WEBVTT

00:00:07.261 --> 00:00:11.090
စားလို့ရတဲ့ အစေ့တွေနဲ့ ဆေးပင်တွေရှာဖို့
တောထဲမှာ ရှည်လှတဲ့ တစ်နေ့ ဦးတည်ရာသွားစဉ်

00:00:11.090 --> 00:00:16.839
ပင်ပန်းနေတဲ့ အံ့ဖွယ် လယ်သမား Shennong ဟာ
အမှတ်မထင် အဆိပ် ၇၂ ခါသင့်ခဲ့တယ်။

00:00:16.839 --> 00:00:19.139
ဒါပေမဲ့ အဆိပ်က သူ့အသက်ကို အဆုံးမသတ်ခင်မှာ

00:00:19.139 --> 00:00:21.620
သစ်ရွက်တစ်ရွက်က သူ့ပါးစပ်ထဲ
လှိမ့်ဝင်လာခဲ့တယ်။

00:00:21.620 --> 00:00:24.130
ဒါကို သူဝါးစားပြီး ပြန်လည်ရှင်သန်ခဲ့တယ်။

00:00:24.130 --> 00:00:26.701
ဒါက လက်ဖက်ကို စတင်တွေ့ရှိပုံပါ။

00:00:26.701 --> 00:00:29.562
ဒါမှမဟုတ် အနည်းဆုံးတော့ ရှေးဟောင်း 
ဒဏ္ဍာရီတစ်ပုဒ်ပေါ့။

00:00:29.562 --> 00:00:31.461
တကယ်က လက်ဖက်ဟာ အဆိပ်တွေကို
မကုစားပေမဲ့

00:00:31.461 --> 00:00:33.082
Shennong ရဲ့ပုံပြင်မှာတော့

00:00:33.082 --> 00:00:35.540
စိတ်ကူးယဉ် တရုတ်လူမျိုး စိုက်ပျိုးရေး
တီထွင်သူက

00:00:35.540 --> 00:00:38.682
ရှေးဟောင်း တရုတ်ပြည်မှာ လက်ဖက်ရဲ့ 
အရေးပါမှုကို မီးမောင်းထိုးပြတယ်။

00:00:38.682 --> 00:00:41.811
ရှေးဟောင်းသုသေသန အထောက်အထားက
ပြဆိုတာက
လက်ဖက်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်၆၀၀၀

00:00:41.811 --> 00:00:44.271
အစောပိုင်းက အဲဒီမှာ ပထမဆုံး
စိုက်ပျိုးခဲ့တယ်

00:00:44.271 --> 00:00:48.535
(သို့) ဖာရိုဘုရင်တွေ Giza ပိရမစ်ကြီး
မဆောက်ခင် နှစ် ၁၅၀၀၀ လောက်ကပေါ့။

00:00:48.535 --> 00:00:50.080
မူလ တရုတ် လက်ဖက်ပင်ဟာ

00:00:50.080 --> 00:00:52.952
ယနေ့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ စိုက်ပျိုးတာနဲ့
အမျိုးအစားတူပေမဲ့

00:00:52.952 --> 00:00:55.631
မူလအစက စားသုံးတာကတော့ 
အရမ်း ကွဲပြားပါတယ်။

00:00:55.631 --> 00:00:59.291
ဟင်းသီးဟင်းရွက် (သို့) အစေ့ယာဂုနဲ့
ချက်စားခဲ့ပါတယ်။

00:00:59.291 --> 00:01:02.751
လက်ဖက်ကို အစာကနေ ပြောင်းသောက်ခဲ့တာ
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၁၅၀၀ ကပါ။

00:01:02.751 --> 00:01:06.252
အပူနဲ့ အစိုဓာတ်ရဲ့ ပေါင်းစပ်မှုဟာ
အရွက်ဝေတဲ့ အစိမ်းကနေ

00:01:06.252 --> 00:01:10.992
စုံလင်၊ထွေပြားတဲ့ အရသာ ဖန်တီးနိုင်တယ်လို့
လူတွေ သဘောပေါက်ချိန်ပေါက်ချိန်ပါ။

00:01:10.992 --> 00:01:14.032
နှစ်ရာချီတဲ့ ပြင်ဆင်နည်း မူကွဲတွေနောက်မှာ


00:01:14.032 --> 00:01:16.101
စံဖြစ်လာတာကတော့ လက်ဖက်ကို အပူပေး၊

00:01:16.101 --> 00:01:17.992
သယ်ရလွယ်တဲ့ အခဲလေးတွေအဖြစ်ထုပ်၊

00:01:17.992 --> 00:01:19.706
အမှုံ့ဖြစ်အောင်ကြိတ်

00:01:19.706 --> 00:01:21.203
ရေနွေးနဲ့ ရောစပ်ပြီး

00:01:21.203 --> 00:01:25.634
muo cha (သို့) Matcha လို့ခေါ်တဲ့
သောက်စရာတစ်ခုအဖြစ် ဖန်တီးခဲ့တယ်။

00:01:25.634 --> 00:01:30.141
Matcha ဟာ ထင်ရှားတဲ့ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု
တစ်ခု ပေါ်လာတဲ့အထိ လူကြိုက်များခဲ့တယ်၊

00:01:30.141 --> 00:01:32.192
လက်ဖက်ရည်ဟာ စာအုပ်နဲ့ကဗျာစာပေရဲ့
အကြောင်းအရာ

00:01:32.192 --> 00:01:33.983
ဧကရာဇ်တွေရဲ့ အကြိုက်ဆုံး သောက်စရာ၊

00:01:33.983 --> 00:01:35.853
ပန်းချီဆရာတွေရဲ့ ကြားခံဖြစ်ခဲ့တယ်၊

00:01:35.853 --> 00:01:38.703
သူတို့ဟာ လက်ဖက်ရည်ရဲ့ အမြှုပ်ထဲမှာ
လွန်ကဲတဲ့ ပုံတွေဆွဲကြမယ်၊

00:01:38.703 --> 00:01:42.932
ယနေ့ ကော်ဖီဆိုင်တွေမှာ သင်တွေ့လောက်မယ့်
espresso အနုပညာနဲ့ အရမ်းဆင်ပါတယ်။

00:01:42.932 --> 00:01:45.373
၉ ရာစု Tang မင်းဆက်အတွင်းမှာ

00:01:45.373 --> 00:01:49.354
ဂျပန်ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက ဂျပန်ကို
ပထမဆုံး လက်ဖက်ပင်ယူဆောင်လာခဲ့တယ်။

00:01:49.354 --> 00:01:53.243
နောက်ဆုံး ဂျပန်လူမျိုးတွေဟာ လက်ဖက်ရည်ကို
သူတို့ကိုယ်ပိုင် ထူးခြားတဲ့ အစဉ်အလာတွေကို

00:01:53.243 --> 00:01:56.394
ချဲ့ထွင်လိုက်တာ ဂျပန် လက်ဖက်ရည်ပွဲ 
ဖန်တီးမှုအထိ ဖြစ်သွားတယ်။

00:01:56.394 --> 00:01:59.034
နောက် ၁၄ ရာစု
Ming မင်းဆက်အတွင်းမှာ

00:01:59.034 --> 00:02:01.284
တရုတ်ဧကရာဇ်က အခဲတွေအဖြစ် ဖိသိပ်ထားတဲ့
လက်ဖက်ကနေ

00:02:01.284 --> 00:02:04.845
ချည်မထားတဲ့ လက်ဖက်ရွက်အဖြစ်
စံကို ပြောင်းခဲ့တယ်။

00:02:04.845 --> 00:02:08.754
ဒီအခိုက်မှာ တရုတ်ပြည်ဟာ ကမ္ဘာ့
လက်ဖက်ပင်တွေမှာ လက်ဝါးကြီးအုပ်လုနီး

00:02:08.754 --> 00:02:12.416
ဆုပ်ကိုင်ထားဆဲဖြစ်ကာ
လက်ဖက်ကို ကြွေထည်၊ ပိုးထည်နဲ့အတူ

00:02:12.416 --> 00:02:14.975
အဓိက တရုတ် ပြည်ပပို့ကုန် သုံးခုမှာ
တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

00:02:14.975 --> 00:02:17.856
တစ်ကမ္ဘာလုံး လက်ဖက်ရည်သောက်တာ 
ပျံ့သွားတာကြောင့် တရုတ်ပြည်ကို

00:02:17.856 --> 00:02:20.585
ကြီးမားတဲ့ ဩဇာနဲ့
စီးပွားရေး အရှိန်အဝါကိုပေးခဲ့တယ်။

00:02:20.585 --> 00:02:23.623
ဒီပျံ့နှံ့မှု အသည်းအသန် စခဲ့တာက
၁၆၀၀ အစောပိုင်းလောက်က

00:02:23.623 --> 00:02:27.195
ဒတ်ချ် ကုန်သည်တွေ ဥရောပကို လက်ဖက်တွေ
အမြောက်အမြားယူလာတဲ့ အချိန်မှာပါ။

00:02:27.195 --> 00:02:30.725
အများအပြားက ပေါ်တူဂီ ဂုဏ်သရေရှိ အမျိုးသမီး
Queen Catherine of Braganza ကို

00:02:30.725 --> 00:02:33.785
၁၆၆၁ မှာ King Charles II ကို
လက်ဆက်တော့ လက်ဖက်ရည်ကို

00:02:33.785 --> 00:02:37.915
အင်္ဂလိပ် မင်မျိုးစိုးနွယ်တွေနဲ့ ရေပန်းစား
အောင်လုပ်ပေးတဲ့အတွက် ချီးကျူးကြတယ်။

00:02:37.915 --> 00:02:41.834
အဲဒီအချိန်မှာ Great Britain ဟာ ၎င်းရဲ့ 
ကိုလိုနီဩဇာကြီးလာအောင်လုပ်နေတုန်း၊

00:02:41.834 --> 00:02:44.766
အင်အားကြီး ကမ္ဘာ့ဩဇာသစ် ဖြစ်လာနေတုန်းပါ။

00:02:44.766 --> 00:02:48.586
Great Britain ကြီးထွားလာသလို လက်ဖက်ရည်
စိတ်ဝင်စားမှုဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံး ပျံ့သွားတယ်။

00:02:48.586 --> 00:02:53.195
၁၇၀၀ မတိုင်မီ ဥရောပက လက်ဖက်ရည်ဟာ
ကော်ဖီစျေးရဲ့ ဆယ်ဆရောင်းချတယ်၊


00:02:53.195 --> 00:02:56.287
အပင်ကတော့ တရုတ်ပြည်မှာပဲ 
စိုက်ပျိုးတုန်းပါ။

00:02:56.287 --> 00:02:57.844
လက်ဖက် ကုန်သွယ်မှုက

00:02:57.844 --> 00:03:00.531
အမြတ်များလွန်းတော့ အနောက်တိုင်း 
ကုမ္ပဏီတွေကြား

00:03:00.531 --> 00:03:04.926
ပြင်းထန်တဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှုက ကမ္ဘာ့
အမြန်ဆုံး ရွက်လှေ ရွက်သင်္ဘော ပေါ်ခဲ့တယ်။

00:03:04.926 --> 00:03:07.495
အားလုံးဟာ အမြတ် များနိုင်သမျှရဖို့ 
လက်ဖက်ကို ဥရောပကို

00:03:07.495 --> 00:03:09.776
အမြန်ဆုံး ပြန်ယူဖို့
ပြိုင်ဆိုင်နေကြတယ်။

00:03:09.776 --> 00:03:13.656
ပထမတော့ ဗြိတိန်က တရုတ်လက်ဖက်အားလုံးကို 
ငွေဒင်္ဂါးနဲ့ ပေးချေတယ်။

00:03:13.656 --> 00:03:15.220
စျေးကြီးလွန်းတာကို ကြုံရတော့

00:03:15.220 --> 00:03:19.689
နောက်ပစ္စည်းဖြစ်တဲ့ ဘိန်းနဲ့ လက်ဖက်ကို
ရောင်းဝယ်ဖို့ အကြံပြုခဲ့တယ်။

00:03:19.689 --> 00:03:22.108
ဒါက တရုတ်ပြည်မှာ လူတွေက ဆေးစွဲလာတာကြောင့်

00:03:22.108 --> 00:03:24.796
ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး
ပြဿနာတစ်ခုကို အစပြုပေးလိုက်တယ်။

00:03:24.796 --> 00:03:28.038
၁၈၃၉ မှာ တရုတ်အာဏာပိုင်တစ်ဦးက 
တရုတ်အပေါ် ဗြိတိန် လွှမ်းမိုးမှု

00:03:28.038 --> 00:03:30.547
ဆန့်ကျင်တဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်
အနေနဲ့. သူ့လူတွေကို

