WEBVTT

00:00:00.471 --> 00:00:02.955
Antik dünyanın önemli yapıtları

00:00:02.955 --> 00:00:06.270
bize orijinal hâllerinde ulaşmıyorlar.

00:00:06.270 --> 00:00:09.789
Orta çağ katipleri onları, onların kopyalarını

00:00:09.789 --> 00:00:11.788
ve o kopyaların kopyalarını yazdıkları için günümüze kadar geliyorlar.

00:00:11.788 --> 00:00:14.438
Ve büyük Yunan matematikçisi Arşimet ile de

00:00:14.438 --> 00:00:16.204
durum böyle.

NOTE Paragraph

00:00:16.204 --> 00:00:19.206
Bir matematikçi olarak Arşimet hakkında bildiğimiz her şeyi

00:00:19.206 --> 00:00:21.904
A, B ve C adında

00:00:21.904 --> 00:00:23.820
üç adet kitap sayesinde biliyoruz.

00:00:23.820 --> 00:00:28.653
A 1564'te İtalyan bir hümanist tarafından kaybedildi.

00:00:28.653 --> 00:00:31.456
B'nin en son 1311'de Roma'nın yüz mil kuzeyinde

00:00:31.456 --> 00:00:37.288
Viterbo'da, Papa'nın kütüphanesinde olduğu duyulmuştu.

00:00:37.288 --> 00:00:41.585
Yazıt C ise 1906'da keşfedildi

00:00:41.585 --> 00:00:44.134
ve 19 Ocak 1999'da

00:00:44.134 --> 00:00:48.260
Baltimore'daki masama geldi.

00:00:48.260 --> 00:00:50.678
Buradaki yazıt C.

NOTE Paragraph

00:00:50.678 --> 00:00:55.847
Yazıt C aslında bu kitabın içinde gömülü.

00:00:55.847 --> 00:00:57.297
Gömülü bir hazine.

00:00:57.297 --> 00:00:59.632
Çünkü bu aslında bir dua kitabı.

00:00:59.632 --> 00:01:02.596
14 Nisan 1229'da Johannes Myrones adında

00:01:02.596 --> 00:01:06.213
bir adam tarafında bitirilmiş.

00:01:06.213 --> 00:01:08.698
Ve bu dua kitabını yazabilmek için parşömen kullanmış.

00:01:08.698 --> 00:01:11.113
Fakat yeni parşömenler kullanmamış.

00:01:11.113 --> 00:01:14.427
Daha eski el yazmalarından geri dönüştürülmüş parşömenler kullanmış

00:01:14.427 --> 00:01:16.164
ve bunlardan yedi tane vardı.

00:01:16.164 --> 00:01:19.647
Ve Arşimet'in Yazıt C'si bu yedi taneden biriydi.

00:01:19.647 --> 00:01:25.114
Arşimet'in el yazmalarını ve diğer yedi tane el yazmasını ayırdı

00:01:25.114 --> 00:01:28.497
ve bütün yazıları sildi,

00:01:28.497 --> 00:01:30.915
Ve kağıtları ortadan kesip

00:01:30.915 --> 00:01:33.159
hepsini karıştırdı,

00:01:33.159 --> 00:01:35.077
90 derecelik açı yapacak şekilde bir araya getirdi ve

00:01:35.077 --> 00:01:37.129
bu kitapların üzerine dualar yazdı.

00:01:37.129 --> 00:01:38.826
Ve sonuç olarak bu yedi el yazması

00:01:38.826 --> 00:01:43.174
700 yıl boyunca kayıp kaldı ve şimdi elimizde bir dua kitabı var.

NOTE Paragraph

00:01:43.174 --> 00:01:46.423
Dua kitabı bu adam tarafından, Johan Ludvig Heiberg,

00:01:46.423 --> 00:01:49.150
1906'da keşfedildi.

00:01:49.150 --> 00:01:50.591
Ve yalnızca bir büyüteçle

00:01:50.591 --> 00:01:53.475
yapabildiği kadar çok yazıyı deşifre etti.

00:01:53.475 --> 00:01:56.657
Ve olay şu ki bu el yazmasının içinde

00:01:56.657 --> 00:01:58.425
benzersiz olan iki tane yazıt buldu.

00:01:58.425 --> 00:02:00.025
Kesinlikle A ve B değillerdi;

00:02:00.025 --> 00:02:01.723
Arşimet'e ait tamamen yeni yazılardı

00:02:01.723 --> 00:02:04.958
ve adları "Method" ve "Stomachion" idi.

