WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:10.684
Bạn đang bơi giữa biển,
và cảm thấy có gì đó ở chân

00:00:10.684 --> 00:00:12.352
Khi cơn ngứa kéo đến,

00:00:12.352 --> 00:00:15.783
bạn nhận ra mình đã bị sứa chích.


00:00:15.783 --> 00:00:20.747
Làm sao sinh vật xinh đẹp, đầy gelatine này
lại chích đau đến thế?

00:00:20.747 --> 00:00:24.361
Sứa rất mềm vì bên trong chúng 95% là nước

00:00:24.361 --> 00:00:29.245
và chủ yếu cấu tạo từ chất hơi đục,
giống gel gọi là mesoglea.

00:00:29.245 --> 00:00:30.652
Với cơ thể mỏng manh như vậy.

00:00:30.652 --> 00:00:35.770
chúng tồn tại nhờ vào chất độc chứa 
trong tế bào vòi gọi là cnidocytes

00:00:35.770 --> 00:00:38.134
để bảo vệ và bắt mồi.

00:00:38.134 --> 00:00:41.285
Ngay cả sứa con,
chỉ bé bằng một cục tẩy,

00:00:41.285 --> 00:00:43.695
cũng có khả năng chích.

00:00:43.695 --> 00:00:49.563
Ấu trùng sứa, ephyrae, giống như những 
bông hoa nhỏ bơi giữa biển.

00:00:49.563 --> 00:00:53.036
Khi lớn lên, chúng có hình cây dù
với cái chóp trên đầu

00:00:53.036 --> 00:00:55.745
và xúc tu xung quanh rìa.

00:00:55.745 --> 00:00:58.492
Họ sứa lớn nhất, Bờm Sư Tử,

00:00:58.492 --> 00:01:02.348
có xúc tu có thể kéo dài
hơn 100 feet,

00:01:02.348 --> 00:01:04.309
dài hơn cả cá voi xanh.

00:01:04.309 --> 00:01:07.298
Xúc tu này chứa chủ yếu là
tế bào vòi,

00:01:07.298 --> 00:01:11.170
mặc dù những họ sứa khác cũng có
xúc tu trên đầu nữa.

00:01:11.170 --> 00:01:14.358
Chất độc được tiết qua nang trâm,

00:01:14.358 --> 00:01:16.474
một ống rỗng,

00:01:16.474 --> 00:01:20.448
nằm cuộn dưới
áp suất thẩm thấu cao.

00:01:20.448 --> 00:01:24.917
Khi có tác nhân cơ hay hóa học
kích hoạt các thụ cảm,

00:01:24.917 --> 00:01:28.999
nắp của tế bào sẽ bật ra
và nước biển tràn vào.

00:01:28.999 --> 00:01:32.827
Nó làm cái lao móc bé tí bắn ra,

00:01:32.827 --> 00:01:37.401
đâm xuyên qua và tiêm độc
vào nạn nhân.

00:01:37.401 --> 00:01:41.552
Nang trâm bắn ra chỉ trong vòng
chưa đến 1 phần 1.000.000 giây,

00:01:41.552 --> 00:01:45.462
nó là một trong những chu trình
sinh-hóa tự nhiên nhanh nhất.

00:01:45.462 --> 00:01:49.867
Nang trâm có thể bắn ra ngay cả
khi con sứa đã chết,

00:01:49.867 --> 00:01:53.907
nên việc loại bỏ
xúc tu còn sót lại trên da rất quan trọng.

00:01:53.907 --> 00:01:58.827
Rửa với giấm sẽ làm những nang
chưa bắn bị bất hoạt.

00:01:58.827 --> 00:02:02.651
Nước biển có thể giúp
loại bỏ những nang còn dư.

00:02:02.651 --> 00:02:06.092
Nhưng đừng dùng nước thường
vì sự thay đổi nồng độ muối

00:02:06.092 --> 00:02:09.370
sẽ làm thay đổi áp suất thẩm thấu
bên ngày vòi cnidocyte

00:02:09.370 --> 00:02:12.322
và làm các nang trâm bắn độc.

