1
00:00:00,000 --> 00:00:04,184
Unë dhe nxënësit e mi merremi
me robotë shumë të vegjël.

2
00:00:04,209 --> 00:00:06,426
Mund t’i mendoni si versionin robot

3
00:00:06,426 --> 00:00:10,016
të diçkaje shumë të njohur
për ne të gjithë: milingonat

4
00:00:10,016 --> 00:00:12,776
Të gjithë e dimë që milingonat, ashtu
si insektet e tjera të kësaj madhësie

5
00:00:12,776 --> 00:00:15,012
mund të bëjnë gjëra krejt të pabesueshme.

6
00:00:15,012 --> 00:00:18,197
Të gjithë kemi parë një grup 
milingonash ose diçka të ngjashme,

7
00:00:18,197 --> 00:00:21,767
të mbartin thërrimet që ju bien
në piknik, për shembull.

8
00:00:21,767 --> 00:00:25,910
Por cilat janë sfidat e vërteta të 
projektimit të milingonave të tilla?

9
00:00:25,910 --> 00:00:29,861
Pikësëpari, si t’i përfshijmë
të gjitha aftësitë e milingonës

10
00:00:29,861 --> 00:00:31,909
në një robot me po atë përmasa?

11
00:00:31,909 --> 00:00:34,513
Fillimisht, na duhet të gjejmë 
si t’i bëjmë të lëvizin

12
00:00:34,513 --> 00:00:35,923
kur janë kaq të vegjël.

13
00:00:35,923 --> 00:00:38,223
Na duhen mekanizma të tillë,
si këmbë dhe motorë efikasë

14
00:00:38,223 --> 00:00:40,072
mbi të cilët të bazohet lëvizja

15
00:00:40,072 --> 00:00:42,563
dhe na duhen sensorë, energji dhe kontroll

16
00:00:42,563 --> 00:00:46,525
për të montuar gjithçka në një robot
milingonë gjysmë-inteligjent.

17
00:00:46,525 --> 00:00:49,071
Dhe së fundi, për t’i bërë këto sende
vërtet funksionale

18
00:00:49,071 --> 00:00:53,019
duam që krejt kjo të punojë si një e tërë,
që të mund të bëjmë gjëra më të mëdha.

19
00:00:53,019 --> 00:00:55,710
Pra, le t’ia nisim me lëvizshmërinë.

20
00:00:55,710 --> 00:00:58,871
Insektet lëvizin në mënyrë të mahnitshme.

21
00:00:58,871 --> 00:01:00,559
Kjo video është marrë nga 
University of California, Berkeley

22
00:01:00,559 --> 00:01:03,342
Ajo tregon një kacabu që lëviz në
një terren vërtet të vështirë,

23
00:01:03,342 --> 00:01:05,194
por pa u rrokullisur,

24
00:01:05,194 --> 00:01:09,192
dhe arrin ta bëjë këtë ngaqë këmbët e tij
janë një ndërthurje materialesh të ngurta,

25
00:01:09,192 --> 00:01:11,545
që janë çka kemi përdorur 
tradicionalisht në robotët

26
00:01:11,545 --> 00:01:14,107
dhe materialesh të buta.

27
00:01:14,107 --> 00:01:17,725
Kërcimi është tjetër mënyrë interesante
për të lëvizur kur jeni i vogël

28
00:01:17,725 --> 00:01:21,303
Këto insekte depozitojnë energji elastike
dhe e çlirojnë atë shumë shpejt

29
00:01:21,303 --> 00:01:25,409
kur iu duhet shumë forcë, si në rastin
e kërcimit nga uji, për shembull.

30
00:01:25,409 --> 00:01:28,844
Një nga kontributet më të mëdha
prej laboratorit tim

31
00:01:28,844 --> 00:01:31,009
ka qenë kombinimi i materialeve
të ngurta me ato të buta

32
00:01:31,009 --> 00:01:33,746
në mekanizma shumë, shumë të vegjël

33
00:01:33,746 --> 00:01:37,143
Ky mekanizëm kërcyes i ka
brinjët rreth katër milimetra,

34
00:01:37,143 --> 00:01:39,150
pra përnjëmend i vogël

35
00:01:39,150 --> 00:01:43,058
Materiali i fortë këtu është silikoni
ndërsa ai i buti gomë silikoni

36
00:01:43,058 --> 00:01:45,953
Dhe ideja bazë është që
do ta ngjeshim,

37
00:01:45,953 --> 00:01:48,654
do të depozitojmë energji elastike
dhe ta çlirojmë të kërcejë

38
00:01:48,654 --> 00:01:52,037
Pra, hëpërhë s’ka as motorë, as energji.

39
00:01:52,037 --> 00:01:54,800
Në lëvizje vihet me anë të
një metode që e quajmë

40
00:01:54,800 --> 00:01:57,472
"Studentë diplome me piskatore"

41
00:01:57,472 --> 00:01:59,306
Pra, ajo që do të shihni 
në videon e radhës

42
00:01:59,306 --> 00:02:02,333
është ky djalë që po ia del mbanë
shumë mirë me kërcimet.

