WEBVTT

00:00:00.774 --> 00:00:02.515
ამ წამს

00:00:02.515 --> 00:00:05.989
თქვენ თავში ფილმია გაშვებული.

00:00:05.989 --> 00:00:08.516
ეს საოცარი მრავალნაკადიანი ფილმია.

00:00:08.516 --> 00:00:11.840
ის სამგანზომილებიანია, სივრცული ხმით,

00:00:11.840 --> 00:00:14.476
იმაზე რასაც ხედავთ და გესმით ამჟამად.

00:00:14.476 --> 00:00:16.795
მაგრამ ეს მხოლოდ დასაწყისია.

00:00:16.795 --> 00:00:21.978
თქვენს ფილმს აქვს სუნი, გემო და შეხება.

00:00:21.978 --> 00:00:24.530
მას აქვს თქვენი სხეულის შეგრძნება,

00:00:24.530 --> 00:00:28.849
ტკივილი, შიმშილი, ორგაზმი.

00:00:28.849 --> 00:00:30.890
მას აქვს ემოციები,

00:00:30.890 --> 00:00:34.426
სიბრაზე და ბედნიერება.

00:00:34.426 --> 00:00:38.220
მას აქვს მეხსიერება.
მაგალითად თქვენი ბავშვობის მოგონებები,

00:00:38.220 --> 00:00:40.920
რომელიც გახსენდებათ.

00:00:40.920 --> 00:00:45.375
და მას ახლავს მუდმივი ხმა,

00:00:45.375 --> 00:00:49.751
ცნობიერების თქვენ ნაკადში.

00:00:49.751 --> 00:00:54.824
ამ ფილმის შუაგულში თქვენ ხართ,

00:00:54.824 --> 00:00:59.189
რომელიც ამ ყველაფერს უშუალოდ გამოცდით.

00:00:59.189 --> 00:01:04.881
ეს ფილმი თქვენი ცნობიერების ნაკადია.

00:01:04.881 --> 00:01:06.188
სუბიექტი,

00:01:06.188 --> 00:01:11.326
რომელიც გონებას და მსოფლიოს შეიგრძნობს.

NOTE Paragraph

00:01:11.326 --> 00:01:13.631
ცნობიერება ადამიანის არსებობის,

00:01:13.631 --> 00:01:15.648
ერთ-ერთი ფუნდამენტური ფაქტია.

00:01:15.648 --> 00:01:18.580
ყოველი ჩვენგანი ცნობიერია.

00:01:18.580 --> 00:01:21.309
ჩვენ ყველას გვაქვს საკუთარი შიდა ფილმი.

00:01:21.309 --> 00:01:24.040
თქვენც, თქვენც და თქვენც,

00:01:24.040 --> 00:01:27.760
სხვა არაფერთან გვაქვს ამაზე უშუალო შეხება.

00:01:27.760 --> 00:01:31.232
სულ ცოტა საკუთარ ცნობიერებასთან 
უშუალო შეხებაში ვარ,

00:01:31.232 --> 00:01:35.230
დარწმუნებული არ ვარ თქვენ ცნობიერებაზე.

NOTE Paragraph

00:01:35.230 --> 00:01:38.658
ცნობიერება ასევე ისაა,
რაც ღირებულს ხდის ცხოვრებას.

00:01:38.658 --> 00:01:42.358
ცნობიერები რომ არ ვიყოთ,
არაფერს ექნებოდა აზრი და ფასი

00:01:42.358 --> 00:01:45.723
ჩვენ ცხოვრებაში.

00:01:45.723 --> 00:01:46.889
მაგრამ ამავე დროს,

00:01:46.889 --> 00:01:51.059
ცნობიერება
ყველაზე იდუმალი მოვლენაა სამყაროში.

00:01:51.059 --> 00:01:54.432
რატომ ვართ ცნობიერები?

00:01:54.432 --> 00:01:55.973
რატომ გვაქვს ეს შიდა ფილმი?

00:01:55.973 --> 00:01:58.226
რატომ არ ვართ უბრალოდ რობოტები,

00:01:58.226 --> 00:02:00.469
რომლებიც ყველა შემავალ სიგნალს ამუშავებენ

00:02:00.469 --> 00:02:02.486
და საპასუხო რეაქციას აბრუნებენ,

00:02:02.486 --> 00:02:06.341
რამე შიდა ფილმის შეგრძნების გარეშე?

