1
00:00:00,020 --> 00:00:02,520
Chris Anderson: Misschien kun je beginnen

2
00:00:02,520 --> 00:00:04,440
door ons wat te vertellen over je land.

3
00:00:04,440 --> 00:00:08,296
Het zijn drie puntjes op de aardbol. 
Die zijn vrij groot.

4
00:00:08,320 --> 00:00:10,976
Ik denk dat elk ervan 
zo groot is als Californië.

5
00:00:11,000 --> 00:00:12,856
Vertel ons over Kiribati.

6
00:00:12,880 --> 00:00:17,376
Anote Tong: Laat ik beginnen met 
te zeggen hoe dankbaar ik ben

7
00:00:17,400 --> 00:00:21,536
voor de kans om mijn verhaal te delen 
met mensen die erom geven.

8
00:00:21,560 --> 00:00:24,160
Ik heb mijn verhaal gedeeld

9
00:00:24,160 --> 00:00:27,160
met een heleboel mensen 
wie het niet veel kan schelen.

10
00:00:27,160 --> 00:00:31,016
Kiribati bestaat 
uit drie groepen eilanden:

11
00:00:31,040 --> 00:00:33,856
de Gilbert-groep in het westen,

12
00:00:33,880 --> 00:00:37,216
de Phoenix-eilanden in het midden

13
00:00:37,240 --> 00:00:41,656
en de Line-eilanden in het oosten.

14
00:00:41,680 --> 00:00:44,776
En eerlijk gezegd is Kiribati 
misschien wel het enige land

15
00:00:44,800 --> 00:00:47,141
dat in de vier hoeken van de wereld ligt:

16
00:00:47,166 --> 00:00:50,005
in het noordelijk halfrond, 
in het zuidelijk halfrond,

17
00:00:50,005 --> 00:00:53,685
maar ook ten oosten en ten westen 
van de internationale datumgrens.

18
00:00:53,685 --> 00:00:59,896
Deze eilanden zijn volledig 
van koraal gemaakte atollen,

19
00:00:59,920 --> 00:01:04,855
gemiddeld ongeveer twee meter 
boven de zeespiegel.

20
00:01:04,879 --> 00:01:08,336
Dit is wat we hebben.

21
00:01:08,360 --> 00:01:13,176
Meestal niet meer 
dan twee kilometer breed.

22
00:01:13,200 --> 00:01:15,140
Vaak vraagt men mij:

23
00:01:15,140 --> 00:01:18,616
"Jullie lijden, waarom trekken 
jullie je niet een beetje terug?"

24
00:01:18,616 --> 00:01:20,116
Ze begrijpen het niet.

25
00:01:20,116 --> 00:01:23,656
Ze hebben geen idee 
van wat er bij komt kijken.

26
00:01:23,680 --> 00:01:27,256
Met de stijgende zeespiegel zeggen ze: 
"Je kunt toch wat achteruit gaan."

27
00:01:27,280 --> 00:01:28,856
Ik zeg hen dan:

28
00:01:28,880 --> 00:01:33,216
“Als we terugwijken, vallen we 
aan de andere kant in de oceaan.”

29
00:01:33,240 --> 00:01:38,016
Dit soort kwesties 
begrijpen die mensen niet.

30
00:01:38,040 --> 00:01:42,256
CA: Dit beschrijft zeker 
jullie kwetsbaarheid daar.

31
00:01:42,280 --> 00:01:44,816
Wanneer realiseerde je je

32
00:01:44,840 --> 00:01:48,456
dat er misschien gevaar 
dreigde voor je land?

33
00:01:48,480 --> 00:01:53,186
AT: Het verhaal van de klimaatverandering 
is al een aantal decennia oud.

34
00:01:53,440 --> 00:01:56,520
Toen ik in 2003 aantrad,

35
00:01:56,520 --> 00:02:00,320
begon ik in de Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties

36
00:02:00,320 --> 00:02:02,480
over klimaatverandering te praten.

37
00:02:02,480 --> 00:02:05,216
Niet al te gepassioneerd,
want de controverse

38
00:02:05,240 --> 00:02:08,856
tussen de wetenschappers 
was nog aan de gang.

39
00:02:08,880 --> 00:02:14,136
Werd ze nu door mensen 
veroorzaakt of niet?

40
00:02:14,160 --> 00:02:20,296
Maar tegen 2007 was het debat 
zo goed als beslecht

41
00:02:20,320 --> 00:02:25,896
met het Vierde Rapport van het IPCC.

42
00:02:25,920 --> 00:02:32,776
Dat verklaarde categorisch 
dat het echt was, door de mens veroorzaakt

43
00:02:32,800 --> 00:02:36,736
en het voorspelde een aantal 
zeer ernstige scenario’s

44
00:02:36,760 --> 00:02:39,296
voor landen als het mijne.

45
00:02:39,320 --> 00:02:42,576
Toen nam ik het zeer ernstig.

46
00:02:42,600 --> 00:02:46,576
Vroeger sprak ik erover.

47
00:02:46,600 --> 00:02:47,816
We waren ongerust.

