Να ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα.
Σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο,
οι γυναίκες ζουν περίπου έξι με οκτώ
χρόνια περισσότερο από τους άνδρες.
Έξι με οκτώ χρόνια περισσότερο.
Είναι μια τεράστια απόκλιση.
Το 2015, το περιοδικό Λάνσετ
δημοσίευσε ένα άρθρο
επισημαίνοντας ότι οι άντρες
στις πλούσιες χώρες
έχουν διπλάσια πιθανότητα να πεθάνουν
απ' ό,τι οι γυναίκες,
σε οποιαδήποτε ηλικία.
Όμως, υπάρχει ένα μέρος στον κόσμο
όπου οι άνδρες ζουν όσο και οι γυναίκες.
Είναι μια απομακρυσμένη, ορεινή περιοχή,
μια μπλε ζώνη,
όπου η υπέρ-μακροβιότητα
είναι κοινή και στα δύο φύλα.
Αυτή είναι η μπλε ζώνη στη Σαρδηνία,
ένα ιταλικό νησί στη Μεσόγειο,
ανάμεσα στην Κορσική και στην Τυνησία,
όπου υπάρχουν έξι φορές
περισσότεροι αιωνόβιοι,
απ' ό,τι στην ηπειρωτική Ιταλία,
σε απόσταση λιγότερο από 320 χλμ.
Οι αιωνόβιοι είναι 10 φορές πιο πολλοί
απ' ό,τι στη Βόρεια Αμερική.
Είναι το μοναδικό μέρος όπου
οι άντρες ζουν όσο και οι γυναίκες.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Μου κέντρισε την περιέργεια.
Αποφάσισα να ερευνήσω τη συμπεριφορά
και τις συνήθειες των ανθρώπων,
και άρχισα από το γενετικό προφίλ.
Πολύ σύντομα, ανακάλυψα
ότι τα γονίδια αιτιολογούν
το 25% της μακροβιότητας.
Το υπόλοιπο 75% είναι ο τρόπος ζωής.
Τι χρειάζεται για να ζήσεις
ως τα 100 και ακόμα περισσότερο;
Τι κάνουν σωστά;
Αυτό που βλέπετε είναι
μια εναέρια άποψη του Βίλαγκραντε.
Είναι ένα χωριό
στο επίκεντρο της μπλε ζώνης,
όπου πήγα για να εξετάσω
το φαινόμενο αυτό,
και η αρχιτεκτονική του ομορφιά
δεν είναι το βασικό προτέρημά του,
η κατανομή του πληθυσμού είναι:
σπίτια πολύ κοντά μεταξύ τους,
σοκάκια και δρόμοι που μπλέκονται.
Αυτό σημαίνει ότι οι ζωές των χωριανών
διασταυρώνονται συνεχώς.
Καθώς περπατούσα μέσα στο χωριό,
ένοιωθα εκατοντάδες μάτια
να με παρακολουθούν,
πίσω από τις πόρτες και τις κουρτίνες,
πίσω από τα παράθυρα.
Όπως όλα τα παλιά χωριά
έτσι και το Βίλαγκραντε δε θα επιβίωνε
χωρίς αυτήν τη δομή, χωρίς τα τείχη του,
χωρίς τον καθεδρικό ναό,
χωρίς την πλατεία του,
διότι η δομή του καθορίζεται
από την άμυνα και την κοινωνική συνοχή.
Οι αστικές προτεραιότητες άλλαξαν
μετά τη βιομηχανική επανάσταση,
διότι οι μεταδοτικές ασθένειες
έγιναν καθημερινή απειλή.
Όμως, τι συμβαίνει τώρα;
Τώρα, η κοινωνική απομόνωση
απειλεί την δημόσια υγεία.
Τώρα, το 1/3 του πληθυσμού λέει
ότι έχει δύο ή λιγότερα άτομα
που μπορεί να βασιστεί.
Στην αντίθετη περίπτωση,
ας πάμε τώρα στο Βίλαγκραντε
για να συναντήσουμε μερικούς αιωνόβιους.
Ας γνωρίσουμε τον Τζουζέπε Μουρίνου
που είναι 102 ετών, υπεραιωνόβιος,
και έζησε όλη του τη ζωή
στο χωριό Βίλαγκραντε.
Ήταν ένας εξωστρεφής άνθρωπος.
Του άρεσε να διηγείται ιστορίες,
όπως το ότι έζησε σαν πουλί,
απ' αυτά που έβρισκε στο δάσος
κατά τη διάρκεια δύο παγκοσμίων πολέμων,
πώς εκείνος και η γυναίκα του,
που έζησε επίσης πάνω από 100,
ανέθρεψαν έξι παιδιά
σε μια μικρή, ζεστή κουζινίτσα
όπου και μιλήσαμε.
Να και οι γιοι του,
ο Άντζελο και ο Ντομένικο,
που είναι γύρω στα 70 τους
και φροντίζουν ακόμα τον πατέρα τους,
οι οποίοι ήταν πολύ καχύποπτοι
για μένα και την κόρη μου,
που ήρθε μαζί μου
σε αυτό το ερευνητικό ταξίδι,
διότι η άλλη πλευρά της κοινωνικής συνοχής
είναι η επιφυλακτικότητα
για τους αγνώστους και τους ξένους.
Ο Τζουζέπε όμως δεν ήταν
καθόλου επιφυλακτικός.
Ήταν ένας χαλαρός και ανέμελος άντρας,
πολύ εξωστρεφής, με θετική στάση ζωής.
Έτσι αναρωτήθηκα: αυτό χρειάζεται
για να ζήσω ως τα 100 ή περισσότερο,
να σκέφτομαι θετικά;
Πραγματικά, όχι.
(Γέλια)
Ας γνωρίσουμε τον Τζοβάνι Κορίας
που είναι 101 ετών,
ο πιο στριμμένος άνθρωπος
που έχω γνωρίσει.
(Γέλια)
Έτσι διέψευσε την άποψη,
ότι πρέπει να είσαι αισιόδοξος
για να ζήσεις πολύ.
Υπάρχουν στοιχεία γι' αυτό.
Όταν τον ρώτησα πώς έφτασε
σε αυτή την ηλικία,
με κοίταξε περίεργα από τα μισόκλειστα
βλέφαρά του και είπε απότομα,
«Κανείς δε θα μάθει τα μυστικά μου».
(Γέλια)
Αλλά, ακόμα και αν είναι στρυφνός
η ανιψιά του, που ζούσε μαζί του
και τον φρόντιζε
τον αποκαλούσε «Tesoro», «θησαυρέ μου».
Τον σεβόταν και τον αγαπούσε
και μου είπε, όταν τη ρώτησα για
την προφανή απώλεια της ελευθερίας της,
«Δεν καταλαβαίνεις, έτσι δεν είναι;
Είναι ευχαρίστηση
να φροντίζεις αυτόν τον άνδρα.
Είναι ένα μεγάλο προνόμιο για μένα.
Είναι η κληρονομιά μου».
Πραγματικά, όποτε πήγαινα
να μιλήσω με τους αιωνόβιους,
έβρισκα πάντα μια παρέα.
Εδώ ο Τζοβάνι με τις ανιψιές του,
η Μαρία από πάνω του
και δίπλα του η μικρή του ανιψιά η Σάρα,
που ήρθε, όταν ήμουν εκεί για να φέρει
φρέσκα φρούτα και λαχανικά.
Γρήγορα ανακάλυψα, όσο ήμουν εκεί,
ότι στην μπλε ζώνη,
όσο μεγαλώνουν οι άνθρωποι,
και σίγουρα κατά τη διάρκεια της ζωής τους
πάντα περιβάλλονται
από την οικογένεια, τους φίλους,
τους γείτονες, τον ιερέα,
τον μπάρμαν, τον μανάβη.
Οι άνθρωποι είναι πάντα εκεί
ή περνάνε από κει.
Πότε δε ζουν μοναχικές ζωές.
Αυτό έρχεται σε αντίθεση
με τον ανεπτυγμένο κόσμο,
όπου ο Τζορτζ Μπερνς σχολίασε,
«Ευτυχία είναι να έχεις μια μεγάλη,
στοργική οικογένεια σε άλλη πόλη».
(Γέλια)
Μέχρι τώρα, έχουμε συναντήσει μόνο άνδρες
αιωνόβιους, αλλά συνάντησα και γυναίκες,
και εδώ βλέπετε τη Ζία Τερέζα.
Είναι πάνω από 100 ετών και μου έμαθε
την τοπική σπεσιαλιτέ,
που λέγεται «κουλουργιόνες»,
και είναι φωλιές ζυμαρικών
σαν το ραβιόλια αλλά τόσο μεγάλες,
τόσο μεγάλες,
και είναι γεμισμένες
με λιπαρό τυρί ρικότα και δυόσμο
και βουτηγμένες σε σάλτσα ντομάτας.
Μου έδειξε πώς να τις διπλώνω με ακρίβεια,
για να μην ανοίξουν,
και τις φτιάχνει κάθε Κυριακή
με τις κόρες της
και τις μοιράζει σε γείτονες και φίλους.
Τότε κατάλαβα, ότι μια διατροφή
χαμηλών λιπαρών, χωρίς γλουτένη
δεν θα με κάνει να ζήσω ως τα 100
στην μπλε ζώνη.
(Χειροκρότημα)
Αυτές οι ιστορίες των αιωνόβιων
που ενισχύονται από τη συμπεριφορά τους
με προέτρεψε να κάνω
ερωτήσεις στον εαυτό μου,
όπως, πότε θα πεθάνω και πώς μπορώ
να αναβάλω αυτή τη μέρα;
Όπως θα δείτε, η απάντηση
δεν είναι αυτή που περιμένουμε.
Η Τζουλιάν Χολτ-Λάνσταντ, ερευνήτρια
στο πανεπιστήμιο Μπρίγκαμ Γιάγκ
έθεσε αυτή τη σοβαρή ερώτηση,
μετά από μια σειρά μελετών,
που έκανε σε δεκάδες χιλιάδες μεσήλικες,
όπως το κοινό μας εδώ.
Ερεύνησε όλες τις πλευρές της ζωής τους:
τη διατροφή τους, αν έκαναν
σωματική άσκηση,
αν ήταν παντρεμένοι,
πόσο συχνά πήγαιναν στον γιατρό,
αν έπιναν ή κάπνιζαν, κτλ.
Κατέγραψε όλα αυτά τα στοιχεία
και μετά μαζί με τους συναδέλφους της
περίμεναν για επτά χρόνια
για να δουν ποιος θα ζούσε ακόμα.
Από εκείνους που παρέμειναν ζωντανοί
τι μείωσε περισσότερο
τις πιθανότητες να πεθάνουν;
Αυτή ήταν η ερώτησή της.
Ας δούμε σε περίληψη
τα δεδομένα που συγκέντρωσε,
ξεκινώντας από τον πιο αδύναμο
παράγοντα πρόβλεψης προς το δυνατότερο.
Εντάξει;
Άρα, ο καθαρός αέρας,
που είναι κάτι πολύ καλό,
δεν προβλέπει όμως πόσο θα ζήσεις.
Αν έχετε ρυθμίσει την πίεσή σας
και αυτό είναι καλό.
Όμως δεν είναι ισχυρός παράγοντας.
Αν είστε αδύνατοι ή υπέρβαροι,
σταματήστε να νιώθετε ένοχοι,
διότι είναι μόνο στην τρίτη θέση.
Στην επόμενη θέση είναι η άσκηση,
ακόμα ένας μέτριος παράγοντας πρόβλεψης.
Αν είχατε καρδιακό επεισόδιο
και κάνετε αποθεραπεία και ασκείστε
ανεβαίνουμε τώρα.
Ή αν έχετε κάνει εμβόλια γρίπης.
Το ξέρατε ότι το εμβόλιο σας προστατεύει
πιο πολύ από την άσκηση;
(Γέλια)
Αν πίνατε και το κόψατε,
ή αν πίνατε σε μέτριο βαθμό
αν δεν καπνίζετε,
ή αν καπνίζατε, ή αν το κόψατε
και πλησιάζοντας προς την κορυφή
βλέπουμε τα δύο χαρακτηριστικά
της κοινωνικής σας ζωής.
Πρώτα είναι οι πιο κοντινοί σας άνθρωποι.
Αυτοί είναι οι άνθρωποι
που θα σας έδιναν δανεικά
αν χρειαστείτε χρήματα ξαφνικά,
που θα καλέσουν τον γιατρό
αν δεν νιώθετε καλά,
ή που θα σας πάνε στο νοσοκομείο,
ή που θα μείνουν μαζί σας
αν έχετε υπαρξιακή κρίση,
ή αν είστε απελπισμένοι.
Αυτοί οι άνθρωποι,
αυτή η μικρή αγκαλιά ανθρώπων
είναι ισχυρός παράγοντας πρόβλεψης
αν τους έχετε, για το πόσο θα ζήσετε.
Έπειτα, κάτι που με εξέπληξε
είναι κάτι που λέγεται
κοινωνική ενσωμάτωση,
που είναι ο βαθμός αλληλεπίδρασης
με τους άλλους ανθρώπους
στην καθημερινότητά σας.
Σε πόσους ανθρώπους μιλάτε;
Αυτό αφορά και τους αδύναμους
και τους δυνατούς σας δεσμούς,
όχι μόνο τους ανθρώπους
που είστε πιο κοντά,
που σημαίνουν πολλά για σας,
αλλά π.χ. μιλάτε σ' εκείνον
που σας φτιάχνει τον καφέ σας κάθε μέρα;
Μιλάτε στον ταχυδρόμο;
Μιλάτε στη γυναίκα που περνάει
απ' το σπίτι σας κάθε μέρα με τον σκύλο;
Παίζετε μπριτζ ή πόκερ,
ή ανήκετε σε μια λέσχη βιβλίου;
Αυτές οι αλληλεπιδράσεις είναι
οι πιο ισχυροί παράγοντες πρόβλεψης
της διάρκειας ζωής σας.
Αυτό με οδηγεί στην επόμενη ερώτηση:
αν τώρα ξοδεύουμε περισσότερο χρόνο
στο διαδίκτυο, παρά σε οτιδήποτε άλλο,
συμπεριλαμβανομένου και του ύπνου,
έχουμε φτάσει τις 11 ώρες τη μέρα,
μία ώρα περισσότερο
από πέρσι, παρεμπιπτόντως,
υπάρχει διαφορά;
Γιατί διαχωρίζουμε
την προσωπική αλληλεπίδραση
από αυτή που γίνεται
μέσω κοινωνικής δικτύωσης;
Είναι το ίδιο πράγμα σαν να είστε εκεί,
αν επικοινωνείτε συνεχώς με τα παιδιά σας
μέσω γραπτών μηνυμάτων, για παράδειγμα;
Η σύντομη απάντηση στην ερώτηση
είναι όχι, δεν είναι το ίδιο.
Η προσωπική επαφή απελευθερώνει
έναν καταρράκτη νευροδιαβιβαστών
και σαν ένα εμβόλιο, σας προστατεύει
τώρα και στο μακρινό μέλλον.
Άρα, απλά η οπτική επαφή με κάποιον,
η χειραψία, το κόλλα πέντε,
είναι αρκετά για να παραχθεί οξυτοκίνη,
που αυξάνει τα επίπεδα της εμπιστοσύνης
και μειώνει τα επίπεδα της κορτιζόλης.
Άρα, μειώνει το άγχος.
Παράγεται ντοπαμίνη, που μας ανεβάζει λίγο
και σταματά τον πόνο.
Είναι σαν μια φυσική παραγωγή μορφίνης.
Όλα αυτά δεν τα συνειδητοποιούμε,
γι' αυτό και μπερδεύουμε
το διαδίκτυο με την αληθινή ζωή.
Αλλά έχουμε στοιχεία, νέα στοιχεία,
ότι υπάρχει διαφορά.
Ας δούμε κάτι σχετικά με τη νευροεπιστήμη.
