WEBVTT

00:00:00.825 --> 00:00:02.753
Birkaç yıl önce,

00:00:02.753 --> 00:00:06.583
annemde eklem iltihaplanması ortaya çıktı.

00:00:06.899 --> 00:00:14.371
Bilek, diz ve ayak parmakları şişerek
felç edici, kronik bir acıya sebep oldu.

00:00:14.391 --> 00:00:16.701
Engellilik başvurusunda bulundu.

00:00:16.734 --> 00:00:19.454
Yakınımızdaki camiye gitmeyi bıraktı.

00:00:19.516 --> 00:00:23.633
Bazı sabahlar, 
diş fırçalamak bile çok acı vericiydi.

00:00:24.339 --> 00:00:26.046
Yardım etmek istedim.

00:00:26.500 --> 00:00:28.266
Fakat nasıl yapacağımı bilmiyordum.

00:00:28.716 --> 00:00:30.441
Ben doktor değilim.

NOTE Paragraph

00:00:31.005 --> 00:00:35.011
Bir tıp tarihçisiyim.

00:00:35.930 --> 00:00:39.392
Kronik acı tarihini araştırmaya başladım.

00:00:39.957 --> 00:00:43.312
Meğer UCLA arşivinde
acının tarihiyle ilgili

00:00:43.312 --> 00:00:45.166
koca bir koleksiyon varmış.

00:00:46.593 --> 00:00:50.045
Bir hikaye buldum,
harika bir hikaye.

00:00:50.069 --> 00:00:55.865
Milyonlarca insanı
acıdan kurtaran bir adam;

00:00:55.889 --> 00:00:57.277
annem gibi insanları.

00:00:58.772 --> 00:01:00.232
Onu hiç duymamıştım.

00:01:00.256 --> 00:01:03.888
Biyografisi, Hollywood filmi falan yoktu.

00:01:04.483 --> 00:01:08.272
Adı John J. Bonica'ydı.

00:01:09.070 --> 00:01:10.618
Ama hikayemiz başladığında,

00:01:10.642 --> 00:01:14.755
Johnny "Bull" Walker olarak biliniyordu.

NOTE Paragraph

00:01:16.611 --> 00:01:18.951
1941'de bir yaz günüydü.

00:01:19.857 --> 00:01:25.486
New York, Brookfield'in
ufak kasabasına sirk yeni gelmişti.

00:01:25.486 --> 00:01:29.426
Seyirciler, ip cambazlarını ve palyaçoları
akın akın izlemeye gidiyorlardı.

00:01:29.431 --> 00:01:32.461
Şanslılarsa, insan güllesini izliyorlardı.

00:01:32.461 --> 00:01:36.074
Ayrıca, güçlü adam Johnny "Bull" Walker'ı
da izlemeye geliyorlardı,

00:01:36.098 --> 00:01:40.301
bir dolar karşılığında seni
iğneleyen kaslı kabadayıyı.

00:01:40.467 --> 00:01:43.408
O gün, sirk sistemi üzerinde

00:01:43.432 --> 00:01:45.417
bir ses çınladı.

00:01:45.441 --> 00:01:49.278
Canlı hayvan çadırına bir doktor lazımdı.

00:01:49.302 --> 00:01:51.686
Aslan terbiyecisine bir şey olmuştu.

00:01:51.710 --> 00:01:54.839
Yanlış bir hareketi sonucu,

00:01:54.863 --> 00:01:59.059
adamın kafası aslanın ağzında kaldı.

00:01:59.629 --> 00:02:01.288
Nefesi tükeniyordu.

00:02:01.312 --> 00:02:03.479
O orada çabalarken kalabalık, korkuyla

00:02:03.503 --> 00:02:06.407
izliyordu.Sonunda adam bayıldı.

00:02:06.788 --> 00:02:10.049
Aslan çenesini gevşetince, bakıcı adam

00:02:10.073 --> 00:02:14.527
hareketsiz bir şekilde yere düştü.

00:02:15.813 --> 00:02:18.182
Ayıldığında, tanıdık birinin

00:02:18.206 --> 00:02:20.346
onun üstüne çömeldiğini gördü.