48
00:02:47,840 --> 00:02:51,576
Maar toen in 2007 de scenario's, 
de voorspellingen kwamen,

49
00:02:51,600 --> 00:02:53,936
werd het echt een probleem.

50
00:02:53,960 --> 00:02:57,950
CA: De voorspellingen zijn, 
denk ik, dat in 2100

51
00:02:57,950 --> 00:03:02,376
de zeespiegel naar verwachting 
misschien één meter zal stijgen.

52
00:03:02,400 --> 00:03:04,414
Andere scenario’s voorspellen nog meer,

53
00:03:04,414 --> 00:03:06,994
maar wat moet je zeggen 
tegen een scepticus die zegt:

54
00:03:06,994 --> 00:03:08,100
"Wat is één meter?

55
00:03:08,100 --> 00:03:10,836
Jullie zitten gemiddeld 
twee meter boven de zeespiegel.

56
00:03:10,836 --> 00:03:12,176
Wat is het probleem?"

57
00:03:12,200 --> 00:03:13,850
AT: Je moet begrijpen

58
00:03:13,850 --> 00:03:16,336
dat een marginale stijging 
van de zeespiegel

59
00:03:16,360 --> 00:03:18,936
een groot verlies aan land zou betekenen,

60
00:03:18,960 --> 00:03:22,216
omdat een groot deel 
van het land laaggelegen is.

61
00:03:22,240 --> 00:03:27,336
Daarbij komt nog de toegenomen golfslag.

62
00:03:27,360 --> 00:03:29,536
Dat komt er nog bovenop.

63
00:03:29,560 --> 00:03:32,576
Wat veel mensen niet begrijpen

64
00:03:32,600 --> 00:03:38,776
is dat klimaatverandering 
iets is vandaag al gebeurt.

65
00:03:38,800 --> 00:03:41,616
We zitten nog maar aan het begin.

66
00:03:41,640 --> 00:03:42,896
Maar het is al bezig.

67
00:03:42,920 --> 00:03:46,736
We hebben al gemeenschappen 
die zijn moeten verhuizen.

68
00:03:46,760 --> 00:03:50,120
Ze moesten weg, 
en bij iedere parlementaire sessie

69
00:03:50,120 --> 00:03:53,226
krijg ik klachten 
van verschillende gemeenschappen

70
00:03:53,226 --> 00:03:56,136
die hulp vragen 
om zeeweringen te bouwen,

71
00:03:56,160 --> 00:03:58,696
om te zien wat we kunnen doen 
aan de zoetwaterlens

72
00:03:58,720 --> 00:04:00,536
omdat ze wordt vernield.

73
00:04:00,560 --> 00:04:03,296
Bij mijn reizen 
naar de verschillende eilanden,

74
00:04:03,320 --> 00:04:06,016
zie ik bewijs dat de gemeenschappen

75
00:04:06,040 --> 00:04:09,656
nu te maken krijgen
met verlies van voedingsgewassen

76
00:04:09,680 --> 00:04:13,256
en vervuiling van de waterlenzen.

77
00:04:13,280 --> 00:04:18,910
Misschien moeten deze gemeenschappen 
binnen 5 tot 10 jaar wel gaan wegtrekken.

78
00:04:18,910 --> 00:04:23,936
CA: En dan kreeg het land 
zijn eerste cycloon te verwerken.

79
00:04:23,960 --> 00:04:27,496
Dat staat ermee in verband, niet? 
Wat is hier aan de hand?

80
00:04:27,520 --> 00:04:30,216
AT: Nou, we zitten op de evenaar,

81
00:04:30,240 --> 00:04:34,656
en velen onder jullie weten 
dat wanneer je op de evenaar zit,

82
00:04:34,680 --> 00:04:38,256
je normaal in de luwte zit. 
Daar krijg je normaal geen cyclonen.

83
00:04:38,280 --> 00:04:41,490
Wij maken ze en sturen ze dan 
naar het noorden of het zuiden.

84
00:04:41,490 --> 00:04:42,496
(Gelach)

85
00:04:42,520 --> 00:04:44,796
Maar niet met de bedoeling 
om terug te komen.

86
00:04:44,796 --> 00:04:47,484
Maar voor het eerst 
in het begin van het jaar

87
00:04:47,484 --> 00:04:50,616
vernietigde de cycloon Pam Vanuatu

88
00:04:50,640 --> 00:04:54,096
en reikten de randen ervan

89
00:04:54,120 --> 00:04:56,496
tot onze twee meest zuidelijke eilanden.

90
00:04:56,520 --> 00:05:01,896
Heel Tuvalu kwam onder water te staan 
toen de orkaan Pam toesloeg.

91
00:05:01,920 --> 00:05:05,616
Over onze twee meest zuidelijke eilanden

92
00:05:05,640 --> 00:05:08,976
kwamen golven 
tot over de helft van het eiland.

93
00:05:09,000 --> 00:05:11,456
Dat is nog nooit eerder gebeurd.

94
00:05:11,480 --> 00:05:13,056
Het is een nieuwe ervaring.

95
00:05:13,080 --> 00:05:18,416
Ik ben net terug 
van mijn eigen kiesdistrict.