H Ελίζαμπεθ Ρεντκέι, νευρολόγος
στο πανεπιστήμιο του Μέριλαντ,
προσπάθησε να χαρτογραφήσει
τις αντιδράσεις του εγκεφάλου
όταν αλληλεπιδράμε σε προσωπικό επίπεδο,
και όταν παρακολουθούμε κάτι στατικό.
Έτσι, συνέκρινε τη λειτουργία
του εγκεφάλου
δύο ομάδων ανθρώπων:
εκείνων που είχαν
προσωπική επαφή μαζί της
ή με έναν από τους συνεργάτες της
σε μια δυναμική συζήτηση,
και εκείνων που παρακολουθούσαν
την ομιλία της πάνω στο ίδιο θέμα
αλλά σε ένα βίντεο, όπως στο You Tube.
Παρεμπιπτόντως, αν θέλετε να μάθετε
πώς κάνει αξονική τομογραφία
σε δύο ανθρώπους ταυτόχρονα
ρωτήστε με αργότερα.
Άρα ποια είναι η διαφορά;
Αυτός είναι ο εγκέφαλός σας
σε πραγματική αλληλεπίδραση.
Δείτε τη διαφορά
στην εγκεφαλική δραστηριότητα
όταν υπάρχει προσωπική επαφή
και όταν υπάρχει στατικό περιεχόμενο.
Το πορτοκαλί πεδίο είναι η περιοχή
που σχετίζεται με την προσοχή,
την κοινωνική νοημοσύνη, δηλαδή
την πρόβλεψη των σκέψεων,
αισθημάτων και προθέσεων του άλλου,
και με τη συναισθηματική ανταμοιβή.
Όλες αυτές οι περιοχές
συμμετέχουν περισσότερο,
όταν αλληλεπιδράμε πρόσωπο με πρόσωπο.
Αυτή η αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα
εξηγεί το γιατί οι υπεύθυνοι προσωπικού
των εταιρειών του Φόρτουν 500,
όταν αξιολογούσαν τους υποψήφιους,
έκριναν σαν πιο έξυπνους τους υποψήφιους
όταν είχαν ακούσει την φωνή τους,
σε σύγκριση με όσους
είχαν στείλει γραπτή αίτηση,
όπως ένα μέιλ ή ένα γράμμα.
Οι φωνές μας και η γλώσσα του σώματος
φέρουν ισχυρό σήμα.
Δείχνουν ότι είμαστε σκεπτόμενα,
ευαίσθητα, ζωντανά όντα,
και όχι ένας απλός αλγόριθμος.
Αυτή η έρευνα από τον Νίκολας Έπλι
στη σχολή διοίκησης επιχειρήσεων,
στο πανεπιστήμιο του Σικάγο
είναι απίστευτη, διότι
μας λέει ένα απλό πράγμα.
Αν κάποιος ακούσει τη φωνή σου,
σε κρίνει πιο έξυπνο.
Είναι κάτι τόσο απλό.
Ας επιστρέψουμε στην αρχική ερώτηση:
γιατί οι γυναίκες ζουν περισσότερο;
Ένας βασικός λόγος είναι ότι οι γυναίκες
τείνουν να δίνουν προτεραιότητα
και να φροντίζουν τις σχέσεις τους,
σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Καινούρια στοιχεία δείχνουν
ότι αυτές οι δια ζώσης φιλίες
δημιουργούν ένα βιολογικό πεδίο δυνάμεων
ενάντια στις ασθένειες και στην παρακμή.
Όμως, αυτό δεν ισχύει μόνο
για τους ανθρώπους
αλλά και για τα πρωτεύοντα θηλαστικά.
Η εργασία της ανθρωπολόγου Τζόαν Σιλκ
δείχνει ότι οι θηλυκοί μπαμπουίνοι,
που έχουν έναν πυρήνα από θηλυκούς φίλους,
είχε χαμηλότερα επίπεδα άγχους
που φάνηκε από τα επίπεδα κορτιζόλης,
ζουν περισσότερο,
και έχουν περισσότερους
απογόνους που επιζούν.
