0:00:07.090,0:00:10.441 1796 yılında, bilim insanı Edward Jenner 0:00:10.441,0:00:15.111 ineklerde görülen çiçek hastalığı [br]virüsünden elde ettiği bir maddeyi 0:00:15.111,0:00:18.048 çiçek hastalığı virüsü kaynaklı[br]ölümcül salgınlara karşı 0:00:18.048,0:00:23.083 gerekli korumayı sağlayacağı önsezisi ile [br]8 yaşındaki bir çocuğa enjekte etti 0:00:23.253,0:00:24.820 ve bu başarılı oldu. 0:00:24.920,0:00:27.889 Sekiz yaşındaki çocuk hastalığa [br]karşı bağışıklık kazandı 0:00:27.959,0:00:30.760 ve bu bilinen ilk aşı oldu. 0:00:30.930,0:00:32.613 Ancak bu nasıl oldu? 0:00:32.693,0:00:34.827 Aşıların nasıl işlediğini anlamak için 0:00:34.827,0:00:39.118 önce, bağışıklık sisteminin bulaşıcı [br]hastalıklara karşı bizi nasıl 0:00:39.118,0:00:40.965 koruduğunu anlamak gerekir. 0:00:41.075,0:00:43.071 Yabancı mikroplar[br]vücudumuza girdiğinde, 0:00:43.071,0:00:46.984 bağışıklık sistemi bunları tanımlayıp[br]vücudumuzdan atmak için 0:00:46.984,0:00:49.656 bir dizi tepki verir. 0:00:50.016,0:00:53.516 Bağışıklık sisteminin çalışıp[br]tepki vermesinin belirtilerini 0:00:53.516,0:00:57.500 öksürük, hapşırık, kızarıklık [br]ve yüksek ateş olarak yaşarız, 0:00:57.500,0:01:03.414 sistem, bakteri gibi tehditleri kıstırmak [br]durdurmak ve defetmek için çalışıyordur. 0:01:03.414,0:01:07.824 Bu doğal bağışıklık tepkileri,[br]adaptif bağışıklık denen 0:01:07.824,0:01:10.068 ikinci savunma hattımızı da[br]harekete geçirir. 0:01:10.278,0:01:15.113 Görevleri mikroplarla savaşmak ve[br]saldırganların özellikleri ve onlarla 0:01:15.113,0:01:18.331 en iyi nasıl savaşılacağı konusunda 0:01:18.331,0:01:21.659 bilgi toplamak olan,[br]özel B ve T hücreleri 0:01:21.659,0:01:23.767 devreye girer. 0:01:23.837,0:01:26.700 Bu bilgiler,[br]aynı patojen (mikrop) vücuda tekrar 0:01:26.700,0:01:29.322 saldırdığında çok işe yarar. 0:01:29.472,0:01:33.320 Vücudumuzun gösterdiği bu akıllıca[br]tepkiye rağmen hâlâ risk vardır. 0:01:33.520,0:01:36.556 Vücudun patojenlere nasıl tepki[br]göstereceğini öğrenmesi 0:01:36.556,0:01:38.757 ve savunma geliştirmesi zaman alır. 0:01:38.757,0:01:39.807 Ama bazen de, 0:01:39.807,0:01:43.179 eğer vücut patojenlerle savaşamayacak[br]kadar güçsüz veya gençse (bebek), 0:01:43.189,0:01:48.691 güçlü patojenler (mikroplar) [br]vücut için çok tehlikeli olabilir. 0:01:48.881,0:01:51.933 Peki ya vücudun bağışıklık tepkisini,[br]kişi hasta olmadan önce 0:01:51.933,0:01:55.080 hazır hâle getirsek nasıl olur? 0:01:55.080,0:01:57.491 İşte aşılar bunun içindir. 0:01:57.491,0:02:00.998 Vücudun kendini savunmak için kullandığı[br]yöntemlerden yola çıkarak 0:02:00.998,0:02:05.975 doktorlar aşıları kullanarak, insanları[br]hastalığa tamamen maruz bırakmadan, 0:02:05.975,0:02:09.681 vücudun adaptif bağışıklık[br]sistemini harekete geçirirler. 0:02:09.681,0:02:13.239 Bunun sonucu olarak, [br]birçok farklı tipe ayrılan ve her biri 0:02:13.239,0:02:16.577 farklı bir hastalık için kullanılan[br]birçok aşı tipi ortaya çıkmıştır. 