1
00:00:06,896 --> 00:00:10,684
Pływasz w oceanie
i coś ociera ci się o nogę.

2
00:00:10,684 --> 00:00:12,352
Gdy czujesz mrowienie,

3
00:00:12,352 --> 00:00:15,783
zdajesz sobie sprawę,
że oparzyła cię meduza.

4
00:00:15,783 --> 00:00:20,747
Jak te piękne, galaretowate istoty
mogą zadawać aż taki ból?

5
00:00:20,747 --> 00:00:24,361
Meduzy są miękkie, 
bo w 95% składają się z wody.

6
00:00:24,361 --> 00:00:29,245
Głównie składają się z podobnej do żelu
półprzeźroczystej substancji: mezoglei.

7
00:00:29,245 --> 00:00:30,652
Mając delikatne ciała,

8
00:00:30,652 --> 00:00:35,770
bronią się dzięki tysiącom
knidocytów zawierających truciznę.

9
00:00:35,770 --> 00:00:38,134
Komórki są też potrzebne
przy chwytaniu ofiar.

10
00:00:38,134 --> 00:00:41,285
Nawet młode meduzy,
wielkości gumki-myszki,

11
00:00:41,285 --> 00:00:43,695
mogą parzyć.

12
00:00:43,695 --> 00:00:49,563
Ephyry, larwy meduzy, przypominają
małe kwiaty pulsujące w morzu.

13
00:00:49,563 --> 00:00:53,036
Dorastając, nabierają kształtu parasolki
z dzwonkiem na górze,

14
00:00:53,036 --> 00:00:55,745
z którego brzegów luźno odchodzą macki.

15
00:00:55,745 --> 00:00:58,492
Największy gatunek meduzy,
bełtwa festonowa,

16
00:00:58,492 --> 00:01:02,348
ma macki osiągające nawet 
30 metrów długości.

17
00:01:02,348 --> 00:01:04,309
Są dłuższe od płetwala błękitnego.

18
00:01:04,309 --> 00:01:07,298
W mackach znajduje się większość
komórek parzydełkowych,

19
00:01:07,298 --> 00:01:11,170
ale część gatunków ma je też na dzwonie.

20
00:01:11,170 --> 00:01:14,358
Trucizna tryska z parzydełek,

21
00:01:14,358 --> 00:01:16,474
które przypominają smukłe, puste kanaliki,

22
00:01:16,474 --> 00:01:20,448
które leżą jak zwoje
pod wysokim ciśnieniem osmotycznym.

23
00:01:20,448 --> 00:01:24,917
Gdy mechaniczny albo chemiczny bodziec
uruchamia zewnętrzny wyzwalacz,

24
00:01:24,917 --> 00:01:28,999
ujście komórki otwiera się,
a woda wpływa do środka.

25
00:01:28,999 --> 00:01:32,827
To zmusza mikroskopijny,
ostry harpun do wystrzelenia,

26
00:01:32,827 --> 00:01:37,401
przebicia i wstrzyknięcia 
trucizny do ciała ofiary.

27
00:01:37,401 --> 00:01:41,552
Aktywacja knidocytu może trwać 
krócej niż jedna milionowa sekundy,

28
00:01:41,552 --> 00:01:45,462
więc jest to jeden z najszybszych
procesów biomechanicznych w przyrodzie.

29
00:01:45,462 --> 00:01:49,867
Knidocyt może parzyć
nawet po śmierci meduzy,

30
00:01:49,867 --> 00:01:53,907
dlatego koniecznie trzeba usunąć
mackę wbitą w skórę.

31
00:01:53,907 --> 00:01:58,827
Polewanie octem zazwyczaj 
unieszkodliwi pozostałe knidocyty.

32
00:01:58,827 --> 00:02:02,651
Woda morska pomoże usunąć
resztki komórek parzydełkowych.

33
00:02:02,651 --> 00:02:06,092
Nie należy używać świeżej wody,
bo różnica w poziomie soli

34
00:02:06,092 --> 00:02:09,370
zmieni nacisk osmotyczny
na zewnątrz knidocytu

35
00:02:09,370 --> 00:02:12,322
i sprawi, że komórka wystrzeli.

