:00:29.441
სტრუქტურაზე და იმაზე თუ როგორ ააშენეს ის?

0:00:29.441,0:00:31.853
ჩვენ უნდა წარმოვიდგინოთ კოლოსეუმი როგორც გიგანტური დონატი (ნამცხვრის სახეობა)

0:00:31.853,0:00:34.009
შიგნითა გული თითქოს არენაა.

0:00:34.009,0:00:36.365
არენა წარმოშობით ლათინურად ნიშნავს ქვიშას.

0:00:36.365,0:00:39.176
იატაკზე სადაც გლადიატრები იბრძოდნენ,

0:00:39.176,0:00:42.848
ისინი იყენებდნენ სილას რომ შეეწოვა სისხლი და სხეულის სითხე.

0:00:42.848,0:00:45.421
შენ იცი, გიგანტური კატის საგებელის მასგავსად თუ ფიქრობთ ამაზე.

0:00:45.421,0:00:47.840
ასე რომ სხვადასხვა ბრძოლებს შორის

0:00:47.840,0:00:50.542
მათ შეეძლოთ უბრალოდ გაესუფთავებინათ ყველაფერი ძალიან ადვილად.

0:00:50.542,0:00:53.921
თავდაპირველი სახელი ამ შენობისა არ იყო კოლოსეუმი.

0:00:53.921,0:00:56.316
კოლოსეუმი მოგვიანებით შერქმეული მეტსახელია.

0:00:56.316,0:00:58.111
არა იმიტომ რომ ის კოლოსალური მონუმენტია,

0:00:58.111,0:01:00.639
მაგრამ იმიტომ რომ ის მდებარობდა კოლოსალური სკულპტურის

0:01:00.639,0:01:03.429
ახლოს -- ნეროს გამო --

0:01:03.429,0:01:05.556
რომელიც იყო მისი სახლის დეკორაციის ნაწილი.

0:01:05.556,0:01:10.548
ასე რომ დროსთან ერთად მეტსახელი მიენიჭა ამ სიახლოვის გამო.

0:01:10.548,0:01:14.049
თავდაპირველი სახელი სინამდვილეში ფლავიანთა ამფითეატრი იყო.

0:01:14.049,0:01:15.616
და ეს არის ძალიან დამახასიათებელი

0:01:15.616,0:01:17.714
მაშინაც კი თუ ამერიკულ მონუმენტებზე ფიქრობთ.

0:01:17.714,0:01:19.044
ჩვენ გვაქვს ლინკოლნის ცენტრი,

0:01:19.044,0:01:20.531
ასევე გვაქვს როკფელერის ცენტრი.

0:01:20.531,0:01:24.341
ისინი დაკავშირებულია იმ ოჯახის სახელთან, რომელმაც გადაიხადა მშენებლობის ხარჯი.

0:01:24.341,0:01:27.503
ფლავიანთა ოჯახმა გადაიხადა კოლოსეუმის მშენებლობისათვის.

0:01:27.503,0:01:32.028
ფლავიანთა ამფითეატრი არის უბრალოდ ტექნიკური სახელი შენობისათვის.

0:01:32.028,0:01:34.240
ეს ჩვეულებრივ ნიშნავს ბერძნულად -- ორმაგი თეატრი.

0:01:34.240,0:01:36.853
თავდაპირველი ბერძნული თეატრები ჩვეულებისამებრ იყო ნახევრადწრიული.

0:01:36.853,0:01:38.637
პლატფორმითა და სცენით,

0:01:38.637,0:01:40.668
და ასე რომ ეს ორი სინამდვილეში უბრალოდ ერთმანეთს ავსებს.

0:01:40.668,0:01:42.830
თაღებისა და ბეტონის გამოყენებით

0:01:42.830,0:01:45.823
რომაელებს შეძლოთ აეშენებინათ ამფითეატრი

0:01:45.823,0:01:49.555
ორმაგი თეატრიც კი დასაჯდომებით პლატფორმის ზედაპირზე.

0:01:49.555,0:01:53.396
მის უკან ტექნიკა არის აბსოლიტურად საოცარი საკვირველი

0:01:53.396,0:01:56.032
იმასთან შედარებით რომ ის 10 წელში ააშენეს.

0:01:56.032,0:02:00.237
კოლოსეუმს შეეძლო დაეტია 50, 000-დან 80, 000-მდე ადამიანი.