00:02:21.169 --> 00:02:23.169
O kişi Bull Walker'dı.

00:02:23.816 --> 00:02:27.864
Güçlü adam, ağzıyla soluk verip

00:02:27.864 --> 00:02:30.864
onun hayatını kurtardı.

NOTE Paragraph

00:02:30.864 --> 00:02:32.692
Bu güçlü adam kimseye anlatmamıştı,

00:02:32.692 --> 00:02:36.151
ama aslında üçüncü sınıf tıp öğrencisiydi.

00:02:36.788 --> 00:02:39.960
Harcını ödemek için yaz boyunca sirkteydi

00:02:40.474 --> 00:02:42.124
ama kimliğini korumak için

00:02:42.194 --> 00:02:43.787
bunu bir sır olarak saklıyordu.

00:02:43.787 --> 00:02:47.191
Onun bir canavar, kötü bir adam
olması gerekiyordu

00:02:47.215 --> 00:02:49.437
iyi niyetli, çalışkan biri değil.

00:02:50.535 --> 00:02:53.222
Tıbbi meslektaşları da
onun sırrını bilmiyordu.

00:02:53.222 --> 00:02:57.359
Ona, "eğer bir atlet olsaydın 
aptal bir kuş olurdun." derlerdi.

00:02:57.849 --> 00:03:00.649
Bu yüzden onlara sirkten hiç bahsetmedi,

00:03:00.659 --> 00:03:06.039
ya da akşamları ve haftasonları nasıl
profesyonelce güreştiğini söylemedi.

00:03:06.353 --> 00:03:08.973
Bull Walker, sonraları da

00:03:08.997 --> 00:03:11.406
Maskeli Marvel gibi takma adlar kullandı.

00:03:11.627 --> 00:03:15.345
Dünya Hafif Ağır Siklet Şampiyonu
olduğunda bile

00:03:15.345 --> 00:03:20.448
o yıl, bunu bir sır olarak tuttu.

NOTE Paragraph

00:03:21.313 --> 00:03:25.919
John J. Bonica, yıllarca
bu paralel hayatları yaşadı.

00:03:26.515 --> 00:03:28.209
O bir güreşçiydi.

00:03:28.233 --> 00:03:29.390
O bir doktordu.

00:03:29.788 --> 00:03:31.310
bir kalleşti.

00:03:31.334 --> 00:03:32.491
bir kahramandı.

00:03:33.038 --> 00:03:34.834
Acı verdi,

00:03:34.858 --> 00:03:36.016
ve onu iyileştirdi.

00:03:37.242 --> 00:03:40.744
O zamanlar bilmiyordu ama
gelecek 50 yıl boyunca

00:03:40.768 --> 00:03:43.586
birbirleriyle çatışan
kimliklerden yararlanarak

00:03:43.610 --> 00:03:46.923
acıyı düşünmek için yepyeni
bir yol oluşturdu.

00:03:47.620 --> 00:03:51.794
Modern tıpta çok şeyi değiştirdi,
öyle ki, onlarca yıl sonra

00:03:51.794 --> 00:03:56.901
Time Dergisi ona, acıyı hafifletmenin
kurucu babası dedi.

00:03:57.351 --> 00:03:58.844
Ama bunlar hepsi sonradan oldu.

NOTE Paragraph

00:04:00.179 --> 00:04:02.815
1942'de Bonica,

00:04:02.815 --> 00:04:05.815
mezun oldu, ve maçların birinde

00:04:05.815 --> 00:04:09.491
tanıştığı, sevgilisi Emma ile evlendi.

00:04:10.505 --> 00:04:13.321
Hala gizlice güreşti, zorundaydı.

00:04:13.781 --> 00:04:18.421
Stajını yaptığı New York'taki
St. Vincent Hastanesi para ödemiyordu.

00:04:19.101 --> 00:04:22.841
Şampiyonluk kemeriyle
pahalı mekanlarda güreşiyordu.

00:04:22.877 --> 00:04:24.917
Madison Meydanı'nda mesela,

00:04:24.917 --> 00:04:26.538
güçlü rakiplere karşı dövüşüyordu

00:04:26.538 --> 00:04:29.387
Everett "The Blonde Bear" Marshal gibi

00:04:29.411 --> 00:04:33.053
ya da üç kez dünya şampiyonu olan
Angelo Savoidi gibi.

