1
00:00:00,471 --> 00:00:02,955
Sjajni tekstovi antičkog sveta

2
00:00:02,955 --> 00:00:06,270
nisu opstali do danas u svom izvornom obliku.

3
00:00:06,270 --> 00:00:09,789
Opstali su jer ih srednjovjekovni pisari prepisivali

4
00:00:09,789 --> 00:00:11,788
i prepisivali i prepisivali.

5
00:00:11,788 --> 00:00:14,438
Tako je bilo i sa Arhimedom,

6
00:00:14,438 --> 00:00:16,204
velikim grčkim matematičarem.

7
00:00:16,204 --> 00:00:19,206
Sve što znamo o Arhimedu kao matematičaru,

8
00:00:19,206 --> 00:00:21,904
znamo zbog samo tri knjige,

9
00:00:21,904 --> 00:00:23,820
koje se zovu A, B i C.

10
00:00:23,820 --> 00:00:28,653
A je izgubio italijanski humanista 1564. godine.

11
00:00:28,653 --> 00:00:31,456
O knjizi B se poslednji put čulo u Papinoj biblioteci

12
00:00:31,456 --> 00:00:37,288
oko 160 kilometara severno od Rima u Viterbu 1311. godine.

13
00:00:37,288 --> 00:00:41,585
Kodeks C otkriven je tek 1906. godine

14
00:00:41,585 --> 00:00:44,134
i stigao je na moj sto u Baltimoru

15
00:00:44,134 --> 00:00:48,260
19. januara 1999. godine.

16
00:00:48,260 --> 00:00:50,678
Ovo ovde je Kodeks C.

17
00:00:50,678 --> 00:00:55,847
Kodeks C je u stvari sakriven u ovoj knjizi.

18
00:00:55,847 --> 00:00:57,297
To je zakopano blago.

19
00:00:57,297 --> 00:00:59,632
Jer ova knjiga je zapravo molitvenik.

20
00:00:59,632 --> 00:01:02,596
Završio ju je čovek po imenu Johan Majron

21
00:01:02,596 --> 00:01:06,213
14. aprila 1229. godine.

22
00:01:06,213 --> 00:01:08,698
Za izradu svog molitvenika koristio je pergament.

23
00:01:08,698 --> 00:01:11,113
Ali nije upotrebio nov pergament,

24
00:01:11,113 --> 00:01:14,427
već pergament recikliran od prethodnih rukopisa,

25
00:01:14,427 --> 00:01:16,164
kojih je bilo sedam.

26
00:01:16,164 --> 00:01:19,647
Arhimedov Kodeks C je bio samo jedan od tih sedam.

27
00:01:19,647 --> 00:01:25,114
On je rastavio Arhimedov rukopis i ostalih sedam rukopisa.

28
00:01:25,114 --> 00:01:28,497
Izbrisao je sve njihove tekstove,

29
00:01:28,497 --> 00:01:30,915
zatim je razrezao stranice po sredini,

30
00:01:30,915 --> 00:01:33,159
promešao ih,

31
00:01:33,159 --> 00:01:35,077
rotirao ih za 90 stepeni

32
00:01:35,077 --> 00:01:37,129
i pisao molitve po tim knjigama.

33
00:01:37,129 --> 00:01:38,826
U suštini, tih sedam rukopisa je

34
00:01:38,826 --> 00:01:43,174
nestalo na 700 godina, a imamo molitvenik.

35
00:01:43,174 --> 00:01:46,423
Molitvenik je otkrio ovaj čovek,

36
00:01:46,423 --> 00:01:49,150
Johan Ludvig Hajberg, 1906. godine.

37
00:01:49,150 --> 00:01:50,591
Koristeći samo lupu

38
00:01:50,591 --> 00:01:53,475
prepisao je onoliko teksta koliko je mogao.

39
00:01:53,475 --> 00:01:56,657
Stvar je u tome da je pronašao dva teksta u ovom rukopisu

40
00:01:56,657 --> 00:01:58,425
koji su bili jedinstveni.