00:02:06.341 --> 00:02:08.850
ამჟამად ამ კითხვებზე პასუხი

00:02:08.850 --> 00:02:10.596
არავინ იცის.

00:02:10.596 --> 00:02:14.305
მინდა გითხრათ, რომ ცნობიერების
მეცნიერებაში ინტეგრირებისთვის,

00:02:14.305 --> 00:02:19.000
გარკვეული რადიკალური იდეები
შეიძლება იყოს საჭირო.

NOTE Paragraph

00:02:19.000 --> 00:02:21.966
ზოგი ამბობს,
რომ ცნობიერების მეცნიერული შესწავლა

00:02:21.966 --> 00:02:23.918
შეუძლებელია.

00:02:23.918 --> 00:02:27.686
მეცნიერება თავისი არსით ობიექტურია.

00:02:27.686 --> 00:02:31.111
ცნობიერება კი, თავისი არსით - სუბიექტური.

00:02:31.111 --> 00:02:35.560
ამიტომ შეუძლებელია არსებობდეს
ცნობიერების მეცნიერება.

00:02:35.560 --> 00:02:38.780
მე-20 საუკუნეში უმეტესად
ეს მოსაზრება დომინირებდა.

00:02:38.780 --> 00:02:42.598
ფსიქოლოგები ქცევებს ობიექტურად იკვლევდნენ,

00:02:42.598 --> 00:02:46.660
ნეირომეცნერები ტვინს ობიექტურად იკვლევდნენ

00:02:46.660 --> 00:02:50.210
და ცნობიერებას არავინ არც კი ახსენებდა.

00:02:50.210 --> 00:02:52.966
30 წლის წინაც კი, როცა TED შეიქმნა,

00:02:52.966 --> 00:02:55.348
ძალიან ცოტა სამეცნიერო მასალა

00:02:55.348 --> 00:02:57.900
არსებობდა ცნობიერებაზე.

NOTE Paragraph

00:02:57.900 --> 00:02:59.605
დაახლოებით 20 წლის წინ,

00:02:59.605 --> 00:03:02.578
ამ ყველაფრის ცვლილება დაიწყო.

00:03:02.578 --> 00:03:05.355
ფრანსის კრიკისნაირმა ნეირომეცნიერებმა

00:03:05.355 --> 00:03:08.111
როჯერ პენროუზისნაირმა ფიზიკოსებმა თქვეს,

00:03:08.111 --> 00:03:10.351
რომ დროა მეცნიერებამ

00:03:10.351 --> 00:03:13.127
ცნობიერებას შეუტიოს.

00:03:13.127 --> 00:03:15.447
მას შემდეგ, ცნობიერებაზე

00:03:15.447 --> 00:03:17.784
სამეცნიერო მუშაობის

00:03:17.784 --> 00:03:19.048
ნამდვილი ბუმი დაიწყო.

00:03:19.048 --> 00:03:21.087
ეს მუშაობა შესანიშნავი და დიდებულია,

00:03:21.087 --> 00:03:23.175
მაგრამ მას ასევე ზოგიერთი ფუნდამენტური

00:03:23.175 --> 00:03:27.000
შეზღუდვა ახასიათებს ჯერ-ჯერობით.

00:03:27.000 --> 00:03:28.658
ბოლო წლებში

00:03:28.658 --> 00:03:31.478
ცნობიერების მეცნიერებაში
მთავარი მიმართულება

00:03:31.478 --> 00:03:33.973
არის კორელაციების ძიება.

00:03:33.973 --> 00:03:37.102
კორელაციების ძიება
ტვინის გარკვეულ უბნებს

00:03:37.102 --> 00:03:41.120
და ცნობიერების
გარკვეულ მდგომარეობებს შორის.

00:03:41.120 --> 00:03:42.210
ჩვენ ეს ვნახეთ,

00:03:42.210 --> 00:03:43.970
ნენსი კენვიშერის შესანიშნავ ნაშრომში,

00:03:43.970 --> 00:03:47.246
რომელიც მან
რამდენიმე წუთის წინ წარმოადგინა.

00:03:47.246 --> 00:03:50.809
ამჟამად ჩვენ ბევრად უკეთ ვიცით, მაგალითად,

00:03:50.809 --> 00:03:53.126
ტვინის ის ნაწილები,
რომლებიც სახეების დანახვის

00:03:53.126 --> 00:03:56.497
ცნობიერ შეგრძნებებს შეესბამება,

00:03:56.497 --> 00:03:59.617
ან ტკივილის შეგრძნებებს,

00:03:59.617 --> 00:04:02.106
ან ბედნიერების განცდებს.