00:02:12.322 --> 00:02:16.299
Thế nên việc dùng mẹo dân gian như
tưới nước tiểu lên vùng bị chích,

00:02:16.299 --> 00:02:21.537
có thể gây hại, 
tùy thuộc vào thành phần nước tiểu.

00:02:21.537 --> 00:02:24.623
Đa số khi bị sứa cắn 
chỉ thấy khó chịu và phiền toái,

00:02:24.623 --> 00:02:26.488
nhưng đôi khi có thể tử vong.

00:02:26.488 --> 00:02:30.028
Họ sứa hộp Ấn Độ-Thái Bình Dương,
còn gọi là ong bắp cày biển,

00:02:30.028 --> 00:02:33.194
độc của chúng có thể gây teo cơ tim,

00:02:33.194 --> 00:02:35.544
và gây chết dần với liều lượng lớn.

00:02:35.544 --> 00:02:38.436
Có chất kháng độc,
nhưng độc lan truyền rất nhanh,

00:02:38.436 --> 00:02:41.808
nên bạn cần sự hỗ trợ y tế
ngay tức khắc.

00:02:41.808 --> 00:02:44.635
Dù có những xúc tu với
khả năng rất ấn tượng,

00:02:44.635 --> 00:02:47.014
sứa vẫn có thể bị đánh bại.

00:02:47.014 --> 00:02:50.901
Tế bào vòi không thể xuyên qua
lớp da dày bảo vệ của thú ăn thịt,

00:02:50.901 --> 00:02:54.662
như rùa da biển và cá thái dương biển.

00:02:54.662 --> 00:02:58.766
Thú ăn sứa đều có những đặc điểm thích nghi để ngăn những con sứa trơn tuột

00:02:58.766 --> 00:03:01.554
trốn thoát

00:03:01.554 --> 00:03:04.981
những cái gai nằm ngược
trong miệng và thực quản của rùa

00:03:04.981 --> 00:03:08.566
và những cái răng uốn ngược
nằm sau má của cá thái dương.

00:03:08.566 --> 00:03:12.573
Ngay cả ấu trùng tôm hùm bé xíu
đã có thể tóm lấy chóp đầu của sứa

00:03:12.573 --> 00:03:14.115
để đi nhờ một đoạn,

00:03:14.115 --> 00:03:18.354
trong khi bọn tôm hùm
để dành năng lượng để lớn lên

00:03:18.354 --> 00:03:22.801
Những con cá nhỏ dùm sứa 
như tảng đá ngầm để tự vệ,

00:03:22.801 --> 00:03:26.773
lao vào giữa những cái xúc tu
nhưng không chạm vào chúng.

00:03:26.773 --> 00:03:30.470
Nudibranch, ốc sên biển,
được bảo vệ bởi lớp chất nhớt

00:03:30.470 --> 00:03:34.143
có thể tấn công bọn sứa bằng cách
ăn những cái vòi,

00:03:34.143 --> 00:03:37.763
và chuyển chúng vào những cái
bao đặc biệt để dùng sau,

00:03:37.763 --> 00:03:40.270
như vũ khí để chống lại kẻ thù.

00:03:40.270 --> 00:03:43.613
Ngay cả con người sẽ hưởng lợi
từ cú chích của sứa một ngày nào đó.

00:03:43.613 --> 00:03:47.822
Nhà khoa học đang tìm cách khống chế
vòi cnidocyte để bào chế thuốc,

00:03:47.822 --> 00:03:52.473
trong khi cái nang chỉ gần bằng 3%
kích thước của cây kim .

00:03:52.495 --> 00:03:56.831
Vì thế, lần sau bạn ra biển chơi,
hãy cẩn thận đấy!

00:03:56.831 --> 00:04:01.591
Nhưng đừng quên ngắm cảnh
và tận hưởng nhé!