41
00:01:58,425 --> 00:02:00,025
Oni uopšte nisu bili u knjigama A i B;

42
00:02:00,025 --> 00:02:01,723
već su to bili potpuno novi Arhimedovi tekstovi,

43
00:02:01,723 --> 00:02:04,958
nazvani "Metoda" i "Stomahion".

44
00:02:04,958 --> 00:02:07,227
Rukopis je postao svetski slavan.

45
00:02:07,227 --> 00:02:09,042
Do sada je valjda jasno

46
00:02:09,042 --> 00:02:11,756
da je ova knjiga u lošem stanju.

47
00:02:11,756 --> 00:02:15,226
Njeno stanje se pogoršalo tokom 20. veka

48
00:02:15,226 --> 00:02:16,958
nakon što ju je Hajberg video.

49
00:02:16,958 --> 00:02:18,475
Preko nje su slikani falsifikati

50
00:02:18,475 --> 00:02:21,558
i plesan ju je jako oštetila.

51
00:02:21,558 --> 00:02:25,308
Ova knjiga je definicija otpisanog.

52
00:02:25,308 --> 00:02:27,042
To je ta vrsta knjige

53
00:02:27,042 --> 00:02:29,707
kakva bi trebala biti u nekoj instituciji.

54
00:02:29,707 --> 00:02:31,893
Ali ona nije u instituciji,

55
00:02:31,893 --> 00:02:36,525
već ju je kupio privatni vlasnik 1998. godine.

56
00:02:36,525 --> 00:02:38,275
Zašto ju je kupio?

57
00:02:38,275 --> 00:02:41,812
Zato što je želeo sačuvati ono što je krhko.

58
00:02:41,812 --> 00:02:45,058
Jedinstveno je želeo učiniti sveprisutnim.

59
00:02:45,058 --> 00:02:49,724
Želeo je da skupo napravi besplatnim.

60
00:02:49,724 --> 00:02:52,859
I želeo je to uraditi iz principa.

61
00:02:52,859 --> 00:02:57,391
Mnogi ljudi zaista neće čitati Arhimeda na starogrčkom,

62
00:02:57,391 --> 00:03:00,075
ali treba da dobiju priliku da to urade.

63
00:03:00,075 --> 00:03:03,374
Zbog toga je oko sebe okupio prijatelje Arhimeda

64
00:03:03,374 --> 00:03:05,510
i obećao da će platiti za sav trud.

65
00:03:05,510 --> 00:03:07,208
Bio je to skup posao,

66
00:03:07,208 --> 00:03:10,678
ali ne toliko koliko biste pomislili,

67
00:03:10,678 --> 00:03:12,843
jer ti ljudi nisu došli zbog novca,

68
00:03:12,843 --> 00:03:14,662
već zbog Arhimeda.

69
00:03:14,662 --> 00:03:16,378
Bili su to ljudi različitih profila.

70
00:03:16,378 --> 00:03:18,561
Bili su tu stručnjaci fizike elementarnih čestica,

71
00:03:18,561 --> 00:03:20,127
klasične filologije,

72
00:03:20,127 --> 00:03:22,095
konzervacije knjiga,

73
00:03:22,095 --> 00:03:24,677
antičke matematike,

74
00:03:24,677 --> 00:03:26,594
iz upravljanja podacima,

75
00:03:26,594 --> 00:03:29,511
iz naučnog oslikavanja i upravljanja programima.

76
00:03:29,511 --> 00:03:33,067
Svi su se okupili da bi radili na ovom rukopisu.

77
00:03:33,067 --> 00:03:36,878
Prvi problem je bila konzervacija.

78
00:03:36,878 --> 00:03:39,311
Morali smo se nositi sa ovakvim stvarima:

79
00:03:39,311 --> 00:03:41,511
bilo je lepka na povezu knjige.

80
00:03:41,511 --> 00:03:43,712
Ako pažljivo pogledate ovu fotografiju,

81
00:03:43,712 --> 00:03:45,760
donja polovina je prilično smeđa.

82
00:03:45,760 --> 00:03:47,128
Taj lepak je skriveni lepak.

83
00:03:47,128 --> 00:03:48,513
Ako ste konzervator,

84
00:03:48,513 --> 00:03:50,645
ovaj lepak možete prilično lako skinuti.