00:04:02.106 --> 00:04:04.922
მაგრამ ეს ისევ კორელაციების მეცნიერებაა.

00:04:04.922 --> 00:04:08.278
ეს არაა ახსნების მეცნიერება.

00:04:08.278 --> 00:04:10.901
ჩვენ ვიცით, რომ ტვინის ეს ნაწილები

00:04:10.901 --> 00:04:14.825
გარკვეულ ცნობიერ გამოცდილებას შეესაბამება,

00:04:14.825 --> 00:04:18.461
მაგრამ არ ვიცით რატომაა ასე.

00:04:18.461 --> 00:04:20.786
ამაზე ვამბობ ხოლმე,

00:04:20.786 --> 00:04:24.183
რომ ასეთი ნეირომეცნიერება

00:04:24.183 --> 00:04:25.929
პასუხსობს ზოგიერთ კითხვებს,

00:04:25.929 --> 00:04:27.734
რომლებიც გაგვაჩნია ცნობიერებაზე.

00:04:27.734 --> 00:04:31.507
კითხვებს იმაზე,
თუ რას აკეთებენ ტვინის გარკვეული უბნები

00:04:31.507 --> 00:04:33.616
და რასთან არიან კორელაციაში,

00:04:33.616 --> 00:04:36.772
მაგრამ გარკვეული აზრით,
ეს მარტივი პრობლემებია.

00:04:36.772 --> 00:04:39.213
ნეირომეცნიერებს არ ვაკნინებ.

00:04:39.213 --> 00:04:41.964
სინამდვილეში ცნობიერებაში
არ არსებობს მარტივი პრობლემები,

00:04:41.964 --> 00:04:46.425
მაგრამ ეს კვლევები არ ეხმიანება
რეალურ იდუმალებას,

00:04:46.425 --> 00:04:48.355
რომელიც მთავარია ამ საკითხში:

00:04:48.355 --> 00:04:52.575
რატომ უნდა ახლავდეს ტვინში

00:04:52.575 --> 00:04:55.500
ყველა ფიზიკური პროცესს
საერთოდ ცნობიერება?

00:04:55.500 --> 00:04:58.706
რატომ არსებობს ეს შიდა სუბიექტური ფილმი?

00:04:58.706 --> 00:05:01.960
ამჟამად ჩვენ
ნამდვილად არ გვაქვს წარმოდგენა ამაზე.

NOTE Paragraph

00:05:01.960 --> 00:05:03.993
თქვენ შეიძლება თქვათ,

00:05:03.993 --> 00:05:07.548
მივცეთ ნეირომეცნიერებას რამდენიმე წელი
და აღმოჩნდება,

00:05:07.548 --> 00:05:11.328
რომ ეს ელემენტებისგან წარმოქმნილი
მორიგი გაუთვალისწინებელი მოვლენაა,

00:05:11.328 --> 00:05:16.210
როგორც საცობები, ან ქარიშხალი,

00:05:16.210 --> 00:05:18.831
როგორც სიცოცხლე და ასე გავარკვევთ.

00:05:18.831 --> 00:05:22.062
ასეთი გაუთვალისწინებელი
მოვლენის კლასიკური შემთხვევები

00:05:22.062 --> 00:05:24.280
ყველა ქცევითია,

00:05:24.280 --> 00:05:26.627
როგორ იქცევა საცობი,

00:05:26.627 --> 00:05:28.123
როგორ ფუნქციონირებს ქარიშხალი,

00:05:28.123 --> 00:05:30.316
როგორ მრავლდებიან ცოცხალი ორგანიზმები,

00:05:30.316 --> 00:05:33.905
როგორ განიცდიან ადაპტაციას
და მეტაბოლიზმს.

00:05:33.905 --> 00:05:36.188
ყველა კითხვა ობიექტურ ფუნქციონირებაზეა.