96
00:05:18,440 --> 00:05:21,776
De prachtige bomen 
die er al decennia stonden,

97
00:05:21,800 --> 00:05:23,776
waren volledig verwoest.

98
00:05:23,800 --> 00:05:25,496
Dit is wat er gebeurt,

99
00:05:25,520 --> 00:05:29,376
maar als we praten 
over de stijgende zeespiegel,

100
00:05:29,400 --> 00:05:32,496
denken we dat het is iets 
dat geleidelijk gebeurt.

101
00:05:32,520 --> 00:05:35,576
Het komt met de wind, 
het komt met de deining,

102
00:05:35,600 --> 00:05:37,536
ze worden groter en groter,

103
00:05:37,560 --> 00:05:42,830
we beginnen verandering 
in het weerpatroon te zien.

104
00:05:42,830 --> 00:05:45,260
Dat is misschien wel 
de meest dringende uitdaging

105
00:05:45,260 --> 00:05:47,400
waarmee we misschien eerder

106
00:05:47,400 --> 00:05:51,056
zullen worden geconfronteerd 
dan met de stijgende zeespiegel.

107
00:05:51,080 --> 00:05:54,336
CA: Dus het land 
ondergaat nu al de effecten.

108
00:05:54,360 --> 00:05:56,536
Als je vooruitblikt

109
00:05:56,560 --> 00:06:00,496
wat zijn dan je opties 
als land, als natie?

110
00:06:00,520 --> 00:06:02,830
AT: Ik vertel dit verhaal elk jaar.

111
00:06:02,830 --> 00:06:04,919
Ik bezocht al een aantal landen -

112
00:06:04,919 --> 00:06:09,616
ik reis de wereld af 
om het mensen te laten inzien.

113
00:06:09,640 --> 00:06:12,096
We denken dat we een plan hebben.

114
00:06:12,120 --> 00:06:15,536
Op een keer, ik denk in Genève,

115
00:06:15,560 --> 00:06:20,390
was er een man 
die me hierover interviewde.

116
00:06:20,390 --> 00:06:23,030
Ik zei: 
"We denken aan drijvende eilanden."

117
00:06:23,030 --> 00:06:25,660
Hij dacht dat ik een grapje maakte, 
maar iemand zei:

118
00:06:25,660 --> 00:06:30,056
"Nee, geen grapje. Deze mensen 
zijn op zoek naar oplossingen."

119
00:06:30,080 --> 00:06:33,616
Ik ging op zoek naar drijvende eilanden.

120
00:06:33,640 --> 00:06:37,376
De Japanners zijn geïnteresseerd 
in het bouwen van drijvende eilanden.

121
00:06:37,400 --> 00:06:40,336
Als land moeten we,

122
00:06:40,360 --> 00:06:44,056
wat er ook gebeurt, 
zo veel mogelijk proberen te blijven

123
00:06:44,080 --> 00:06:48,256
en te blijven bestaan als natie.

124
00:06:48,280 --> 00:06:49,816
Wat daarvoor nodig is,

125
00:06:49,840 --> 00:06:53,256
zal groot zijn,

126
00:06:53,280 --> 00:06:54,930
zeer, zeer aanzienlijk.

127
00:06:54,930 --> 00:06:57,576
Ofwel gaan we leven 
op drijvende eilanden,

128
00:06:57,576 --> 00:07:01,096
of moeten we de eilanden ophogen
om boven water te blijven

129
00:07:01,120 --> 00:07:05,856
als de zeespiegel stijgt 
en de stormen erger worden.

130
00:07:05,880 --> 00:07:08,309
Maar zelfs dat gaat heel, 
heel moeilijk zijn

131
00:07:08,333 --> 00:07:11,176
omwille van de benodigde financiële 
en personele middelen.

132
00:07:11,200 --> 00:07:15,056
CA: Ofwel is de enige oplossing 
een vorm van gedwongen migratie.

133
00:07:15,080 --> 00:07:17,296
AT: daar denken we ook aan.

134
00:07:17,320 --> 00:07:20,216
Als er geen steun komt

135
00:07:20,240 --> 00:07:22,056
van de internationale gemeenschap,

136
00:07:22,080 --> 00:07:23,336
bereiden we ons voor,

137
00:07:23,360 --> 00:07:26,576
want we willen niet iets meemaken 
als wat er nu in Europa gebeurt.

138
00:07:26,600 --> 00:07:30,366
We willen niet op een bepaald moment 
voor massale migratie komen te staan.

139
00:07:30,366 --> 00:07:32,736
We willen de mensen 
vandaag al de keuze geven.

140
00:07:32,760 --> 00:07:36,416
Wie ervoor kiest en dat wil doen, 
mag vandaag al migreren.

141
00:07:36,440 --> 00:07:41,496
We willen niet dat het zover komt 
dat ze worden gedwongen om te migreren

142
00:07:41,520 --> 00:07:43,816
zonder daar op voorbereid te zijn.

143
00:07:43,840 --> 00:07:47,336
Natuurlijk zijn onze cultuur 
en onze maatschappij heel anders,

144
00:07:47,360 --> 00:07:49,696
en zodra we naar een andere omgeving,

145
00:07:49,720 --> 00:07:51,336
een andere cultuur migreren,

146
00:07:51,336 --> 00:07:53,896
gaan er een hele hoop 
aanpassingen nodig zijn.