85
00:03:50,645 --> 00:03:54,010
Gornja polovina je Elmerov lepak za drvo.

86
00:03:54,010 --> 00:03:56,127
To je emulzija polivinil acetata

87
00:03:56,127 --> 00:03:58,794
koja se ne otapa u vodi nakon što se osuši.

88
00:03:58,794 --> 00:04:01,960
Mnogo je čvršća od pergamenta na kojem je pisana.

89
00:04:01,960 --> 00:04:05,311
Pre nego što smo mogli početi sa slikanjem Arhimeda,

90
00:04:05,311 --> 00:04:06,760
morali smo da rastavimo knjigu.

91
00:04:06,760 --> 00:04:09,611
Trebalo nam je četiri godine za to.

92
00:04:09,611 --> 00:04:13,144
Ovo je retka fotografija akcije, dame i gospodo.

93
00:04:13,144 --> 00:04:15,915
(Smeh)

94
00:04:15,915 --> 00:04:20,181
Pored toga, morali smo da se rešimo svog voska,

95
00:04:20,181 --> 00:04:22,416
koji je korišćen za liturgijsku službu

96
00:04:22,416 --> 00:04:24,157
Grčke pravoslavne crkve,

97
00:04:24,157 --> 00:04:25,468
a oni su koristili vosak za sveće.

98
00:04:25,468 --> 00:04:27,331
Vosak za sveće je bio prljav

99
00:04:27,331 --> 00:04:28,564
i nismo mogli slikati kroz njega.

100
00:04:28,564 --> 00:04:31,899
Jako pažljivo smo morali mehanički ostrugati sav vosak.

101
00:04:31,899 --> 00:04:33,801
Teško je tačno reći

102
00:04:33,801 --> 00:04:36,515
koliko je loše stanje ove knjige,

103
00:04:36,515 --> 00:04:39,281
ali ona se vrlo često raspadala u komadiće.

104
00:04:39,281 --> 00:04:41,631
Inače se ne biste brinuli zbog komadića knjige,

105
00:04:41,631 --> 00:04:44,631
ali ovi komadići su mogli sadržati jedinstven Arhimedov tekst.

106
00:04:44,631 --> 00:04:46,930
Sićušne deliće smo

107
00:04:46,930 --> 00:04:51,671
zaista uspeli vratiti na pravo mesto.

108
00:04:51,671 --> 00:04:55,381
Pošto smo to učinili, počeli smo stvarati sliku rukopisa.

109
00:04:55,381 --> 00:04:56,881
Projektovali smo na rukopis

110
00:04:56,881 --> 00:04:58,909
14 različitih svetlosnih frekvencija.

111
00:04:58,909 --> 00:05:02,815
Jer kad nešto pogledate u različitim svetlosnim frekvencijama,

112
00:05:02,815 --> 00:05:04,031
vidite različite stvari.

113
00:05:04,031 --> 00:05:05,598
Ovo je slika stranice

114
00:05:05,598 --> 00:05:08,115
oslikane u 14 različitih svetlosnih frekvencija.

115
00:05:08,115 --> 00:05:10,248
Ali nijedna od njih nije valjala.

116
00:05:10,248 --> 00:05:14,665
Tako da smo slike obradili zajedno

117
00:05:14,665 --> 00:05:17,965
i stavili dve slike na jedan prazan ekran.

118
00:05:17,965 --> 00:05:20,798
Ovo su dve različite slike Arhimedovog rukopisa.

119
00:05:20,798 --> 00:05:22,614
Slika sa leve strane je

120
00:05:22,614 --> 00:05:23,965
normalna crvena slika.

121
00:05:23,965 --> 00:05:25,877
Slika desno je ultraljubičasta slika.

122
00:05:25,877 --> 00:05:27,017
I na slici desno

123
00:05:27,017 --> 00:05:29,465
mogli biste videti nešto od Arhimedovih zapisa.

124
00:05:29,465 --> 00:05:32,447
Ako ih zajedno spojite u jedno digitalno platno,

125
00:05:32,447 --> 00:05:35,265
pergament je na obe slike svetao

126
00:05:35,265 --> 00:05:37,140
i ispada svetao.