00:05:36.188 --> 00:05:39.010
შეიძლება ეს ადამიანის ტვინზე გამოიყენო,

00:05:39.010 --> 00:05:39.829
რაღაც ქცევების

00:05:39.829 --> 00:05:41.542
და ადამიანის ტვინის ფუნქციების,

00:05:41.542 --> 00:05:43.951
როგორც გაუთვალისწინებელი
მოვლენის ასახსნელად:

00:05:43.951 --> 00:05:48.349
როგორ დავდივართ, როგორ ვლაპარაკობთ,
როგორ ვთამაშობთ ჭადრაკს,

00:05:48.349 --> 00:05:50.529
ქცევების შესახებ
ყველა ამ კითხვის საპასუხოდ.

00:05:50.529 --> 00:05:52.726
მაგრამ როცა საქმე ცნობიერებაზე მიდგება,

00:05:52.726 --> 00:05:54.255
კითხვები ქცევაზე,

00:05:54.255 --> 00:05:57.180
მარტივ პრობლემებს ეკუთვნის.

00:05:57.180 --> 00:05:59.037
როცა საქმე რთულ პრობლემაზე მიდგება,

00:05:59.037 --> 00:06:01.154
ანუ კითხვაზე თუ რატომ ახლავს

00:06:01.154 --> 00:06:02.965
ყველა ამ ქცევას

00:06:02.965 --> 00:06:05.810
სუბიექტური გამოცდილება?

00:06:05.810 --> 00:06:07.665
და აქ უკვე გაუთვალისწინებელი მოვლენის

00:06:07.665 --> 00:06:09.411
სტანდარტული პარადიგმა,

00:06:09.411 --> 00:06:12.358
ასევე ნეირომეცნიერების
სტანდარტული პარადიგმებიც,

00:06:12.358 --> 00:06:16.801
ხელშესახებს ვერაფერს გვეუბნება.

NOTE Paragraph

00:06:16.801 --> 00:06:20.446
მე სულით მეცნიერ-მატერიალისტი ვარ.

00:06:20.446 --> 00:06:24.473
მსურს არსებობდეს
ცნობიერების მეცნიერული თეორია,

00:06:24.473 --> 00:06:26.802
რომელიც მუშაობს

00:06:26.802 --> 00:06:29.209
და დიდი ხნის მანძილზე

00:06:29.209 --> 00:06:30.650
კედელს ვურტყამდი თავს,

00:06:30.650 --> 00:06:32.787
რომ ცნობიერების თეორია შემექმნა,

00:06:32.787 --> 00:06:34.543
წმინდა ფიზკურ ტერმინებში,

00:06:34.543 --> 00:06:35.870
რომელიც იმუშავებდა.

00:06:35.870 --> 00:06:37.933
მაგრამ საბოლოოდ იმ დასკვნამდე მივედი,

00:06:37.933 --> 00:06:41.798
რომ ეს
სისტემატური პრობლემების გამო არ გამოდის.

00:06:41.798 --> 00:06:43.733
ეს გრძელი ისტორიაა,

00:06:43.733 --> 00:06:46.450
მაგრამ ძირითადი აზრი ისაა,

00:06:46.450 --> 00:06:48.790
რომ გამამარტივებელი ახსნები

00:06:48.790 --> 00:06:51.434
ფიზკიკურ ტერმინებში,
ტვინის ტერმინებში,

00:06:51.434 --> 00:06:53.549
არის სისტემის ფუნქციონირებაზე,

00:06:53.549 --> 00:06:55.675
მის სტრუქტურაზე და დინამიკაზე,

00:06:55.675 --> 00:06:57.667
ქცევაზე რომელსაც ის წარმოშობს,

00:06:57.667 --> 00:07:00.047
მშევნიერია
მარტივი პრობლემების გადასაჭრელად...

00:07:00.047 --> 00:07:02.245
როგორ ვიქცევით, როგორ ვფუნქციონირებთ,

00:07:02.245 --> 00:07:05.698
მაგრამ როცა
საქმე სუბიექტურ გამოცდილებას ეხება...

00:07:05.698 --> 00:07:09.259
რატომ ვგრძნობთ ამას,
როგორც რაღაცას შიგნიდან?

00:07:09.259 --> 00:07:11.334
ეს რაღაც ფუნდამენტურად ახალია

00:07:11.334 --> 00:07:15.227
და ყოველთვის ჩნდება ახალი კითხვა.

00:07:15.227 --> 00:07:20.640
ამიტომ ვფიქრობ გარკვეულ ჩიხში ვართ.