00:02:04.958 --> 00:02:07.227
Ve bu dünyaca ünlü bir el yazması haline geldi.

NOTE Paragraph

00:02:07.227 --> 00:02:09.042
Şimdiye kadar anlaşılmıştır ki

00:02:09.042 --> 00:02:11.756
bu kitap çok kötü bir durumda.

00:02:11.756 --> 00:02:15.226
20. yüzyılda, Heiberg gördüğünde

00:02:15.226 --> 00:02:16.958
çok daha kötü durumdaydı.

00:02:16.958 --> 00:02:18.475
Üstüne sahte evraklar yazılmıştı ve

00:02:18.475 --> 00:02:21.558
nem yüzünden çok kötü bir hâle gelmişti.

00:02:21.558 --> 00:02:25.308
Bu kitap kesinlikle "değer kaybetme"nin tanımı.

00:02:25.308 --> 00:02:27.042
Bu bir enstitüde olacağını düşündüğünüz türden

00:02:27.042 --> 00:02:29.707
bir kitap.

00:02:29.707 --> 00:02:31.893
Ama bir enstitüde tutulmuyor,

00:02:31.893 --> 00:02:36.525
1998'de özel bir alıcı tarafından satın alındı.

NOTE Paragraph

00:02:36.525 --> 00:02:38.275
Neden bu kitabı aldı?

00:02:38.275 --> 00:02:41.812
Çünkü bu kırılgan şeyi güvende tutmak istedi.

00:02:41.812 --> 00:02:45.058
Çünkü tek olan bu şeyi çoğaltmak istedi.

00:02:45.058 --> 00:02:49.724
Pahalı olan bu şeyi ucuzlatmak istedi.

00:02:49.724 --> 00:02:52.859
Ve bunu bir prensip meselesi olduğu için yaptı.

00:02:52.859 --> 00:02:57.391
Çünkü pek çok insan Arşimet'i Antik Yunanca'dan okuyacak değil,

00:02:57.391 --> 00:03:00.075
fakat okumak için bir şansları olmalı.

NOTE Paragraph

00:03:00.075 --> 00:03:03.374
Ve Arşimet destekçilerini bir araya topladı

00:03:03.374 --> 00:03:05.510
ve bütün işi maddi olarak karşılayacağına söz verdi.

00:03:05.510 --> 00:03:07.208
Ve bu pahalı bir işti

00:03:07.208 --> 00:03:10.678
ama aslında düşündüğünüz kadar da pahalı sayılmazdı

00:03:10.678 --> 00:03:12.843
çünkü bu insanlar para için değil

00:03:12.843 --> 00:03:14.662
Arşimet için geliyorlardı.

00:03:14.662 --> 00:03:16.378
Pek çok farklı branşa sahip insan toplandı.

00:03:16.378 --> 00:03:18.561
Parçacık fiziğiyle uğraşan da vardı,

00:03:18.561 --> 00:03:20.127
klasik dilbilim ile uğraşan da,

00:03:20.127 --> 00:03:22.095
Kitap muhafaza etme işinde olan da vardı,

00:03:22.095 --> 00:03:24.677
Matematik ile uğraşan da,

00:03:24.677 --> 00:03:26.594
veri yönetimi yapan da vardı,

00:03:26.594 --> 00:03:29.511
bilimsel tasarı ve program yönetimi yapan da.

00:03:29.511 --> 00:03:33.067
Ve bu el yazması üzerine çalışmak için bir araya geldiler.

NOTE Paragraph

00:03:33.067 --> 00:03:36.878
Karşılaştıkları ilk sorun kitabın muhafaza edilmesi ile ilgiliydi.

00:03:36.878 --> 00:03:39.311
Ve bu gerçekten üzerinde uğraşmak zorunda olduğumuz bir şeydi:

00:03:39.311 --> 00:03:41.511
kitabın omurgasında tutkal vardı.

00:03:41.511 --> 00:03:43.712
Ve eğer bu fotoğrafa dikkatlice bakarsanız,

00:03:43.712 --> 00:03:45.760
alt tarafının biraz kahverengimsi olduğunu görürsünüz.

00:03:45.760 --> 00:03:47.128
Ve bu tutkal şeffaf marangoz tutkalı.