127
00:05:37,140 --> 00:05:40,156
Molitvenik je na obe slike taman

128
00:05:40,156 --> 00:05:41,853
i ispada taman.

129
00:05:41,853 --> 00:05:45,204
Na jednoj slici Arhimedov tekst je taman, a na drugoj svetao.

130
00:05:45,204 --> 00:05:47,604
I ispašće taman, ali crven

131
00:05:47,604 --> 00:05:49,871
i onda ga možete prilično jasno čitati.

132
00:05:49,871 --> 00:05:52,713
Ovako to izgleda.

133
00:05:52,713 --> 00:05:56,055
Ovo je slika pre i posle,

134
00:05:56,055 --> 00:05:59,037
ali ne čitate sliku ovako na ekranu.

135
00:05:59,037 --> 00:06:01,656
Zumirate i zumirate

136
00:06:01,656 --> 00:06:05,204
pa zatim još zumirate i zumirate

137
00:06:05,204 --> 00:06:07,272
i sada je možete čitati.

138
00:06:07,272 --> 00:06:13,620
(Aplauz)

139
00:06:13,620 --> 00:06:17,200
Ako dve iste slike obradite na različite načine,

140
00:06:17,200 --> 00:06:19,770
možete se rešiti teksta molitvenika.

141
00:06:19,770 --> 00:06:20,788
To je veoma važno,

142
00:06:20,788 --> 00:06:23,771
jer su dijagrami u rukopisu

143
00:06:23,771 --> 00:06:26,238
jedinstven izvor za dijagrame

144
00:06:26,238 --> 00:06:29,055
koje je Arhimed crtao u pesku u četvrtom veku p.n.e.

145
00:06:29,055 --> 00:06:32,094
Evo, mogu vam ih pokazati.

146
00:06:32,094 --> 00:06:34,438
Pomoću ovakvog oslikavanja --

147
00:06:34,438 --> 00:06:37,104
oslikavanja pomoću infracrvene, ultraljubičaste, nevidljive svetlosti --

148
00:06:37,104 --> 00:06:39,704
nikad nećemo projektovati sliku kroz krivotvorine od zlata.

149
00:06:39,704 --> 00:06:41,557
Kako smo to uradili?

150
00:06:41,557 --> 00:06:43,520
Uzeli smo rukopis

151
00:06:43,520 --> 00:06:47,807
i odlučili da ga projektujemo sa X-zracima fluorescentnog oslikavanja.

152
00:06:47,807 --> 00:06:50,821
X-zrak dolazi na dijagram levo

153
00:06:50,821 --> 00:06:54,673
i izbacuje elektron iz unutrašnje ljuske atoma.

154
00:06:54,673 --> 00:06:56,671
Taj elektron nestaje.

155
00:06:56,671 --> 00:07:00,306
Dok on nestaje, elektron iz udaljenije spoljne ljuske

156
00:07:00,306 --> 00:07:02,788
uskače i zauzima njegovo mesto.

157
00:07:02,788 --> 00:07:04,221
A kad preuzme njegovo mesto

158
00:07:04,221 --> 00:07:07,055
ispušta elektromagnetno zračenje.

159
00:07:07,055 --> 00:07:08,487
Ispušta X-zrak.

160
00:07:08,487 --> 00:07:11,138
Taj X- zrak ima posebnu talasnu dužinu

161
00:07:11,138 --> 00:07:13,020
prema atomu koji pogađa.

162
00:07:13,020 --> 00:07:15,188
Ono što smo zapravo hteli dobiti

163
00:07:15,188 --> 00:07:16,921
bilo je gvožđe.

164
00:07:16,921 --> 00:07:18,788
Jer je mastilo bilo sa gvožđem.

165
00:07:18,788 --> 00:07:20,471
Ako možemo mapirati

166
00:07:20,471 --> 00:07:23,055
mesto dolaska i odlaska tog X-zraka,

167
00:07:23,055 --> 00:07:25,121
mogli bismo mapirati svo gvožđe na stranici,

168
00:07:25,121 --> 00:07:27,720
potom bismo teoretski mogli čitati sliku.

