0:00:06.794,0:00:08.455
Od początków ludzkości

0:00:08.455,0:00:13.876
żyło i umarło już[br]około 100,8 miliarda osób.

0:00:13.876,0:00:19.236
Liczba ta wzrasta co roku o 0,8%.

0:00:19.236,0:00:22.456
Co dzieje się z tymi wszystkimi[br]ciałami po śmierci?

0:00:22.456,0:00:26.715
Czy na naszej planecie zabraknie[br]miejsc na pochówki?

0:00:26.715,0:00:28.506
Gdy ludzkie serce przestaje bić,

0:00:28.506,0:00:32.656
ciało przechodzi przez kilka etapów,[br]zanim zacznie się rozkładać.

0:00:32.656,0:00:34.287
W przeciągu kilku minut od śmierci

0:00:34.287,0:00:37.966
krew zaczyna spływać[br]do najniższych partii ciała.

0:00:37.966,0:00:40.005
Zwykle po czasie od 8 do 12 godzin,

0:00:40.005,0:00:46.084
skóra na tych partiach jest naznaczona[br]przez plamy pośmiertne.

0:00:46.084,0:00:49.896
W chwili śmierci mięśnie całego ciała[br]kompletnie się rozluźniają,

0:00:49.896,0:00:52.677
w stanie wstępnego wiotczenia.

0:00:52.677,0:00:58.247
Jednak już po 2-6 godzinach drętwieją,[br]wchodząc w fazę stężenia pośmiertnego.

0:00:58.247,0:01:00.377
To tężenie rozchodzi się po mięśniach,

0:01:00.377,0:01:05.587
a jego szybkość zależy od wieku,[br]płci oraz otoczenia.

0:01:05.587,0:01:07.588
Ciało zmienia również temperaturę.

0:01:07.588,0:01:10.897
Zazwyczaj ochładza się[br]do temperatury otoczenia.

0:01:10.897,0:01:13.055
Następnie przychodzi gnicie,

0:01:13.055,0:01:17.238
czyli proces, podczas którego bakterie[br]i insekty rozkładają ciało.

0:01:17.238,0:01:20.277
Na szybkość rozkładu wpływa[br]wiele czynników.

0:01:20.277,0:01:24.797
Zazwyczaj jednak można zauważyć[br]pewne prawidłowości,

0:01:24.797,0:01:26.758
zwane prawami Caspera.

0:01:26.758,0:01:28.967
Jeżeli inne czynniki[br]mają taką samą wartość,

0:01:28.967,0:01:35.198
ciało wystawione na powietrze rozkłada się[br]2 razy szybciej niż w wodzie

0:01:35.198,0:01:39.322
i 8 razy szybciej niż ciało[br]pochowane w ziemi.

0:01:39.322,0:01:43.554
Kwasowość gleby również ma wpływ[br]na zachowanie szkieletu.

0:01:43.554,0:01:46.981
Silnie kwaśne gleby, [br]o pH mniejszym niż 5,3,

0:01:46.981,0:01:49.658
pozwolą na szybki rozkład kości,

0:01:49.658,0:01:54.739
zaś w obojętnych lub zasadowych,[br]z pH większym niż 7,

0:01:54.739,0:01:59.685
szkielet może zachować się w stosunkowo[br]dobrym stanie przez wieki.

0:01:59.685,0:02:04.088
Na przestrzeni lat różne kultury[br]wykształciły odmienne sposoby pochówku.

0:02:04.088,0:02:06.720
Pochówkom pierwszych Neandertalczyków

0:02:06.720,0:02:09.100
towarzyszyły rytuały,

0:02:09.100,0:02:13.418
takie jak układanie, malowanie[br]czy dekorowanie ciał.

0:02:13.418,0:02:17.002
Chrześcijanie ozdabiali ciała sukniami,

0:02:17.002,0:02:18.460
zaś w tradycyjnym Islamie

0:02:18.460,0:02:20.940
ciało zawijano w całun

0:02:20.940,0:02:24.059
i zwracano twarzą w kierunku Mekki.

