1
00:00:06,761 --> 00:00:09,132
Obszar wokół bieguna północnego

2
00:00:09,132 --> 00:00:14,052
może wyglądać na mroźne i jałowe miejsce,
w którym nic się nie nigdy zmienia.

3
00:00:14,052 --> 00:00:19,006
Tak naprawdę to skomplikowany
i dobrze wyważony system,

4
00:00:19,006 --> 00:00:23,306
a jego skrajne położenie sprawia, że jest
podatny na procesy sprzężenia zwrotnego,

5
00:00:23,306 --> 00:00:27,068
które mogą ujawnić
nawet drobne zmiany w atmosferze.

6
00:00:27,068 --> 00:00:32,282
Naukowcy często określają Arktykę
jako system wczesnego ostrzegania,

7
00:00:32,282 --> 00:00:36,260
odnosząc się do przewidywania
skutków zmian klimatu.

8
00:00:36,260 --> 00:00:39,703
Klimatyczne sprężenie zwrotne
bazuje głównie na odbijaniu światła.

9
00:00:39,703 --> 00:00:41,946
Białe powierzchnie, jak śnieg i lód,

10
00:00:41,946 --> 00:00:46,027
odbijają promienie słoneczne
z powrotem w kosmos,

11
00:00:46,027 --> 00:00:51,109
a ciemniejsza ziemia i powierzchnia wody
pochłaniają znacznie więcej światła.

12
00:00:51,109 --> 00:00:55,094
Gdy Arktyka się ogrzewa
część śniegu i lodu topnieje,

13
00:00:55,094 --> 00:00:58,111
odsłaniając ląd i ocean pod spodem.

14
00:00:58,111 --> 00:01:01,966
Więcej dostarczonego ciepła
powoduje większe topnienie

15
00:01:01,966 --> 00:01:03,605
i tak w kółko.

16
00:01:03,605 --> 00:01:07,111
Choć obecna sytuacja w Arktyce
opiera się na procesie ogrzewania,

17
00:01:07,111 --> 00:01:09,365
przeciwieństwo też jest możliwe.

18
00:01:09,365 --> 00:01:12,607
Mały spadek temperatury
wywoła dalsze ochładzanie,

19
00:01:12,607 --> 00:01:15,942
zwiększając powierzchnię
odbijających światło śniegu i lodu.

20
00:01:15,942 --> 00:01:18,484
To spowoduje słabsze pochłanianie światła

21
00:01:18,484 --> 00:01:22,757
i doprowadzi do cyklu ochłodzenia,
jak w poprzednich epokach lodowcowych.

22
00:01:22,757 --> 00:01:26,634
Lód w Arktyce odpowiada też
za inne sprzężenie zwrotne,

23
00:01:26,634 --> 00:01:28,271
przez izolację cieplną.

24
00:01:28,271 --> 00:01:30,206
Tworząc pokrywę na tafli oceanu

25
00:01:30,206 --> 00:01:33,432
lód oddziela mroźne arktyczne powietrze

26
00:01:33,432 --> 00:01:36,432
od względnie ciepłej wody pod spodem.

27
00:01:36,432 --> 00:01:39,450
Kiedy pokrywa lodowa
chudnie, łamie się lub topnieje,

28
00:01:39,450 --> 00:01:41,642
z oceanu ucieka ciepło,

29
00:01:41,642 --> 00:01:45,720
ogrzewając atmosferę
i powodując dalsze topnienie lodu.

30
00:01:45,720 --> 00:01:48,961
Oba przykłady to sprzężenia dodatnie

31
00:01:48,961 --> 00:01:50,791
nie dlatego, że robią coś dobrego,

32
00:01:50,791 --> 00:01:55,275
ale dlatego, że początkowa zmiana
jest wzmacniana w tym samym kierunku.

33
00:01:55,275 --> 00:01:57,450
Z kolei sprzężenie ujemne zachodzi,

34
00:01:57,450 --> 00:02:02,281
kiedy początkowa zmiana
wywołuje przeciwdziałające jej efekty.

35
00:02:02,289 --> 00:02:05,276
Topnienie lodu jest też przyczyną
pewnego sprzężenia ujemnego,

36
00:02:05,276 --> 00:02:08,587
wydzielającego wilgoć do atmosfery.

37
00:02:08,587 --> 00:02:12,119
Zwiększa to ilość i grubość chmur,

38
00:02:12,119 --> 00:02:15,626
co może ochłodzić atmosferę
przez blokowanie światła słonecznego.

39
00:02:15,626 --> 00:02:18,077
Ale sprzężenie ujemne działa krótko,

40
00:02:18,077 --> 00:02:20,441
przez czas trwania lata w Arktyce.

41
00:02:20,441 --> 00:02:22,824
Przez resztę roku, kiedy brakuje słońca,

42
00:02:22,824 --> 00:02:24,649
zwiększona wilgotność i zachmurzenie

43
00:02:24,649 --> 00:02:28,325
ogrzewa powierzchnię Ziemi
zatrzymując jej ciepło,

44
00:02:28,325 --> 00:02:32,851
zamieniając sprzężenie w dodatnie
z wyjątkiem tych paru miesięcy.

45
00:02:32,851 --> 00:02:35,509
Podczas gdy sprzężenia ujemne
stabilizują system

46
00:02:35,509 --> 00:02:38,049
kierując go w stronę punktu równowagi,

47
00:02:38,049 --> 00:02:43,990
sprzężenia dodatnie destabilizują go,
wywołując coraz większe odchylenia.

48
00:02:43,990 --> 00:02:47,083
Ostatnie, coraz poważniejsze efekty
działania sprzężeń dodatnich

49
00:02:47,083 --> 00:02:50,387
mogą mieć skutki
sięgające daleko poza Arktykę.

50
00:02:50,387 --> 00:02:51,726
Na ocieplającej się planecie

51
00:02:51,726 --> 00:02:57,452
sprzężenia powodują, iż biegun północny
ociepla się szybciej niż równik.

52
00:02:57,452 --> 00:03:00,508
Mniejsze różnice temperatur tych obszarów

53
00:03:00,508 --> 00:03:02,662
mogą spowolnić prądy powietrzne

54
00:03:02,662 --> 00:03:06,936
i zaburzyć cyrkulację powietrza
na średnich szerokościach geograficznych,

55
00:03:06,936 --> 00:03:09,484
gdzie żyje większość światowej populacji.

56
00:03:09,484 --> 00:03:12,741
Naukowcy obawiają się, że zmiany pogodowe

57
00:03:12,741 --> 00:03:15,139
będą długotrwałe i radykalne,

58
00:03:15,139 --> 00:03:19,412
a krótkotrwałe fluktuacje
przybiorą postać długich mrozów,

59
00:03:19,412 --> 00:03:22,539
upałów, susz i powodzi.

60
00:03:22,539 --> 00:03:25,883
Czułość Arktyki nie służy
wyłącznie do wczesnego ostrzegania

61
00:03:25,883 --> 00:03:28,418
przed zmianami klimatu na całej planecie.

62
00:03:28,418 --> 00:03:32,593
Sprzężenia zwrotne mogą mieć na nas
bezpośredni i natychmiastowy wpływ.

63
00:03:32,593 --> 00:03:35,007
Klimatolodzy często ostrzegają,

64
00:03:35,007 --> 00:03:38,395
że to, co wydarzy się w Arktyce,
nie zawsze tam zostaje.