1
00:00:01,015 --> 00:00:04,008
Priča počinje sa ovo dvoje -

2
00:00:04,032 --> 00:00:05,290
mojom decom.

3
00:00:05,314 --> 00:00:08,436
Pešačili smo kroz šumu u Ouklandu
kada je moja ćerka primetila

4
00:00:08,466 --> 00:00:11,154
plastičnu posudu
sa mačjim izmetom u potoku.

5
00:00:11,647 --> 00:00:13,309
Pogledala me je i rekla:

6
00:00:13,333 --> 00:00:15,654
„Tata,

7
00:00:15,654 --> 00:00:17,514
to ne ide tu.“

8
00:00:17,538 --> 00:00:19,960
Kada je to rekla,
podsetila me je na letnji kamp.

9
00:00:19,984 --> 00:00:21,226
Na jutro dana za posete,

10
00:00:21,226 --> 00:00:24,813
neposredno pre nego što bi pustili
zabrinute roditelje da ulete kroz kapiju,

11
00:00:24,813 --> 00:00:25,976
direktor kampa bi rekao:

12
00:00:25,976 --> 00:00:28,895
„Brzo! Neka svako pokupi pet otpadaka!“

13
00:00:28,919 --> 00:00:31,959
Kažete par stotina dece
da pokupe po pet otpadaka

14
00:00:31,983 --> 00:00:34,556
i vrlo brzo imate mnogo čistiji kamp.

15
00:00:34,580 --> 00:00:35,739
Stoga sam pomislio,

16
00:00:35,763 --> 00:00:40,300
zašto ne primenimo takvo angažovanje 
javnosti kao metod čišćenja cele planete?

17
00:00:40,324 --> 00:00:43,275
I to je bila inspiracija za „Literati“.

18
00:00:43,299 --> 00:00:46,648
Vizija je da stvorimo svet bez otpada.

19
00:00:46,672 --> 00:00:48,180
Pokazaću vam kako je počelo.

20
00:00:48,204 --> 00:00:51,590
Fotografisao sam cigaretu 
koristeći Instagram.

21
00:00:52,222 --> 00:00:54,089
Onda sam napravio još jednu fotku,

22
00:00:54,113 --> 00:00:55,670
i još jednu fotku,

23
00:00:55,694 --> 00:00:56,861
pa još jednu.

24
00:00:56,885 --> 00:00:58,171
I primetio sam dve stvari:

25
00:00:58,195 --> 00:01:01,667
prvo, otpad je postao
umetnički i pristupačan,

26
00:01:02,209 --> 00:01:05,418
i drugo, nakon nekoliko dana
sam u telefonu imao 50 fotki,

27
00:01:05,418 --> 00:01:07,545
a svaki otpadak sam pokupio,

28
00:01:07,569 --> 00:01:09,954
i shvatio sam da evidentiram

29
00:01:09,978 --> 00:01:13,129
svoj pozitivan uticaj na planetu.

30
00:01:13,153 --> 00:01:15,341
To je 50 stvari manje koje možete videti,

31
00:01:15,365 --> 00:01:16,608
na koje možete zgaziti,

32
00:01:16,632 --> 00:01:18,440
ili koje bi neka ptica mogla pojesti.

33
00:01:18,769 --> 00:01:21,421
Tako sam počeo
da govorim ljudima šta radim,

34
00:01:21,445 --> 00:01:23,801
i počeli su da mi se pridružuju.

35
00:01:24,831 --> 00:01:26,524
Jednog dana

36
00:01:26,548 --> 00:01:29,076
se pojavila ova fotografija iz Kine,

37
00:01:30,039 --> 00:01:31,310
i tada sam shvatio

38
00:01:31,334 --> 00:01:34,600
da je „Literati“ više od lepih fotki,

39
00:01:34,624 --> 00:01:37,993
da postajemo zajednica 
koja sakuplja podatke.

40
00:01:38,869 --> 00:01:40,759
Svaka fotografija je priča za sebe.

41
00:01:41,279 --> 00:01:43,472
Govori nam ko je pokupio šta,

42
00:01:43,496 --> 00:01:45,507
geografska oznaka govori gde,

43
00:01:45,531 --> 00:01:47,561
a vremenska oznaka govori kada.

44
00:01:48,006 --> 00:01:50,435
Stoga sam napravio mapu na Guglu

45
00:01:50,459 --> 00:01:54,512
i počeo da označavam mesta 
gde se otpaci kupe.