43
00:02:02,333 --> 00:02:05,947
Ky është Aaroni, student 
diplome me piskatore,

44
00:02:05,947 --> 00:02:08,630
dhe ajo që shikoni është
ky mekanizëm me brinjë 4 mm

45
00:02:08,630 --> 00:02:10,841
që kërcen rreth 40 cm lart.

46
00:02:10,841 --> 00:02:13,265
Pra, rreth 100 herë më shumë se 
lartësia e vetë objektit.

47
00:02:13,265 --> 00:02:15,221
Dhe mbijeton, hidhet mbi tryezë,

48
00:02:15,221 --> 00:02:18,735
është shumë i fortë, dhe mbijeton mirë,
derisa na humb nga sytë

49
00:02:18,735 --> 00:02:21,361
sepse është shumë i vogël.

50
00:02:21,361 --> 00:02:23,970
Së fundi, duam t’i shtojmë kësaj motorë

51
00:02:23,970 --> 00:02:27,086
dhe kemi studentë në laboratorë
që merren me motorë milimetrikë

52
00:02:27,086 --> 00:02:30,686
që të mund t’i integrojmë
në robotë të vegjël, të pavarur.

53
00:02:30,686 --> 00:02:34,267
Por që të mund të vëzhgojmë
lëvizjen në këtë shkallë

54
00:02:34,267 --> 00:02:36,241
po bëjmë me hile,
po përdorim magnete.

55
00:02:36,241 --> 00:02:39,317
Këtu tregohet ajo që do të ishte
pjesë e këmbës së mikro-robotit

56
00:02:39,317 --> 00:02:41,334
dhe mund të shikoni kyçet prej
gome silikoni

57
00:02:41,334 --> 00:02:43,753
me një magnet të trupëzuar
që vihet në lëvizje

58
00:02:43,753 --> 00:02:46,266
nga një fushë e jashtme magnetike

59
00:02:46,266 --> 00:02:49,969
Kjo na shpie tek roboti
që ju tregova më parë.

60
00:02:49,969 --> 00:02:53,110
Gjëja më interesante që ky
robot na ndihmon ta kuptojmë

61
00:02:53,110 --> 00:02:55,117
është mënyra se si lëvizin
insektet e kësaj madhësie.

62
00:02:55,117 --> 00:02:57,342
Ne kemi një model shumë të mirë
për mënyrën si

63
00:02:57,342 --> 00:02:59,304
lëviz gjithçka,
nga kacabujtë tek elefantët.

64
00:02:59,304 --> 00:03:02,228
Të gjithë lëvizim me kërcime
kur jemi duke vrapuar.

65
00:03:02,228 --> 00:03:06,513
Por po qe se jam vërtet i vogël,
forcat mes këmbëve dhe truallit

66
00:03:06,513 --> 00:03:09,288
do të ndikojnë lëvizjen time
shumë më tepër se masa ime,

67
00:03:09,288 --> 00:03:11,642
ky është shkaku i lëvizjes me kërcime.

68
00:03:11,642 --> 00:03:13,317
Pra ky ende nuk punon dhe aq,

69
00:03:13,317 --> 00:03:16,392
por kemi versione pak më të mëdha,
që vijnë rrotull.

70
00:03:16,392 --> 00:03:20,277
Ky është rreth një centimetër kub,
një centimetër brinja, pra shumë i vogël

71
00:03:20,277 --> 00:03:23,179
dhe kemi arritur të vrapojë me
rreth 10 gjatësi trupore për sekondë,

72
00:03:23,179 --> 00:03:24,565
pra 10 centimetra në sekondë.

73
00:03:24,565 --> 00:03:26,598
Goxha i shpejtë, për një gjë të vogël,

74
00:03:26,598 --> 00:03:28,960
dhe kufizohet vetëm nga
kushtet tona për provën.

75
00:03:28,960 --> 00:03:31,597
Por kjo ju jep një ide për 
mënyrën si funksionon.

76
00:03:31,597 --> 00:03:35,901
Mund të krijojmë versione 3D të tij,
që mund të ngjiten mbi pengesa,

77
00:03:35,901 --> 00:03:39,275
pak a shumë si kacabuja
që ju tregova më parë.

78
00:03:39,280 --> 00:03:42,166
Së fundi, duam t’i shtojmë
çdo gjë robotit.

79
00:03:42,166 --> 00:03:45,859
Duam që ndijimi, energjia,
dhe kontrolli të punojnë së bashku,

80
00:03:45,859 --> 00:03:48,765
dhe s’ka pse të jetë çdo gjë
e frymëzuar nga natyra.

81
00:03:48,765 --> 00:03:51,840
Ky robot është afërsisht në
rendin e një karameleje Tic Tac

82
00:03:51,840 --> 00:03:55,279
Dhe në këtë rast, në vend të magnetit 
ose muskujve për ta lëvizur,

83
00:03:55,279 --> 00:03:58,311
kemi përdorur raketa.