147
00:07:53,920 --> 00:07:57,176
CA: Jullie hebben al 
gedwongen migratie meegemaakt.

148
00:07:58,250 --> 00:08:03,136
Je hebt deze mensen 
enkele dagen geleden nog bezocht.

149
00:08:03,200 --> 00:08:06,536
Wat is er gebeurd?

150
00:08:06,560 --> 00:08:08,976
AT: Ja, het spijt me. 
Ik denk dat iemand vroeg

151
00:08:09,000 --> 00:08:11,976
waarom we die plaats gingen bezoeken.

152
00:08:12,000 --> 00:08:15,976
Ik had een zeer goede reden, 
want er leven al mensen van Kiribati

153
00:08:16,000 --> 00:08:20,096
op dat deel van de Salomonseilanden,

154
00:08:20,120 --> 00:08:23,090
maar dit waren mensen 
van de Phoenix-eilanden

155
00:08:23,090 --> 00:08:25,456
die al in de jaren 60 werden verplaatst.

156
00:08:25,480 --> 00:08:27,040
Er was een ernstige droogte.

157
00:08:27,040 --> 00:08:30,040
De mensen konden niet 
op het eiland blijven,

158
00:08:30,040 --> 00:08:32,780
en dus werden ze verhuisd 
naar de Salomonseilanden.

159
00:08:32,780 --> 00:08:36,616
Dus was het gisteren erg interessant 
om deze mensen te ontmoeten.

160
00:08:36,640 --> 00:08:39,096
Ze wisten niet wie ik was. 
Ze kenden mij niet.

161
00:08:39,120 --> 00:08:41,696
Sommigen herkenden me later,

162
00:08:41,720 --> 00:08:45,296
maar ik denk dat ze erg blij waren.

163
00:08:45,320 --> 00:08:49,736
Later wilden ze me officieel verwelkomen.

164
00:08:49,760 --> 00:08:53,016
Maar wat ik gisteren zag, 
was erg interessant

165
00:08:53,040 --> 00:08:54,856
omdat ik onze mensen kon ontmoeten.

166
00:08:54,880 --> 00:09:00,696
Ik sprak hen in onze taal, 
en natuurlijk antwoordden ze me,

167
00:09:00,720 --> 00:09:05,416
maar ze kunnen al niet meer 
goed Kiribati spreken.

168
00:09:05,440 --> 00:09:07,936
Er was een dame met rode tanden.

169
00:09:07,960 --> 00:09:10,176
Ze kauwde op betelnoten,

170
00:09:10,200 --> 00:09:12,456
iets wat we niet doen in Kiribati.

171
00:09:12,480 --> 00:09:15,096
Wij kauwen niet op betelnoten.

172
00:09:15,120 --> 00:09:20,976
Ik ontmoette ook iemand die met iemand 
van de lokale bevolking was getrouwd.

173
00:09:21,000 --> 00:09:25,096
Dat is wat er gebeurt.

174
00:09:25,120 --> 00:09:28,696
In een andere gemeenschap
krijg je veranderingen.

175
00:09:28,720 --> 00:09:33,176
Er is een zeker verlies van identiteit,

176
00:09:33,200 --> 00:09:36,656
daar krijgen we 
in de toekomst mee te maken

177
00:09:36,680 --> 00:09:38,936
als we gaan migreren.

178
00:09:38,960 --> 00:09:42,136
CA: Het moet wel een bijzonder 
emotionele dag zijn geweest

179
00:09:42,160 --> 00:09:44,976
door deze vragen over identiteit,

180
00:09:45,000 --> 00:09:46,920
de vreugde van het terugzien

181
00:09:46,920 --> 00:09:49,870
en misschien ook het aanvoelen 
van wat ze hadden verloren.

182
00:09:49,870 --> 00:09:54,051
Het is heel inspirerend om je te horen 
zeggen dat je gaat vechten tot het einde

183
00:09:54,051 --> 00:09:58,056
om de natie op één locatie 
proberen te houden.

184
00:09:58,080 --> 00:09:59,376
AT: Dat is onze wens.

185
00:09:59,400 --> 00:10:02,456
Niemand wil ooit zijn thuis verlaten,

186
00:10:02,480 --> 00:10:05,536
en dus is het 
een zeer moeilijke beslissing voor mij.

187
00:10:05,560 --> 00:10:10,936
Als leider maak je geen plannen 
om je eiland, je thuis te verlaten.

188
00:10:10,960 --> 00:10:13,216
Herhaaldelijk vroeg men me:

189
00:10:13,240 --> 00:10:14,456
"Hoe voel je je?"

190
00:10:14,480 --> 00:10:17,616
En het voelt helemaal niet goed.

191
00:10:17,640 --> 00:10:21,000
Het is een emotionele zaak. 
Ik probeer ermee te leven,

192
00:10:21,000 --> 00:10:23,420
en ik weet dat ik 
er al van ben beschuldigd

193
00:10:23,420 --> 00:10:26,200
dat ik het probleem 
niet probeer op te lossen.