NOTE Paragraph

00:04:34.192 --> 00:04:36.969
Maçlar vücudunda büyük etki yapıyordu;

00:04:36.993 --> 00:04:40.271
yırtık kalça eklemi, çatlak kaburgalar.

00:04:40.295 --> 00:04:45.193
Bir gece, Korkunç Turk'ün ayak parmağı

00:04:45.217 --> 00:04:47.129
yüzünün altını tırmaladı.

00:04:47.302 --> 00:04:52.470
Ertesi gün işte, yarayı saklamak için
ameliyat maskesi takmak zorunda kaldı.

00:04:52.470 --> 00:04:57.128
Bonica, yaralı bir gözle
iki kere ameliyata girdi,

00:04:57.128 --> 00:04:58.334
fakat göremiyordu.

00:04:59.138 --> 00:05:03.641
Fakat en kötüsü ezilmiş
karnabahar kulaklarıydı.

00:05:04.094 --> 00:05:09.023
Başının iki yanında beyzbol topu varmış
gibi hissettiğini söylüyordu.

00:05:09.153 --> 00:05:12.415
Hayatında, acı sadece çoğaldı.

NOTE Paragraph

00:05:13.177 --> 00:05:16.733
Sonra, hastanede eşinin
doğum yapışını izledi.

00:05:17.509 --> 00:05:21.153
Kadın ıkınıyordu, açıkça bir
ızdırap içindeydi.

00:05:21.657 --> 00:05:24.101
Ebe, stajyeri çağırıp, acısını azaltmak

00:05:24.125 --> 00:05:26.633
için ona birkaç damla eter verdirtti.

00:05:27.519 --> 00:05:30.880
Ama stajyer genç biriydi, daha 3 haftalık,

00:05:30.904 --> 00:05:33.840
gergindi ve eteri uygularken

00:05:33.864 --> 00:05:35.692
Emma'nın boğazını tahriş etti.

00:05:36.145 --> 00:05:40.093
Kusup tıkandı, morarmaya başladı.

00:05:40.895 --> 00:05:46.235
Bunları gören Bonica, stajyeri itip,

00:05:46.259 --> 00:05:47.840
kadının hava yolunu açtı,

00:05:47.864 --> 00:05:51.192
karısıyla, doğmamış kızının
hayatını kurtardı.

00:05:52.172 --> 00:05:57.424
O an, hayatını anesteziye
adamaya karar verdi.

00:05:57.424 --> 00:06:02.826
Sonra, epidural doğumu geliştirmeye

00:06:02.850 --> 00:06:04.985
yardım etti, fakat doğuma odaklanmadan,

00:06:05.009 --> 00:06:07.765
temel stajını raporlamalıydı.

NOTE Paragraph

00:06:10.373 --> 00:06:11.967
Doktorlar Günü zamanlarında

00:06:11.991 --> 00:06:12.991
Bonica,

00:06:12.991 --> 00:06:15.237
Tacoma yanındaki Madigan Sağlık Merkezinde

00:06:15.237 --> 00:06:16.387
kendini gösterdi.

00:06:16.783 --> 00:06:19.242
7.700 yatakla Amerika'nın en büyük askeri

00:06:19.242 --> 00:06:22.242
hastanelerinden biriydi.

00:06:22.242 --> 00:06:24.936
Bonica, acı kontrolünün başındaydı.

00:06:25.618 --> 00:06:27.618
Daha 27 yaşındaydı.

00:06:28.470 --> 00:06:30.610
Bonica, birçok hastayı tedavi
ettikten sonra,

00:06:30.610 --> 00:06:34.308
öğrendiği her şeyle çelişen
vakalar farketti.

00:06:34.976 --> 00:06:39.822
Acı bir çeşit alarmdı -- iyi anlamda--

00:06:39.846 --> 00:06:44.398
yani vücudun yaralanma sonucu
sinyal vermesi, kırılmış bir kol gibi.