00:07:20.640 --> 00:07:23.855
ჩვენ მიჩვეული ვართ
ახსნების შესანიშნავ ჯაჭვს,

00:07:23.855 --> 00:07:27.455
როცა ფიზიკა ხსნის ქიმიას,

00:07:27.455 --> 00:07:30.695
ქიმია ხსნის ბიოლოგიას,

00:07:30.695 --> 00:07:34.542
ბიოლოგია ხსნის ფსიქოლოგიის ნაწილებს,

00:07:34.542 --> 00:07:36.000
მაგრამ ცნობიერება

00:07:36.000 --> 00:07:38.771
ამ სურათში ვერ თავსდება.

00:07:38.771 --> 00:07:40.661
ერთის მხრივ, მოცემულობაა,

00:07:40.661 --> 00:07:42.630
რომ ჩვენ ცნობიერები ვართ.

00:07:42.630 --> 00:07:43.916
მეორეს მხრივ, ჩვენ არ ვიცით

00:07:43.916 --> 00:07:47.894
როგორ ჩავსვათ ის
მსოფლიოს ჩვენ მეცნიერულ წარმოდგენაში.

00:07:47.894 --> 00:07:49.841
ვფიქრობ, რომ ამჟამად ცნობიერება

00:07:49.841 --> 00:07:52.304
გარკვეული ანომალიაა.

00:07:52.304 --> 00:07:54.340
ისეთი, რომლის ინტერგაციაც

00:07:54.340 --> 00:07:58.240
მსოფლიოს ჩვენეულ წარმოდგენაში
უნდა მოვახდინოთ მაგრამ ჯერ არ ვიცით როგორ.

00:07:58.240 --> 00:08:00.168
როცა ასეთ ანომალიას ვეჯახებით,

00:08:00.168 --> 00:08:03.407
რადიკალური იდეები შეიძლება გახდეს საჭირო.

00:08:03.407 --> 00:08:06.412
და მგონი გვჭირდება ერთი-ორი ისეთი იდეა,

00:08:06.412 --> 00:08:08.852
რომელიც თავიდან გიჟური ჩანს

00:08:08.852 --> 00:08:11.788
სანამ ცნობიერებას

00:08:11.788 --> 00:08:13.880
მეცნიერულად ავხსნით.

NOTE Paragraph

00:08:13.880 --> 00:08:15.479
არსებობს ამ გიჟური აზრების

00:08:15.479 --> 00:08:17.975
რამდენიმე კანდიდატი.

00:08:17.975 --> 00:08:22.317
ჩემს მეგობარს დენ დენეტს,
რომელიც აქ არის, აქვს ასეთი იდეა.

00:08:22.317 --> 00:08:24.714
მისი გიჟური იდეაა, რომ არ არსებობს

00:08:24.714 --> 00:08:26.457
ცნობიერების რთული პრობლემა.

00:08:26.457 --> 00:08:29.820
შიდა სუბიექტური ფილმის მთელი იდეა

00:08:29.820 --> 00:08:34.432
რაღაც ტიპის ილუზიით,
ან გაუგებრობითაა განპირობებული.

00:08:34.432 --> 00:08:36.330
რისი ახსნაც ჩვენ სინამდვილეში გვჭირდება

00:08:36.330 --> 00:08:39.337
არის ობიექტური ფუნქციონალობა
და ტვინის ქცევა

00:08:39.337 --> 00:08:41.362
და ყველაფერი ახსნილი იქნება,

00:08:41.362 --> 00:08:43.837
რისი ახსნაცაა საჭირო.

00:08:43.837 --> 00:08:46.446
მე მას წარმატებას ვუსურვებდი.

00:08:46.446 --> 00:08:48.460
ეს ისეთი რადიკალური იდეაა,

00:08:48.460 --> 00:08:50.384
რომელიც უნდა გამოვიკვლიოთ,

00:08:50.384 --> 00:08:52.723
თუ გვინდა, რომ ტვინის დონეზე დაყვანილი

00:08:52.723 --> 00:08:56.273
ცნობიერების თეორია გვქონდეს.

00:08:56.273 --> 00:08:58.344
ამავდროულად, ჩემთვის და სხვა ბევრისთვის,

00:08:58.344 --> 00:09:00.171
ეს წარმოდგენა ზემდეტად ახლოსაა

00:09:00.171 --> 00:09:02.192
ცნობიერების მოცემულობის უარყოფასთან,

00:09:02.192 --> 00:09:04.005
იმისთვის რომ ამით დავკმაყოფილდეთ.