0:02:16.727,0:02:19.879 Birincisi, canlı (atenüe) aşılarımız var. 0:02:19.879,0:02:24.568 Bunlar patojenin (mikrobun) zayıflatılmış,[br]zararsız bir biçimidir. 0:02:24.748,0:02:29.379 İkincisi inaktif (ölü) aşılarımız var.[br]Bu aşılarda patojenler ölüdür. 0:02:29.499,0:02:33.918 Bu iki aşı tipinde de, zayıflatılmış [br]ya da etkisiz hâle getirilmiş patojen 0:02:33.918,0:02:36.438 tam bir hastalığa yol açamaz 0:02:36.438,0:02:40.298 ama tıpkı bir hastalık gibi, bağışıklık[br]sistemini uyarıp harekete geçirir 0:02:40.298,0:02:42.802 ve böylece patojenlerin [br]bir profilini oluşturarak 0:02:42.802,0:02:46.248 vücuda bir saldırıyı tanımayı öğretir. 0:02:46.538,0:02:51.049 Canlı (atenüe) aşıların olumsuz yanı[br]üretimlerinin zor olmasıdır 0:02:51.049,0:02:53.429 ve ayrıca canlı ve az da olsa [br]güçlü oldukları için 0:02:53.429,0:02:56.589 bağışıklık sistemi zayıf kişiler[br]bu aşıları yaptıramazlar. 0:02:56.589,0:03:01.023 İnaktif aşıların olumsuz yanı ise uzun [br]süreli bir bağışıklık sağlamamalarıdır. 0:03:01.263,0:03:03.790 Bir başka tip ise subunit aşıdır, 0:03:03.790,0:03:08.033 patojenin yalnızca antijen adı verilen[br]kısmından yapılırlar 0:03:08.033,0:03:11.569 çünkü bağışıklık sistemini [br]asıl tetikleyen bu maddedir. 0:03:11.569,0:03:15.226 Antijenlerin, protein ve polisakkarit gibi[br]sadece belirli bileşenlerinin 0:03:15.226,0:03:17.613 ayrıştırılmasıyla elde edilen 0:03:17.613,0:03:21.753 bu aşılar belirli tepkileri [br]harekete geçirebilirler. 0:03:22.473,0:03:25.591 Bilim insanları şimdi,[br]DNA aşısı adı verilen tamamen yeni 0:03:25.591,0:03:27.991 aşı tipleri üzerinde çalışıyor. 0:03:27.991,0:03:32.029 Bu aşı tipinde, vücudun belirli[br]patojenlere karşı bağışıklık tepkisini 0:03:32.029,0:03:36.446 tetiklemede ihtiyaç duyduğu belirli[br]antijenleri üreten genler ayrıştırılmıştır. 0:03:36.566,0:03:39.040 Bu genler İnsan vücuduna[br]enjekte edildiğinde, 0:03:39.040,0:03:42.538 vücuttaki hücrelere[br]antijen üretme komutu verir. 0:03:42.538,0:03:44.980 Bu daha güçlü bir[br]bağışıklık tepkisi sağlar 0:03:44.980,0:03:47.722 ve vücudu gelecekteki [br]tehditlere karşı hazırlar. 0:03:47.912,0:03:51.382 Ayrıca aşı sadece belirli [br]bir genetik materyal içerdiği için 0:03:51.382,0:03:55.104 patojenin içeriğinde bulunan [br]ve hastalığa sebep olup hastaya zarar 0:03:55.104,0:03:58.345 verebilecek diğer maddeleri içermez. 0:03:58.605,0:04:00.881 Eğer bu aşılar başarılı olursa 0:04:00.881,0:04:03.515 önümüzdeki yıllarda [br]saldırgan patojenlere karşı 0:04:03.515,0:04:05.922 daha etkili tedaviler geliştirebiliriz. 0:04:06.152,0:04:08.370 Edward Jenner'ın [br]bu olağanüstü buluşunun 0:04:08.370,0:04:11.656 uzun yıllar boyunca[br]modern tıbbı teşvik etmesi gibi, 0:04:11.656,0:04:14.385 devam eden aşı geliştirme çalışmaları da 0:04:14.385,0:04:16.614 belki de bize bir gün, HIV , 0:04:16.614,0:04:17.554 sıtma, 0:04:17.554,0:04:20.878 veya Ebola gibi hastalıkları bile[br]tedavi edebilme imkanı sağlayabilir.