00:06:44.538 --> 00:06:46.150
Ama bazı vakalarda,

00:06:46.174 --> 00:06:49.649
hasta bacağını kestirdikten sonra mesela,

00:06:49.673 --> 00:06:53.934
olmayan bacağın acısından şikayet ediyordu.

00:06:54.231 --> 00:06:55.861
Eğer hasar tedavi edildiyse,

00:06:55.861 --> 00:06:58.861
neden hala alarm çalmaya devam ediyordu?

00:06:58.861 --> 00:07:02.990
Bazen hiç bir hasar olmamasına rağmen,

00:07:03.014 --> 00:07:05.496
hala canı yanan hastalar da oluyordu.

NOTE Paragraph

00:07:06.678 --> 00:07:10.646
Bonica, hastaneki tüm uzmanları izledi;

00:07:10.670 --> 00:07:13.578
cerrahlar, nörolojistler, 
psikiyatristler, diğerleri.

00:07:13.652 --> 00:07:15.062
Ve kendi hastaları hakkında

00:07:15.062 --> 00:07:17.643
onların fikirlerini almaya çalıştı.

00:07:17.643 --> 00:07:18.643
Ama bu zaman aldığı için,

00:07:18.643 --> 00:07:20.123
öğle yemeği sonrası

00:07:20.123 --> 00:07:23.123
grup toplantıları düzenledi.

00:07:23.123 --> 00:07:26.899
Hastanın acısına karşı koyan
uzman takımı gibiydiler.

00:07:27.613 --> 00:07:31.553
Daha önce, hiç kimse acıya bu
şekilde odaklanmamıştı.

NOTE Paragraph

00:07:32.928 --> 00:07:34.928
Sonrasında, çok çalıştı.

00:07:35.845 --> 00:07:36.845
Eline geçen tüm tıp kitaplarını,

00:07:36.845 --> 00:07:38.732
"acı" kelimesi geçen her şeyi

00:07:38.732 --> 00:07:41.283
dikkatlice not ederek okudu.

00:07:42.282 --> 00:07:46.163
Okuduğu 14.000 sayfadan

00:07:46.187 --> 00:07:50.363
on yedi buçuğunda "acı" kelimesi vardı.

00:07:50.908 --> 00:07:52.910
ON YEDİ BUÇUK.

00:07:52.934 --> 00:07:55.875
Hasta olmanın en temel, en yaygın,

00:07:55.875 --> 00:07:58.875
en sinir bozucu yanı için.

00:07:58.875 --> 00:08:00.982
Bonica şaşırmıştı. Dedi ki,

00:08:01.006 --> 00:08:05.460
"Ne çeşit bir sonuçla oraya gelebilirsin?

00:08:05.484 --> 00:08:08.666
Hasta açısından en önemli şey olan

00:08:08.690 --> 00:08:10.055
acı hakkında konuşmuyorlar."

NOTE Paragraph

00:08:11.295 --> 00:08:15.185
Gelecek 8 yılda, Bonica bunun hakkında

00:08:15.209 --> 00:08:17.654
konuştu, eksik sayfaları yazdı.

00:08:18.057 --> 00:08:19.575
Sonraları "Acı'nın Kutsal Kitabı" olarak

00:08:19.575 --> 00:08:22.575
bilinen kitabı yazdı.

00:08:22.575 --> 00:08:25.992
Kitabında yeni stratejiler,

00:08:26.016 --> 00:08:29.486
sinir bloğu iğnesi kullanılan
yeni tedaviler önerdi.

00:08:29.626 --> 00:08:32.357
Öğle yemeği toplantılarına dayanarak,

00:08:32.381 --> 00:08:34.379
Acı Kliniği diye yeni klinik teklif etti.

00:08:35.248 --> 00:08:37.659
Ama kitabıyla ilgili en önemli şey,

00:08:37.683 --> 00:08:41.794
tıpta, duygusal bir alarm
çeşidi olmasıydı.

00:08:41.794 --> 00:08:44.356
Doktorların, hastaların hayatlarındaki acıyı

00:08:44.356 --> 00:08:49.577
ciddiye almaları için umutsuzca bir istek..

00:08:51.321 --> 00:08:54.590
Tıbbın amacını yeniden belirledi.