169
00:07:27,720 --> 00:07:32,055
Stvar je u tome da vam treba jako snažan izvor svetlosti da biste to mogli uraditi.

170
00:07:32,055 --> 00:07:35,429
Tako da smo ga odneli u Laboratoriju sinhrotronog zračenja na Stenfordu

171
00:07:35,429 --> 00:07:36,871
u Kaliforniji,

172
00:07:36,871 --> 00:07:38,439
koja je akcelerator čestica.

173
00:07:38,439 --> 00:07:40,171
Elektroni kruže na jednu stranu,

174
00:07:40,171 --> 00:07:41,788
pozitroni na drugu.

175
00:07:41,788 --> 00:07:43,104
Sreću se u sredini,

176
00:07:43,104 --> 00:07:45,540
i stvaraju subatomske čestice

177
00:07:45,540 --> 00:07:47,770
poput čarobnih kvarkova ili tau leptona.

178
00:07:47,770 --> 00:07:50,792
U stvari nismo nameravali da stavimo Arhimeda u taj zrak.

179
00:07:50,792 --> 00:07:54,340
Ali kako elektroni kruže brzinom svetlosti,

180
00:07:54,340 --> 00:07:55,607
oni ispuštaju X-zrake.

181
00:07:55,607 --> 00:07:58,257
To je najsnažniji izvor svetlosti u Sunčevom sistemu.

182
00:07:58,257 --> 00:08:00,206
To se zove sinhrotrono zračenje

183
00:08:00,206 --> 00:08:02,024
i obično se koristi da bi se nešto posmatralo,

184
00:08:02,024 --> 00:08:03,691
kao proteini i slično.

185
00:08:03,691 --> 00:08:07,688
Želeli smo da posmatramo atome, atome gvožđa,

186
00:08:07,688 --> 00:08:10,557
da bismo mogli pročitati stranicu pre i posle.

187
00:08:10,557 --> 00:08:12,855
Zadivljujuće, otkrili smo da možemo to uraditi.

188
00:08:12,855 --> 00:08:16,303
Bilo je potrebno oko 17 minuta da bi se obradila jedna jedina stranica.

189
00:08:16,303 --> 00:08:18,958
Šta smo otkrili?

190
00:08:18,958 --> 00:08:21,140
Jedan od jedinstvenih tekstova u Arhimedovom rukopisu

191
00:08:21,140 --> 00:08:22,943
naziva se "Stomahion".

192
00:08:22,943 --> 00:08:25,357
On nije postojao u Kodeksima A i B.

193
00:08:25,357 --> 00:08:27,776
Znali smo da on sadrži ovaj kvadrat.

194
00:08:27,776 --> 00:08:29,569
To je savršen kvadrat,

195
00:08:29,569 --> 00:08:31,590
izdeljen na 14 delića.

196
00:08:31,590 --> 00:08:34,373
Niko nije znao šta je Arhimed radio sa tih 14 delića.

197
00:08:34,373 --> 00:08:36,557
Sada mislimo da znamo.

198
00:08:36,557 --> 00:08:38,324
Pokušavao je shvatiti

199
00:08:38,324 --> 00:08:40,857
na koliko je načina moguće organizovati tih 14 delića

200
00:08:40,857 --> 00:08:43,184
i dobiti savršen kvadrat.

201
00:08:43,184 --> 00:08:46,686
Da li iko želi da pogodi?

202
00:08:46,686 --> 00:08:52,048
Ima ih 17.152 podeljenih na 536 porodica.

203
00:08:52,048 --> 00:08:54,415
U tom smislu važno je reći da je

204
00:08:54,415 --> 00:08:58,129
reč o najranijem proučavanju matematičke kombinatorike.

205
00:08:58,129 --> 00:09:01,893
Kombinatorika je čudesna i zanimljiva grana matematike.

