1
00:00:06,681 --> 00:00:08,873
Recimo da učestvujete u kvizu.

2
00:00:08,873 --> 00:00:12,375
Već ste zaradili 1000 dolara
u prvoj rundi,

3
00:00:12,375 --> 00:00:14,851
kad vas zatekne bonus polje.

4
00:00:14,851 --> 00:00:16,657
Sad imate izbor.

5
00:00:16,657 --> 00:00:20,131
Možete da uzmete
zagarantovani bonus od 500 dolara

6
00:00:20,131 --> 00:00:22,537
ili da bacate novčić.

7
00:00:22,537 --> 00:00:25,857
Ako bude glava,
dobijate bonus od 1000 dolara.

8
00:00:25,857 --> 00:00:29,246
Ako bude pismo, uopšte ne dobijate bonus.

9
00:00:29,246 --> 00:00:34,269
U drugoj rundi ste zaradili 2000 dolara
kad vas zatekne kazneno polje.

10
00:00:34,269 --> 00:00:36,384
Sad imate drugi izbor.

11
00:00:36,384 --> 00:00:39,220
Možete da prihvatite gubitak od 500 dolara

12
00:00:39,220 --> 00:00:42,171
ili da okušate sreću bacanjem novčića.

13
00:00:42,171 --> 00:00:44,372
Ako bude glava, ne gubite ništa,

14
00:00:44,372 --> 00:00:49,069
ali, naprotiv, ako bude pismo,
gubite 1000 dolara.

15
00:00:49,069 --> 00:00:50,493
Ako ste poput većine ljudi,

16
00:00:50,493 --> 00:00:54,284
verovatno ste izabrali da uzmete
zagarantovani bonus u prvoj rundi,

17
00:00:54,284 --> 00:00:57,254
a da bacate novčić u drugoj rundi.

18
00:00:57,254 --> 00:01:00,113
No, ako razmislite o tome,
ovo nema nikakvog smisla.

19
00:01:00,113 --> 00:01:04,205
Potpuno su iste šanse i ishodi
u obe runde.

20
00:01:04,205 --> 00:01:08,704
Pa zašto se onda druga runda
čini strašnijom?

21
00:01:08,704 --> 00:01:13,214
Odgovor leži u pojavi
koja se naziva averzijom prema gubitku.

22
00:01:13,214 --> 00:01:15,106
Prema racionalnoj ekonomskoj teoriji

23
00:01:15,106 --> 00:01:18,846
naše odluke bi trebalo da se vode
jednostavnom matematičkom jednačinom

24
00:01:18,846 --> 00:01:23,055
koja odmerava nivo rizika
naspram iznosa koji je u pitanju.

25
00:01:23,055 --> 00:01:25,317
Ali istraživanja su otkrila
da je za mnoge ljude

26
00:01:25,317 --> 00:01:29,120
negativno psihološko dejstvo
koje osećamo zbog gubitka nečega

27
00:01:29,120 --> 00:01:34,972
otprilike dvostruko jače od pozitivnog
dejstva dobijanja iste stvari.

28
00:01:34,972 --> 00:01:39,765
Averzija prema gubitku je kognitivna
predrasuda proistekla iz heuristike,

29
00:01:39,765 --> 00:01:43,884
pristupa rešavanju problema zasnovanog
na prethodnom iskustvu i intuiciji,

30
00:01:43,884 --> 00:01:46,529
a ne na pažljivoj analizi.

31
00:01:46,529 --> 00:01:50,165
A ove mentalne prečice
mogu da dovedu do iracionalnih odluka,

32
00:01:50,165 --> 00:01:51,459
ne nalik zaljubljivanju

33
00:01:51,459 --> 00:01:53,414
ili skakanju bandžijem s litice,

34
00:01:53,414 --> 00:01:57,834
već logičkih zabluda
koje lako mogu da se opovrgnu.

35
00:01:57,834 --> 00:02:03,591
Situacije koje se tiču verovatnoće
su čuveno loše za primenu heuristike.

36
00:02:03,591 --> 00:02:09,053
Na primer, recimo da treba da bacate kocku
sa četiri zelene i dve crvene strane

37
00:02:09,053 --> 00:02:10,736
dvadeset puta.

38
00:02:10,736 --> 00:02:13,694
Možete da izaberete
jedan od sledećih nizova bacanja

39
00:02:13,694 --> 00:02:17,018
i ako on dođe, dobijate 25 dolara.