00:03:47.128 --> 00:03:48.513
Eğer kitap tamiri ile uğraşan biri iseniz,

00:03:48.513 --> 00:03:50.645
bu tutkalı kolay sayılabilecek bir biçimde çıkarabilirsiniz.

00:03:50.645 --> 00:03:54.010
Üstteki kısım Elmer tahta tutkalı.

00:03:54.010 --> 00:03:56.127
Bir kez kurudu mu suda çözülmeyen

00:03:56.127 --> 00:03:58.794
polivinil asetat emülsiyonu.

00:03:58.794 --> 00:04:01.960
Ve üstüne yazıldığı parşömenden bile daha sert.

00:04:01.960 --> 00:04:05.311
Yani Arşimet'i incelemeye başlamadan önce,

00:04:05.311 --> 00:04:06.760
bu kitabı parçalara ayırmak zorundaydık.

00:04:06.760 --> 00:04:09.611
Parçalara ayırma işi dört yıl sürdü.

00:04:09.611 --> 00:04:13.144
Ve bu iş üstünde çekilmiş nadir karelerden biri, baylar bayanlar.

NOTE Paragraph

00:04:13.144 --> 00:04:15.915
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:04:15.915 --> 00:04:20.181
Bir başka şey ise bütün ciladan kurtulmamız gerekiyordu

00:04:20.181 --> 00:04:22.416
çünkü bu Yunan Ortodoks Kilisesi'nin

00:04:22.416 --> 00:04:24.157
ayinlerinde kullanılıyordu

00:04:24.157 --> 00:04:25.468
ve parafin kullanmışlardı.

00:04:25.468 --> 00:04:27.331
Parafin kirliydi ve

00:04:27.331 --> 00:04:28.564
cilanın arkasındakini görüntüleyemiyorduk.

00:04:28.564 --> 00:04:31.899
Böylece cilayı mekanik olarak çok dikkatli bir biçimde kazımak zorunda kaldık.

NOTE Paragraph

00:04:31.899 --> 00:04:33.801
Bu kitabın tam olarak ne kadar kötü durumda

00:04:33.801 --> 00:04:36.515
olduğunu söylemek zor ama

00:04:36.515 --> 00:04:39.281
sürekli minik parçalar halinde kopup duruyordu.

00:04:39.281 --> 00:04:41.631
Normalde bir kitapta o kadar küçük parçalar için endişelenmezsiniz

00:04:41.631 --> 00:04:44.631
fakat bu küçük parçalar Arşimet'in eşsiz el yazmasını üstünde barındırıyor olabilirdi.

00:04:44.631 --> 00:04:46.930
Küçük parçaları

00:04:46.930 --> 00:04:51.671
sonunda doğru yerlere yerleştirmeyi başardık.

NOTE Paragraph

00:04:51.671 --> 00:04:55.381
Ardından, bunu yaptıktan sonra, el yazmasını görüntülemeye başladık.

00:04:55.381 --> 00:04:56.881
El yazmasını

00:04:56.881 --> 00:04:58.909
14 farklı dalga boyu ışıkta görüntüledik.

00:04:58.909 --> 00:05:02.815
Çünkü bir şeye farklı dalga boylarında ışıkta baktığınızda

00:05:02.815 --> 00:05:04.031
farklı şeyler görürsünüz.

00:05:04.031 --> 00:05:05.598
Ve burada 14 farklı dalga boyu ışıkta

00:05:05.598 --> 00:05:08.115
görüntülenmiş bir sayfayı görüyorsunuz.

NOTE Paragraph

00:05:08.115 --> 00:05:10.248
Fakat hiçbiri işe yaramadı.

00:05:10.248 --> 00:05:14.665
Ardından tüm resimleri bir işlemden geçirdik ve

00:05:14.665 --> 00:05:17.965
iki resmi bir boş ekrana koyduk.

00:05:17.965 --> 00:05:20.798
Burada Arşimet'in el yazmasının iki değişik görüntüsünü görüyorsunuz.

00:05:20.798 --> 00:05:22.614
Soldaki görüntü

00:05:22.614 --> 00:05:23.965
normal kırmızı bir görüntü.

00:05:23.965 --> 00:05:25.877
Sağdaki ise ultraviyole görüntü.

00:05:25.877 --> 00:05:27.017
Ve sağdaki resimde

00:05:27.017 --> 00:05:29.465
Arşimet'in yazılarının bir kısmını görebiliyorsunuz.

