0:00:06.407,0:00:09.201
سەگەکەت حەزی لێیە لەسەر قەنەفەکە بێت،[br]هەروەها تۆش،

0:00:10.201,0:00:13.703
بۆیە دووری دەخەیتەوە و [br]پاڵی لێدەدەیتەوە.

0:00:13.703,0:00:15.918
لە کۆتایدا، تۆ مرۆڤیت

0:00:15.918,0:00:19.481
تۆ بوونەوەرێکی زیرەکیت،[br]نەک بوونەوەرێکی سادەی غەریزە.

0:00:19.481,0:00:22.591
تۆ ئەتوانی پلان دانێیت و[br]خەون ببینیت،

0:00:22.591,0:00:25.814
ئایا سەگەکەت سەرکەوت بەسەر تۆدا و[br]پێی دڵخۆشە؟

0:00:25.814,0:00:28.190
یان ئەو تەنها دوای غەریزەکانی[br]خۆی کەوتووە؟

0:00:28.190,0:00:29.858
هەرچۆنێک بێت، ئایا[br]جیاوازی هەیە؟

0:00:29.858,0:00:31.687
ئەو بیر لە چی ئەکاتەوە؟

0:00:31.687,0:00:34.452
باشە،ئەکەوێتە سەر ئەوەی[br]ئێمە مەبەستمان چیە بە "بیرکردنەوە" و

0:00:34.452,0:00:37.603
ئەو پێوەرانەی بەکاری[br]ئەهێنین بۆ هەڵسەنگاندنی.

0:00:37.603,0:00:42.165
ئەریستۆ و دێسکارتس هەردووکیان[br]پێوەرەکانی غەریزە و زیرەکی بەکارئەهێنن

0:00:42.165,0:00:44.889
بۆ ئەوەی مرۆڤ لە ئاژەڵ[br]جیابکەنەوە.

0:00:44.889,0:00:47.714
ئەریستۆ بڕوای وابووە کە[br]مرۆڤەکان توانای لێکدانەوەیان هەیە

0:00:47.714,0:00:53.220
بەڵام ئاژەڵەکان تەنها لە دوای [br]غەریزەکانیانن بۆ مانەوە و زۆربونیان.

0:00:53.220,0:00:55.294
٢٠٠٠ ساڵ دواتر،

0:00:55.294,0:00:59.565
دێسکارتس پێشنیاری جۆرێکی قورستری[br]ئەو بیرۆکەیەی کردووە،

0:00:59.565,0:01:03.714
پێی وابوو ئاژەڵەکان کە دوای [br]غەریزە ئەکەون جیاناکرێنەوە

0:01:03.714,0:01:09.098
لەو ڕۆبۆتانەی کە بە بزوێنەرە [br]میکانیکیەکان کار دەکەن.

0:01:09.098,0:01:13.058
بەڵام کۆدەنگیەکان دژی زیرەکی[br]ئاژەڵان بەرەو داڕمان رۆشت

0:01:13.058,0:01:15.852
لەگەڵ بیردۆزی پەرەسەندی داروین.

0:01:15.852,0:01:20.827
داروین وایدادەنا کە زیرەکی ئەتوانێ[br]لە غەریزە سادەکانەوە پەرەبسێنێت.

0:01:20.827,0:01:25.875
ئەو لە کرمی زەوی وردبوەوە کە گەڵای[br]شێوە تایبەتیان هەڵئەبژارد

0:01:25.875,0:01:27.441
بۆ ناو کونەکانیان.

0:01:27.441,0:01:32.580
ئەو سەری سورما لەوەی کە مرۆڤیش هەمان ڕێگە[br]بەکارئەهێنێت بۆ چارەسەری کێشە لەیەکچوەکا.

0:01:32.580,0:01:37.139
وە ئەگەر، وەک ئەوەی ئەو بیریدەکردەوە،[br]مرۆڤ لە گیانلەبەرە سادەترەکانەوە پەرەیسەندبێت،

0:01:37.139,0:01:41.869
کەواتە لەوانەیە بیری ئێمە لە کۆتایی[br]ئەم زنجیرەی پەرەسەندنەدا بێت،

0:01:41.869,0:01:46.647
لەگەڵ ئاژەڵەکان لە پلەدا جیاوازی[br]هەبێت، نەوەک لە جۆردا.