40
00:02:17,018 --> 00:02:18,909
Koji biste niz odabrali?

41
00:02:18,909 --> 00:02:23,838
U jednom istraživanju, 65% učesnika
koji su svi bili studenti,

42
00:02:23,838 --> 00:02:26,290
izabrali su niz pod B,

43
00:02:26,290 --> 00:02:29,885
iako je A kraći
i sadržan je unutar B niza,

44
00:02:29,885 --> 00:02:31,884
drugim rečima, verovatniji je.

45
00:02:31,884 --> 00:02:35,132
Ovo se naziva greškom konjunkcije.

46
00:02:35,132 --> 00:02:37,525
Ovde očekujemo da ćemo videti
više zelenih bacanja,

47
00:02:37,525 --> 00:02:41,607
te naš mozak može da nas obmane
da izaberemo manje verovatnu opciju.

48
00:02:41,607 --> 00:02:45,822
Heuristika je takođe očajna
uopšteno kod baratanja brojevima.

49
00:02:45,822 --> 00:02:49,393
U jednom primeru,
studenti su podeljeni u dve grupe.

50
00:02:49,393 --> 00:02:50,862
Prvu grupu su pitali

51
00:02:50,862 --> 00:02:54,742
da li je Mahatma Gandi
umro pre ili posle devete godine,

52
00:02:54,742 --> 00:03:00,279
dok su drugu grupu pitali da li je
umro pre ili posle 140. godine.

53
00:03:00,279 --> 00:03:02,719
Oba broja su očigledno bila daleka,

54
00:03:02,719 --> 00:03:07,257
ali kad su studenti potom upitani
da pogode tačno u kojoj godini je umro,

55
00:03:07,257 --> 00:03:09,996
odgovori prve grupe
su u proseku bili oko broja 50,

56
00:03:09,996 --> 00:03:13,536
dok su u drugoj grupi
u proseku bili oko broja 67.

57
00:03:13,536 --> 00:03:16,817
Iako bi očigledno pogrešna informacija
iz prvog pitanja

58
00:03:16,817 --> 00:03:18,848
trebalo da bude nebitna,

59
00:03:18,848 --> 00:03:21,746
ipak je uticala na procene studenata.

60
00:03:21,746 --> 00:03:24,615
Ovo je primer efekta sidra

61
00:03:24,615 --> 00:03:27,539
i često se koristi u marketingu
i u pregovorima

62
00:03:27,539 --> 00:03:31,111
kako bi se podigla cena
koju su ljudi voljni da plate.

63
00:03:31,111 --> 00:03:34,559
Pa, ako heuristika vodi
do svih tih pogrešnih odluka,

64
00:03:34,559 --> 00:03:36,998
zašto je uopšte posedujemo?

65
00:03:36,998 --> 00:03:39,772
Pa zato što može da bude
prilično efikasna.

66
00:03:39,772 --> 00:03:41,444
Većim delom ljudske istorije

67
00:03:41,444 --> 00:03:45,724
opstanak je zavisio od donošenja
brzih odluka uz ograničene informacije.

68
00:03:45,724 --> 00:03:49,751
Kad nema vremena za logičku analizu
svih mogućnosti,

69
00:03:49,751 --> 00:03:52,775
heuristika nam ponekad može spasiti život.

70
00:03:52,775 --> 00:03:56,605
No današnje okruženje zahteva
daleko složenije odlučivanje,

71
00:03:56,605 --> 00:04:01,180
a te odluke su zbog nesvesnih faktora
daleko pristrasnije nego što mislimo,

72
00:04:01,180 --> 00:04:03,558
utiču na sve, od zdravlja i obrazovanja

73
00:04:03,558 --> 00:04:06,112
do finansija i kriminalne pravde.

74
00:04:06,112 --> 00:04:08,542
Ne možemo prosto da isključimo
heuristiku našeg uma,

75
00:04:08,542 --> 00:04:11,057
ali možemo da naučimo da je budemo svesni.

76
00:04:11,057 --> 00:04:13,629
Kada se zateknete u situaciji
koja podrazumeva brojeve,

77
00:04:13,629 --> 00:04:14,859
verovatnoću

78
00:04:14,859 --> 00:04:16,723
ili višestruke detalje,

79
00:04:16,723 --> 00:04:18,040
zastanite na sekund

80
00:04:18,040 --> 00:04:23,348
i uzmite u obzir da intuitivni odgovor,
naposletku, možda i nije tačan.