0:00:06.681,0:00:08.873
Tưởng tượng bạn đang ở trong[br]một chương trình trò chơi.

0:00:08.873,0:00:12.375
Bạn đã có được $1000[br]từ vòng chơi đầu tiên

0:00:12.375,0:00:14.851
khi bạn quay vào ô thưởng.

0:00:14.851,0:00:16.657
Giờ đây, bạn có một lựa chọn.

0:00:16.657,0:00:20.131
Bạn có thể[br]hoặc lấy $500 thưởng chắc chắn

0:00:20.131,0:00:22.537
hoặc tung đồng xu.

0:00:22.537,0:00:25.857
Nếu mặt ngửa, bạn[br]được thưởng $1000.

0:00:25.857,0:00:29.246
Nếu mặt sấp, bạn[br]không có khoản thưởng nào hết.

0:00:29.246,0:00:34.269
Ở vòng hai, bạn đã có $2000[br]khi bạn quay vào ô phạt.

0:00:34.269,0:00:36.384
Giờ bạn có một lựa chọn khác

0:00:36.384,0:00:39.220
hoặc bạn chịu mất $500,

0:00:39.220,0:00:42.171
hoặc thử vận may tung đồng xu.

0:00:42.171,0:00:44.372
Nếu mặt ngửa, bạn không mất gì.

0:00:44.372,0:00:49.069
Nhưng nếu mặt sấp, bạn mất $1000.

0:00:49.069,0:00:50.493
Nếu bạn giống như[br]phần lớn mọi người

0:00:50.493,0:00:54.284
chắc bạn chọn khoản thường[br]chắc chắn ở vòng đầu tiên

0:00:54.284,0:00:57.254
và tung đồng xu ở vòng thứ hai.

0:00:57.254,0:01:00.113
Nhưng nếu bạn nghĩ về điều đó,[br]nó thật vô nghĩa.

0:01:00.113,0:01:04.205
Tỷ lệ cá cược ở hai vòng là như nhau.

0:01:04.205,0:01:08.704
Nhưng tại sao vòng hai[br]có vẻ đáng sợ hơn thế?

0:01:08.704,0:01:13.214
Câu trả lời nằm ở hiện tượng[br]gọi là ác cảm mất mát.

0:01:13.214,0:01:15.106
Dưới lý thuyết kinh tế hợp lý,

0:01:15.106,0:01:18.846
những lựa chọn của chúng ta[br]nên đi theo phương trình toán học đơn giản

0:01:18.846,0:01:23.055
so sánh mức độ rủi ro[br]và số lượng ta có.

0:01:23.055,0:01:25.317
Nhưng các nghiên cứu cho thấy[br]đối với nhiều người,

0:01:25.317,0:01:29.120
tác động tâm lý tiêu cực[br]ta thấy khi mất thứ gì đó

0:01:29.120,0:01:34.972
mạnh gấp đôi tác động tâm lý[br]tích cực khi ta lấy được cùng thứ đó.

0:01:34.972,0:01:39.765
Ác cảm mất mát là xu hướng nhận thức[br]phát sinh từ sự phỏng đoán,

0:01:39.765,0:01:43.884
các cách tiếp cận giải quyết vấn đề[br]dựa trên kinh nghiệm và trực giác trước đó

0:01:43.884,0:01:46.529
hơn là dựa vào phân tích cẩn thận.

0:01:46.529,0:01:50.165
Và con đường tắt tâm lý này[br]có thể dẫn đến các quyết định bất hợp lý,

0:01:50.165,0:01:51.459
không giống như khi yêu,

0:01:51.459,0:01:53.414
hay nhảy bungee khỏi vách đá,

0:01:53.414,0:01:57.834
nhưng nguỵ biện lý luận [br]có thể dễ dàng được chứng minh sai.

0:01:57.834,0:02:03.591
Các tình huống liên quan đến xác suất[br]nổi tiếng là dở tệ để áp dụng phỏng đoán.

0:02:03.591,0:02:09.053
Ví dụ, bạn sắp tung xúc xắc[br]có bốn mặt xanh và 2 mặt đỏ

0:02:09.053,0:02:10.736
hai mươi lần.

0:02:10.736,0:02:13.694
Bạn có thể chọn một trong [br]những trình tự sau

0:02:13.694,0:02:17.018
và nếu nó hiển thị đúng,[br]bạn sẽ thắng $25.

0:02:17.018,0:02:18.909
Bạn sẽ chọn cái nào?

