Als je aan het eurekamoment
van Archimedes denkt,
denk je waarschijnlijk hieraan.
Misschien ging het echter meer zo.
In de derde eeuw voor Christus koos Hiëro,
koning van de Siciliaanse stad Syracuse,
Archimedes voor de begeleiding
van een bouwproject van ongekende schaal.
Hiëro gaf de opdracht voor een zeilschip
dat 50 keer groter was
dan standaard oorlogsschepen uit die tijd.
Het zou de Syracusia heten,
naar zijn stad.
Hiëro wilde het grootste schip
aller tijden bouwen,
dat bedoeld was als cadeau
voor de heerser van Egypte, Ptolemaeus.
Maar zou een boot zo groot als een paleis
ooit kunnen blijven drijven?
In de tijd van Archimedes
had nog nooit iemand zoiets geprobeerd.
Het was alsof je vroeg
of een berg kan vliegen.
Voor koning Hiëro
hing er veel van die vraag af.
Honderden arbeiders
zouden jarenlang zwoegen
om de Syracusia te bouwen
van dennen- en sparrenhout
van de vulkaan Etna,
touwen van hennep uit Spanje
en pek uit Frankrijk.
Het bovenste dek, waarop
acht wachttorens zouden staan,
zou niet ondersteund worden door zuilen,
maar door enorme houten beelden van Atlas
met de wereld op zijn schouders.
Op de boeg van het schip
zou een reusachtige katapult komen
die stenen van 80 kilogram kon afvuren.
Voor de passagiers
zou het schip een promenade krijgen
met bloemen erlangs,
een beschut zwembad en badhuis
met verwarmd water,
een bibliotheek vol boeken
en standbeelden,
een tempel voor de godin Aphrodite
en een gymnasium.
Om het nog moeilijker te maken
voor Archimedes,
was Hiëro van plan het schip vol te laden:
400 ton graan,
10.000 potten ingelegde vis,
74 ton drinkwater
en 600 ton wol.
Er zouden ruim 1000 mensen aan boord zijn,
inclusief 600 soldaten,
en er was plaats voor 20 paarden
in aparte stallen.
Wat als je zoiets groots bouwt,
en het zinkt tijdens de eerste reis?
Laten we zeggen dat mislukking
geen aangename optie was voor Archimedes.
Dus hij pakte het probleem aan:
zou het schip zinken?
Misschien zat hij op een dag
in het badhuis
en vroeg hij zich af
hoe een zware badkuip kon drijven
toen hij inspiratie kreeg.
Een voorwerp dat gedeeltelijk
onder water ligt
wordt drijvend gehouden door een kracht
gelijk aan het gewicht van de vloeistof
die het voorwerp verplaatst.
Met andere woorden:
als een Syracusia van 2000 ton
precies 2000 ton water zou verplaatsen,
zou ze maar net blijven drijven.
Als ze 4000 ton water verplaatste,
zou ze zonder problemen drijven.
Verplaatste ze echter maar 1000 ton water,
nouja, dan zou Hiëro
niet zo tevreden zijn.
Dit is de wet van opwaartse kracht,
en ingenieurs noemen het nog steeds
de Wet van Archimedes.
Deze wet verklaart
waarom een stalen supertanker
net zo makkelijk drijft
als een houten roeiboot
of een badkuip.
Als het gewicht van het water
dat het schip onder de kiel verplaatst
gelijk is aan het gewicht van het schip,
zal alles boven de kiel
boven de waterlijn blijven drijven.
Dit lijkt veel op een ander verhaal
met Archimedes en een badkuip,
en dat zou kunnen komen
omdat het eigenlijk hetzelfde verhaal is,
verdraaid door de grillen
van de geschiedenis.
Het klassieke verhaal
van Archimedes' "Eureka!",
waarna hij naakt door de straten rende,
draait om een kroon,
'corona' in het Latijn.
De kern van het verhaal over de Syracusia
is een kiel, 'korone' in het Grieks.
Kunnen die twee
door elkaar zijn gehaald?
We zullen het misschien nooit weten.
Op de dag dat de Syracusia
aankwam in Egypte
tijdens haar eerste en enige reis,
kunnen we ons slechts indenken
hoe de inwoners van Alexandrië
toestroomden in de haven
om zich te verbazen over de aankomst
van dit majestueuze drijvende kasteel.
Dit buitengewone schip
was de Titanic van de Oudheid,
maar dan zonder het zinken,
dankzij onze vriend Archimedes.