00:08:55.373 --> 00:08:59.558
Amaç, hastaları daha iyi etmek değil;

00:08:59.582 --> 00:09:02.934
hastaları daha iyi hissettirmekti.

00:09:04.705 --> 00:09:08.568
Onlarca yıl ağrısını,
gündeminden uzak tuttu


00:09:08.568 --> 00:09:11.262
ve nihayetinde 70'lerin ortasında
acısı ortaya çıktı.

00:09:12.007 --> 00:09:15.461
Dünyada yüzlerce acı kliniği türedi.

NOTE Paragraph

00:09:15.711 --> 00:09:18.941
Fakat türedikçe, trajik bir düğüm.

00:09:19.754 --> 00:09:22.915
Bonica'nın güreş yılları onu yakaladı.

00:09:24.597 --> 00:09:26.777
20 yılı aşkın süredir ringlerin
dışında kaldı.

00:09:26.777 --> 00:09:31.078
Ama 1500 müsabaka vücudunda iz bırakmıştı.

00:09:31.769 --> 00:09:33.970
50'li yaşların ortasına geldiğinde

00:09:33.970 --> 00:09:36.360
hala osteoartrit hastasıydı.

00:09:36.360 --> 00:09:40.379
Sonraki 20 yıl, 4 omurga ameliyatı,

00:09:40.403 --> 00:09:42.930
kalça protezi üstüne kalça protezi

00:09:42.954 --> 00:09:45.521
olmak üzere 22 ameliyat geçirdi.

00:09:46.110 --> 00:09:48.064
Neredeyse kolunu kaldıramıyor

00:09:48.064 --> 00:09:50.144
boynunu döndüremiyordu.

00:09:50.144 --> 00:09:53.554
Yürümek için aluminyum koltuk
değneklerine ihtiyacı vardı.

00:09:53.879 --> 00:09:54.923
Arkadaşları ve

00:09:54.923 --> 00:09:57.923
eski öğrencileri onun doktoru oldular.

00:09:57.923 --> 00:10:02.125
Birine göre, dünyadaki en çok sinir bloğu

00:10:02.149 --> 00:10:04.727
iğnesi alan kişiydi.

00:10:06.043 --> 00:10:11.773
Zaten işkolikti, günde 
15-18 saaten fazla çalıştı.

00:10:11.773 --> 00:10:14.422
İyileştirmek, onun için işten fazlasıydı.

00:10:14.455 --> 00:10:17.177
Bu onun rahatlama yoluydu.

00:10:18.510 --> 00:10:22.321
O zamanlar bir muhabire şöyle dedi;

00:10:22.345 --> 00:10:24.423
"Eğer bu kadar meşgul olmasaydım,

00:10:24.423 --> 00:10:27.423
tamamen engelli biri olurdum."

NOTE Paragraph

00:10:27.423 --> 00:10:29.743
1980'lerin başında, Florida'da

00:10:29.753 --> 00:10:32.296
bir iş gezisinde, Bonica, 
eski bir öğrencisini

00:10:32.296 --> 00:10:36.318
onu Tampa'daki Hyde Park alanına
götürmesi için aldı.

00:10:37.338 --> 00:10:39.166
Palmiye ağaçlarının önünden geçip,

00:10:39.166 --> 00:10:41.506
garajında büyük gümüş havan topu saklı

00:10:41.506 --> 00:10:46.116
bir köşkün önünde durdular.

00:10:46.895 --> 00:10:50.134
Ev, Zacchini ailesine aitti--

00:10:50.134 --> 00:10:52.830
Amerika'nın sirk kraliyeti denebilir.

00:10:54.229 --> 00:10:56.802
Yıllar önce, Bonica onları izlemişti,

00:10:56.826 --> 00:10:59.713
gümüş bir tulumda, büyük gözlüklerle,

00:10:59.737 --> 00:11:01.772
öncüsü oldukları numarayı yaparak

00:11:01.772 --> 00:11:04.232
- İnsan Güllesi.

00:11:04.782 --> 00:11:06.192
Fakat şimdi

00:11:06.192 --> 00:11:09.267
onlar da şu an onun gibiydi: emekli.

00:11:09.267 --> 00:11:12.838
Şu an bu jenerasyonun hepsi ölü,
Bonica da dahil.