00:05:29.465 --> 00:05:32.447
Eğer bunları dijital bir tuvalde bir araya getirirseniz,

00:05:32.447 --> 00:05:35.265
parşömen her iki resimde de parlak

00:05:35.265 --> 00:05:37.140
ve birleştirildiğinde de parlak görünüyor.

00:05:37.140 --> 00:05:40.156
Dua kitabı her iki resimde de koyu renkli

00:05:40.156 --> 00:05:41.853
ve birleştirildiğinde de koyu görünüyor.

00:05:41.853 --> 00:05:45.204
Arşimet'in yazıları bir resimde koyu iken diğerinde parlak.

00:05:45.204 --> 00:05:47.604
Ve birleştirildiğinde koyu renkli fakat kırmızı olarak gözükecek

00:05:47.604 --> 00:05:49.871
ve ardından yazıları net sayılabilecek bir biçimde okumaya başlayabilirsiniz.

00:05:49.871 --> 00:05:52.713
İşte böyle gözüküyor.

NOTE Paragraph

00:05:52.713 --> 00:05:56.055
Bu bir önce-sonra fotoğrafı,

00:05:56.055 --> 00:05:59.037
ama ekrandaki yazıları bu şekilde okumuyorsunuz.

00:05:59.037 --> 00:06:01.656
Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz

00:06:01.656 --> 00:06:05.204
Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz

00:06:05.204 --> 00:06:07.272
ve şimdi okuyabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:06:07.272 --> 00:06:13.620
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:06:13.620 --> 00:06:17.200
Eğer aynı iki resmi farklı bir işlemden geçirirseniz,

00:06:17.200 --> 00:06:19.770
dua kitabının yazılarından kurtulabilirsiniz.

00:06:19.770 --> 00:06:20.788
Ve bu son derece önemli,

00:06:20.788 --> 00:06:23.771
çünkü el yazmasındaki çizimler

00:06:23.771 --> 00:06:26.238
Arşimet'in M.Ö. 4. yüzyılda kuma çizdiği

00:06:26.238 --> 00:06:29.055
şekillerin yegâne kaynağı.

00:06:29.055 --> 00:06:32.094
Ve işte buradalar, size gösterebilirim.

NOTE Paragraph

00:06:32.094 --> 00:06:34.438
Bu cinsten bir görüntüleme ile --

00:06:34.438 --> 00:06:37.104
bu kızılötesi, morötesi, görünmez ışık görüntülemesi ile --

00:06:37.104 --> 00:06:39.704
asla altın astarlı taklit resimlerin ötesini göremeyecektik.

00:06:39.704 --> 00:06:41.557
Bunu nasıl yapacaktık?

00:06:41.557 --> 00:06:43.520
El yazmasını aldık

00:06:43.520 --> 00:06:47.807
ve onu floresan röntgen ile görüntülemeye karar verdik.

00:06:47.807 --> 00:06:50.821
Soldaki çizimde bir x ışını geliyor

00:06:50.821 --> 00:06:54.673
ve bir elektronu atomun yörüngesinden ayırıyor.

00:06:54.673 --> 00:06:56.671
Ve bu elektron ortadan kayboluyor.

00:06:56.671 --> 00:07:00.306
Ve bu kaybolur kaybolmaz,

00:07:00.306 --> 00:07:02.788
daha üst yörüngelerden bir elektron gelip onun yerini alıyor.

00:07:02.788 --> 00:07:04.221
Ve onun yerini aldığı zaman,

00:07:04.221 --> 00:07:07.055
açığa elektromanyetik radyasyon çıkarıyor.

00:07:07.055 --> 00:07:08.487
Bir x ışını ortaya çıkarıyor.

00:07:08.487 --> 00:07:11.138
Ve bu x ışını kendi dalga boyunda

00:07:11.138 --> 00:07:13.020
vurduğu atoma özgü.

NOTE Paragraph

00:07:13.020 --> 00:07:15.188
Ve elde etmek istediğimiz şey

00:07:15.188 --> 00:07:16.921
demirdi.

00:07:16.921 --> 00:07:18.788
Çünkü mürekkep demirle yazılmıştı.

00:07:18.788 --> 00:07:20.471
Ve eğer ortaya çıkan bu x ışınını,

00:07:20.471 --> 00:07:23.055
o ışının geldiği yeri belirleyebilirsek,

00:07:23.055 --> 00:07:25.121
sayfadaki demirin tamamının yerini belirleyebiliriz

00:07:25.121 --> 00:07:27.720
ve ardından teorik olarak tüm görüntüyü okuyabiliriz.

