0:00:09.491,0:00:12.526
Co nadaje trąbce[br]charakterystyczne ostre brzmienie?

0:00:12.526,0:00:17.177
A tubie poruszające[br]wnętrzności "um-pa-pa"?

0:00:17.177,0:00:19.657
Dlaczego puzon brzmi tak jazzowo?

0:00:21.317,0:00:24.758
Odpowiedź nie tkwi w mosiądzu[br]użytym do produkcji tych instrumentów,

0:00:24.758,0:00:27.040
lecz w drodze, jaką powietrze pokonuje

0:00:27.040,0:00:30.895
z płuc grającego[br]do wylotu z czary instrumentu.

0:00:30.895,0:00:35.901
Jak wszystkie dźwięki, muzyka to[br]wibracje przemieszczające się w powietrzu.

0:00:35.901,0:00:40.268
Instrumenty dzieli się w zależności[br]od sposobu powstawania tych wibracji.

0:00:40.268,0:00:42.225
W instrumenty perkusyjne się uderza.

0:00:42.225,0:00:45.244
Na strunowych gra się smyczkiem[br]lub szarpie się struny.

0:00:45.244,0:00:49.525
W dętych drewnianych wdmuchuje się[br]powietrze w stroik lub na ostrą krawędź.

0:00:49.525,0:00:51.152
W dętych blaszanych

0:00:51.152,0:00:55.402
wibracje powstają bezpośrednio[br]w ustach grającego.

0:00:55.402,0:01:00.632
Na początku grający musi się nauczyć[br]wdychać tak głęboko,

0:01:00.632,0:01:05.970
żeby jak największa ilość powietrza[br]została upchana w płuca.

0:01:05.970,0:01:09.402
Następnie wydostaje się ono przez usta.

0:01:09.402,0:01:12.554
Tu trwa jednak wewnętrzna walka.

0:01:12.554,0:01:16.988
Muzyk jednocześnie stara się[br]utrzymywać zaciśnięte wargi,

0:01:16.988,0:01:21.163
i wydmuchiwać powietrze[br]na tyle mocno, by je uchylić.

0:01:21.163,0:01:24.213
Uciekające powietrze[br]napotyka opór mięśni ust,

0:01:24.213,0:01:27.075
stwarza szczelinę nazwaną aperturą

0:01:27.075,0:01:32.207
i wydobywa wibrację nazywaną "bzykiem".

0:01:32.207,0:01:35.364
Ustnik przyłożony do tak drgających ust

0:01:35.364,0:01:37.534
delikatnie poprawia wibracje,

0:01:37.534,0:01:41.036
wzmacniając je[br]na pewnych częstotliwościach.

0:01:41.036,0:01:42.747
Robi się naprawdę ciekawie,

0:01:42.747,0:01:46.481
gdy do ustnika[br]przyłączymy różne instrumenty.

0:01:46.481,0:01:49.165
Korpus instrumentu mosiężnego[br]to generalnie rura,

0:01:49.165,0:01:52.379
która rezonuje z kolumną powietrza[br]przepływającego przez nią.

0:01:52.379,0:01:55.333
Sposób, w jaki fale dźwiękowe[br]przemieszczają się w tej kolumnie

0:01:55.333,0:01:59.574
tworzy charakterystyczny wzór tonów[br]nazwany szeregiem harmonicznym,

0:01:59.574,0:02:02.944
w którym w dolnych rejestrach[br]dźwięki są bardzo oddalone od siebie,

0:02:02.944,0:02:06.482
zaś w wyższych - zbliżają się do siebie.

0:02:06.482,0:02:08.668
Muzyk może zmienić wysokość dźwięku

0:02:08.668,0:02:14.674
przez niewielkie ruchy warg czy zmianę[br]prędkości i ilości wydychanego powietrza.

0:02:14.674,0:02:18.403
Wolniejsze, ciepłe powietrze[br]wytwarza niskie dźwięki,

0:02:18.403,0:02:23.986
szybsze i zimne powietrze[br]wydobywa wysokie.

0:02:23.986,0:02:28.174
Każdy szereg harmoniczny[br]ma jednak luki między składnikami.

0:02:28.174,0:02:30.447
Uniwersalność instrumentów[br]dętych blaszanych

0:02:30.447,0:02:34.367
polega na możliwości[br]używania wielu szeregów.

0:02:34.367,0:02:37.353
Na takich instrumentach jak trąbka

0:02:37.353,0:02:41.082
wciśnięty wentyl wydłuża[br]drogę pokonywaną przez powietrze,

0:02:41.082,0:02:46.219
co na puzonie jest osiągane[br]przez wysunięcie suwaka.

0:02:46.219,0:02:49.215
Wydłużenie rury rozciąga[br]wibrującą kolumnę powietrza,

0:02:49.215,0:02:53.900
obniżając częstotliwość drgań,[br]a przez to sam dźwięk.

0:02:53.900,0:02:56.854
Dlatego na tubie,[br]największym instrumencie blaszanym,

0:02:56.854,0:03:00.934
wydobywa się najniższe tony.

0:03:00.934,0:03:04.827
Zmiana długości instrumentu[br]zmienia szereg harmoniczny,

0:03:04.827,0:03:08.135
a niewielkie ruchy powietrza i warg[br]wykonywane przez muzyka

0:03:08.135,0:03:10.964
pozwalają wydobywać dźwięki[br]pomiędzy stopniami szeregu.

0:03:10.964,0:03:16.357
W końcu te dźwięki wylatują[br]z rozkloszowanej czary.

0:03:16.357,0:03:20.184
Z początkowego głębokiego wdechu[br]i wibracji warg

0:03:20.184,0:03:24.325
powstał mięsisty, metaliczny dźwięk.

0:03:24.325,0:03:27.957
Zręczność muzyka na każdym etapie,

0:03:27.957,0:03:29.265
od płuc

0:03:29.265,0:03:30.746
przez usta i ustnik

0:03:30.746,0:03:32.722
aż po cały instrument,

0:03:32.722,0:03:35.157
pozwala wydobyć zachwycającą paletę tonów,

0:03:35.157,0:03:38.908
którą można usłyszeć w wielu[br]gatunkach muzycznych na całym świecie.

0:03:38.908,0:03:41.684
Dzięki okiełznaniu siły rezonansu

0:03:41.684,0:03:44.034
w zmyślny i kontrolowany sposób,

0:03:44.034,0:03:48.371
instrumenty dęte blaszane[br]są doskonałym przykładem

0:03:48.371,0:03:51.628
połączenia ludzkiej kreatywności[br]z fizyką otaczającego nas świata.