194
00:10:26,200 --> 00:10:28,176
Ik alleen kan het probleem niet oplossen.

195
00:10:28,200 --> 00:10:31,016
Het is iets dat collectief moet gebeuren.

196
00:10:31,040 --> 00:10:33,840
Klimaatverandering 
is een wereldwijd fenomeen,

197
00:10:33,840 --> 00:10:36,840
zoals ik vaak heb betoogd.

198
00:10:36,840 --> 00:10:41,336
Als we bij de Verenigde Naties
vergaderen met de landen

199
00:10:41,360 --> 00:10:46,256
van het Pacific Island Forum
waar Australië en Nieuw-Zeeland

200
00:10:46,280 --> 00:10:50,516
ook leden van zijn,
is er vaak discussie.

201
00:10:50,560 --> 00:10:53,256
In het nieuws ging het verhaal

202
00:10:53,280 --> 00:10:59,736
dat verminderen van de uitstoot
niet zou lukken

203
00:10:59,760 --> 00:11:03,096
omdat het invloed 
zou hebben op hun industrie.

204
00:11:03,140 --> 00:11:07,806
Ik zei: “Oké, ik versta jullie wel,

205
00:11:07,806 --> 00:11:10,776
maar probeer 
ook te begrijpen wat ik zeg

206
00:11:10,800 --> 00:11:13,416
want als jullie 
je uitstoot niet verminderen,

207
00:11:13,440 --> 00:11:15,816
staat ónze overleving op het spel.

208
00:11:15,840 --> 00:11:20,176
Het is aan jullie 
om deze morele kwesties af te wegen.

209
00:11:20,200 --> 00:11:24,216
Het gaat om industrie 
of het voortbestaan van een volk.

210
00:11:24,240 --> 00:11:26,896
CA: Ik vroeg je gisteren
wat je boos maakte,

211
00:11:26,920 --> 00:11:30,416
en je zei: "Ik wordt niet boos." 
Maar dan pauzeerde je.

212
00:11:30,440 --> 00:11:32,848
Ik denk dat dit je boos maakte.

213
00:11:32,848 --> 00:11:35,387
AT: Ik verwijs 
naar mijn eerdere verklaring

214
00:11:35,387 --> 00:11:36,976
bij de Verenigde Naties.

215
00:11:37,000 --> 00:11:41,936
Ik was heel boos, 
erg gefrustreerd en depressief.

216
00:11:41,960 --> 00:11:43,936
Er was een gevoel van zinloosheid

217
00:11:43,960 --> 00:11:49,416
dat we een uitzichtloos gevecht leveren.

218
00:11:49,440 --> 00:11:51,616
Ik moest mijn aanpak veranderen.

219
00:11:51,640 --> 00:11:52,880
Ik moest redelijker worden

220
00:11:52,880 --> 00:11:55,230
omdat ik dacht 
dat mensen zouden luisteren

221
00:11:55,230 --> 00:11:56,927
naar iemand die rationeel was,

222
00:11:56,927 --> 00:11:59,976
maar ik blijf radicaal rationeel
-- wat dat ook moge zijn.

223
00:11:59,976 --> 00:12:01,136
(Gelach)

224
00:12:01,160 --> 00:12:04,370
CA: Een belangrijk onderdeel 
van jullie identiteit is visserij.

225
00:12:04,370 --> 00:12:07,680
Ik denk dat je zei dat vrijwel iedereen

226
00:12:07,680 --> 00:12:10,370
op een bepaalde manier 
betrokken is bij het vissen.

227
00:12:10,370 --> 00:12:11,750
AT: We eten elke dag vis.

228
00:12:11,750 --> 00:12:15,776
Ik denk dat ons percentage 
van consumptie van vis

229
00:12:15,800 --> 00:12:17,936
misschien wel het hoogste is in de wereld.

230
00:12:17,960 --> 00:12:20,416
We hebben niet veel vee,

231
00:12:20,440 --> 00:12:23,216
we zijn afhankelijk van vis.

232
00:12:23,240 --> 00:12:26,376
CA: Jullie zijn afhankelijk van vis, 
zowel op lokaal niveau

233
00:12:26,400 --> 00:12:29,096
als voor de inkomsten 
die het land ontvangt

234
00:12:29,120 --> 00:12:31,696
van de mondiale visserij
activiteiten voor tonijn,

235
00:12:31,720 --> 00:12:33,640
en toch, ondanks dat namen jullie

236
00:12:33,640 --> 00:12:36,640
een paar jaar geleden 
een zeer ingrijpende beslissing.

237
00:12:36,640 --> 00:12:38,456
Kan je ons daar iets over vertellen?

238
00:12:38,456 --> 00:12:41,376
Hier op de Phoenix-eilanden 
is iets gebeurd.

239
00:12:41,400 --> 00:12:46,696
AT: Laat me je wat meer vertellen 
over hoe belangrijk vis voor ons is.

240
00:12:46,720 --> 00:12:50,150
We hebben één van de grootste 
tonijnvisserijen in de wereld.

241
00:12:50,150 --> 00:12:53,356
In de Stille Oceaan bezitten we, 
denk ik, ongeveer 60 procent

242
00:12:53,356 --> 00:12:55,456
van de resterende tonijnvisserij.

