WEBVTT

00:00:09.491 --> 00:00:12.526
Co nadaje trąbce
charakterystyczne ostre brzmienie?

00:00:12.526 --> 00:00:17.177
A tubie poruszające
wnętrzności "um-pa-pa"?

00:00:17.177 --> 00:00:19.657
Dlaczego puzon brzmi tak jazzowo?

00:00:21.317 --> 00:00:24.758
Odpowiedź nie tkwi w mosiądzu
użytym do produkcji tych instrumentów,

00:00:24.758 --> 00:00:27.040
lecz w drodze, jaką powietrze pokonuje

00:00:27.040 --> 00:00:30.895
z płuc grającego
do wylotu z czary instrumentu.

00:00:30.895 --> 00:00:35.901
Jak wszystkie dźwięki, muzyka to
wibracje przemieszczające się w powietrzu.

00:00:35.901 --> 00:00:40.268
Instrumenty dzieli się w zależności
od sposobu powstawania tych wibracji.

00:00:40.268 --> 00:00:42.225
W instrumenty perkusyjne się uderza.

00:00:42.225 --> 00:00:45.244
Na strunowych gra się smyczkiem
lub szarpie się struny.

00:00:45.244 --> 00:00:49.525
W dętych drewnianych wdmuchuje się
powietrze w stroik lub na ostrą krawędź.

00:00:49.525 --> 00:00:51.152
W dętych blaszanych

00:00:51.152 --> 00:00:55.402
wibracje powstają bezpośrednio
w ustach grającego.

00:00:55.402 --> 00:01:00.632
Na początku grający musi się nauczyć
wdychać tak głęboko,

00:01:00.632 --> 00:01:05.970
żeby jak największa ilość powietrza
została upchana w płuca.

00:01:05.970 --> 00:01:09.402
Następnie wydostaje się ono przez usta.

00:01:09.402 --> 00:01:12.554
Tu trwa jednak wewnętrzna walka.

00:01:12.554 --> 00:01:16.988
Muzyk jednocześnie stara się
utrzymywać zaciśnięte wargi,

00:01:16.988 --> 00:01:21.163
i wydmuchiwać powietrze
na tyle mocno, by je uchylić.

00:01:21.163 --> 00:01:24.213
Uciekające powietrze
napotyka opór mięśni ust,

00:01:24.213 --> 00:01:27.075
stwarza szczelinę nazwaną aperturą

00:01:27.075 --> 00:01:32.207
i wydobywa wibrację nazywaną "bzykiem".

00:01:32.207 --> 00:01:35.364
Ustnik przyłożony do tak drgających ust

00:01:35.364 --> 00:01:37.534
delikatnie poprawia wibracje,

00:01:37.534 --> 00:01:41.036
wzmacniając je
na pewnych częstotliwościach.

00:01:41.036 --> 00:01:42.747
Robi się naprawdę ciekawie,

00:01:42.747 --> 00:01:46.481
gdy do ustnika
przyłączymy różne instrumenty.

00:01:46.481 --> 00:01:49.165
Korpus instrumentu mosiężnego
to generalnie rura,

00:01:49.165 --> 00:01:52.379
która rezonuje z kolumną powietrza
przepływającego przez nią.

00:01:52.379 --> 00:01:55.333
Sposób, w jaki fale dźwiękowe
przemieszczają się w tej kolumnie

00:01:55.333 --> 00:01:59.574
tworzy charakterystyczny wzór tonów
nazwany szeregiem harmonicznym,

00:01:59.574 --> 00:02:02.944
w którym w dolnych rejestrach
dźwięki są bardzo oddalone od siebie,

00:02:02.944 --> 00:02:06.482
zaś w wyższych - zbliżają się do siebie.

00:02:06.482 --> 00:02:08.668
Muzyk może zmienić wysokość dźwięku

00:02:08.668 --> 00:02:14.674
przez niewielkie ruchy warg czy zmianę
prędkości i ilości wydychanego powietrza.

00:02:14.674 --> 00:02:18.403
Wolniejsze, ciepłe powietrze
wytwarza niskie dźwięki,

00:02:18.403 --> 00:02:23.986
szybsze i zimne powietrze
wydobywa wysokie.

00:02:23.986 --> 00:02:28.174
Każdy szereg harmoniczny
ma jednak luki między składnikami.

00:02:28.174 --> 00:02:30.447
Uniwersalność instrumentów
dętych blaszanych

00:02:30.447 --> 00:02:34.367
polega na możliwości
używania wielu szeregów.

00:02:34.367 --> 00:02:37.353
Na takich instrumentach jak trąbka

00:02:37.353 --> 00:02:41.082
wciśnięty wentyl wydłuża
drogę pokonywaną przez powietrze,

00:02:41.082 --> 00:02:46.219
co na puzonie jest osiągane
przez wysunięcie suwaka.

00:02:46.219 --> 00:02:49.215
Wydłużenie rury rozciąga
wibrującą kolumnę powietrza,

00:02:49.215 --> 00:02:53.900
obniżając częstotliwość drgań,
a przez to sam dźwięk.

00:02:53.900 --> 00:02:56.854
Dlatego na tubie,
największym instrumencie blaszanym,

00:02:56.854 --> 00:03:00.934
wydobywa się najniższe tony.

00:03:00.934 --> 00:03:04.827
Zmiana długości instrumentu
zmienia szereg harmoniczny,

00:03:04.827 --> 00:03:08.135
a niewielkie ruchy powietrza i warg
wykonywane przez muzyka

00:03:08.135 --> 00:03:10.964
pozwalają wydobywać dźwięki
pomiędzy stopniami szeregu.

00:03:10.964 --> 00:03:16.357
W końcu te dźwięki wylatują
z rozkloszowanej czary.

00:03:16.357 --> 00:03:20.184
Z początkowego głębokiego wdechu
i wibracji warg

00:03:20.184 --> 00:03:24.325
powstał mięsisty, metaliczny dźwięk.

00:03:24.325 --> 00:03:27.957
Zręczność muzyka na każdym etapie,

00:03:27.957 --> 00:03:29.265
od płuc

00:03:29.265 --> 00:03:30.746
przez usta i ustnik

00:03:30.746 --> 00:03:32.722
aż po cały instrument,

00:03:32.722 --> 00:03:35.157
pozwala wydobyć zachwycającą paletę tonów,

00:03:35.157 --> 00:03:38.908
którą można usłyszeć w wielu
gatunkach muzycznych na całym świecie.

00:03:38.908 --> 00:03:41.684
Dzięki okiełznaniu siły rezonansu

00:03:41.684 --> 00:03:44.034
w zmyślny i kontrolowany sposób,

00:03:44.034 --> 00:03:48.371
instrumenty dęte blaszane
są doskonałym przykładem

00:03:48.371 --> 00:03:51.628
połączenia ludzkiej kreatywności
z fizyką otaczającego nas świata.