0:02:18.909,0:02:23.838
Trong một nghiên cứu, 65% người tham gia,[br]toàn bộ là sinh viên đại học

0:02:23.838,0:02:26.290
chọn trình tự B

0:02:26.290,0:02:29.885
mặc dù A ngắn hơn[br]và được chứa trong B,

0:02:29.885,0:02:31.884
nói cách khác,[br]có nhiều khả năng hơn.

0:02:31.884,0:02:35.132
Đây là những gì gọi là[br]sự kết hợp sai lầm.

0:02:35.132,0:02:37.425
Ở đây, chúng ta chờ đợi[br]được thấy nhiều màu xanh hơn,

0:02:37.425,0:02:41.607
do đó não chúng ta lừa ta chọn[br]lựa chọn ít khả năng hơn.

0:02:41.607,0:02:45.822
Phỏng đoán cũng rất dở khi[br]làm việc với các con số nói chung.

0:02:45.822,0:02:49.393
Trong một ví dụ, sinh viên[br]được chia thành hai nhóm.

0:02:49.393,0:02:54.742
Nhóm thứ nhất được hỏi liệu[br]Mahatma Gandhi mất trước hay sau 9 tuổi,

0:02:54.742,0:03:00.279
trong khi nhóm thứ hai được hỏi liệu[br]ông qua đời trước hay sau tuổi 140.

0:03:00.279,0:03:02.719
Cả hai con số rõ ràng là sai,

0:03:02.719,0:03:07.257
nhưng khi các sinh viên này sau đó[br]phải đoán tuổi thực khi ông ấy mất,

0:03:07.257,0:03:09.996
nhóm đầu tiên trả lời trung bình 50

0:03:09.996,0:03:13.536
trong khi nhóm thứ hai trung bình là 67.

0:03:13.536,0:03:16.817
Mặc dù thông tin rõ ràng là sai[br]trong câu hỏi ban đầu

0:03:16.817,0:03:18.848
lẽ ra không liên quan

0:03:18.848,0:03:21.746
nó vẫn ảnh hưởng đến [br]ước tính của các sinh viên.

0:03:21.746,0:03:24.615
Đây là ví dụ của hiệu ứng mỏ neo,

0:03:24.615,0:03:27.539
và nó thường được dùng trong[br]quảng cáo và đàm phán

0:03:27.539,0:03:31.111
để tăng giá mà[br]mọi người sẵn sàng trả.

0:03:31.111,0:03:34.559
Vì vậy, nếu phỏng đoán[br]dẫn đến các quyết định sai,

0:03:34.559,0:03:36.998
tại sao chúng ta lại đưa ra chúng?

0:03:36.998,0:03:39.772
Vâng, bời vì chúng có thể khá hiệu quả.

0:03:39.772,0:03:41.444
Trong phần lớn lịch sử nhân loại,

0:03:41.444,0:03:45.724
sự sống còn phụ thuộc vào khả năng[br]quyết định nhanh với thông tin hạn chế.

0:03:45.724,0:03:49.751
Khi không có thời gian để phân tích[br]logic hợp lý tất cả các khả năng,

0:03:49.751,0:03:52.775
phỏng đoán đôi khi có thể cứu mạng ta.

0:03:52.775,0:03:56.605
Nhưng mội trường ngày nay đòi hỏi[br]việc ra quyết định phức tạp hơn nhiều,

0:03:56.605,0:04:01.180
và các quyết định này bị thiên vị[br]bời nhiều yếu tố vô thức hơn ta nghĩ,

0:04:01.180,0:04:03.558
ảnh hưởng mọi thứ[br]từ sức khoẻ đến giáo dục

0:04:03.558,0:04:06.172
đến tài chính và tư pháp hình sự.

0:04:06.172,0:04:08.482
Chúng ta không thể tắt chức năng[br]phỏng đoán của bộ não,

0:04:08.482,0:04:11.187
nhưng ta có thể học cách[br]nhận ra chúng.

0:04:11.187,0:04:13.629
Khi bạn gặp tình huống[br]liên quan đến số,

0:04:13.629,0:04:14.859
xác suất,

0:04:14.859,0:04:16.723
hay nhiều chi tiết,

0:04:16.723,0:04:18.040
hãy tạm dừng một giây

0:04:18.040,0:04:23.348
và cân nhắc rằng câu trả lời trực giác[br]cuối cùng có thể không phải câu trả lời đúng.