WEBVTT

00:00:06.960 --> 00:00:08.411
W XVIII wieku

00:00:08.411 --> 00:00:13.208
szwedzki botanik Karol Linneusz 
zaprojektował zegar kwiatowy,

00:00:13.208 --> 00:00:16.466
składający się z kwitnących roślin,

00:00:16.466 --> 00:00:20.657
które otwierały się i zamykały 
w poszczególnych porach dnia.

00:00:20.657 --> 00:00:25.029
Plan Linneusza nie był idealny,
ale sama idea była słuszna.


00:00:25.029 --> 00:00:29.363
Kwiaty mają rodzaj poczucia czasu.

00:00:29.363 --> 00:00:33.762
Wilce rozwijają płatki wcześnie rano.

00:00:33.762 --> 00:00:38.032
Zamykające się grzybienie białe 
sygnalizują późne popołudnie,

00:00:38.032 --> 00:00:43.339
a nocne kwiaty, jak wskazuje ich nazwa,
rozkwitają tylko po zmroku.

00:00:43.339 --> 00:00:46.776
Skąd bierze się to 
wrodzone poczucie czasu?

00:00:46.776 --> 00:00:48.673
Nie tylko kwiaty posiadają tę zdolność.

00:00:48.673 --> 00:00:51.889
Wiele organizmów na ziemi 
ma naturalną zdolność

00:00:51.889 --> 00:00:54.993
do rozróżniania pór dnia.

00:00:54.993 --> 00:00:57.215
Dzieje się tak dzięki cyklowi dobowemu,


00:00:57.215 --> 00:01:01.998
który posiada wiele żywych organizmów.

00:01:01.998 --> 00:01:04.920
Te biologiczne zegary 
pozwalają żywym organizmom

00:01:04.920 --> 00:01:08.580
zachować poczucie czasu 
i rozróżnić znaki środowiska,

NOTE Paragraph

00:01:08.580 --> 00:01:11.024
które pozwalają im się przystosować.

00:01:11.024 --> 00:01:14.230
To bardzo istotne, 
bo obroty Ziemi sprawiają,

00:01:14.230 --> 00:01:17.257
że znajdujemy się w stanie ciągłej zmiany,

00:01:17.257 --> 00:01:21.011
choć jest to zmiana 
powtarzalna i przewidywalna.

00:01:21.011 --> 00:01:23.708
Cykl dobowy obejmuje wiele znaków

00:01:23.708 --> 00:01:27.505
kontrolujących kiedy
organizmy budzą się i śpią,

00:01:27.505 --> 00:01:30.031
a kiedy wykonują różne czynności.

00:01:30.031 --> 00:01:34.561
Światło i temperatura są sygnałami 
dla roślin uruchamiającymi reakcje

00:01:34.561 --> 00:01:37.259
na poziomie molekularnym.

00:01:37.259 --> 00:01:42.051
Komórki w łodygach, liściach i kwiatach
zawierają fitochromy.

00:01:42.051 --> 00:01:45.039
Są to niewielkie cząsteczki
wykrywające światło.

00:01:45.039 --> 00:01:49.853
Podczas tego procesu fitochromy
inicjują łańcuch reakcji chemicznych,

00:01:49.853 --> 00:01:53.490
przekazując informacje do jądra komórki.

00:01:53.490 --> 00:01:57.496
W jądrze czynniki transkrypcyjne 
rozpoczynają produkcję białek

00:01:57.496 --> 00:02:01.256
potrzebnych do przeprowadzenia
reakcji fotochemicznych,

00:02:01.256 --> 00:02:03.246
jak fotosyntezy.

00:02:03.246 --> 00:02:07.006
Fitochromy nie tylko wyczuwają
ilość światła, jakie otrzymują rośliny,

00:02:07.006 --> 00:02:09.382
ale są w stanie wykryć niewielkie różnice

00:02:09.382 --> 00:02:13.779
w podziale długości fal światła,
które rośliny otrzymują.

00:02:13.779 --> 00:02:15.638
Dzięki temu dostrojonemu zmysłowi

00:02:15.638 --> 00:02:18.570
fitochromy pozwalają roślinom
rozróżnić dzień od nocy,

00:02:18.570 --> 00:02:21.813
środek dnia od wieczora

00:02:21.813 --> 00:02:26.051
oraz to, czy są w słońcu czy w cieniu.

00:02:26.051 --> 00:02:30.933
Pozwala to roślinom na dopasowanie
reakcji chemicznych do środowiska.

NOTE Paragraph

00:02:30.933 --> 00:02:33.086
Dlatego rośliny należą 
do "rannych ptaszków".

00:02:33.086 --> 00:02:37.203
Przeciętna roślina jest aktywna 
na kilka godzin przed wschodem słońca,

00:02:37.203 --> 00:02:42.142
tworząc matryce MRNA
dla mechanizmu fotosyntezy.

00:02:42.142 --> 00:02:44.684
Kiedy fitochromy
wykrywają światło słoneczne,

00:02:44.684 --> 00:02:47.248
rośliny przygotowują molekuły
przechwytujące światło,

00:02:47.248 --> 00:02:51.708
żeby dokonać fotosyntezy
i rosnąć przez cały poranek.

00:02:51.708 --> 00:02:53.579
Po zebraniu porannego światła

00:02:53.579 --> 00:02:57.370
rośliny wykorzystują resztę dnia
na budowę długich łańcuchów energii


00:02:57.370 --> 00:03:01.154
w postaci polimerów glukozy np. skrobi.

00:03:01.154 --> 00:03:04.045
Kiedy słońce zachodzi,
praca jest skończona.

00:03:04.045 --> 00:03:07.580
Jednak rośliny wcale nie próżnują w nocy.

00:03:07.580 --> 00:03:09.121
Pod nieobecność słońca

00:03:09.121 --> 00:03:11.176
rośliny dokonują 
przemiany materii i rosną,

00:03:11.176 --> 00:03:15.413
rozkładają wczorajszą skrobię 
na cząsteczki.

00:03:15.413 --> 00:03:18.240
Wiele roślin ma też rytm sezonowy.

00:03:18.240 --> 00:03:20.336
Kiedy wiosna topi zimowe śniegi,

00:03:20.336 --> 00:03:24.414
fitochromy rozpoznają dłuższe dni 
oraz więcej światła,

00:03:24.414 --> 00:03:28.684
a ciągle nieznany mechanizm
rozpoznaje zmianę temperatury.

00:03:28.684 --> 00:03:31.315
Te mechanizmy przekazują 
informacje całej roślinie,

00:03:31.315 --> 00:03:33.668
która zaczyna generować kwiaty,

00:03:33.668 --> 00:03:37.576
przygotowując się na zapylanie
nadchodzące wraz z cieplejszą pogodą.

00:03:37.576 --> 00:03:41.977
Rytm dobowy służy jako łącze
między rośliną a jej środowiskiem.

00:03:41.977 --> 00:03:45.088
Te wahania pochodzą od samych roślin.

00:03:45.088 --> 00:03:47.564
Każda roślina posiada domyślny rytm.

00:03:47.564 --> 00:03:50.809
Mimo to wewnętrzne zegary roślin
potrafią przystosować te wahania

00:03:50.809 --> 00:03:53.919
do zmian i sygnałów środowiska.

00:03:53.919 --> 00:03:55.853
Na planecie ulegającej ciągłym zmianom

00:03:55.853 --> 00:04:00.764
to rytm dobowy pozwala roślinom
trzymać się swojego harmonogramu dnia

00:04:00.764 --> 00:04:03.144
i wybijać własny rytm.