0:01:46.647,0:01:50.632
تاقیکردنەوە نوێکان نیشانی دەدەن کە زۆرێک [br]لە بونەوەرەکان ئەتوانن کێشە ئاڵۆزەکان چارەسەر بکەن

0:01:50.632,0:01:53.907
کە ئەمەش گریمانە سەرەتاییەکەی داروین[br]دوپاتدەکاتەوە.

0:01:53.907,0:01:57.371
فیلەکان شتێکی تر بەکارئەهێنن بۆی بگەنە ئەو[br]شوێنانەی کە ناتوانن پێی بگەن.

0:01:57.371,0:01:59.497
قەلەڕەشەکان ئامرازی خۆیان درووست ئەکەن، و

0:01:59.497,0:02:02.835
ئەتوانن جوڵاندنی ئاو بەکاربێنن[br]بۆ ئەوەی شتێکیان دەستکەوێت.

0:02:02.835,0:02:06.713
هەشت پێکان ئەتوانن سەری قوتو بکەنەوە دوای [br]ئەوەی یەکێکی تر ئەبینن ئەیکات،

0:02:06.713,0:02:10.022
بۆ چەند مانگێکیش لە بیریان ئەمێنێت.

0:02:10.022,0:02:13.438
ئەم کارانە لەبەرچاوگرتنی لایەنە[br]جیاوازەکانی کێشەکە لەخۆدەگرێت

0:02:13.438,0:02:18.822
بەجیا لەگەڵ بارودۆخی بەردەستیان و[br]ستراتیجییەکەش لەبەرئەکەن بۆ بەکارهێنانی دواتر.

0:02:18.822,0:02:22.390
هەرچەنە ئاژەڵەکان ئەتوانن شیکاری[br]کێشە ئاڵۆزەکان بکەن،

0:02:22.390,0:02:25.922
چۆن ئەتوانین بزانین کە ئەوان بیرئەکەنەوە،

0:02:25.922,0:02:29.649
هەڵسوکەوتناسەکانی وەک پاڤلۆڤ و[br]سۆرندیک بۆچوونێکی تریان هەیە

0:02:29.649,0:02:31.828
ئەو ئاژەڵانەی وا دەردەکەون کە بیر ئەکەنەوە

0:02:31.828,0:02:35.528
تەنها کاردانەوەیان هەیە بۆ پاداشتکردن یان[br]سزادان.

0:02:35.528,0:02:38.254
کلێڤەر هانسی دیاردە بەم شێوەیە بوو،

0:02:38.254,0:02:43.324
ئەو ئەسپەی توانایەکی سەرسوڕهێنەری هەبوو[br]ئەیکێشا بە زەویدا بۆ وەڵامدانەوەی هاوکێشە بیرکارییەکانا.

0:02:43.324,0:02:46.953
بەڵام دەرکەوت کە هانز لە بیرکاریدا[br]باش نەبوو،

0:02:46.953,0:02:51.991
بەڵکو لە خوێندنەوەی ئاماژە[br]نادەنگییە کزەکانی ڕاهێنەرەکەی

0:02:51.991,0:02:54.567
بۆ ئەوەی کەی بوەستێت لە کێشان بە زەویدا.

0:02:54.567,0:02:58.838
واتا هانز نەیئەتوانی ببژێرێت، بەڵام ئایا [br]ئەمە واتای وایە کە ئەو بیری نە ئەکردەوە؟

0:02:58.838,0:03:02.109
هەرچۆنێک بێت، ئەیتوانی[br]لێکدانەوە بکات بۆ پەیامە دەنگییە لەیەکەوە نزیکەکان،

0:03:02.109,0:03:06.389
تایبەتمەندییەک کە وەک چەندین [br]ئاژەڵی تر هەیبووە.

0:03:06.389,0:03:09.690
فیلەکان لە دوای چەندین ساڵ دووری یەکتر[br]دەناسنەوە،

0:03:09.690,0:03:12.674
واش دەردەکەوێت کە غەمبار بن بۆ [br]مردووەکانیان،

0:03:12.674,0:03:15.759
هەنگەکان لە ڕێگەی جۆرە سەمایەکی تایبەتەوە[br]پەیوەندی ئەکەن

0:03:15.759,0:03:20.575
بۆ ئەوەی شوێن و جۆری خواردنەکەیان دیاری [br]بکەن بۆ هەنگەکانی تر.