00:09:04.005 --> 00:09:06.763
ამიტომ მე სხვა მიმართულებით მივდივარ.

00:09:06.763 --> 00:09:07.949
დარჩენილ დროში,

00:09:07.949 --> 00:09:10.948
მინდა ორი გიჟური იდეა განვიხილო,

00:09:10.948 --> 00:09:14.665
რომლებიც ვფიქრობ
გარკვეული იმედის მომცემია.

NOTE Paragraph

00:09:14.665 --> 00:09:16.285
პირველი გიჟური იდეაა,

00:09:16.285 --> 00:09:20.910
რომ ცნობიერება ფუნდამენტური მოვლენაა.

00:09:20.910 --> 00:09:23.751
ფიზიკოსები ზოგჯერ
სამყაროს ზოგიერთ ასპექტს,

00:09:23.751 --> 00:09:25.911
მის ფუნდამენტურ შემადგენელ ნაწილად იღებენ:

00:09:25.911 --> 00:09:29.660
სივრცე, დრო და მასა.

00:09:29.660 --> 00:09:33.270
ისინი აყალიბებენ ფუნდამენტურ კანონებს,
რომელიც მათ მართავს,

00:09:33.270 --> 00:09:37.160
როგორც გრავიტაციის კანონი,
ან ქვანტური მექანიკა.

00:09:37.160 --> 00:09:39.470
ეს ფუნდამენტური თვისებები და კანონები,

00:09:39.470 --> 00:09:42.687
არ აიხსნება რამე უფრო საბაზისო დონეზე,

00:09:42.687 --> 00:09:45.427
არამედ ისინი მიღებულია, როგორც პირიმიტიული

00:09:45.427 --> 00:09:48.806
და შემდეგ მასზე აგებ სამყაროს სურათს.

00:09:48.806 --> 00:09:53.905
პერიოდულად, ამ ფუნდამენტური სიდიდეების
რაიდენობა იზრდება.

00:09:53.905 --> 00:09:56.362
მე-19 საუკუნეში მაქსველმა აღმოაჩინა,

00:09:56.362 --> 00:09:59.530
რომ ელექტრომაგნიტური მოვლენის ახსნა

00:09:59.530 --> 00:10:01.881
არსებული ფუნდამენტური სიდიდეებით,

00:10:01.881 --> 00:10:04.950
სივრცით, დროით, მასით, ნიუტონის კანონებით,
შეუძლებელია.

00:10:04.950 --> 00:10:07.521
ამიტომ მან ჩამოაყალიბა ელექტრომაგნიტურობის

00:10:07.521 --> 00:10:09.335
ფუნდამენტური კანონები

00:10:09.335 --> 00:10:11.746
და ელექტრული მუხტი,

00:10:11.746 --> 00:10:13.514
როგორც ფუნდამენტური ელემენტი,

00:10:13.514 --> 00:10:16.473
რომელსაც ეს კანონები მართავენ.

00:10:16.473 --> 00:10:19.756
ვფიქრობ, ეს მდგომარეობა გვაქვს

00:10:19.756 --> 00:10:21.366
ცნობიერებასთან მიმართებაშიც.

00:10:21.366 --> 00:10:23.851
თუ ცნობერებას ვერ ვხსნით

00:10:23.851 --> 00:10:26.269
არსებული ფუნდამენტური სიდიდეებით

00:10:26.269 --> 00:10:28.940
სივრცე, დრო, მასა, მუხტი...

00:10:28.940 --> 00:10:32.370
მაშინ ლოგიკის ძალით,
ეს სია უნდა გავაფართოვოთ.

00:10:32.370 --> 00:10:34.846
ბუნებრივი იქნებოდა ცნობიერება,

00:10:34.846 --> 00:10:38.102
თავად მიგვეღო,
როგორც ფუნდამენტური მოვლენა.

00:10:38.102 --> 00:10:41.134
ბუნების ფუნდამენტური სტრუქტურის ნაწილი.

00:10:41.134 --> 00:10:44.102
ეს არ ნიშნავს,
რომ მას მეცნიერებაში ვეღარ გამოიყენებ.

00:10:44.102 --> 00:10:47.700
ეს მისი მეცნიერულად შესწავლის გზას ხსნის.

00:10:47.700 --> 00:10:49.604
ამის შემდეგ ჩვენ გვჭირდება

00:10:49.604 --> 00:10:52.557
ცნობიერების მმართავი
ფუნდამენტური კანონების შესწავლა.