206
00:09:01,893 --> 00:09:05,128
Ono što zaista zapanjuje kod ovog rukopisa

207
00:09:05,128 --> 00:09:07,497
je to da smo razgledajući druge rukopise

208
00:09:07,497 --> 00:09:08,915
koje je tvorac palimpsesta napravio,

209
00:09:08,915 --> 00:09:11,481
od kojih je pisar napravio svoju knjigu,

210
00:09:11,481 --> 00:09:14,413
našli u jednom od njih Hiperidov tekst.

211
00:09:14,413 --> 00:09:18,781
Hiperid je bio atinski govornik iz četvrtog veka pre Hrista.

212
00:09:18,781 --> 00:09:21,198
Bio je Demostenov savremenik.

213
00:09:21,198 --> 00:09:25,597
338. p.n.e. on i Demosten su zajednički

214
00:09:25,597 --> 00:09:27,281
odlučili da se žele suprotstaviti

215
00:09:27,281 --> 00:09:29,281
vojnoj moći Filipa Makedonskog.

216
00:09:29,281 --> 00:09:32,930
Tako su Atina i Teba počele borbu protiv Filipa Makedonskog.

217
00:09:32,930 --> 00:09:34,198
Bila je to loša ideja,

218
00:09:34,198 --> 00:09:37,631
jer je Filip Makedonski imao sina zvanog Aleksandar Veliki

219
00:09:37,631 --> 00:09:39,914
i izgubili su bitku kod Heroneje.

220
00:09:39,914 --> 00:09:42,632
Aleksandar Veliki je pošao da osvoji do tad znani svet,

221
00:09:42,632 --> 00:09:45,382
a Hiperida su optužili za izdaju.

222
00:09:45,382 --> 00:09:48,982
Ovo je govor koji je održao na suđenju --

223
00:09:48,982 --> 00:09:50,130
i to je odličan govor:

224
00:09:50,130 --> 00:09:52,398
"Najbolje od svega je", kaže on, "pobediti.

225
00:09:52,398 --> 00:09:54,132
Ali ako ne možeš da pobediš,

226
00:09:54,132 --> 00:09:56,173
tada bi trebalo da se boriš za plemenit cilj,

227
00:09:56,173 --> 00:09:57,748
jer ćeš biti zapamćen.

228
00:09:57,748 --> 00:09:59,346
Pogledajte Spartance.

229
00:09:59,346 --> 00:10:01,214
Ostvarili su bezbrojne pobede,

230
00:10:01,214 --> 00:10:03,046
ali niko se ne seća koje su to pobede,

231
00:10:03,046 --> 00:10:05,181
jer su se za sve borili iz sebičnih razloga.

232
00:10:05,181 --> 00:10:08,747
Jedina bitka u kojoj su se Spartanci borili, a koje se svi sećaju

233
00:10:08,747 --> 00:10:10,463
je bitka kod Termopila,

234
00:10:10,463 --> 00:10:12,466
gde su poklani svi do poslednjeg čoveka,

235
00:10:12,466 --> 00:10:14,398
jer su se borili za slobodu Grčke."

236
00:10:14,398 --> 00:10:16,663
Bio je to tako dobar govor

237
00:10:16,663 --> 00:10:20,398
da su ga atinski sudovi oslobodili.

238
00:10:20,398 --> 00:10:22,464
Živeo je još 10 godina,

239
00:10:22,464 --> 00:10:25,115
kada ga je uhvatila makedonska frakcija.

240
00:10:25,115 --> 00:10:27,699
Odsekli su mu jezik radi ismevanja njegovog govorništva

241
00:10:27,699 --> 00:10:31,130
i niko ne zna šta su učinili s njegovim telom.

242
00:10:31,130 --> 00:10:34,281
Ovo je otkriće izgubljenog glasa iz antike,

243
00:10:34,281 --> 00:10:36,263
koji nam se obraća, ne iz groba,

244
00:10:36,263 --> 00:10:37,741
jer njegov grob ne postoji,

245
00:10:37,741 --> 00:10:39,514
nego iz atinskih sudova.

246
00:10:39,514 --> 00:10:41,163
Treba da kažem da,

247
00:10:41,163 --> 00:10:43,930
obično kad proučavate

248
00:10:43,930 --> 00:10:45,926
srednjovekovne rukopise koji su sastrugani,

249
00:10:45,926 --> 00:10:47,412
ne pronalazite jedinstvene tekstove.