00:03:30.547 --> 00:03:33.927
များပြားတဲ့ ဗြိတိသျှ ဘိန်းပို့ကုန်တွေကို 
ဖျက်စီးဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တယ်။

00:03:33.927 --> 00:03:37.598
ဒီလုပ်ဆောင်ချက်က နှစ်နိုင်ငံအကြား 
ပထမ ဘိန်းစစ်ကို အစပြုပေးခဲ့တယ်။

00:03:37.598 --> 00:03:41.488
၁၈၄၂ ထိ တရုတ် ကမ်းရိုးတန်းမှာ တိုက်ခိုက်
မှုက စုန်ချည်ဆန်ချည် ပြင်းထန်ခဲ့ပြီး

00:03:41.488 --> 00:03:45.437
အရေးနိမ့်တဲ့ Qing မင်းဆက်က ဟောင်ကောင်ဆိပ်
ကမ်းကို ဗြိတိသျှတို့ကိုပေးလိုက်ရပြီး

00:03:45.437 --> 00:03:48.131
မသင့်တော်တဲ့ စည်းကမ်းချက်တွေနဲ့
ကုန်သွယ်မှု ပြန်စခဲ့တယ်။

00:03:48.131 --> 00:03:52.077
စစ်က တရုတ်ပြည်ရဲ့ ကမ္ဘာ့ ရပ်တည်မှုကို
ရာစုနှစ်တစ်ခုကျော် ချိနဲ့စေခဲ့တယ်။

00:03:52.077 --> 00:03:56.818
ဗြိတသျှ အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီကလည်း 
လက်ဖက်ကို သူတို့ကိုယ်တိုင် စိုက်ပြီး

00:03:56.818 --> 00:03:58.948
ထပ်ပြီး စျေးကွက်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ချင်တယ်

00:03:58.948 --> 00:04:01.391
ဒါနဲ့ ရုက္ခဗေဒပညာရှင် Robert Fortune ကို
တိတ်တဆိတ်

00:04:01.391 --> 00:04:05.108
လုပ်ငန်းတစ်ခုမှာ တရုတ်ပြည်က 
လက်ဖက်ပင်ကို ခိုးယူဖို့ စေခိုင်းခဲ့တယ်။

00:04:05.108 --> 00:04:07.479
သူ့ကိုယ်တိုင် ရုပ်ဖျက်ပြီး တရုတ်ပြည်က
တောင်ထူတဲ့

00:04:07.479 --> 00:04:09.458
လက်ဖက် ဒေသတွေဖြတ်ကာ
ဘေးရှိတဲ့ ခရီးစခဲ့တယ်

00:04:09.458 --> 00:04:12.428
နောက်ဆုံး လက်ဖက်ပင်တွေနဲ့ အတွေ့အကြုံရှိတဲ့
အလုပ်သမားတွေကို

00:04:12.428 --> 00:04:14.858
အိန္ဒိယက ဒါဂျီလင်ကို ခိုးသွင်းခဲ့တယ်။

00:04:14.858 --> 00:04:17.039
အဲဒီကနေ အပင်ဟာ ဆက်လက် ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး

00:04:17.039 --> 00:04:21.389
နေ့စဉ်သုံးကုန်အဖြစ် လက်ဖက်ရဲ့ အမြန် 
ကြီးထွားမှုကို မောင်းနှင်ရာမှာ ထောက်ပံ့တယ်

00:04:21.389 --> 00:04:25.699
ယနေ့ လက်ဖက်ရည်ဟာ ရေပြီးလျှင် ကမ္ဘာမှာ 
ဒုတိယ အများဆုံးစားသုံးကြတဲ့ အဖျော်ရည်ပါ။

00:04:25.699 --> 00:04:27.449
အချိုကဲတဲ့ Turkish Rize လက်ဖက်ရည်ကနေ

00:04:27.449 --> 00:04:29.440
ဆားငံတဲ့ Tibetan ထောပတ် လက်ဖက်ရည်အထိ

00:04:29.440 --> 00:04:32.041
ကမ္ဘာလုံးပေါ်ရှိကြတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေ
နီးပါးလောက်ကို

00:04:32.041 --> 00:04:34.299
များပြားလှတဲ့ နည်းတွေရှိပါတယ်။