84
00:03:58,311 --> 00:04:00,940
Ky është një material energjetik
i mikro-fabrikuar

85
00:04:00,940 --> 00:04:03,539
dhe mund të prodhojmë
pikselë të vegjël të tij

86
00:04:03,539 --> 00:04:07,326
dhe mund t’i vendosim këto pikselë
në barkun e këtij roboti,

87
00:04:07,326 --> 00:04:12,064
dhe ky robot, atëherë, do të kërcejë 
sa herë që ndjen një shtim të dritës.

88
00:04:12,064 --> 00:04:14,618
Videoja e radhës, është
nga të preferuarat e mia.

89
00:04:14,618 --> 00:04:17,658
Kemi këtë robotin prej 300 miligramësh

90
00:04:17,658 --> 00:04:20,064
i cili kërcen rreth 8 centimetra në ajër

91
00:04:20,064 --> 00:04:22,974
Përmasat e tij janë vetëm
4x4x7 mm.

92
00:04:22,974 --> 00:04:25,130
Në fillim do të shihni një ndriçim të madh,

93
00:04:25,130 --> 00:04:26,622
kur çlirohet energjia

94
00:04:26,622 --> 00:04:28,530
dhe roboti që bën akrobaci në ajër.

95
00:04:28,530 --> 00:04:30,139
Pra, pamë një ndriçimi të madh,

96
00:04:30,139 --> 00:04:33,336
dhe ja ku duket roboti që kërcen në ajër.

97
00:04:33,336 --> 00:04:36,368
Pa asnjë pengore ose tela të lidhur me të.

98
00:04:36,368 --> 00:04:38,862
Çdo gjë e ka brenda dhe
kërcen si kundërpërgjigje

99
00:04:38,862 --> 00:04:43,243
të goditjes së lehtë që studenti
i bëri ndriçuesit ngjitur me të.

100
00:04:43,243 --> 00:04:46,897
Besoj se mund t’i përfytyroni të gjitha
gjërat e mrekullueshme që mund të bëjmë

101
00:04:46,897 --> 00:04:51,604
me robotë të kësaj shkalle që mund të
turren, zvarriten, hidhen dhe rrotullohen.

102
00:04:51,604 --> 00:04:55,394
Mendoni për rrënojat që mbeten pas
një katastrofe natyrore, si tërmeti.

103
00:04:55,394 --> 00:04:57,953
Përfytyroni këta robotë të vegjël
që lëvizin mes atyre rrënojave,

104
00:04:57,953 --> 00:05:00,171
në kërkim të të mbijetuarve.

105
00:05:00,171 --> 00:05:03,127
Ose, përfytyroni shumë robotë
që lëvizin rreth një ure

106
00:05:03,127 --> 00:05:05,286
për ta inspektuar dhe për
t’u siguruar se është e parrezik,

107
00:05:05,286 --> 00:05:07,326
që të mos kemi vithisje si kjo,

108
00:05:07,326 --> 00:05:11,233
që ndodhi në Mineapolis më 2007-n.

109
00:05:11,233 --> 00:05:12,995
Ose thjesht përfytyroni
ç'mund të bënit

110
00:05:12,995 --> 00:05:15,518
po të kishit robotë që mund
të notonin në gjakun tuaj.

111
00:05:15,518 --> 00:05:17,851
Apo jo? "Udhëtimi Fantastik"
i Isaac Asimov-it.

112
00:05:17,851 --> 00:05:22,206
Që mund t’ju operonin pa pasur
nevojë për t’ju prerë paraprakisht.

113
00:05:22,206 --> 00:05:24,936
Ose mund të ndryshonim
rrënjësisht mënyrën si ndërtojmë

114
00:05:24,936 --> 00:05:28,343
nëse i bëjmë robotët tanë të veckël
të veprojnë njësoj si termitet,

115
00:05:28,343 --> 00:05:31,108
që ndërtojnë këta pirgje të pabesueshëm
tetë metra të lartësh

116
00:05:31,108 --> 00:05:35,196
banesa të ajrosura shumë mirë,
për termite të tjera

117
00:05:35,196 --> 00:05:37,287
në Afrikë dhe Australi.

118
00:05:37,287 --> 00:05:39,717
Mendoj se ju dhashë disa nga mundësitë

119
00:05:39,717 --> 00:05:42,154
se ç’mund të bëjmë me
këta robotë të vegjël.

120
00:05:42,154 --> 00:05:46,561
Deri tani kemi bërë ca përparime,
por ende ka goxha rrugë për të bërë

121
00:05:46,561 --> 00:05:49,419
dhe shpresojmë që disa prej jush
të mund të kontribuojnë për këtë.

122
00:05:49,419 --> 00:05:51,187
Shumë faleminderit.

123
00:05:51,187 --> 00:05:53,391
(Duartrokitje)