0:03:20.575,0:03:24.707
شامپانزیەکان بەژداری دەکەن لە پلانە[br]فێڵاویە ئاڵۆزەکان،

0:03:24.707,0:03:29.689
ئەمەش پێمان دەڵێت کە ئەوان تەنها بیرناکەنەوە،[br]بەڵکو تێدەگەن کە ئەوانی تریش بیردەکەنەوە.

0:03:29.689,0:03:32.398
هەروەها ئالێکس، توتییە رەساسیەکە،

0:03:32.398,0:03:33.902
کە ئەیتوانی زمانی مرۆڤ بەکار بهێنێت

0:03:33.902,0:03:37.491
بۆ ئەوەی شێوە و رەنگی شتەکان[br]جیابکاتەوە، و

0:03:37.491,0:03:42.672
تەنانەت لە چەمکە هەڵبەستراوەکانیش تێبگەن،[br]وەک گەورەتر و بچووکتر.

0:03:42.672,0:03:44.660
کە ئەمەش زۆر لە زیرەکی ئەچێت،

0:03:44.660,0:03:47.649
نەک تەنها ئیش کردنی ئامێرە بێمێشکەکان.

0:03:47.649,0:03:52.338
بەڵام کاتێک بونەوەرەکانی تر جگە لە مرۆڤ [br]ئەتوانن شیکاری کێشەکان بکەن و پەیوەندی بکەن

0:03:52.338,0:03:56.252
بۆ مرۆڤەکان ، بیرکردنەوە پێکهاتوە لە [br]هۆشیاریش،

0:03:56.252,0:04:01.105
توانای کاردانەوە لەسەر کردارەکانمان، نەک[br]تەنها بەجێ گەیاندنیان.

0:04:01.105,0:04:06.370
هەتا ئێستا،هیچ یەکێک لە لێکۆڵینەوەکان [br]پێمان ناڵێن کە زیرەکی ئەوان بۆی بەسەرماندا سەرکەون

0:04:06.370,0:04:10.959
واتای وایە کە سەگەکەمان دڵخۆشە بەوەی [br]کردویەتی.

0:04:10.959,0:04:14.596
ئەوەی بەڕاستی ئەمانەوێ بیزانین ئەوەیە[br]چی ئەبێ ئەگەر لەجێی سەگێک بین،

0:04:14.596,0:04:16.006
یان هەشت پێیەک،

0:04:16.006,0:04:17.519
یان قەلەرەشێک؟

0:04:17.519,0:04:20.602
فەیلەسوفە بیرمەندەکان بەمانە ئەڵێن کێشە[br]ئاڵۆزەکان،

0:04:20.602,0:04:24.351
چونکە لە کاتێکدا تۆ ئەتوانی بیڵێیت هەستت [br]چۆنە کە مرۆڤیت،

0:04:24.351,0:04:26.316
هیچ ئەسپێک ناڵێت هەستی چۆنە.

0:04:26.316,0:04:28.496
تەنانەت تووتییەکی قسەکەریش، وەک ئالێکس،

0:04:28.496,0:04:32.989
ئەو نەیئەتوانی بیڵێت چۆن هەستی ئەکرد[br]لەبارەی ئەو رەنگانەی کە ناویدەنان.

0:04:32.989,0:04:35.493
ئەی چی ئەگەر هۆشیاری شێوەی جیاوازی[br]هەبێت؟

0:04:35.493,0:04:38.769
ئایا ئێمە بە هۆشیاری هەنگەکانمان ئەزانی؟

0:04:38.769,0:04:43.530
وە چۆن ئەتوانین بزانین کە مرۆڤەکانی تر [br]هۆشیاریان هەیە؟

0:04:43.530,0:04:46.580
لەوانەیە ئەوان تەنها زۆمبی بن و بە باشی[br]کارەکانیان جێ بەجێبکەن.

0:04:46.580,0:04:51.231
بیری ئاژەڵەکان بە بەردەوامی لە هەوڵی [br]تاقیکردنەوەی سنورەکانی تێگەشتنی ئێمەدان

0:04:51.231,0:04:56.524
وە چۆن ئێمە لێکیدەدەینەوە زیاتر رەنگ[br]دانەوەی بیری ئێمەیە نەک ئەوان.