0:02:00.237,0:02:04.616
და თუ თქვენ დააკვირდებით პირველი სართულის თაღის თითოეულ ზედა ნაწილს

0:02:04.616,0:02:06.130
თქვენ დაინახვთ რომაულ რიცხვებს.

0:02:06.130,0:02:08.806
ისინი ძალიან შავი და ნახევრად დანგრეულია.

0:02:08.806,0:02:10.402
შეგიძლია დაინახო 23 (XXIII)

0:02:10.402,0:02:11.554
შემდეგ მოდის 24 (XXIIII).

0:02:11.554,0:02:12.781
და შემდეგ 25 (XXV).

0:02:12.781,0:02:14.000
ისინი მზარდია.

0:02:14.000,0:02:16.958
და ეს რიცხვები წაწერილი იქნებოდა იმ ბილეთებზე ხალხს რომ აძლევდნენ.

0:02:16.958,0:02:18.072
თანამედროვე სტადიონის მსგავსად --

0:02:18.072,0:02:20.062
შენ გექნებოდა დანიშნული ადგილი

0:02:20.062,0:02:21.807
ჭიშკრის რიცხვი. ასევე დასაჯდომი.

0:02:21.807,0:02:23.967
რადგან ეს უკიდურესად მნიშვნელოვანი იყო რომაელებისათვის.

0:02:23.967,0:02:26.221
დასაჯდომებიც კი მონიშნული იყო მათი სტატუსის მიხედვით.

0:02:26.221,0:02:29.816
ასე რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი ხალხი ახლოს იყო არენასთან

0:02:29.816,0:02:33.944
და ნაკლებად მნიშვნელოვანი -- ქალები -- ბოლო სართულზე.

0:02:33.944,0:02:36.657
აქ ჩვენ ჩვეულბრივ ვხედავთ კოლოსეუმის სტილს.

0:02:36.657,0:02:39.778
აქ არის თაღების სამი სართული,

0:02:39.778,0:02:43.268
და შემდეგ კიდევ ერთი თაღი - მეოთხე სართული ფანჯრებით.

0:02:43.268,0:02:45.798
ის დახურულია პატარა ფანჯრებით შიგნიდან.

0:02:45.798,0:02:47.773
თუ თუ შეხედავთ ამ თაღებს,

0:02:47.773,0:02:50.558
თაღები შექმნილია სვეტებით.

0:02:50.558,0:02:52.942
ბოლო ნაწილზე არის ის რასაც ეწოდება ტასკენი

0:02:52.942,0:02:54.224
ეს დორიკის მსგავსია.

0:02:54.224,0:02:57.096
მაგარმ ეს უფრი ადგილობრივია -- იტალიურ სტილში.

0:02:57.096,0:02:59.260
ეს უფრო მარტივია ვიდრე დორიკი ჩანს.

0:02:59.260,0:03:00.328
დიახ, და ეს ასევე საფუძველიცაა.

0:03:00.328,0:03:02.150
მე ვგულისხმობ რომ დორიკის სვეტებს არა აქვთ საძირკველი

0:03:02.150,0:03:05.267
ტასკენის სვეტებს კი აქვთ.

0:03:05.267,0:03:07.569
და ისინი არაა მოჩუქურთმებული. მართალია? არა

0:03:07.569,0:03:11.512
შემდეგ შენ გადიხარ იონურ სვეტებთან მეორე სართულზე.

0:03:11.512,0:03:13.381
და იონური სვეტები ჩვეულებრივ არის

0:03:13.381,0:03:15.840
ისინი მიჩნეულია ყველაზე ქალურ სვეტებად.

0:03:15.840,0:03:18.177
რადგან მათი პროპორციები უფრო მოხდენილია

0:03:18.177,0:03:19.741
და ხვეულებით ზედა ნაწილში.

0:03:19.741,0:03:21.904
და ქალები სხდებიან უფრო მაღლა რა თქმა უნდა - ზუსტად.

0:03:21.904,0:03:24.446
და მწვერვალი ბოლო სართული კორინთიანთა იყო.

0:03:24.446,0:03:26.406
ისინი დაფუძნებულიa აკანთოს მცენარეზე --

0:03:26.406,0:03:29.086
ეს ადგილობრივი მცენარეა რომში, შენ შეგიძლია იპოვო ის ბევრ ბაღში.