Τουλάχιστον τρεις σταθερές σχέσεις.
Αυτός ήταν ο μαγικός αριθμός.
Σκεφτείτε το.
Ελπίζω να τις έχετε.
Η δύναμη αυτή της προσωπικής επαφής
ευθύνεται για τα χαμηλά ποσοστά άνοιας
μεταξύ των ανθρώπων
που έχουν κοινωνική επαφή.
Γι' αυτό, οι γυναίκες με καρκίνο μαστού
είναι πολύ πιο πιθανό να επιβιώσουν
σε σχέση με τις μοναχικές.
Γι' αυτό οι άντρες που πέρασαν εγκεφαλικό,
που συναντιούνταν συχνά για πόκερ
ή για καφέ, ή για να παίξουν
χόκεϊ πάγου για βετεράνους -
είμαι Καναδή βέβαια -
(Γέλια)
έχουν περισσότερο όφελος
από αυτή την κοινωνική επαφή
παρά από τα φάρμακα.
Αν οι άντρες που πέρασαν εγκεφαλικό
έχουν συχνές κοινωνικές επαφές,
κάνουν κάτι πολύ αποτελεσματικό.
Αυτές οι προσωπικές επαφές
παρέχουν φοβερά πλεονεκτήματα,
και όμως, περίπου το 1/4 του πληθυσμού
λέει ότι δεν έχει κανένα να μιλήσει.
Μπορούμε να κάνουμε κάτι γι'αυτό.
Σαν τους χωριανούς της Σαρδηνίας,
έχουμε μια βιολογική ανάγκη
να νοιώθουμε μέρος του συνόλου,
και όχι μόνο οι γυναίκες ανάμεσά μας.
Καλλιεργώντας κοινωνικές επαφές
στις πόλεις μας, στις δουλειές μας,
στην καθημερινότητά μας
δυναμώνουμε το ανοσοποιητικό,
στέλνουμε ορμόνες χαράς να ρέουν
στις φλέβες μας και στον εγκέφαλό μας
και αυξάνουμε το προσδόκιμο ζωής μας.
Το ονομάζω κτίσιμο του χωριού μας,
του οποίου η βιωσιμότητα
είναι θέμα ζωής και θανάτου.
Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)
Έλεν Γουόλτερς: Σούζαν,
γύρνα πίσω, έχω μια ερώτηση.
Μήπως υπάρχει μια μέση οδός;
Μιλάς για νευροδιαβιβαστές που συνδέονται
όταν έχουμε αλληλεπίδραση,
η ψηφιακή τεχνολογία όμως;
Έχουμε δει τεράστια πρόοδο
σε αυτό τον τομέα,
σαν την εφαρμογή Facetime,
και άλλες παρόμοιες.
Είναι τo ίδιο;
Ο ανιψιός μου παίζει Minecraft
και φωνάζουν με τους φίλους του.
Φαίνονται να έχουν πραγματική σύνδεση,
είναι καλό αυτό, βοηθάει;
Σούζαν Πίνκερ: Μαζεύουμε ακόμα δεδομένα.
Η ψηφιακή επανάσταση άρχισε πρόσφατα,
μαζεύουμε τα σχετικά δεδομένα,
αλλά δεν ξέρουμε αρκετά
για τις επιπτώσεις της στην υγεία.
Άρα ακόμα μαθαίνουμε,
αλλά θα μπορούσαμε
να βελτιώσουμε την τεχνολογία.
Για παράδειγμα, η κάμερα του λάπτοπ
βρίσκεται ψηλά στην οθόνη
άρα, όταν κοιτάμε την οθόνη
δεν έχουμε πραγματική οπτική επαφή.
Κάτι τόσο απλό, όπως
το να κοιτάμε την κάμερα,
μπορεί να αυξήσει τους νευροδιαβιβαστές.
Ή αν η κάμερα αλλάξει θέση.
Βέβαια, δεν είναι το ίδιο, αλλά πιστεύω
ότι πλησιάζουμε μέσω της τεχνολογίας.
ΕΓ: Τέλεια, ευχαριστώ πολύ.
ΣΠ: Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)