00:11:12.862 --> 00:11:14.692
Bu yüzden o gün birbirlerine
tam olarak

00:11:14.692 --> 00:11:16.475
ne dediklerini bilmenin bir yolu yok.

00:11:16.525 --> 00:11:18.525
Ama yine de hayal etmeyi seviyorum.

00:11:19.233 --> 00:11:21.003
Güçlü adamlar ve insan gülleleri

00:11:21.033 --> 00:11:23.240
tekrar bir araya gelmiş, birbirlerine

00:11:23.240 --> 00:11:24.963
eski, yeni yaralarını gösteriyorlar.

00:11:25.802 --> 00:11:28.058
Belki Bonica onlara tıbbi tavsiyeler verdi.

00:11:29.192 --> 00:11:35.202
Belki onlara, sirkteki hayatının ve güreşmenin

00:11:35.202 --> 00:11:39.592
hayatını nasıl da şekillendirdiğini anlattı.

NOTE Paragraph

00:11:41.286 --> 00:11:43.970
Bonica, acıyı yakından gördü.

00:11:45.236 --> 00:11:46.236
Onu hissetti.

00:11:46.236 --> 00:11:48.453
Onu yaşadı.

00:11:48.453 --> 00:11:49.899
Ve bu,

00:11:49.899 --> 00:11:53.449
acıyı inkar etmesini imkansızlaştırdı.

00:11:53.449 --> 00:11:56.563
Bu sempatiyle, yepyeni bir alan tasarladı,

00:11:56.587 --> 00:11:59.699
tıbbın acıyı bilmesinde

00:11:59.723 --> 00:12:00.975
önemli bir rol oynadı.

NOTE Paragraph

00:12:02.627 --> 00:12:03.987
Aynı sözlü tarihte,

00:12:03.987 --> 00:12:11.133
Bonica, acının en karmaşık insan
deneyimi olduğunu iddia etti.

00:12:12.215 --> 00:12:12.945
Bu,

00:12:12.945 --> 00:12:14.215
geçmiş yaşantını da,

00:12:14.215 --> 00:12:16.053
bugünü de

00:12:16.053 --> 00:12:18.243
ilişkilerini de, aileni de içine alır.

00:12:19.516 --> 00:12:22.606
Bonica için tamamen doğduydu.

00:12:22.606 --> 00:12:27.613
Fakat bu, benim annem için de doğruydu.

NOTE Paragraph

00:12:28.043 --> 00:12:29.653
Doktorlar için annemi,

00:12:29.653 --> 00:12:33.386
profesyonel bir hasta olarak
görmek kolaydı.

00:12:34.652 --> 00:12:38.954
Günlerini bekleme odalarında
harcayan bir kadın.

00:12:39.714 --> 00:12:42.076
Bazen annemi aynı şekilde görmeye

00:12:42.076 --> 00:12:44.476
takılıp kalıyorum.

00:12:45.076 --> 00:12:47.043
Fakat, Bonica'nın dopdolu yaşanmış hayatına

00:12:47.067 --> 00:12:51.599
vasiyet olan acısını gördükçe,

00:12:51.623 --> 00:12:55.370
annemin acısının dayandıklarını

00:12:55.370 --> 00:12:58.370
hatırlamaya başlıyorum.

00:12:58.370 --> 00:13:02.138
Şişip iltihaplanmadan önce,

00:13:02.162 --> 00:13:05.647
çalıştığı hastanede insan kaynakları

00:13:05.647 --> 00:13:09.289
bölümünde, annemin parmakları tıkırdardı.

00:13:09.289 --> 00:13:11.734
Tüm cami için, samsa (bir yemek çeşidi)

00:13:11.734 --> 00:13:14.734
sarardı o parmaklar.

00:13:14.734 --> 00:13:18.435
Ben çocukken, onlar saçlarımı kestiler

00:13:18.459 --> 00:13:20.911
burnumu sildiler,

00:13:20.935 --> 00:13:22.585
ayakkabılarımı bağladılar.

NOTE Paragraph

00:13:29.832 --> 00:13:31.157
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:13:31.181 --> 00:13:38.000
(Alkış)