0:03:29.086,0:03:31.540
ის ძალიან მიმზიდველია მწვანე ფოთლებით.

0:03:31.540,0:03:34.385
ამგვარად ეს ქვის ნაწილის იმიტაციაა

0:03:34.385,0:03:36.653
ბალახის ფოთლებით დაფარული.

0:03:36.653,0:03:39.859
თითოეული თაღის შიგნით მეორე და მესამე სართულზე

0:03:39.859,0:03:41.268
იქ იყო ქანდაკება.

0:03:41.268,0:03:43.729
და ბოლო ზედა სართულზე იქ ალბათ იქნებოდა

0:03:43.729,0:03:48.525
ბრინჯაოს ფარი ზედა ნაწილში ფანჯრების ნაცვლად.

0:03:48.525,0:03:51.274
დიახ, ჩვენ წარმოვიდგინეთ კოლოსეუმი როოგრც დონატი.

0:03:51.274,0:03:56.020
გარეთა წრე გაკეთებული იყო ტრავერტინის ლოდებით

0:03:56.020,0:03:59.905
შიგნითა ნაწილი დონატისა დამზადებული იყო ბეტონის შიგნეულობით

0:03:59.905,0:04:01.668
ძველ რომალებს ნამდვილად სრულყოფილი ბეტონი ჰქონდათ

0:04:01.668,0:04:04.784
და სინამდვილეში იყვნენ პირველები რომლებმაც გამოიყენეს ის როგორც სამშენებლო მასალა.

0:04:04.784,0:04:08.161
და ეს მათი უნარისათვის კრიტიკული იყო რომ შეექმნათ ამ ზომის ნაგებობა.

0:04:08.161,0:04:10.736
ასევე, რაღაც პანთეონის მსგავსი.

0:04:10.736,0:04:14.560
ბეტონის განვითარება გადამწყვეტი იყო ორი მიზეზის გამო.

0:04:14.560,0:04:17.508
პირველი - თუ შენ მუშაობ მოჭრილი ქვით:

0:04:17.508,0:04:19.945
მარმარილო, ტრავერტინი, ტუფა ქვაც კი,

0:04:19.945,0:04:22.059
შენ გჭირდება სპეციალიზებული მუშახელი,

0:04:22.059,0:04:23.547
რადგან გჭირდება ქვის მოჭრის ცოდნა.

0:04:23.547,0:04:24.893
თუ არასწორად გააკეთებ ამას,

0:04:24.893,0:04:27.145
ქვა დაიფშვნებოდა შენს ხელში, მართალია?

0:04:27.145,0:04:31.520
ბეტონით კი შესაძლებელს ხდის იმუშავო არასპეციალიზებული მუსახელით

0:04:31.520,0:04:33.926
რომ აწარმოო რაღაც რაც უფრო მტკიცეა.

0:04:33.926,0:04:36.256
და ამავე დროს ეს უფრო ნაკლებად ძვირია. თქვენ იცით ეს.

0:04:36.256,0:04:39.276
იაფი არ არის მარმარილოს ბლოკების მოპოვება.

0:04:39.276,0:04:41.035
ბეტონის აწყობა შეიძლებოდა ყველგან.

0:04:41.035,0:04:46.892
შენ გჭირდება პატარა კირხსნარი და ქვის მცირე ნაწილი რომ გააკეთო აგრეგატები და წყალი.

0:04:46.892,0:04:50.634
ასე რომ ეს ძალიან ადვილია მაგრამ ამავე დროს ეს უფრო მოქნილია.

0:04:50.634,0:04:55.057
ბეტონით შენ იღებ ერთგვარ მოქნილობას და შეგიძლია გარდაქმნა სივრცე.

0:04:55.057,0:04:59.215
რადგან ეს რაღაც სითხის მსგავსია და შენ უბრალოდ შეგიძლია გარდაქმნა ის ისე როგორც გსურს.

0:04:59.215,0:05:02.577
ასე რომ ეს იდეა იყო - ხის ჩარჩოს აღება

0:05:02.577,0:05:05.255
ჩარჩოში ჩაგესვა ის სივრცე რომელიც გსურდა

0:05:05.255,0:05:09.071
და ჩაგესხა ბეტონი ხის ჩარჩოში.

0:05:09.071,0:05:13.122
ზუსტად, და შემდეგ მას დაფარავდი დეკორაციებით.