00:10:52.557 --> 00:10:54.937
კანონების, რომელიც ცნობიერებას აკავშირებს

00:10:54.937 --> 00:10:57.738
სხვა ფუნდამენტურ სიდიდეებთან:
სივრცე, დრო, მასა,

00:10:57.738 --> 00:11:00.674
ფიზიკურ პროცესებთან.

00:11:00.674 --> 00:11:02.856
ფიზიკოსები ზოგჯერ ამბობენ,

00:11:02.856 --> 00:11:05.736
რომ ფუნდამენტური კანონები
ისეთი მარტივი უნდა იყოს,

00:11:05.736 --> 00:11:09.538
რომ მათი დაწერა მაისურზე შეიძლებოდეს.

00:11:09.538 --> 00:11:11.699
ვფიქრობ, დაახლოებით ეს მდგომარეობა გვაქვს

00:11:11.699 --> 00:11:13.127
ცნობიერებასთან მიმართებაში.

00:11:13.127 --> 00:11:15.877
ისეთი მარტივი
ფუნდამენტური კანონები უნდა აღმოვაჩინოთ,

00:11:15.877 --> 00:11:17.964
რომ მათი დაწერა მაისურზე შეიძლებოდეს.

00:11:17.964 --> 00:11:19.539
ჩვენ ჯერ არ ვიცით ეს კანონები,

00:11:19.539 --> 00:11:23.566
მაგრამ ესაა, რასაც ვეძებთ.

NOTE Paragraph

00:11:23.566 --> 00:11:25.983
შემდეგი გიჟური იდეაა,

00:11:25.983 --> 00:11:29.461
რომ ცნობიერება შეიძლება უნივესრალური იყოს.

00:11:29.461 --> 00:11:32.522
ყველა სისტემას შეიძლება ჰქონდეს

00:11:32.522 --> 00:11:35.747
ცნობიერება რაღაც დოზით.

00:11:35.747 --> 00:11:39.208
ამ წარმოდგენას
ზოგჯერ პანფსიქიზმს უწოდებენ:

00:11:39.208 --> 00:11:42.210
"პან" - ყველა და "ფსიქ" - გონება,

00:11:42.210 --> 00:11:43.981
ყველა სისტემა ცნობიერია,

00:11:43.981 --> 00:11:48.228
არა მხოლოდ ადამიანები, ძაღლები, თაგვები,
ბუზები,

00:11:48.228 --> 00:11:50.805
არამედ რობ ნაითის მიკრობებიც კი,

00:11:50.805 --> 00:11:52.992
ელემენტარული ნაწილაკები.

00:11:52.992 --> 00:11:55.705
ფოტონებსაც კი აქვთ რაღაც დოზით ცნობიერება.

00:11:55.705 --> 00:11:59.484
ეს იმას არ ნიშნავს,
რომ ფოტონებს ინტელექტი აქვთ,

00:11:59.484 --> 00:12:00.561
ან აზროვნებენ.

00:12:00.561 --> 00:12:01.991
ისე არ არის, რომ ფოტონი

00:12:01.991 --> 00:12:03.436
მღელვარებისგან განადგურებულია,

00:12:03.436 --> 00:12:06.728
რადგან ფიქრობს: "აჰ, მე ყოველთვის
სინათლის სიჩქარით დავფრინავ.

00:12:06.728 --> 00:12:09.720
ვერასდროს ვანელებ, რომ ვარდები დავყნოსო."

00:12:09.720 --> 00:12:11.864
არა, ასე არ არის.

00:12:11.864 --> 00:12:14.912
მაგრამ აზრი ისაა, რომ ფოტონებს

00:12:14.912 --> 00:12:17.535
შეიძლება რაღაც დოზით ჰქონდეთ
სუბიქეტური გრძნობები.

00:12:17.535 --> 00:12:21.687
რაღაც პრიმიტიული წინაცნობიერების მაგვარი.

NOTE Paragraph

00:12:21.687 --> 00:12:24.541
ეს შეიძლება ცოტა სულელურად ჟღერდეს.

00:12:24.541 --> 00:12:27.324
რატომ უნდა ფიქრობდეს ვიღაც
ასეთ გიჟურ რამეს?

00:12:27.324 --> 00:12:30.884
ამის ნაწილობრივი მიზეზია
პირველი გიