0:00:00.020,0:00:02.520
Chris Anderson: Misschien kun je beginnen

0:00:02.520,0:00:04.440
door ons wat te vertellen over je land.

0:00:04.440,0:00:08.296
Het zijn drie puntjes op de aardbol. [br]Die zijn vrij groot.

0:00:08.320,0:00:10.976
Ik denk dat elk ervan [br]zo groot is als Californië.

0:00:11.000,0:00:12.856
Vertel ons over Kiribati.

0:00:12.880,0:00:17.376
Anote Tong: Laat ik beginnen met [br]te zeggen hoe dankbaar ik ben

0:00:17.400,0:00:21.536
voor de kans om mijn verhaal te delen [br]met mensen die erom geven.

0:00:21.560,0:00:24.160
Ik heb mijn verhaal gedeeld

0:00:24.160,0:00:27.160
met een heleboel mensen [br]wie het niet veel kan schelen.

0:00:27.160,0:00:31.016
Kiribati bestaat [br]uit drie groepen eilanden:

0:00:31.040,0:00:33.856
de Gilbert-groep in het westen,

0:00:33.880,0:00:37.216
de Phoenix-eilanden in het midden

0:00:37.240,0:00:41.656
en de Line-eilanden in het oosten.

0:00:41.680,0:00:44.776
En eerlijk gezegd is Kiribati [br]misschien wel het enige land

0:00:44.800,0:00:47.141
dat in de vier hoeken van de wereld ligt:

0:00:47.166,0:00:50.005
in het noordelijk halfrond, [br]in het zuidelijk halfrond,

0:00:50.005,0:00:53.685
maar ook ten oosten en ten westen [br]van de internationale datumgrens.

0:00:53.685,0:00:59.896
Deze eilanden zijn volledig [br]van koraal gemaakte atollen,

0:00:59.920,0:01:04.855
gemiddeld ongeveer twee meter [br]boven de zeespiegel.

0:01:04.879,0:01:08.336
Dit is wat we hebben.

0:01:08.360,0:01:13.176
Meestal niet meer [br]dan twee kilometer breed.

0:01:13.200,0:01:15.140
Vaak vraagt men mij:

0:01:15.140,0:01:18.616
"Jullie lijden, waarom trekken [br]jullie je niet een beetje terug?"

0:01:18.616,0:01:20.116
Ze begrijpen het niet.

0:01:20.116,0:01:23.656
Ze hebben geen idee [br]van wat er bij komt kijken.

0:01:23.680,0:01:27.256
Met de stijgende zeespiegel zeggen ze: [br]"Je kunt toch wat achteruit gaan."

0:01:27.280,0:01:28.856
Ik zeg hen dan:

0:01:28.880,0:01:33.216
“Als we terugwijken, vallen we [br]aan de andere kant in de oceaan.”

0:01:33.240,0:01:38.016
Dit soort kwesties [br]begrijpen die mensen niet.

0:01:38.040,0:01:42.256
CA: Dit beschrijft zeker [br]jullie kwetsbaarheid daar.

0:01:42.280,0:01:44.816
Wanneer realiseerde je je

0:01:44.840,0:01:48.456
dat er misschien gevaar [br]dreigde voor je land?

0:01:48.480,0:01:53.186
AT: Het verhaal van de klimaatverandering [br]is al een aantal decennia oud.

0:01:53.440,0:01:56.520
Toen ik in 2003 aantrad,

0:01:56.520,0:02:00.320
begon ik in de Algemene Vergadering[br]van de Verenigde Naties

0:02:00.320,0:02:02.480
over klimaatverandering te praten.

0:02:02.480,0:02:05.216
Niet al te gepassioneerd,[br]want de controverse

0:02:05.240,0:02:08.856
tussen de wetenschappers [br]was nog aan de gang.

0:02:08.880,0:02:14.136
Werd ze nu door mensen [br]veroorzaakt of niet?

0:02:14.160,0:02:20.296
Maar tegen 2007 was het debat [br]zo goed als beslecht

0:02:20.320,0:02:25.896
met het Vierde Rapport van het IPCC.

0:02:25.920,0:02:32.776
Dat verklaarde categorisch [br]dat het echt was, door de mens veroorzaakt

0:02:32.800,0:02:36.736
en het voorspelde een aantal [br]zeer ernstige scenario’s

0:02:36.760,0:02:39.296
voor landen als het mijne.

0:02:39.320,0:02:42.576
Toen nam ik het zeer ernstig.

0:02:42.600,0:02:46.576
Vroeger sprak ik erover.

0:02:46.600,0:02:47.816
We waren ongerust.

0:02:47.840,0:02:51.576
Maar toen in 2007 de scenario's, [br]de voorspellingen kwamen,

0:02:51.600,0:02:53.936
werd het echt een probleem.

0:02:53.960,0:02:57.950
CA: De voorspellingen zijn, [br]denk ik, dat in 2100

0:02:57.950,0:03:02.376
de zeespiegel naar verwachting [br]misschien één meter zal stijgen.

0:03:02.400,0:03:04.414
Andere scenario’s voorspellen nog meer,

0:03:04.414,0:03:06.994
maar wat moet je zeggen [br]tegen een scepticus die zegt:

0:03:06.994,0:03:08.100
"Wat is één meter?

0:03:08.100,0:03:10.836
Jullie zitten gemiddeld [br]twee meter boven de zeespiegel.

0:03:10.836,0:03:12.176
Wat is het probleem?"

0:03:12.200,0:03:13.850
AT: Je moet begrijpen

0:03:13.850,0:03:16.336
dat een marginale stijging [br]van de zeespiegel

0:03:16.360,0:03:18.936
een groot verlies aan land zou betekenen,

0:03:18.960,0:03:22.216
omdat een groot deel [br]van het land laaggelegen is.

0:03:22.240,0:03:27.336
Daarbij komt nog de toegenomen golfslag.

0:03:27.360,0:03:29.536
Dat komt er nog bovenop.

0:03:29.560,0:03:32.576
Wat veel mensen niet begrijpen

0:03:32.600,0:03:38.776
is dat klimaatverandering [br]iets is vandaag al gebeurt.

0:03:38.800,0:03:41.616
We zitten nog maar aan het begin.

0:03:41.640,0:03:42.896
Maar het is al bezig.

0:03:42.920,0:03:46.736
We hebben al gemeenschappen [br]die zijn moeten verhuizen.

0:03:46.760,0:03:50.120
Ze moesten weg, [br]en bij iedere parlementaire sessie

0:03:50.120,0:03:53.226
krijg ik klachten [br]van verschillende gemeenschappen

0:03:53.226,0:03:56.136
die hulp vragen [br]om zeeweringen te bouwen,

0:03:56.160,0:03:58.696
om te zien wat we kunnen doen [br]aan de zoetwaterlens

0:03:58.720,0:04:00.536
omdat ze wordt vernield.

0:04:00.560,0:04:03.296
Bij mijn reizen [br]naar de verschillende eilanden,

0:04:03.320,0:04:06.016
zie ik bewijs dat de gemeenschappen

0:04:06.040,0:04:09.656
nu te maken krijgen[br]met verlies van voedingsgewassen

0:04:09.680,0:04:13.256
en vervuiling van de waterlenzen.

0:04:13.280,0:04:18.910
Misschien moeten deze gemeenschappen [br]binnen 5 tot 10 jaar wel gaan wegtrekken.

0:04:18.910,0:04:23.936
CA: En dan kreeg het land [br]zijn eerste cycloon te verwerken.

0:04:23.960,0:04:27.496
Dat staat ermee in verband, niet? [br]Wat is hier aan de hand?

0:04:27.520,0:04:30.216
AT: Nou, we zitten op de evenaar,

0:04:30.240,0:04:34.656
en velen onder jullie weten [br]dat wanneer je op de evenaar zit,

0:04:34.680,0:04:38.256
je normaal in de luwte zit. [br]Daar krijg je normaal geen cyclonen.

0:04:38.280,0:04:41.490
Wij maken ze en sturen ze dan [br]naar het noorden of het zuiden.

0:04:41.490,0:04:42.496
(Gelach)

0:04:42.520,0:04:44.796
Maar niet met de bedoeling [br]om terug te komen.

0:04:44.796,0:04:47.484
Maar voor het eerst [br]in het begin van het jaar

0:04:47.484,0:04:50.616
vernietigde de cycloon Pam Vanuatu

0:04:50.640,0:04:54.096
en reikten de randen ervan

0:04:54.120,0:04:56.496
tot onze twee meest zuidelijke eilanden.

0:04:56.520,0:05:01.896
Heel Tuvalu kwam onder water te staan [br]toen de orkaan Pam toesloeg.

0:05:01.920,0:05:05.616
Over onze twee meest zuidelijke eilanden

0:05:05.640,0:05:08.976
kwamen golven [br]tot over de helft van het eiland.

0:05:09.000,0:05:11.456
Dat is nog nooit eerder gebeurd.

0:05:11.480,0:05:13.056
Het is een nieuwe ervaring.

0:05:13.080,0:05:18.416
Ik ben net terug [br]van mijn eigen kiesdistrict.

0:05:18.440,0:05:21.776
De prachtige bomen [br]die er al decennia stonden,

0:05:21.800,0:05:23.776
waren volledig verwoest.

0:05:23.800,0:05:25.496
Dit is wat er gebeurt,

0:05:25.520,0:05:29.376
maar als we praten [br]over de stijgende zeespiegel,

0:05:29.400,0:05:32.496
denken we dat het is iets [br]dat geleidelijk gebeurt.

0:05:32.520,0:05:35.576
Het komt met de wind, [br]het komt met de deining,

0:05:35.600,0:05:37.536
ze worden groter en groter,

0:05:37.560,0:05:42.830
we beginnen verandering [br]in het weerpatroon te zien.

0:05:42.830,0:05:45.260
Dat is misschien wel [br]de meest dringende uitdaging

0:05:45.260,0:05:47.400
waarmee we misschien eerder

0:05:47.400,0:05:51.056
zullen worden geconfronteerd [br]dan met de stijgende zeespiegel.

0:05:51.080,0:05:54.336
CA: Dus het land [br]ondergaat nu al de effecten.

0:05:54.360,0:05:56.536
Als je vooruitblikt

0:05:56.560,0:06:00.496
wat zijn dan je opties [br]als land, als natie?

0:06:00.520,0:06:02.830
AT: Ik vertel dit verhaal elk jaar.

0:06:02.830,0:06:04.919
Ik bezocht al een aantal landen -

0:06:04.919,0:06:09.616
ik reis de wereld af [br]om het mensen te laten inzien.

0:06:09.640,0:06:12.096
We denken dat we een plan hebben.

0:06:12.120,0:06:15.536
Op een keer, ik denk in Genève,

0:06:15.560,0:06:20.390
was er een man [br]die me hierover interviewde.

0:06:20.390,0:06:23.030
Ik zei: [br]"We denken aan drijvende eilanden."

0:06:23.030,0:06:25.660
Hij dacht dat ik een grapje maakte, [br]maar iemand zei:

0:06:25.660,0:06:30.056
"Nee, geen grapje. Deze mensen [br]zijn op zoek naar oplossingen."

0:06:30.080,0:06:33.616
Ik ging op zoek naar drijvende eilanden.

0:06:33.640,0:06:37.376
De Japanners zijn geïnteresseerd [br]in het bouwen van drijvende eilanden.

0:06:37.400,0:06:40.336
Als land moeten we,

0:06:40.360,0:06:44.056
wat er ook gebeurt, [br]zo veel mogelijk proberen te blijven

0:06:44.080,0:06:48.256
en te blijven bestaan als natie.

0:06:48.280,0:06:49.816
Wat daarvoor nodig is,

0:06:49.840,0:06:53.256
zal groot zijn,

0:06:53.280,0:06:54.930
zeer, zeer aanzienlijk.

0:06:54.930,0:06:57.576
Ofwel gaan we leven [br]op drijvende eilanden,

0:06:57.576,0:07:01.096
of moeten we de eilanden ophogen[br]om boven water te blijven

0:07:01.120,0:07:05.856
als de zeespiegel stijgt [br]en de stormen erger worden.

0:07:05.880,0:07:08.309
Maar zelfs dat gaat heel, [br]heel moeilijk zijn

0:07:08.333,0:07:11.176
omwille van de benodigde financiële [br]en personele middelen.

0:07:11.200,0:07:15.056
CA: Ofwel is de enige oplossing [br]een vorm van gedwongen migratie.

0:07:15.080,0:07:17.296
AT: daar denken we ook aan.

0:07:17.320,0:07:20.216
Als er geen steun komt

0:07:20.240,0:07:22.056
van de internationale gemeenschap,

0:07:22.080,0:07:23.336
bereiden we ons voor,

0:07:23.360,0:07:26.576
want we willen niet iets meemaken [br]als wat er nu in Europa gebeurt.

0:07:26.600,0:07:30.366
We willen niet op een bepaald moment [br]voor massale migratie komen te staan.

0:07:30.366,0:07:32.736
We willen de mensen [br]vandaag al de keuze geven.

0:07:32.760,0:07:36.416
Wie ervoor kiest en dat wil doen, [br]mag vandaag al migreren.

0:07:36.440,0:07:41.496
We willen niet dat het zover komt [br]dat ze worden gedwongen om te migreren

0:07:41.520,0:07:43.816
zonder daar op voorbereid te zijn.

0:07:43.840,0:07:47.336
Natuurlijk zijn onze cultuur [br]en onze maatschappij heel anders,

0:07:47.360,0:07:49.696
en zodra we naar een andere omgeving,

0:07:49.720,0:07:51.336
een andere cultuur migreren,

0:07:51.336,0:07:53.896
gaan er een hele hoop [br]aanpassingen nodig zijn.

0:07:53.920,0:07:57.176
CA: Jullie hebben al [br]gedwongen migratie meegemaakt.

0:07:58.250,0:08:03.136
Je hebt deze mensen [br]enkele dagen geleden nog bezocht.

0:08:03.200,0:08:06.536
Wat is er gebeurd?

0:08:06.560,0:08:08.976
AT: Ja, het spijt me. [br]Ik denk dat iemand vroeg

0:08:09.000,0:08:11.976
waarom we die plaats gingen bezoeken.

0:08:12.000,0:08:15.976
Ik had een zeer goede reden, [br]want er leven al mensen van Kiribati

0:08:16.000,0:08:20.096
op dat deel van de Salomonseilanden,

0:08:20.120,0:08:23.090
maar dit waren mensen [br]van de Phoenix-eilanden

0:08:23.090,0:08:25.456
die al in de jaren 60 werden verplaatst.

0:08:25.480,0:08:27.040
Er was een ernstige droogte.

0:08:27.040,0:08:30.040
De mensen konden niet [br]op het eiland blijven,

0:08:30.040,0:08:32.780
en dus werden ze verhuisd [br]naar de Salomonseilanden.

0:08:32.780,0:08:36.616
Dus was het gisteren erg interessant [br]om deze mensen te ontmoeten.

0:08:36.640,0:08:39.096
Ze wisten niet wie ik was. [br]Ze kenden mij niet.

0:08:39.120,0:08:41.696
Sommigen herkenden me later,

0:08:41.720,0:08:45.296
maar ik denk dat ze erg blij waren.

0:08:45.320,0:08:49.736
Later wilden ze me officieel verwelkomen.

0:08:49.760,0:08:53.016
Maar wat ik gisteren zag, [br]was erg interessant

0:08:53.040,0:08:54.856
omdat ik onze mensen kon ontmoeten.

0:08:54.880,0:09:00.696
Ik sprak hen in onze taal, [br]en natuurlijk antwoordden ze me,

0:09:00.720,0:09:05.416
maar ze kunnen al niet meer [br]goed Kiribati spreken.

0:09:05.440,0:09:07.936
Er was een dame met rode tanden.

0:09:07.960,0:09:10.176
Ze kauwde op betelnoten,

0:09:10.200,0:09:12.456
iets wat we niet doen in Kiribati.

0:09:12.480,0:09:15.096
Wij kauwen niet op betelnoten.

0:09:15.120,0:09:20.976
Ik ontmoette ook iemand die met iemand [br]van de lokale bevolking was getrouwd.

0:09:21.000,0:09:25.096
Dat is wat er gebeurt.

0:09:25.120,0:09:28.696
In een andere gemeenschap[br]krijg je veranderingen.

0:09:28.720,0:09:33.176
Er is een zeker verlies van identiteit,

0:09:33.200,0:09:36.656
daar krijgen we [br]in de toekomst mee te maken

0:09:36.680,0:09:38.936
als we gaan migreren.

0:09:38.960,0:09:42.136
CA: Het moet wel een bijzonder [br]emotionele dag zijn geweest

0:09:42.160,0:09:44.976
door deze vragen over identiteit,

0:09:45.000,0:09:46.920
de vreugde van het terugzien

0:09:46.920,0:09:49.870
en misschien ook het aanvoelen [br]van wat ze hadden verloren.

0:09:49.870,0:09:54.051
Het is heel inspirerend om je te horen [br]zeggen dat je gaat vechten tot het einde

0:09:54.051,0:09:58.056
om de natie op één locatie [br]proberen te houden.

0:09:58.080,0:09:59.376
AT: Dat is onze wens.

0:09:59.400,0:10:02.456
Niemand wil ooit zijn thuis verlaten,

0:10:02.480,0:10:05.536
en dus is het [br]een zeer moeilijke beslissing voor mij.

0:10:05.560,0:10:10.936
Als leider maak je geen plannen [br]om je eiland, je thuis te verlaten.

0:10:10.960,0:10:13.216
Herhaaldelijk vroeg men me:

0:10:13.240,0:10:14.456
"Hoe voel je je?"

0:10:14.480,0:10:17.616
En het voelt helemaal niet goed.

0:10:17.640,0:10:21.000
Het is een emotionele zaak. [br]Ik probeer ermee te leven,

0:10:21.000,0:10:23.420
en ik weet dat ik [br]er al van ben beschuldigd

0:10:23.420,0:10:26.200
dat ik het probleem [br]niet probeer op te lossen.

0:10:26.200,0:10:28.176
Ik alleen kan het probleem niet oplossen.

0:10:28.200,0:10:31.016
Het is iets dat collectief moet gebeuren.

0:10:31.040,0:10:33.840
Klimaatverandering [br]is een wereldwijd fenomeen,

0:10:33.840,0:10:36.840
zoals ik vaak heb betoogd.

0:10:36.840,0:10:41.336
Als we bij de Verenigde Naties[br]vergaderen met de landen

0:10:41.360,0:10:46.256
van het Pacific Island Forum[br]waar Australië en Nieuw-Zeeland

0:10:46.280,0:10:50.516
ook leden van zijn,[br]is er vaak discussie.

0:10:50.560,0:10:53.256
In het nieuws ging het verhaal

0:10:53.280,0:10:59.736
dat verminderen van de uitstoot[br]niet zou lukken

0:10:59.760,0:11:03.096
omdat het invloed [br]zou hebben op hun industrie.

0:11:03.140,0:11:07.806
Ik zei: “Oké, ik versta jullie wel,

0:11:07.806,0:11:10.776
maar probeer [br]ook te begrijpen wat ik zeg

0:11:10.800,0:11:13.416
want als jullie [br]je uitstoot niet verminderen,

0:11:13.440,0:11:15.816
staat ónze overleving op het spel.

0:11:15.840,0:11:20.176
Het is aan jullie [br]om deze morele kwesties af te wegen.

0:11:20.200,0:11:24.216
Het gaat om industrie [br]of het voortbestaan van een volk.

0:11:24.240,0:11:26.896
CA: Ik vroeg je gisteren[br]wat je boos maakte,

0:11:26.920,0:11:30.416
en je zei: "Ik wordt niet boos." [br]Maar dan pauzeerde je.

0:11:30.440,0:11:32.848
Ik denk dat dit je boos maakte.

0:11:32.848,0:11:35.387
AT: Ik verwijs [br]naar mijn eerdere verklaring

0:11:35.387,0:11:36.976
bij de Verenigde Naties.

0:11:37.000,0:11:41.936
Ik was heel boos, [br]erg gefrustreerd en depressief.

0:11:41.960,0:11:43.936
Er was een gevoel van zinloosheid

0:11:43.960,0:11:49.416
dat we een uitzichtloos gevecht leveren.

0:11:49.440,0:11:51.616
Ik moest mijn aanpak veranderen.

0:11:51.640,0:11:52.880
Ik moest redelijker worden

0:11:52.880,0:11:55.230
omdat ik dacht [br]dat mensen zouden luisteren

0:11:55.230,0:11:56.927
naar iemand die rationeel was,

0:11:56.927,0:11:59.976
maar ik blijf radicaal rationeel[br]-- wat dat ook moge zijn.

0:11:59.976,0:12:01.136
(Gelach)

0:12:01.160,0:12:04.370
CA: Een belangrijk onderdeel [br]van jullie identiteit is visserij.

0:12:04.370,0:12:07.680
Ik denk dat je zei dat vrijwel iedereen

0:12:07.680,0:12:10.370
op een bepaalde manier [br]betrokken is bij het vissen.

0:12:10.370,0:12:11.750
AT: We eten elke dag vis.

0:12:11.750,0:12:15.776
Ik denk dat ons percentage [br]van consumptie van vis

0:12:15.800,0:12:17.936
misschien wel het hoogste is in de wereld.

0:12:17.960,0:12:20.416
We hebben niet veel vee,

0:12:20.440,0:12:23.216
we zijn afhankelijk van vis.

0:12:23.240,0:12:26.376
CA: Jullie zijn afhankelijk van vis, [br]zowel op lokaal niveau

0:12:26.400,0:12:29.096
als voor de inkomsten [br]die het land ontvangt

0:12:29.120,0:12:31.696
van de mondiale visserij[br]activiteiten voor tonijn,

0:12:31.720,0:12:33.640
en toch, ondanks dat namen jullie

0:12:33.640,0:12:36.640
een paar jaar geleden [br]een zeer ingrijpende beslissing.

0:12:36.640,0:12:38.456
Kan je ons daar iets over vertellen?

0:12:38.456,0:12:41.376
Hier op de Phoenix-eilanden [br]is iets gebeurd.

0:12:41.400,0:12:46.696
AT: Laat me je wat meer vertellen [br]over hoe belangrijk vis voor ons is.

0:12:46.720,0:12:50.150
We hebben één van de grootste [br]tonijnvisserijen in de wereld.

0:12:50.150,0:12:53.356
In de Stille Oceaan bezitten we, [br]denk ik, ongeveer 60 procent

0:12:53.356,0:12:55.456
van de resterende tonijnvisserij.

0:12:55.480,0:12:59.736
Het blijft relatief gezond [br]voor sommige soorten, maar niet voor alle.

0:12:59.760,0:13:04.880
Kiribati is een [br]van de drie grote eigenaars

0:13:05.920,0:13:07.616
van het tonijnbestand.

0:13:07.640,0:13:11.216
Op het moment komt ongeveer

0:13:11.240,0:13:14.136
80 tot 90 procent van onze inkomsten

0:13:14.160,0:13:16.616
van toegangskosten, licentiekosten.

0:13:16.640,0:13:18.496
CA: van jullie nationale inkomsten.

0:13:18.520,0:13:20.336
AT: Nationale inkomsten,

0:13:20.360,0:13:23.176
waarvan alles afhangt van wat we doen

0:13:23.200,0:13:27.216
voor overheden, ziekenhuizen, [br]scholen en wat dan ook.

0:13:27.240,0:13:32.456
Maar we besloten om deze te sluiten. [br]Het was een zeer moeilijke beslissing.

0:13:32.480,0:13:35.040
Ik kan je verzekeren [br]

0:13:35.040,0:13:38.040
dat het politiek en lokaal [br]niet gemakkelijk was,

0:13:38.040,0:13:41.976
maar ik was ervan overtuigd [br]dat we dit moesten doen

0:13:42.000,0:13:46.576
om te waarborgen [br]dat de visserij duurzaam blijft.

0:13:46.600,0:13:49.376
Er waren aanwijzingen dat sommige soorten,

0:13:49.400,0:13:53.536
in het bijzonder de grootoogtonijn, [br]ernstig werden bedreigd.

0:13:53.560,0:13:56.936
De geelvintonijn was ook zwaar bevist.

0:13:56.960,0:13:58.696
De gestreepte blijft gezond.

0:13:58.720,0:14:03.496
We moesten er iets aan doen, [br]daarom nam ik die beslissing.

0:14:03.520,0:14:07.416
Een andere reden waarom ik dat deed,

0:14:07.440,0:14:12.136
was omdat ik de internationale [br]gemeenschap had gevraagd

0:14:12.160,0:14:16.696
dat om de klimaatverandering tegen te gaan

0:14:16.720,0:14:20.616
er offers en afspraken nodig zullen zijn.

0:14:20.640,0:14:25.936
Als we de internationale gemeenschap [br]vroegen om een offer te brengen,

0:14:25.960,0:14:28.776
vond ik dat we zelf [br]een offer moesten brengen.

0:14:28.800,0:14:30.616
En dus brachten we dat offer.

0:14:30.640,0:14:35.583
Afzien van commerciële visserij

0:14:35.608,0:14:38.020
in het beschermd gebied [br]van de Phoenix-eilanden

0:14:38.020,0:14:40.096
zou een verlies [br]aan inkomsten betekenen.

0:14:40.120,0:14:43.437
We zijn de grootte van dat verlies [br]aan het uitrekenen

0:14:43.437,0:14:47.856
omdat we het afsloten [br]aan het begin van dit jaar.

0:14:47.880,0:14:50.216
Aan het einde van dit jaar gaan we weten

0:14:50.240,0:14:53.736
hoe groot de verloren inkomsten zijn.

0:14:53.760,0:14:56.016
CA: Hier komen zoveel dingen bij kijken.

0:14:56.040,0:15:03.016
Aan de ene kant zet het aan [br]tot gezondere visserij.

0:15:03.040,0:15:05.416
Ik bedoel: hoeveel [br]kun je de prijs opdrijven

0:15:05.440,0:15:07.936
voor de exploitatie [br]van de resterende gebieden?

0:15:07.960,0:15:12.576
AT: De onderhandelingen [br]erg moeilijk zijn geweest,

0:15:12.600,0:15:16.456
maar we zijn erin geslaagd om [br]de kosten van een schip-dag te verhogen.

0:15:16.480,0:15:19.096
Voor elk vaartuig dat één dag komt vissen

0:15:19.120,0:15:22.736
hebben we de prijs [br]verhoogd van $6.000-$8.000

0:15:22.760,0:15:27.336
tot $10.000-$12.000 per schip per dag.

0:15:27.360,0:15:30.576
Al een aanzienlijke stijging.

0:15:30.600,0:15:35.176
Maar het is belangrijk dat,

0:15:35.200,0:15:39.536
terwijl in het verleden deze vissersboten

0:15:39.560,0:15:43.496
misschien 10 ton per dag vingen,

0:15:43.520,0:15:47.416
nu misschien 100 ton vangen, [br]omdat ze zo efficiënt zijn geworden.

0:15:47.440,0:15:49.776
Daarop moeten we ook reageren.

0:15:49.800,0:15:53.976
We moeten heel, heel voorzichtig zijn, [br]want de techniek is zo verbeterd.

0:15:54.000,0:15:56.440
Ooit probeerde de Braziliaanse vloot

0:15:56.440,0:15:59.440
van de Atlantische [br]naar de Stille Oceaan te verhuizen.

0:15:59.440,0:16:00.656
Het lukte niet.

0:16:00.680,0:16:03.896
Maar ze bleven proberen.

0:16:03.920,0:16:07.600
Nu kunnen ze het wel, [br]en wel zeer efficiënt.

0:16:09.000,0:16:12.198
CA: Kunt u ons een idee [br]van deze onderhandelingen geven?

0:16:12.223,0:16:13.920
Je moet opboksen tegen bedrijven

0:16:13.944,0:16:17.536
die honderden miljoenen dollars [br]op het spel hebben staan.

0:16:17.560,0:16:20.896
Hoe gaat dat?

0:16:20.920,0:16:22.976
Kun je advies geven

0:16:23.000,0:16:26.056
aan andere leiders die [br]met dezelfde bedrijven te maken hebben

0:16:26.080,0:16:30.376
over hoe je het meest [br]voor je land kunt krijgen,

0:16:30.400,0:16:34.416
het meest voor jullie vis?

0:16:34.440,0:16:35.976
Welk advies zou je geven?

0:16:36.000,0:16:42.256
AT: We richten ons maar al te vaak [br]op de vergunningverlening

0:16:42.280,0:16:43.947
om er wat aan te verdienen,

0:16:43.971,0:16:46.776
want wat we krijgen van licentiekosten

0:16:46.800,0:16:49.416
ongeveer 10% [br]van de waarde van de vangst

0:16:49.440,0:16:52.576
aan de kade, niet in de winkels.

0:16:52.600,0:16:56.576
We krijgen slechts ongeveer 10%.

0:16:56.600,0:16:59.216
Door de jaren heen probeerden we

0:16:59.240,0:17:03.096
onze deelname in de industrie te verhogen,

0:17:03.120,0:17:05.350
in de oogst, de verwerking,

0:17:05.350,0:17:07.617
en uiteindelijk, [br]hopelijk, de marketing.

0:17:07.642,0:17:11.336
Het is niet gemakkelijk [br]daar een plaats te veroveren,

0:17:11.358,0:17:13.656
maar we werken eraan,

0:17:13.680,0:17:16.296
en ja, het antwoord is verhoging.

0:17:16.319,0:17:20.536
Om ons rendement te verhogen, [br]moeten we meer betrokken worden.

0:17:20.560,0:17:23.736
We begonnen dat te doen,

0:17:23.760,0:17:28.016
en moeten de industrie herstructureren.

0:17:28.040,0:17:31.416
We moeten deze mensen vertellen [br]dat de wereld is veranderd.

0:17:31.440,0:17:33.856
Nu willen we de vis zelf gaan produceren.

0:17:33.880,0:17:38.060
CA: Ondertussen vissen [br]jullie lokale vissers nog steeds zelf,

0:17:38.060,0:17:40.980
maar hoe zien de zaken er voor hen uit?

0:17:40.980,0:17:43.936
Wordt het steeds moeilijker? [br]Raken de wateren uitgeput?

0:17:43.960,0:17:46.360
Wordt dat duurzaam uitgebaat?

0:17:46.360,0:17:48.896
AT: Met de ambachtelijke visserij --

0:17:48.920,0:17:52.176
we nemen niet deel [br]aan de commerciële visserij --

0:17:52.200,0:17:55.216
bevoorraden we alleen [br]de binnenlandse markt.

0:17:55.240,0:17:58.536
De tonijnvisserij is helemaal [br]voor de buitenlandse markt,

0:17:58.560,0:18:03.976
vooral hier in de VS, Europa, Japan.

0:18:07.960,0:18:12.536
Als visser [br]ving ik heel veel geelvintonijn.

0:18:12.560,0:18:15.336
Nu vang je nog maar zelden geelvintonijn

0:18:15.360,0:18:18.736
omdat ze met honderden tonnen tegelijk

0:18:18.760,0:18:22.150
door deze ringzegenvaartuigen [br]uit het water worden geschept.

0:18:22.360,0:18:27.296
CA: Hier een paar [br]mooie meisjes uit jouw land.

0:18:27.320,0:18:30.536
Als je over hun toekomst denkt,

0:18:30.560,0:18:33.216
welke boodschap heb je dan voor hen

0:18:33.240,0:18:36.256
en welke boodschap voor de wereld?

0:18:36.280,0:18:39.709
AT: Ik vertel de wereld [br]dat we echt iets moeten doen

0:18:39.733,0:18:41.576
aan wat er gebeurt met het klimaat

0:18:41.600,0:18:44.376
want voor ons gaat het [br]over de toekomst van deze kinderen.

0:18:44.400,0:18:47.096
Ik heb 12 kleinkinderen, [br]tenminste, dat denk ik toch.

0:18:47.096,0:18:48.766
Mijn vrouw weet het zeker.

0:18:48.766,0:18:50.616
(Gelach)

0:18:50.640,0:18:53.656
Ik heb acht kinderen.

0:18:53.680,0:18:55.236
Het gaat over hún toekomst.

0:18:55.236,0:18:59.396
Elke dag zie ik mijn kleinkinderen, [br]ongeveer zo oud als deze jonge meisjes,

0:18:59.396,0:19:01.136
en ik vraag het me af,

0:19:01.160,0:19:03.376
en soms word ik echt boos.

0:19:03.400,0:19:05.996
Ik vraag me af wat er [br]van hen moet geworden.

0:19:05.996,0:19:10.376
Over hen moeten we iedereen vertellen,

0:19:10.520,0:19:13.176
dat het niet gaat [br]over hun eigen nationale belangen,

0:19:13.200,0:19:16.856
omdat klimaatverandering, helaas, helaas,

0:19:16.880,0:19:20.976
door vele landen als een nationaal [br]probleem wordt ervaren, ten onrechte.

0:19:21.000,0:19:24.000
Dat is de discussie die we [br]onlangs hadden met onze partners,

0:19:24.024,0:19:25.720
de Australiërs en Nieuw-Zeelanders,

0:19:25.744,0:19:29.056
want ze zeiden: "We kunnen [br]niet meer terugschroeven."

0:19:29.080,0:19:32.696
Een Australische leider zei:

0:19:32.720,0:19:36.976
“We hebben ons deel gedaan.”

0:19:37.000,0:19:40.656
Ik zei: “Hoe zit het met de rest? [br]Waarom hou je dat niet voor jezelf?

0:19:40.680,0:19:43.376
Als jullie de uitstoot [br]binnen jullie grenzen

0:19:43.400,0:19:47.220
kunnen houden, [br]hoeven wij niets te vragen.

0:19:47.220,0:19:49.336
Produceer dan maar [br]zoveel als jullie willen.

0:19:49.360,0:19:51.496
Maar helaas sturen [br]jullie het ónze kant op

0:19:51.520,0:19:53.711
en bedreigt het [br]de toekomst van ónze kinderen.

0:19:53.735,0:19:58.776
Dat is de kern van het probleem [br]van de klimaatverandering vandaag.

0:19:58.800,0:20:01.856
We komen eind dit jaar samen in Parijs,

0:20:01.880,0:20:05.816
maar we moeten dit zien [br]als een wereldwijd fenomeen.

0:20:05.840,0:20:09.096
Wij, als naties, [br]zijn er verantwoordelijk voor,

0:20:09.120,0:20:11.056
maar het beïnvloedt ieder ander,

0:20:11.080,0:20:14.696
en toch weigeren we [br]om er iets aan te doen,

0:20:14.720,0:20:17.176
en zien het als een nationaal probleem.

0:20:17.200,0:20:19.956
Dat is het niet –-[br]het is een wereldwijd probleem,

0:20:19.956,0:20:22.040
en we moeten het collectief aanpakken.

0:20:23.120,0:20:27.456
CA: Mensen hebben ongelooflijk [br]weinig verstand van grafieken en cijfers.

0:20:27.480,0:20:31.256
We sluiten onze geest er voor af.

0:20:31.280,0:20:37.536
Als het om mensen gaat, [br]reageren we soms een beetje beter.

0:20:37.560,0:20:40.496
Het ziet ernaar uit dat jullie land,

0:20:40.520,0:20:44.976
ondanks, of eigenlijk net vanwege [br]de grote problemen die op jullie afkomen,

0:20:45.000,0:20:52.006
het sterkste alarmsignaal is [br]voor de rest van de wereld.

0:20:52.006,0:20:53.942
Ik wil je namens ons allemaal bedanken

0:20:53.942,0:20:57.256
voor je buitengewone leiderschap [br]en voor je aanwezigheid hier.

0:20:57.280,0:20:58.853
Meneer de president, dank je wel.

0:20:58.873,0:20:59.646
AT: Dank je wel.

0:20:59.666,0:21:02.120
(Applaus)