243
00:12:55,480 --> 00:12:59,736
Het blijft relatief gezond 
voor sommige soorten, maar niet voor alle.

244
00:12:59,760 --> 00:13:04,880
Kiribati is een 
van de drie grote eigenaars

245
00:13:05,920 --> 00:13:07,616
van het tonijnbestand.

246
00:13:07,640 --> 00:13:11,216
Op het moment komt ongeveer

247
00:13:11,240 --> 00:13:14,136
80 tot 90 procent van onze inkomsten

248
00:13:14,160 --> 00:13:16,616
van toegangskosten, licentiekosten.

249
00:13:16,640 --> 00:13:18,496
CA: van jullie nationale inkomsten.

250
00:13:18,520 --> 00:13:20,336
AT: Nationale inkomsten,

251
00:13:20,360 --> 00:13:23,176
waarvan alles afhangt van wat we doen

252
00:13:23,200 --> 00:13:27,216
voor overheden, ziekenhuizen, 
scholen en wat dan ook.

253
00:13:27,240 --> 00:13:32,456
Maar we besloten om deze te sluiten. 
Het was een zeer moeilijke beslissing.

254
00:13:32,480 --> 00:13:35,040
Ik kan je verzekeren 


255
00:13:35,040 --> 00:13:38,040
dat het politiek en lokaal 
niet gemakkelijk was,

256
00:13:38,040 --> 00:13:41,976
maar ik was ervan overtuigd 
dat we dit moesten doen

257
00:13:42,000 --> 00:13:46,576
om te waarborgen 
dat de visserij duurzaam blijft.

258
00:13:46,600 --> 00:13:49,376
Er waren aanwijzingen dat sommige soorten,

259
00:13:49,400 --> 00:13:53,536
in het bijzonder de grootoogtonijn, 
ernstig werden bedreigd.

260
00:13:53,560 --> 00:13:56,936
De geelvintonijn was ook zwaar bevist.

261
00:13:56,960 --> 00:13:58,696
De gestreepte blijft gezond.

262
00:13:58,720 --> 00:14:03,496
We moesten er iets aan doen, 
daarom nam ik die beslissing.

263
00:14:03,520 --> 00:14:07,416
Een andere reden waarom ik dat deed,

264
00:14:07,440 --> 00:14:12,136
was omdat ik de internationale 
gemeenschap had gevraagd

265
00:14:12,160 --> 00:14:16,696
dat om de klimaatverandering tegen te gaan

266
00:14:16,720 --> 00:14:20,616
er offers en afspraken nodig zullen zijn.

267
00:14:20,640 --> 00:14:25,936
Als we de internationale gemeenschap 
vroegen om een offer te brengen,

268
00:14:25,960 --> 00:14:28,776
vond ik dat we zelf 
een offer moesten brengen.

269
00:14:28,800 --> 00:14:30,616
En dus brachten we dat offer.

270
00:14:30,640 --> 00:14:35,583
Afzien van commerciële visserij

271
00:14:35,608 --> 00:14:38,020
in het beschermd gebied 
van de Phoenix-eilanden

272
00:14:38,020 --> 00:14:40,096
zou een verlies 
aan inkomsten betekenen.

273
00:14:40,120 --> 00:14:43,437
We zijn de grootte van dat verlies 
aan het uitrekenen

274
00:14:43,437 --> 00:14:47,856
omdat we het afsloten 
aan het begin van dit jaar.

275
00:14:47,880 --> 00:14:50,216
Aan het einde van dit jaar gaan we weten

276
00:14:50,240 --> 00:14:53,736
hoe groot de verloren inkomsten zijn.

277
00:14:53,760 --> 00:14:56,016
CA: Hier komen zoveel dingen bij kijken.

278
00:14:56,040 --> 00:15:03,016
Aan de ene kant zet het aan 
tot gezondere visserij.

279
00:15:03,040 --> 00:15:05,416
Ik bedoel: hoeveel 
kun je de prijs opdrijven

280
00:15:05,440 --> 00:15:07,936
voor de exploitatie 
van de resterende gebieden?

281
00:15:07,960 --> 00:15:12,576
AT: De onderhandelingen 
erg moeilijk zijn geweest,

282
00:15:12,600 --> 00:15:16,456
maar we zijn erin geslaagd om 
de kosten van een schip-dag te verhogen.

283
00:15:16,480 --> 00:15:19,096
Voor elk vaartuig dat één dag komt vissen

284
00:15:19,120 --> 00:15:22,736
hebben we de prijs 
verhoogd van $6.000-$8.000

285
00:15:22,760 --> 00:15:27,336
tot $10.000-$12.000 per schip per dag.

286
00:15:27,360 --> 00:15:30,576
Al een aanzienlijke stijging.

287
00:15:30,600 --> 00:15:35,176
Maar het is belangrijk dat,

288
00:15:35,200 --> 00:15:39,536
terwijl in het verleden deze vissersboten

289
00:15:39,560 --> 00:15:43,496
misschien 10 ton per dag vingen,

290
00:15:43,520 --> 00:15:47,416
nu misschien 100 ton vangen, 
omdat ze zo efficiënt zijn geworden.

291
00:15:47,440 --> 00:15:49,776
Daarop moeten we ook reageren.

292
00:15:49,800 --> 00:15:53,976
We moeten heel, heel voorzichtig zijn, 
want de techniek is zo verbeterd.

293
00:15:54,000 --> 00:15:56,440
Ooit probeerde de Braziliaanse vloot

294
00:15:56,440 --> 00:15:59,440
van de Atlantische 
naar de Stille Oceaan te verhuizen.

295
00:15:59,440 --> 00:16:00,656
Het lukte niet.

296
00:16:00,680 --> 00:16:03,896
Maar ze bleven proberen.

297
00:16:03,920 --> 00:16:07,600
Nu kunnen ze het wel, 
en wel zeer efficiënt.

298
00:16:09,000 --> 00:16:12,198
CA: Kunt u ons een idee 
van deze onderhandelingen geven?

299
00:16:12,223 --> 00:16:13,920
Je moet opboksen tegen bedrijven

300
00:16:13,944 --> 00:16:17,536
die honderden miljoenen dollars 
op het spel hebben staan.

301
00:16:17,560 --> 00:16:20,896
Hoe gaat dat?

302
00:16:20,920 --> 00:16:22,976
Kun je advies geven

303
00:16:23,000 --> 00:16:26,056
aan andere leiders die 
met dezelfde bedrijven te maken hebben

304
00:16:26,080 --> 00:16:30,376
over hoe je het meest 
voor je land kunt krijgen,

305
00:16:30,400 --> 00:16:34,416
het meest voor jullie vis?

306
00:16:34,440 --> 00:16:35,976
Welk advies zou je geven?

307
00:16:36,000 --> 00:16:42,256
AT: We richten ons maar al te vaak 
op de vergunningverlening

308
00:16:42,280 --> 00:16:43,947
om er wat aan te verdienen,

309
00:16:43,971 --> 00:16:46,776
want wat we krijgen van licentiekosten

310
00:16:46,800 --> 00:16:49,416
ongeveer 10% 
van de waarde van de vangst

311
00:16:49,440 --> 00:16:52,576
aan de kade, niet in de winkels.

312
00:16:52,600 --> 00:16:56,576
We krijgen slechts ongeveer 10%.

313
00:16:56,600 --> 00:16:59,216
Door de jaren heen probeerden we

314
00:16:59,240 --> 00:17:03,096
onze deelname in de industrie te verhogen,

315
00:17:03,120 --> 00:17:05,350
in de oogst, de verwerking,

316
00:17:05,350 --> 00:17:07,617
en uiteindelijk, 
hopelijk, de marketing.

317
00:17:07,642 --> 00:17:11,336
Het is niet gemakkelijk 
daar een plaats te veroveren,

318
00:17:11,358 --> 00:17:13,656
maar we werken eraan,

319
00:17:13,680 --> 00:17:16,296
en ja, het antwoord is verhoging.

320
00:17:16,319 --> 00:17:20,536
Om ons rendement te verhogen, 
moeten we meer betrokken worden.

321
00:17:20,560 --> 00:17:23,736
We begonnen dat te doen,

322
00:17:23,760 --> 00:17:28,016
en moeten de industrie herstructureren.

323
00:17:28,040 --> 00:17:31,416
We moeten deze mensen vertellen 
dat de wereld is veranderd.

324
00:17:31,440 --> 00:17:33,856
Nu willen we de vis zelf gaan produceren.

325
00:17:33,880 --> 00:17:38,060
CA: Ondertussen vissen 
jullie lokale vissers nog steeds zelf,

326
00:17:38,060 --> 00:17:40,980
maar hoe zien de zaken er voor hen uit?

327
00:17:40,980 --> 00:17:43,936
Wordt het steeds moeilijker? 
Raken de wateren uitgeput?

328
00:17:43,960 --> 00:17:46,360
Wordt dat duurzaam uitgebaat?

329
00:17:46,360 --> 00:17:48,896
AT: Met de ambachtelijke visserij --

330
00:17:48,920 --> 00:17:52,176
we nemen niet deel 
aan de commerciële visserij --

331
00:17:52,200 --> 00:17:55,216
bevoorraden we alleen 
de binnenlandse markt.

332
00:17:55,240 --> 00:17:58,536
De tonijnvisserij is helemaal 
voor de buitenlandse markt,

333
00:17:58,560 --> 00:18:03,976
vooral hier in de VS, Europa, Japan.

334
00:18:07,960 --> 00:18:12,536
Als visser 
ving ik heel veel geelvintonijn.

335
00:18:12,560 --> 00:18:15,336
Nu vang je nog maar zelden geelvintonijn

336
00:18:15,360 --> 00:18:18,736
omdat ze met honderden tonnen tegelijk

337
00:18:18,760 --> 00:18:22,150
door deze ringzegenvaartuigen 
uit het water worden geschept.

338
00:18:22,360 --> 00:18:27,296
CA: Hier een paar 
mooie meisjes uit jouw land.

339
00:18:27,320 --> 00:18:30,536
Als je over hun toekomst denkt,

340
00:18:30,560 --> 00:18:33,216
welke boodschap heb je dan voor hen

341
00:18:33,240 --> 00:18:36,256
en welke boodschap voor de wereld?