250
00:10:47,412 --> 00:10:50,514
Pronalazak dva u jednom rukopisu je zaista nešto posebno.

251
00:10:50,514 --> 00:10:53,731
Pronalazak tri takva teksta je totalno čudno.

252
00:10:53,731 --> 00:10:55,412
A mi smo pronašli tri.

253
00:10:55,412 --> 00:10:56,678
Aristotelove "Kategorije" su

254
00:10:56,678 --> 00:10:59,131
jedan od temeljnih tekstova zapadne filozofije.

255
00:10:59,131 --> 00:11:03,547
Pronašli smo komentare na njega iz trećeg veka naše ere,

256
00:11:03,547 --> 00:11:06,731
čiji su autori možda Galen i verovatno Porfirije.

257
00:11:06,731 --> 00:11:08,929
Svi ti podaci koje smo prikupili,

258
00:11:08,929 --> 00:11:11,464
sve slike, sve neobrađene slike,

259
00:11:11,464 --> 00:11:13,814
svi prepisi koje smo načinili i slično,

260
00:11:13,814 --> 00:11:17,300
stavljeni su na internet pod licencom Creative Commons,

261
00:11:17,300 --> 00:11:20,214
da ih može koristiti bilo ko, za bilo koju komercijalnu svrhu.

262
00:11:20,214 --> 00:11:26,747
(Aplauz)

263
00:11:26,747 --> 00:11:30,051
Zašto je vlasnik rukopisa to učinio?

264
00:11:30,051 --> 00:11:33,797
Učinio je to jer razume podatke podjednako dobro kao i knjige.

265
00:11:33,797 --> 00:11:35,132
Što se tiče knjiga,

266
00:11:35,132 --> 00:11:37,263
ako želite obezbediti njihovu dugotrajnu upotrebljivost,

267
00:11:37,263 --> 00:11:39,479
morate ih sakriti u ormare

268
00:11:39,479 --> 00:11:41,279
i dopustiti vrlo malom broju ljudi da ih gleda.

269
00:11:41,279 --> 00:11:43,698
Što se tiče podataka, ako želite da prežive,

270
00:11:43,698 --> 00:11:46,999
morate ih objaviti i pobrinuti se da ih svi imaju,

271
00:11:46,999 --> 00:11:50,098
sa što manje moguće kontrole nad njima.

272
00:11:50,098 --> 00:11:51,262
On je upravo to uradio.

273
00:11:51,262 --> 00:11:54,690
Institucije treba da uče iz toga.

274
00:11:54,690 --> 00:11:57,242
U ovom trenutku institucije

275
00:11:57,242 --> 00:12:00,299
ograničavaju svoje podatke, ograničavajući autorska prava i slično.

276
00:12:00,299 --> 00:12:02,491
Ako želite da proučavate srednjovekovne rukopise na internetu,

277
00:12:02,491 --> 00:12:05,962
u ovom trenutku morate otići na stranicu neke nacionalne biblioteke

278
00:12:05,962 --> 00:12:08,630
ili stranicu neke univerzitetske biblioteke,

279
00:12:08,630 --> 00:12:10,529
a to je skoro najdosadniji način

280
00:12:10,529 --> 00:12:12,306
na koji se možete baviti digitalnim podacima.

281
00:12:12,306 --> 00:12:15,299
Vi u stvari želite da ih sve zajedno skupite.

282
00:12:15,299 --> 00:12:18,396
Jer mrežu drevnih rukopisa za budućnost

283
00:12:18,396 --> 00:12:20,682
neće izgraditi institucije.

284
00:12:20,682 --> 00:12:23,790
Izgradiće je korisnici,

285
00:12:23,790 --> 00:12:25,564
ljudi koji prikupljaju te podatke,

286
00:12:25,564 --> 00:12:29,099
ljudi koji žele skupiti sve vrste mapa

287
00:12:29,099 --> 00:12:30,731
odakle god da su,

288
00:12:30,731 --> 00:12:32,531
sve vrste srednjovjekovnih romansi,

289
00:12:32,531 --> 00:12:34,080
odakle god dolazile,

290
00:12:34,080 --> 00:12:37,863
ljudi koji žele biti kustosi vlastite veličanstvene selekcije

291
00:12:37,863 --> 00:12:39,380
prekrasnih stvari.