NOTE Paragraph

00:07:27.720 --> 00:07:32.055
Sorun şu ki bunu yapmak için çok güçlü bir ışık kaynağına ihtiyaç var.

00:07:32.055 --> 00:07:35.429
Böylece yazıtları Kaliforniya'daki

00:07:35.429 --> 00:07:36.871
Stanford Senkrotron Radyasyon Laboratuvarı'na götürdük,

00:07:36.871 --> 00:07:38.439
ki bu bir parçacık hızlandırıcısıdır.

00:07:38.439 --> 00:07:40.171
Elektronlar bir yönde döner,

00:07:40.171 --> 00:07:41.788
Pozitronlar diğer yönde.

00:07:41.788 --> 00:07:43.104
Ortada buluşurlar

00:07:43.104 --> 00:07:45.540
ve tılsım kuark veya tau lepton gibi

00:07:45.540 --> 00:07:47.770
atomaltı parçacıklar ortaya çıkarıyorlar.

00:07:47.770 --> 00:07:50.792
Arşimet'i o ışının altına koyacak değildik tabii ki.

00:07:50.792 --> 00:07:54.340
Ama elektronlar ışık hızında dönerken

00:07:54.340 --> 00:07:55.607
x ışınları ortaya çıkarıyorlar.

00:07:55.607 --> 00:07:58.257
Ve bu güneş sistemindeki en güçlü ışık kaynağı.

00:07:58.257 --> 00:08:00.206
Bunun adı senkrotron radyasyonu

00:08:00.206 --> 00:08:02.024
ve bu normalde proteinler gibi şeylere

00:08:02.024 --> 00:08:03.691
bakmak için kullanılıyor.

00:08:03.691 --> 00:08:07.688
Fakat biz atomlara bakmak istedik, demir atomlarına,

00:08:07.688 --> 00:08:10.557
ki böylece sayfayı önceki ve sonraki hâliyle okuyabilelim.

00:08:10.557 --> 00:08:12.855
Ve bilin bakalım ne oldu, bunu yapabileceğimizi gördük.

00:08:12.855 --> 00:08:16.303
Tek bir sayfa için bunu uygulamak aşağı yukarı 17 dakika aldı.

NOTE Paragraph

00:08:16.303 --> 00:08:18.958
Peki ne keşfettik?

00:08:18.958 --> 00:08:21.140
Arşimet'in benzersiz yazıtlarından

00:08:21.140 --> 00:08:22.943
birinin adı "Stomachion."

00:08:22.943 --> 00:08:25.357
Ve bu A veya B yazıtlarında geçmiyor.

00:08:25.357 --> 00:08:27.776
Tek bildiğimiz bu kare çizimini içerdiği,

00:08:27.776 --> 00:08:29.569
Bu kusursuz kare,

00:08:29.569 --> 00:08:31.590
ki 14 parçaya bölünmüştür.

00:08:31.590 --> 00:08:34.373
Fakat Arşimet'in bu 14 parçayla neyi amaçladığını kimse bilmiyordu.

00:08:34.373 --> 00:08:36.557
Şimdi biz bunu bildiğimizi düşünüyoruz.

00:08:36.557 --> 00:08:38.324
Bu 14 parçayı

00:08:38.324 --> 00:08:40.857
mükemmel bir kare oluşturacak biçimde

00:08:40.857 --> 00:08:43.184
kaç farklı şekilde kombine edebileceğini bulmaya çalışıyordu.

00:08:43.184 --> 00:08:46.686
Cevabı tahmin etmek isteyen var mı?

00:08:46.686 --> 00:08:52.048
Cevap 536 temel çözümden üretilmiş 17.152 varyasyon.

00:08:52.048 --> 00:08:54.415
Ve bunu önemli yapan şey şu ki

00:08:54.415 --> 00:08:58.129
bu matematikte bilinen en eski kombinasyon çalışması.

00:08:58.129 --> 00:09:01.893
Ve kombinasyon matematiğin harika ve çok ilginç bir dalı.