342
00:18:36,280 --> 00:18:39,709
AT: Ik vertel de wereld 
dat we echt iets moeten doen

343
00:18:39,733 --> 00:18:41,576
aan wat er gebeurt met het klimaat

344
00:18:41,600 --> 00:18:44,376
want voor ons gaat het 
over de toekomst van deze kinderen.

345
00:18:44,400 --> 00:18:47,096
Ik heb 12 kleinkinderen, 
tenminste, dat denk ik toch.

346
00:18:47,096 --> 00:18:48,766
Mijn vrouw weet het zeker.

347
00:18:48,766 --> 00:18:50,616
(Gelach)

348
00:18:50,640 --> 00:18:53,656
Ik heb acht kinderen.

349
00:18:53,680 --> 00:18:55,236
Het gaat over hún toekomst.

350
00:18:55,236 --> 00:18:59,396
Elke dag zie ik mijn kleinkinderen, 
ongeveer zo oud als deze jonge meisjes,

351
00:18:59,396 --> 00:19:01,136
en ik vraag het me af,

352
00:19:01,160 --> 00:19:03,376
en soms word ik echt boos.

353
00:19:03,400 --> 00:19:05,996
Ik vraag me af wat er 
van hen moet geworden.

354
00:19:05,996 --> 00:19:10,376
Over hen moeten we iedereen vertellen,

355
00:19:10,520 --> 00:19:13,176
dat het niet gaat 
over hun eigen nationale belangen,

356
00:19:13,200 --> 00:19:16,856
omdat klimaatverandering, helaas, helaas,

357
00:19:16,880 --> 00:19:20,976
door vele landen als een nationaal 
probleem wordt ervaren, ten onrechte.

358
00:19:21,000 --> 00:19:24,000
Dat is de discussie die we 
onlangs hadden met onze partners,

359
00:19:24,024 --> 00:19:25,720
de Australiërs en Nieuw-Zeelanders,

360
00:19:25,744 --> 00:19:29,056
want ze zeiden: "We kunnen 
niet meer terugschroeven."

361
00:19:29,080 --> 00:19:32,696
Een Australische leider zei:

362
00:19:32,720 --> 00:19:36,976
“We hebben ons deel gedaan.”

363
00:19:37,000 --> 00:19:40,656
Ik zei: “Hoe zit het met de rest? 
Waarom hou je dat niet voor jezelf?

364
00:19:40,680 --> 00:19:43,376
Als jullie de uitstoot 
binnen jullie grenzen

365
00:19:43,400 --> 00:19:47,220
kunnen houden, 
hoeven wij niets te vragen.

366
00:19:47,220 --> 00:19:49,336
Produceer dan maar 
zoveel als jullie willen.

367
00:19:49,360 --> 00:19:51,496
Maar helaas sturen 
jullie het ónze kant op

368
00:19:51,520 --> 00:19:53,711
en bedreigt het 
de toekomst van ónze kinderen.

369
00:19:53,735 --> 00:19:58,776
Dat is de kern van het probleem 
van de klimaatverandering vandaag.

370
00:19:58,800 --> 00:20:01,856
We komen eind dit jaar samen in Parijs,

371
00:20:01,880 --> 00:20:05,816
maar we moeten dit zien 
als een wereldwijd fenomeen.

372
00:20:05,840 --> 00:20:09,096
Wij, als naties, 
zijn er verantwoordelijk voor,

373
00:20:09,120 --> 00:20:11,056
maar het beïnvloedt ieder ander,

374
00:20:11,080 --> 00:20:14,696
en toch weigeren we 
om er iets aan te doen,

375
00:20:14,720 --> 00:20:17,176
en zien het als een nationaal probleem.

376
00:20:17,200 --> 00:20:19,956
Dat is het niet –-
het is een wereldwijd probleem,

377
00:20:19,956 --> 00:20:22,040
en we moeten het collectief aanpakken.

378
00:20:23,120 --> 00:20:27,456
CA: Mensen hebben ongelooflijk 
weinig verstand van grafieken en cijfers.

379
00:20:27,480 --> 00:20:31,256
We sluiten onze geest er voor af.

380
00:20:31,280 --> 00:20:37,536
Als het om mensen gaat, 
reageren we soms een beetje beter.

381
00:20:37,560 --> 00:20:40,496
Het ziet ernaar uit dat jullie land,

382
00:20:40,520 --> 00:20:44,976
ondanks, of eigenlijk net vanwege 
de grote problemen die op jullie afkomen,

383
00:20:45,000 --> 00:20:52,006
het sterkste alarmsignaal is 
voor de rest van de wereld.

384
00:20:52,006 --> 00:20:53,942
Ik wil je namens ons allemaal bedanken

385
00:20:53,942 --> 00:20:57,256
voor je buitengewone leiderschap 
en voor je aanwezigheid hier.

386
00:20:57,280 --> 00:20:58,853
Meneer de president, dank je wel.

387
00:20:58,873 --> 00:20:59,646
AT: Dank je wel.

388
00:20:59,666 --> 00:21:02,120
(Applaus)