292
00:12:39,380 --> 00:12:40,997
To je budućnost interneta.

293
00:12:40,997 --> 00:12:44,180
To je privlačna i prekrasna budućnost,

294
00:12:44,180 --> 00:12:45,782
samo kad bismo je mogli ostvariti.

295
00:12:45,782 --> 00:12:48,963
Sledeći ovaj primer, mi smo u Volters muzeju umetnosti

296
00:12:48,963 --> 00:12:52,313
postavili sve naše rukopise na internet

297
00:12:52,313 --> 00:12:53,996
da bi ljudi mogli uživati u njima --

298
00:12:53,996 --> 00:12:56,580
sve neobrađene podatke, sve opise, sve meta-podatke,

299
00:12:56,580 --> 00:12:59,463
pod licencom Creative Commons.

300
00:12:59,463 --> 00:13:00,981
Volters muzej umetnosti je mali muzej

301
00:13:00,981 --> 00:13:02,529
i ima prekrasne rukopise,

302
00:13:02,529 --> 00:13:04,547
ali su podaci fantastični.

303
00:13:04,547 --> 00:13:06,330
Rezultat toga je

304
00:13:06,330 --> 00:13:09,348
da ako sada izvršite pretragu slika na Google-u

305
00:13:09,348 --> 00:13:12,680
i ukucate, na primer, "Osvetljeni rukopis Kurana",

306
00:13:12,680 --> 00:13:17,097
24 od 28 slika koje ćete pronaći, doći će iz moje institucije.

307
00:13:17,097 --> 00:13:22,647
(Aplauz)

308
00:13:22,647 --> 00:13:27,680
Razmislimo o tome na trenutak.

309
00:13:27,680 --> 00:13:29,663
Šta institucija time dobija?

310
00:13:29,663 --> 00:13:32,259
Mnogo razih stvari.

311
00:13:32,259 --> 00:13:34,382
Možete govoriti o društvenim naukama i slično,

312
00:13:34,382 --> 00:13:36,263
ali razgovarajmo o sebičnim stvarima.

313
00:13:36,263 --> 00:13:40,131
Ono šta institucija time zaista dobija je ovo:

314
00:13:40,131 --> 00:13:43,187
zašto ljudi idu u Luvr?

315
00:13:43,187 --> 00:13:46,171
Idu da vide Mona Lizu.

316
00:13:46,171 --> 00:13:49,230
Zašto idu da vide Mona Lizu?

317
00:13:49,230 --> 00:13:51,612
Zato što već znaju kako ona izgleda.

318
00:13:51,612 --> 00:13:53,946
A znaju kako ona izgleda

319
00:13:53,946 --> 00:13:58,648
jer su svuda videli njene slike.

320
00:13:58,648 --> 00:14:03,097
Uopšte nema potrebe

321
00:14:03,097 --> 00:14:05,376
za tim ograničenjima.

322
00:14:05,376 --> 00:14:07,463
Mislim da bi institucije trebale početi

323
00:14:07,463 --> 00:14:10,597
da objavljuju sve svoje podatke pod neograničenim licencama.

324
00:14:10,597 --> 00:14:12,813
Svi bismo imali velike koristi od toga.

325
00:14:12,813 --> 00:14:15,979
Zašto ne bismo svima dopustili pristup tim podacima

326
00:14:15,979 --> 00:14:18,315
da budu čuvari vlastite kolekcije

327
00:14:18,315 --> 00:14:20,480
drevnog znanja, čudesnih i predivnih stvari

328
00:14:20,480 --> 00:14:23,568
i time povećali lepotu i kulturni značaj

329
00:14:23,568 --> 00:14:24,796
interneta.

330
00:14:24,796 --> 00:14:26,313
Mnogo vam hvala.

331
00:14:26,313 --> 00:14:30,746
(Aplauz)