36
00:02:12,322 --> 00:02:16,299
Dlatego stare ludowe lekarstwo,
czyli polewanie uszkodzonej tkanki moczem,

37
00:02:16,299 --> 00:02:21,537
może wyrządzić więcej szkody niż pożytku,
w zależności od składu uryny.

38
00:02:21,537 --> 00:02:24,623
Większość oparzeń meduzy
to tylko bolesne przykrość,

39
00:02:24,623 --> 00:02:26,488
ale część może być śmiertelna.

40
00:02:26,488 --> 00:02:30,028
Kubopław z rejonu Pacyfiku
i Oceanu Indyjskiego, zwany osą morską,

41
00:02:30,028 --> 00:02:33,194
wydziela truciznę, która może 
spowodować skurcz mięśni sercowych.

42
00:02:33,194 --> 00:02:35,544
Duże ilości powodują błyskawiczną śmierć.

43
00:02:35,544 --> 00:02:38,436
Istnieje odtrutka,
ale trucizna działa natychmiastowo,

44
00:02:38,436 --> 00:02:41,808
dlatego pomoc medyczna
jest potrzebna od razu.

45
00:02:41,808 --> 00:02:44,635
Chociaż ich macki kryją
w sobie imponującą moc,

46
00:02:44,635 --> 00:02:47,014
to meduzy nie są niepokonane.

47
00:02:47,014 --> 00:02:50,901
Komórki parzydełkowe nie stanowią problemu
dla pancerzy gruboskórnych zwierząt,

48
00:02:50,901 --> 00:02:54,662
takich jak żółw skórzasty czy samogłów.

49
00:02:54,662 --> 00:02:56,766
Oba stworzenia są przystosowane,

50
00:02:56,766 --> 00:03:01,554
by nie pozwolić uciec 
połkniętym śliskim meduzom

51
00:03:01,554 --> 00:03:04,981
skierowane do wewnątrz kolce 
w jamie ustnej i przełyku żółwia,

52
00:03:04,981 --> 00:03:08,566
a u samogłowów 
zakrzywione zęby na policzkach.

53
00:03:08,566 --> 00:03:12,573
Nawet mały homar pantoflowy 
może przylgnąć do ciała meduzy

54
00:03:12,573 --> 00:03:14,115
i przemieszczać się wraz z nią.

55
00:03:14,115 --> 00:03:18,354
Homary podgryzają meduzę, 
oszczędzając własną energię na wzrost.

56
00:03:18,354 --> 00:03:22,801
Małe, zwinne ryby wykorzystują meduzy
jako ruchome rafy ochronne,

57
00:03:22,801 --> 00:03:26,773
lawirują między mackami,
nigdy ich nie dotykając.

58
00:03:26,773 --> 00:03:30,470
Nudibranchy, morskie ślimaki,
są pokryte ochronnym śluzem,

59
00:03:30,470 --> 00:03:34,143
mogą pozbawić meduzy ochrony,
zjadając knidocyty.

60
00:03:34,143 --> 00:03:36,633
Potem przenoszą je do specjalnych worków,

61
00:03:36,633 --> 00:03:40,270
by użyć ich w przyszłości 
przeciwko drapieżnikom.

62
00:03:40,270 --> 00:03:43,613
Nawet ludzie mogą pewnego dnia
skorzystać na oparzeniu meduzy.

63
00:03:43,613 --> 00:03:47,822
Naukowcy próbują manipulować
knidocytami, by podawały leki,

64
00:03:47,822 --> 00:03:52,473
bo knidocyty to zaledwie 3%
wielkości igły do strzykawki.

65
00:03:52,473 --> 00:03:56,749
Pływając następnym razem w oceanie,
zachowaj ostrożność.

66
00:03:56,749 --> 00:04:00,399
Ale poświęć też chwilę,
by przyjrzeć się wodnym wspaniałościom.