NOTE Paragraph

00:09:01.893 --> 00:09:05.128
Bu el yazması hakkında gerçekten nefes kesici olan şey şu ki

00:09:05.128 --> 00:09:07.497
katiplerin bu kitabı yaparken kullandığı

00:09:07.497 --> 00:09:08.915
yazıları silinip üzerine başka yazılar yazılımş olan

00:09:08.915 --> 00:09:11.481
diğer el yazmalarına da baktık

00:09:11.481 --> 00:09:14.413
ve yazıtlardan biri Hyperides'in yazılarını içeriyordu.

00:09:14.413 --> 00:09:18.781
Hyperides M.Ö. 4. yüzyılda yaşamış Atinalı bir hatip.

00:09:18.781 --> 00:09:21.198
Demostenes'in tam olarak çağdaşıydi.

00:09:21.198 --> 00:09:25.597
Ve M.Ö. 338'de o ve Demostenes

00:09:25.597 --> 00:09:27.281
birlikte Makedonya Kralı 2. Filip'in

00:09:27.281 --> 00:09:29.281
askeri gücüne karşı koymaya karar verdiler.

00:09:29.281 --> 00:09:32.930
Böylece Atina ve Thebai Makedon Kralı Filip ile savaşmaya başladı.

00:09:32.930 --> 00:09:34.198
Bu kötü bir fikirdi,

00:09:34.198 --> 00:09:37.631
çünkü Makedon Kralı Filip'in Büyük İskender adında bir oğlu vardı

00:09:37.631 --> 00:09:39.914
ve Chaeronea Savaşı'nı kaybettiler.

NOTE Paragraph

00:09:39.914 --> 00:09:42.632
Büyük İskender bilinen tüm dünyayı fethetmek için yola çıktı;

00:09:42.632 --> 00:09:45.382
Hyperides kendini ihanet suçlaması ile mahkemede buldu.

00:09:45.382 --> 00:09:48.982
Ve bu mahkemedeyken yaptığı konuşma --

00:09:48.982 --> 00:09:50.130
ve harika bir konuşma:

00:09:50.130 --> 00:09:52.398
"Hepsinin en iyisi" diyor "kazanacak.

00:09:52.398 --> 00:09:54.132
Ama eğer kazanamadıysan

00:09:54.132 --> 00:09:56.173
ulvi bir amaç uğruna savaşmış olmalısın,

00:09:56.173 --> 00:09:57.748
çünkü ancak o zaman hatırlanırsın.

00:09:57.748 --> 00:09:59.346
Spartalıları düşünün.

00:09:59.346 --> 00:10:01.214
Sayısız zafer kazandılar,

00:10:01.214 --> 00:10:03.046
fakat kimse ne olduklarını hatırlamıyor

00:10:03.046 --> 00:10:05.181
çünkü bencilce sebepler için savaştılar.

00:10:05.181 --> 00:10:08.747
Spartalıların savaştığı ve herkesin hatırladığı tek savaş

00:10:08.747 --> 00:10:10.463
tek bir adam tarafından katledildikleri

00:10:10.463 --> 00:10:12.466
fakat Yunanistan'ın özgürlüğü için savaştıkları

00:10:12.466 --> 00:10:14.398
Termofil Savaşı."

00:10:14.398 --> 00:10:16.663
O kadar iyi bir konuşmaydı ki

00:10:16.663 --> 00:10:20.398
Atina mahkemeleri onu serbest bıraktı.

00:10:20.398 --> 00:10:22.464
Bir 10 yıl daha yaşadı,

00:10:22.464 --> 00:10:25.115
ardından Makedon grubu kendisini yakaladı.

00:10:25.115 --> 00:10:27.699
Kışkırtıcı konuşması ile dalga geçmek adına dilini kestiler

00:10:27.699 --> 00:10:31.130
ve kimse bedenine ne yaptıklarını bilmiyor.

00:10:31.130 --> 00:10:34.281
Yani bu antik çağlardan,

00:10:34.281 --> 00:10:36.263
mezardan değil, çünkü mezarı yok,

00:10:36.263 --> 00:10:37.741
fakat Atina mahkemelerinden

00:10:37.741 --> 00:10:39.514
konuşan kayıp bir sesin keşfi.

NOTE Paragraph

00:10:39.514 --> 00:10:41.163
Bu noktada şunu söylemeliyim ki

00:10:41.163 --> 00:10:43.930
normalde yazıları silinmiş orta çağ

00:10:43.930 --> 00:10:45.926
el yazmalarına baktığınızda

00:10:45.926 --> 00:10:47.412
benzersiz yazıtlar bulamazsınız.

00:10:47.412 --> 00:10:50.514
Ve bir el yazmasında bunlardan iki tane bulmak gerçekten büyük bir şey.

00:10:50.514 --> 00:10:53.731
Üç tane bulmak ise tamamen tuhaf.

00:10:53.731 --> 00:10:55.412
Ve biz üç tane bulduk.

NOTE Paragraph

00:10:55.412 --> 00:10:56.678
Aristotales'i "Kategoriler"i

00:10:56.678 --> 00:10:59.131
Batı felsefesinin buluşsal metinlerinden biri.

00:10:59.131 --> 00:11:03.547
Ve bunun üzerine, büyük ihtimalle Galen ve belki Porphyry tarafından yazılmış bir

00:11:03.547 --> 00:11:06.731
M.S. 3. yüzyıl yorumu bulduk.

NOTE Paragraph

00:11:06.731 --> 00:11:08.929
Ve şimdi topladığımız tüm verileri,

00:11:08.929 --> 00:11:11.464
tüm görüntüleri, tüm ham görüntüleri,

00:11:11.464 --> 00:11:13.814
hazırladığımız bütün kopya ve onun gibi yazıya dökme işlemlerini

00:11:13.814 --> 00:11:17.300
Creative Commons lisansı altında

00:11:17.300 --> 00:11:20.214
herhangi birinin herhangi bir reklam amacı ile kullanabilmesi için internete koyduk.

NOTE Paragraph

00:11:20.214 --> 00:11:26.747
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:11:26.747 --> 00:11:30.051
El yazmasının sahibi bunu neden yaptı?

00:11:30.051 --> 00:11:33.797
Bunu yaptı çünkü verileri anlamakla birlikte kitapları da anlıyor.

00:11:33.797 --> 00:11:35.132
Ve kitaplarla ilgili şey şu ki,

00:11:35.132 --> 00:11:37.263
uzun bir süre boyunca insanlara yarar sağlamalarını garantiye almak istiyorsanız

00:11:37.263 --> 00:11:39.479
onları dolaplarda saklamalı

00:11:39.479 --> 00:11:41.279
ve çok az insanın onlara bakmasına izin vermelisiniz.

00:11:41.279 --> 00:11:43.698
Veriler ile ilgili durum da şu ki, eğer baki kalmalarını istiyorsanız

00:11:43.698 --> 00:11:46.999
o veriler üzerinde olabildiğince az kontrol kurup

00:11:46.999 --> 00:11:50.098
herkesin onlara sahip olmasına izin vermelisiniz

00:11:50.098 --> 00:11:51.262
Ve onun yaptığı da buydu.

NOTE Paragraph

00:11:51.262 --> 00:11:54.690
Ve kurumların bundan öğrencek bir şeyleri var.

00:11:54.690 --> 00:11:57.242
Çünkü şu anda kurumlar

00:11:57.242 --> 00:12:00.299
ellerindeki verileri telif hakkı kısıtlamaları ile hapsediyor ve bunun gibi şeyler yapıyorlar.

00:12:00.299 --> 00:12:02.491
Ve eğer internette Orta Çağ'a ait el yazmalarına bakmak istiyorsanız,

00:12:02.491 --> 00:12:05.962
şu an Y sitesinin ulusal kütüphanesine ya da

00:12:05.962 --> 00:12:08.630
X sitesinin üniversite kütüphanesine gitmeniz gerek

00:12:08.630 --> 00:12:10.529
ki bu dijital veri edinmenin

00:12:10.529 --> 00:12:12.306
neredeyse en sıkıcı yolu.

00:12:12.306 --> 00:12:15.299
Yapmak istediğiniz şey hepsini bir araya toplamak.

NOTE Paragraph

00:12:15.299 --> 00:12:18.396
Çünkü geleceğin antik el yazmaları ağı

00:12:18.396 --> 00:12:20.682
kurumlar tarafından değil,

00:12:20.682 --> 00:12:23.790
internet kullanıcıları tarafından,

00:12:23.790 --> 00:12:25.564
bu verileri bir araya getiren kullanıcılar tarafından,

00:12:25.564 --> 00:12:29.099
nerede bulunurlarsa bulusunlar

00:12:29.099 --> 00:12:30.731
haritaları bir araya toplamak isteyen insanlar tarafından,

00:12:30.731 --> 00:12:32.531
nerede bulunurlarsa bulunsunlar

00:12:32.531 --> 00:12:34.080
Orta Çağ aşk romanlarını bir araya getirmek isteyen tarafından,

00:12:34.080 --> 00:12:37.863
kendi seçtikleri güzel şeyleri

00:12:37.863 --> 00:12:39.380
bir araya getirmek isteyen insanlar tarafından kurulacak.

