WEBVTT

00:00:06.407 --> 00:00:10.201
Chú chó của bạn thích nằm trên đi-văng, 
nhưng bạn cũng muốn như thế,

00:00:10.201 --> 00:00:13.703
nên bạn đuổi chú xuống 
và tận hưởng một buổi tối ấm cúng

00:00:13.703 --> 00:00:15.918
Rốt cuộc thì bạn sống 
trong xã hội loài người.

00:00:15.918 --> 00:00:19.481
Bạn là một sinh vật thông minh, 
không là loài vật hành động theo bản năng

00:00:19.481 --> 00:00:22.591
Bạn có thể lập kế hoạch và mơ ước, và uhm

00:00:22.591 --> 00:00:25.814
Chú chó chỉ lừa bạn
và nó cảm thấy vui vì điều đó không?

00:00:25.814 --> 00:00:28.190
Hay chú chỉ hành động theo bản năng?

00:00:28.190 --> 00:00:29.858
Có sự khác biệt nào ở đây không?

00:00:29.858 --> 00:00:31.687
Chú đang nghĩ cái gì?

00:00:31.687 --> 00:00:34.452
Nó phụ thuộc việc chúng ta 
định nghĩa từ "suy nghĩ" ở đây

00:00:34.452 --> 00:00:37.603
và tiêu chuẩn ta dùng để đánh giá.

00:00:37.603 --> 00:00:42.165
Cả Aristotle và Descartes đều dựa trên 
tiêu chuẩn về bản năng và sự thông minh.

00:00:42.165 --> 00:00:44.889
để phân biệt động vật và con người.

00:00:44.889 --> 00:00:47.714
Aristotle tin rằng con người 
hành động có lý do,

00:00:47.714 --> 00:00:53.220
trong khi động vật chỉ theo bản năng
để sống sót và duy trì nòi giống.

00:00:53.220 --> 00:00:55.294
Khoảng 2000 năm sau đó,

00:00:55.294 --> 00:00:59.565
Descartes đề xuất một lời giải thích khác
cho ý tưởng đó

00:00:59.565 --> 00:01:03.714
tranh cãi rằng động vật hành động theo 
bản năng là không rõ ràng

00:01:03.714 --> 00:01:09.098
từ việc robot đáp trả những kích thích
từ môi trường của chúng một cách máy móc.

00:01:09.098 --> 00:01:13.058
Nhưng sự đồng tình về việc 
động vật không thông minh bắt đầu sáng tỏ

00:01:13.058 --> 00:01:15.852
với học thuyết tiến hóa của Darwin.

00:01:15.852 --> 00:01:20.827
Darwin đưa ra giả thuyết: sự thông minh
tiến hóa từ những sinh vật bậc thấp.

00:01:20.827 --> 00:01:25.875
Ông đã quan sát giun đất lựa chọn việc
kéo chiếc lá kỳ lạ như thế nào

00:01:25.875 --> 00:01:27.441
vào tổ của chúng,

00:01:27.441 --> 00:01:32.580
và bị mắc kẹt như người làm thuê 
giải quyết vấn đề một cách tương tự.

00:01:32.580 --> 00:01:37.139
Và nếu, như chú ta nghĩ, con người có 
nguồn gốc từ những sinh vật bậc thấp hơn,

00:01:37.139 --> 00:01:41.869
sau đó có lẽ nhận thức của ta nằm ở 
cuối một chuỗi liên tục

00:01:41.869 --> 00:01:46.647
khác với những động vật cùng bậc
nhưng không cùng loại.

00:01:46.647 --> 00:01:50.632
Nghiên cứu gần đây cho thấy nhiều loài 
có thể xử lý những vấn đề phức tạp

00:01:50.632 --> 00:01:53.907
chứng thực học thuyết tiến hóa của Darwin.

00:01:53.907 --> 00:01:57.371
Loài voi sử dụng vòi của chúng để tới 
những nơi không thể tiếp cận được.

00:01:57.371 --> 00:01:59.497
Quạ thì tạo nên vũ khí cho riêng nó,

00:01:59.497 --> 00:02:02.835
và có thể sử dụng sự dịch chuyển của nước 
để lấy được vật thưởng.

00:02:02.835 --> 00:02:06.713
Bạch tuộc có thể mở cái lọ 
sau khi quan sát những loài khác làm vậy,

00:02:06.713 --> 00:02:10.022
và thậm chí vài tháng sau 
vẫn có thể nhớ quá trình đó.

00:02:10.022 --> 00:02:13.438
Những nhiệm vụ đó bao gồm 
việc suy xét các khía cạnh của vấn đề

00:02:13.438 --> 00:02:18.822
chia thành: tình huống bất ngờ và 
duy trì chiến lược cho lần sử dụng sau.

00:02:18.822 --> 00:02:22.390
Tuy nhiên, khi động vật có thể xử lý 
những tình huống phức tạp,

00:02:22.390 --> 00:02:26.162
làm sao chúng ta biết điều đó, hoặc thậm 
chí biết việc chúng đang suy nghĩ?

00:02:26.162 --> 00:02:29.649
Các nhà hành vi học,
như Pavlov và Thorndlike, biện luận rằng

00:02:29.649 --> 00:02:31.828
động vật khi tỏ vẻ suy nghĩ

00:02:31.828 --> 00:02:35.528
thường là chỉ đang phản ứng lại 
với phần thưởng hoặc sự trừng phạt.

00:02:35.528 --> 00:02:38.254
Đây là trường hợp với Clever Hans,

00:02:38.254 --> 00:02:43.324
một con ngựa với khả năng kỳ diệu là
gõ sàn để trả lời câu hỏi toán học.

00:02:43.324 --> 00:02:46.953
Nhưng hóa ra 
Hans không đặc biệt giỏi Toán,

00:02:46.953 --> 00:02:51.991
nhưng lại đọc được những dấu hiệu 
không lời của huấn luyện viên bất đắc dĩ

00:02:51.991 --> 00:02:54.567
cho đến khi dừng hành động gõ.

00:02:54.567 --> 00:02:58.838
Vậy Hans không thể đếm nhưng như vậy 
có chứng minh là nó không suy nghĩ?

00:02:58.838 --> 00:03:02.409
Suy cho cùng, nó có thể lý giải được 
những thông điệp xã hội nhiều sắc thái,

00:03:02.409 --> 00:03:06.389
một đặc tính nó chia sẻ với 
những loài động vật khác.

00:03:06.389 --> 00:03:09.690
Loài voi có thể nhận ra nhau 
sau vài năm xa cách,

00:03:09.690 --> 00:03:12.674
và thâm chí có vẻ như thương khóc 
cái chết của đồng loại.

00:03:12.674 --> 00:03:15.759
Loài ong giao tiếp bằng cách 
sử dụng điệu nhảy ve vẩy đặc biệt

00:03:15.759 --> 00:03:20.575
để đánh dấu lãnh thổ và chất lượng
của nguồn thức ăn đến những con ong khác.

00:03:20.575 --> 00:03:24.707
Tinh tinh lập một kế hoạch mưu mẹo 
để chôm chỉa,

00:03:24.707 --> 00:03:29.689
điều này cho thấy, không chỉ chúng nghĩ, 
mà còn hiểu những gì con khác làm.

00:03:29.689 --> 00:03:32.398
và Alex, một con vẹt xám,

00:03:32.398 --> 00:03:33.902
có thể sử dụng ngôn ngữ người

00:03:33.902 --> 00:03:37.491
để phân biệt màu và 
hình dáng của những vật thể không tồn tại,

00:03:37.491 --> 00:03:42.672
và thậm chí hiểu những khái niệm
trừu tượng, như to hơn và nhỏ hơn.

00:03:42.672 --> 00:03:44.660
Nghe có vẻ như thông minh

00:03:44.660 --> 00:03:47.649
và không chỉ là công việc 
của những cái máy vô thức.

00:03:47.649 --> 00:03:52.338
Nhưng trong khi một động vật có thể 
giải quyết vấn đề, thậm chí giao tiếp,

00:03:52.338 --> 00:03:56.252
thì con người, suy nghĩ bao gồm cả ý thức,

00:03:56.252 --> 00:04:01.105
khả năng phản ánh trên hành động,
không đơn giản để phô bày chúng.

00:04:01.105 --> 00:04:06.370
Cho đến nay, không có nghiên cứu nào chỉ ra 
nếu sở hữu sự thông minh khiến chúng ta khôn hơn

00:04:06.370 --> 00:04:10.959
nghĩa là chú chó cũng có thể 
cảm thấy tốt khi như vậy.

00:04:10.959 --> 00:04:14.596
Những gì ta thực sự muốn biết 
là một con chó thì trông như thế nào

00:04:14.596 --> 00:04:16.006
hoặc là bạch tuộc,

00:04:16.006 --> 00:04:17.519
hoặc quạ?

00:04:17.519 --> 00:04:20.602
Nhà triết học gọi đó là "Vấn đề nan giải",

00:04:20.602 --> 00:04:24.351
bởi vì trong khi chúng ta có thể diễn tả 
cảm giác của con người như thế nào,

00:04:24.351 --> 00:04:26.316
thì không ai nói được tiếng ngựa.

00:04:26.316 --> 00:04:28.496
Thậm chí chú vẹt biết nói, như Alex,

00:04:28.496 --> 00:04:32.989
không thể nói cho chúng ta nó cảm thấy 
như thế nào về màu sắc nó gọi.

00:04:32.989 --> 00:04:35.493
và chuyện gì sẽ xảy ra nếu ý thức đến từ 
những hình thức khác nhau?

00:04:35.493 --> 00:04:38.769
Ta sẽ nhận ra ý thức của con ong không?

00:04:38.769 --> 00:04:43.530
Vấn đề là, làm sao 
ta biết chắc những người khác có ý thức?

00:04:43.530 --> 00:04:46.580
Biết đâu họ chỉ là 
những xác chết hoạt động tốt.

00:04:46.580 --> 00:04:51.231
Dù sao thì, khả năng nhận thức của động vật 
vẫn thách thức giới hạn hiểu biết của chúng ta

00:04:51.231 --> 00:04:56.524
và làm cách nào để việc ta xác định được 
có thể tiết lộ trí óc của ta hơn chúng.