0:05:13.122,0:05:16.523
ეს იქნებოდა აგური, ბათქაში, ის რაც მოგინდებოდა.

0:05:16.523,0:05:19.709
ასე რომ ამან მართლაც ნება მისცა აეშენებინათ უფრო მეტად გასაოცარი ნაგებობები,

0:05:19.709,0:05:23.812
და ეს იქმებოდა ეკონომიური და ფიზიკურად შესაძლებელი.

0:05:23.812,0:05:25.774
და ნაკლებად ძვირი და სწრაფი.

0:05:25.774,0:05:28.702
იცი 10 წელი კოლოსეუმის შენება საკამოდ დიდი მონაპოვარია.

0:05:28.702,0:05:31.350
რადგან ისინი ბეტონს იყენებდნენ.

0:05:31.350,0:05:34.364
და ასევე ეს არის არქიტექტურაზე ერთგვარად ახლებურად ფიქრი

0:05:34.364,0:05:38.357
შინაგანი სივრცის ფორმირების თვალსაზრისით.

0:05:38.357,0:05:39.473
განსაკუთრებულად შიგა მხარეები.

0:05:39.473,0:05:41.249
რადგან თუ კი დააკვირდები ბერძნულ არქიტექტურას

0:05:41.249,0:05:42.302
შენ ხედავ ტაძრებს,

0:05:42.302,0:05:44.953
ტაძრის შიგა ნაწილი საკმაოდ ვიწროა.

0:05:44.953,0:05:49.696
თუ დაფიქრდებით პანთეონზე, შენ უბრალოდ მის გასაოცარ სფეროში ხარ

0:05:49.696,0:05:51.328
და აი ამიტომაც გამოიგონეს ის მათ,

0:05:51.328,0:05:53.953
ჩამოსხმის იდეა არა გარეთ არამედ შიგნით

0:05:53.953,0:05:56.640
რომ შესძლო შემდეგ კამაროვანი შენობის მომზადება

0:05:56.640,0:06:00.661
რაც საშუალებას მოგცემს გქონდეს თავისუფალი სივრცე სვეტების გარეშე

0:06:00.661,0:06:03.107
შუაში სახურავის გასამაგრებლად.

0:06:03.107,0:06:07.182
სვეტოვანი არქიტექტურიდან შიდა სივრცეზე გადასვლა

0:06:07.182,0:06:10.558
რამაც მართლაც თითქმის გააორმაგა არქიტექტურის ლექსიკონი

0:06:10.558,0:06:13.305
და სისტემის გაუმჯობესება გამოიწვია

0:06:13.305,0:06:14.988
და რამაც ათასობით წლები იარსება.

0:06:14.988,0:06:18.594
რომალები აკეთებდნენ ისეთი მასშტაბის ბეტონს

0:06:18.594,0:06:21.408
რაც მათ საშუალებას მისცემდა ის აეშენებინათ რაც სურდათ.

0:06:21.408,0:06:24.345
ისინი არ იყვნენ იძულებულნი სივრცის გამო.

0:06:24.345,0:06:26.261
ბერძნებს არ შეეძლოთ აეშენებინათ თეატრი ისე როგორც სურდათ

0:06:26.261,0:06:27.346
მათ სჭირდებოდათ დაქანება.

0:06:27.346,0:06:30.556
და რას იზამდი თუ ისეთ ქალაქში ცხოვრობდი სადაც არ იყო ფერდობი?

0:06:30.556,0:06:32.381
არ იქნებოდა თეატრი შენთვის?

0:06:32.381,0:06:34.848
რომალებმა შესძლეს შეექმნათ თეატრი, ამფითეატრი,

0:06:34.848,0:06:38.730
ან ცირკი, ან სააბაზანო კომპლექსი ისეთი როგორც სურდათ.

0:06:38.730,0:06:43.311
მართალია ბერძნები იყენებდნენ ბუნებრივ მახასიათებლებს მორჩილად

0:06:43.311,0:06:46.858
მაშინ როდესაც რომაელები უფრო აგრესიულად აყალიბებდნე ლანდშაფტის.

0:06:46.858,0:06:48.914
შენ საუბრობდი ფაქტზე რომ აქ იყო ტბა.

0:06:48.914,0:06:50.749
ამოვაშროთ ტბა. ჩვენ აქ შენობას ვაშენებთ.