00:12:39.380 --> 00:12:40.997
Ve bu, internetin geleceği.

00:12:40.997 --> 00:12:44.180
Ve bu çok çekici ve güzel bir gelecek,

00:12:44.180 --> 00:12:45.782
keşke bunu gerçekleştirebilsek.

NOTE Paragraph

00:12:45.782 --> 00:12:48.963
Biz, Walters Sanat Müzesi'nde, bu örneği takip ettik

00:12:48.963 --> 00:12:52.313
ve sahip olduğumuz tüm el yazmalarını

00:12:52.313 --> 00:12:53.996
insanların tadını çıkarması için -- tüm ham verileri,

00:12:53.996 --> 00:12:56.580
tüm tasvirleri, tüm üstverileri -- Creative Commons lisansı altında

00:12:56.580 --> 00:12:59.463
internete yükledik

00:12:59.463 --> 00:13:00.981
Walters Sanat Müzesi küçük bir müze

00:13:00.981 --> 00:13:02.529
ve çok güzel el yazmalarına sahip

00:13:02.529 --> 00:13:04.547
fakat veriler muhteşem.

00:13:04.547 --> 00:13:06.330
Ve bunun sonucunda

00:13:06.330 --> 00:13:09.348
eğer şu an Google görsellerinde bir arama yapıp

00:13:09.348 --> 00:13:12.680
-örneğin- "aydınlanmış el yazması Kuran" yazarsanız

00:13:12.680 --> 00:13:17.097
bulacağınız her 28 resmin 24'ü benim enstitümden geliyor.

NOTE Paragraph

00:13:17.097 --> 00:13:22.647
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:13:22.647 --> 00:13:27.680
Şimdi, bir dakika bunu düşünelim?

00:13:27.680 --> 00:13:29.663
Bunun enstitüye ne yararı var?

00:13:29.663 --> 00:13:32.259
Enstitüye yararı olan çok çeşitli şeyler var.

00:13:32.259 --> 00:13:34.382
Sosyal bilimler veya o tip şeyler hakkında konuşabilirsiniz

00:13:34.382 --> 00:13:36.263
ama haydi bencil şeyler hakkında konuşalım.

00:13:36.263 --> 00:13:40.131
Çünkü enstitünün yararına olan şey aslında şu:

00:13:40.131 --> 00:13:43.187
İnsanlar neden Louvre'a gidiyor?

00:13:43.187 --> 00:13:46.171
Mona Lisa'yı görmek için.

00:13:46.171 --> 00:13:49.230
Neden Mona Lisa'yı görmeye gidiyorlar?

00:13:49.230 --> 00:13:51.612
Çünkü neye benzediğini daha önceden biliyorlar.

00:13:51.612 --> 00:13:53.946
Ve neye benzediğini biliyorlar çünkü

00:13:53.946 --> 00:13:58.648
fotoğraflarını neredeyse her yerde gördüler.

NOTE Paragraph

00:13:58.648 --> 00:14:03.097
Bütün bu kısıtlamalara

00:14:03.097 --> 00:14:05.376
aslında hiç gerek yok.

00:14:05.376 --> 00:14:07.463
Bence bütün enstitüler bunu savunmalı

00:14:07.463 --> 00:14:10.597
ve ellerindeki tüm verileri kısıtlanmamış lisanslar altında yayınlamalılar.

00:14:10.597 --> 00:14:12.813
Böylece bunun herkese bir yararı olur.

00:14:12.813 --> 00:14:15.979
Neden bütün insanların bu verilere ulaşmasını,

00:14:15.979 --> 00:14:18.315
antik bilgiler ve harika, çok güzel şeylerden

00:14:18.315 --> 00:14:20.480
kendi koleksiyonlarını oluşturmasını,

00:14:20.480 --> 00:14:23.568
İnternet'teki güzellik ve kültürel birikimi

00:14:23.568 --> 00:14:24.796
artırmasını sağlamıyoruz ki?

NOTE Paragraph

00:14:24.796 --> 00:14:26.313
Doğrusu hepinize çok teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:14:26.313 --> 00:14:30.746
(Alkışlar)