0:02:24.059,0:02:27.023
Hindusi zazwyczaj palili ciała,

0:02:27.023,0:02:31.270
a zaratusztrianie, zwolennicy jednej[br]z najstarszych religii monoteistycznych,

0:02:31.270,0:02:35.643
umieszczali zwłoki na szczycie wieży,[br]by wystawić je na działanie słońca

0:02:35.643,0:02:38.004
i padlinożernych ptaków.

0:02:38.004,0:02:42.247
Przed rewolucją przemysłową[br]pogrzeby były skromne i tanie.

0:02:42.247,0:02:47.191
Teraz gdy w obszarach gęsto zaludnionych[br]jest coraz mniej miejsc na cmentarze,

0:02:47.191,0:02:50.290
nabycie własnego miejsca na cmentarzu[br]może być kosztowne,

0:02:50.290,0:02:53.047
a wielu nie może sobie pozwolić[br]nawet na skromny pochówek.

0:02:53.047,0:02:56.862
Nawet kremacja, drugi najczęstszy[br]sposób pochówku na świecie,

0:02:56.862,0:02:59.209
jest kosztowna.

0:02:59.209,0:03:01.392
Wracając do pytania[br]o brak miejsc do pochówku,

0:03:01.392,0:03:04.302
sprawa nie tyczy się powierzchni[br]ziem na całym globie,

0:03:04.302,0:03:08.788
lecz raczej dużych [br]skupisk populacji i miast.

0:03:08.788,0:03:10.977
Większość dużych miast na świecie

0:03:10.977,0:03:14.570
może zostać bez terenów na pochówki[br]w przeciągu wieku.

0:03:14.570,0:03:16.390
Londyn znacznie szybciej,

0:03:16.390,0:03:18.883
możliwe, że już w 2035 roku.

0:03:18.883,0:03:21.842
Czy są alternatywne sposoby pochówku,

0:03:21.842,0:03:24.392
które pomogłyby nam z brakiem miejsca?

0:03:24.392,0:03:29.341
W niektórych krajach istnieją[br]wielopiętrowe cmentarze.

0:03:29.341,0:03:32.853
Niektóre sposoby skupiają się [br]na relacji ciała z otoczeniem.

0:03:32.853,0:03:37.793
Na przykład promesja, polegająca na[br]liofilizacji ciała oraz jego granulacji.

0:03:37.793,0:03:40.342
Tworzy się proch, który może [br]zmienić się w kompost,

0:03:40.342,0:03:43.311
jeśli wymiesza się go z tlenem i wodą.

0:03:43.311,0:03:46.458
Istnieją też eko-cmentarze,[br]w których używa się materiałów,

0:03:46.458,0:03:48.651
takich jak biodegradowalne trumny,

0:03:48.651,0:03:50.542
urny, z których wyrastają drzewa,

0:03:50.542,0:03:53.802
oraz kombinezony obrastające grzybami.

0:03:53.802,0:03:57.442
Firma Wieczne Rafy sprowadza[br]ten obrzęd w odmęty oceanu,

0:03:57.442,0:04:03.433
gdzie przy złączeniu prochów z cementem[br]tworzy się morski habitat.

0:04:03.433,0:04:06.552
Śmierć jest nieodłączną częścią[br]ludzkiego istnienia,

0:04:06.552,0:04:10.483
ale sposoby, w jakie traktujemy nasze[br]ciała i pochówki, ciągle się zmieniają.

0:04:10.483,0:04:12.392
Każdy z nas może mieć inne duchowe,

0:04:12.392,0:04:13.373
religijne,

0:04:13.373,0:04:15.943
czy praktyczne podejście do umierania,

0:04:15.943,0:04:18.533
ale stale rosnące zapotrzebowanie[br]na miejsca pochówku

0:04:18.533,0:04:20.692
może nas zmusić do kreatywnego[br]wyboru miejsca,

0:04:20.692,0:04:24.663
gdzie nasze ciało spocznie po[br]ostatnim etapie życia.