0:06:50.749,0:06:55.361
ბუნება ხდება ადამიანის სამსახურში ვიდრე პირიქით.

0:06:55.361,0:06:56.871
ეს ნადვილად კარგი მიგნებაა.

0:06:56.871,0:06:59.994
ფაქტია რომ მათ სურდათ რომ შესძლებოდათ ფორმა მიეცათ მათი სივრცისათვის.

0:06:59.994,0:07:02.179
ქალაქის დაგეგმვის თვალსაზრისით

0:07:02.179,0:07:05.098
შენ შეგეძლო აგეშენებინა ქალაქი ისე როგორც გსურდა.

0:07:05.098,0:07:08.387
და არ იყო დაქვემდებარებული იმ ლანდშაფტზე რაც იყო იქ.

0:07:08.387,0:07:10.953
მაგრამ მე ვფიქრობ ეს მართლაც მნიშვნელოვანი გზაა

0:07:10.953,0:07:13.610
რაშიც რომელები საკუთარ თავზე ფიქრობდნენ.

0:07:13.610,0:07:16.313
როგორც ძალები ლანდშაფტში, ერთგვარი ბატონობა ჰქონდათ.

0:07:16.313,0:07:19.184
მე მგონი რომაელები ფორმირებას აძლევდნენ ისე რომ

0:07:19.184,0:07:22.853
გადმოეცათ ამ ერის მათ საკუთარი დამახასიათებელი სიძლიერე.

0:07:22.853,0:07:25.552
რა განსხვავება იყო რომაულ საზოგადოების შესახებ,

0:07:25.552,0:07:27.035
ისინი არ იყვნენ რაისტები

0:07:27.035,0:07:28.778
რომ ისინი თქვენი კანის ფერს არ აქცევდნენ ყურადღებას.

0:07:28.778,0:07:30.472
ისინი ამაზე არ დარდობდნენ.

0:07:30.472,0:07:32.873
ეს მრავალკულტურიანი საზოგადოება იყო.

0:07:32.873,0:07:34.678
აქ იყვნენ რომაელები აფრიკიდან,

0:07:34.678,0:07:37.838
თურქეთიდან, გერმანიიდან.

0:07:37.838,0:07:41.303
რაც მათ განსხვავებულს ხდიდა ეს იყო მოქალაქეობა.

0:07:41.303,0:07:44.134
თუ შენ არ იყავი მოქალაქე შენ არც არავინ იყავი.

0:07:44.134,0:07:48.821
მაგრამ თუ შენ ამ ქალაქის მოქალაქე იყავი, შენი კანის ფერი არ იყო მნიშველოვანი.

0:07:48.821,0:07:52.059
მაგრამ აქაც კი იყო საკმაო გასხვავებები მოქალაქეებს შორის.

0:07:52.059,0:07:54.336
რასაკვირველია იყო სოციალური კლასები.

0:07:54.336,0:07:58.576
ერთერთი საინტერესი ასპექტი იყო - შეგეძლო სოციალურ კლასებში გადასვლა.

0:07:58.576,0:08:02.293
როდესაც ბერძნებისათვის შენ არ შეგეძლო მოქალაქეობის მოპოვებაც კი.

0:08:02.293,0:08:05.740
ძალიან იშვიათი იყო მოქალაქეობის მიღება.

0:08:05.740,0:08:09.838
რომაელებისათვის მონასაც კი შეეძლო გამხდარიყო პირველი თავისუფალი ადამიანი,

0:08:09.838,0:08:13.525
და შემდეგ მისი შვილები იქნებოდნენ რომის თავისუფალი მოქალაქეები.

0:08:13.525,0:08:15.462
ეს ამერიკის მსგავსია. თუ იფიქრებთ ამერიკაზე,

0:08:15.462,0:08:18.725
მეორე თაობის ემიგრანტების მსგავსად იქაც იგივე იდეაა.

0:08:18.725,0:08:21.410
მათ გააცნობიერეს შესაძლებლობა სოციალურ კლასში გადასვლისა და

0:08:21.410,0:08:24.715
ხალხისათვის ცხოვრებაში შანსის მიცემის შესაძლებლობა

0:08:24.715,0:08:27.265
მოახდენდა ცვლილებას ეკონომიკიში.

0:08:27.265,0:08:33.713
(დასკვნითი ბოლო საფორტეპიანო მუსიკა)