46
00:01:54,536 --> 00:01:58,454
Kroz taj proces, zajednica je rasla

47
00:01:58,478 --> 00:02:00,117
i broj podataka je rastao.

48
00:02:00,806 --> 00:02:04,267
Moja deca idu u školu baš ovde u sredini.

49
00:02:05,130 --> 00:02:09,064
Otpad se stapa sa pozadinom našeg života.

50
00:02:09,088 --> 00:02:11,187
Šta bi bilo da ga stavimo u prvi plan?

51
00:02:11,211 --> 00:02:14,123
Šta bi bilo kada bismo shvatili 
šta tačno postoji na ulicama,

52
00:02:14,147 --> 00:02:15,536
na trotoarima

53
00:02:15,560 --> 00:02:17,098
i u školskim dvorištima?

54
00:02:17,122 --> 00:02:20,369
Kako bismo mogli da iskoristimo
ove podatke da stvorimo promenu?

55
00:02:21,189 --> 00:02:22,387
Dozvolite da vam pokažem.

56
00:02:22,411 --> 00:02:23,796
Prvo sa gradovima.

57
00:02:24,418 --> 00:02:29,057
San Francisko je želeo da otkrije 
koji procenat otpada su cigarete.

58
00:02:29,081 --> 00:02:30,243
Zašto?

59
00:02:30,267 --> 00:02:31,476
Da bi uveli porez.

60
00:02:32,023 --> 00:02:35,138
Stoga su postavili nekoliko ljudi na ulice
sa notesima i olovkama,

61
00:02:35,138 --> 00:02:37,680
koji su kružili i sakupljali informacije

62
00:02:37,704 --> 00:02:40,815
koje su dovele do poreza od 20 centi
na sve prodaje cigareta.

63
00:02:41,787 --> 00:02:45,140
A onda su ih tužile
velike kompanije duvanske industrije,

64
00:02:45,164 --> 00:02:48,014
tvrdeći da taj metod 
sakupljanja informacija

65
00:02:48,034 --> 00:02:50,735
nije ni precizan niti dokaziv.

66
00:02:51,454 --> 00:02:55,134
Pozvali su me iz opštine i pitali
da li naša tehnologija može da pomogne.

67
00:02:55,158 --> 00:02:56,241
Ne znam da li su znali

68
00:02:56,241 --> 00:02:58,679
da je naša tehnologija
moj nalog na Instagramu -

69
00:02:58,703 --> 00:02:59,546
(Smeh)

70
00:02:59,546 --> 00:03:01,032
ali sam rekao: „Da, može.“

71
00:03:01,056 --> 00:03:02,072
(Smeh)

72
00:03:02,096 --> 00:03:06,004
„I možemo da vam kažemo
da li je marka Parlament ili Pal Mal.

73
00:03:06,028 --> 00:03:09,453
Uz to, svaka fotografija
ima geografsku i vremensku oznaku

74
00:03:09,477 --> 00:03:10,858
koja vam pruža dokaze.“

75
00:03:11,839 --> 00:03:15,059
Nakon četiri dana 
i 5 000 sakupljenih otpadaka,

76
00:03:15,083 --> 00:03:20,021
naši podaci su iskorišćeni u sudu 
da se porez ne samo održi, već udvostruči,

77
00:03:20,045 --> 00:03:24,368
što je stvorilo godišnji prihod
od četiri miliona dolara

78
00:03:24,392 --> 00:03:26,687
koji se koristi za čišćenje San Franciska.

79
00:03:28,001 --> 00:03:29,910
Tokom tog procesa sam naučio dve stvari:

80
00:03:29,910 --> 00:03:32,814
kao prvo, Instagram
nije pravi alat za ovo -

81
00:03:32,838 --> 00:03:33,869
(Smeh)

82
00:03:33,893 --> 00:03:35,396
i zato smo razvili aplikaciju.

83
00:03:35,420 --> 00:03:37,053
Kao drugo, ako razmislite o tome,

84
00:03:37,077 --> 00:03:40,694
svaki grad na svetu ima
svoj jedinstveni otpad poput otiska prsta,

85
00:03:40,718 --> 00:03:44,554
a taj otisak prsta nam ukazuje
na izvor problema

86
00:03:44,578 --> 00:03:46,499
i na put ka njegovom rešavanju.

87
00:03:47,646 --> 00:03:50,024
Ako bismo mogli da stvorimo izvor prihoda

88
00:03:50,048 --> 00:03:52,315
samo razumevanjem procenta cigareta,

89
00:03:52,325 --> 00:03:54,631
šta bi bilo sa šoljicama kafe,

90
00:03:54,655 --> 00:03:56,361
limenkama soka,

91
00:03:56,385 --> 00:03:57,799
ili plastičnim bocama?

92
00:03:58,501 --> 00:04:01,702
Ako možete da to obeležite 
u San Francisku, zašto ne u Ouklandu

93
00:04:01,726 --> 00:04:03,422
ili Amsterdamu,

94
00:04:03,446 --> 00:04:06,416
ili negde mnogo bliže domu?

95
00:04:07,408 --> 00:04:08,642
A šta je sa brendovima?

96
00:04:08,666 --> 00:04:10,567
Kako bi oni mogli da iskoriste podatke

97
00:04:10,591 --> 00:04:14,803
da pomire svoje ekonomske 
i ekološke interese?

98
00:04:15,646 --> 00:04:18,858
U centru Ouklanda ima jedan blok 
prekriven otpadom.

99
00:04:19,325 --> 00:04:23,429
Zajednica Literata se okupila 
i pokupila 1 500 otpadaka.

100
00:04:23,812 --> 00:04:25,152
Otkrili smo sledeće:

101
00:04:25,176 --> 00:04:28,386
većina otpada je potekla
od veoma poznatog proizvođača takosa.

102
00:04:29,738 --> 00:04:33,315
Većina otpadaka tog proizvođača 
bile su kesice ljutog sosa,

103
00:04:34,438 --> 00:04:38,064
a većina njih nije bila ni otvorena.

104
00:04:39,965 --> 00:04:42,680
Problem i put ka rešenju -

105
00:04:42,704 --> 00:04:46,665
možda bi trebalo da taj proizvođač
daje ljuti sos na zahtev

106
00:04:46,689 --> 00:04:48,698
ili postavi dozator

107
00:04:48,722 --> 00:04:51,274
ili napravi pakovanje koje je održivije.

108
00:04:51,298 --> 00:04:54,267
Kako brend uzme
pretnju po životnu sredinu,

109
00:04:54,291 --> 00:04:56,297
pretvori je u ekonomski pogon

110
00:04:56,321 --> 00:04:58,589
i tako postane heroj u toj industriji?

111
00:04:59,292 --> 00:05:01,494
Ako zaista želite da stvorite promene,

112
00:05:01,518 --> 00:05:04,392
najbolje je početi od svoje dece.

113
00:05:04,416 --> 00:05:07,819
Grupa petaka u osnovnoj
je pokupila 1 247 otpadaka

114
00:05:07,843 --> 00:05:09,691
samo u svom školskom dvorištu.

115
00:05:09,715 --> 00:05:11,891
I otkrili su da su najčešća vrsta otpada

116
00:05:11,901 --> 00:05:15,505
plastični omoti za slamčice 
iz njihove kantine.

117
00:05:15,947 --> 00:05:18,476
Zatim su ovi klinci
otišli kod direktora i pitali:

118
00:05:18,500 --> 00:05:20,160
„Zašto i dalje kupujemo slamčice?“

119
00:05:21,166 --> 00:05:22,921
Tako su prestali.

120
00:05:22,945 --> 00:05:26,599
I otkrili su da svako pojedinačno
može da napravi promenu,

121
00:05:26,623 --> 00:05:28,961
ali da zajedno imaju jači uticaj.

122
00:05:29,503 --> 00:05:33,515
Nije bitno da li ste student ili naučnik,

123
00:05:33,539 --> 00:05:36,674
da li živite u Honoluluu ili Hanoju,

124
00:05:36,698 --> 00:05:39,139
ovo je zajednica za sve.

125
00:05:39,974 --> 00:05:44,653
Stvorena je zbog dvoje male dece
u šumi u Severnoj Karolini

126
00:05:44,677 --> 00:05:47,491
i danas je raširena po celom svetu.

127
00:05:47,938 --> 00:05:49,721
A znate kako dolazimo dotle?

128
00:05:50,067 --> 00:05:51,945
Otpadak po otpadak.

129
00:05:52,508 --> 00:05:53,723
Hvala.

130
00:05:53,747 --> 00:05:57,365
(Aplauz)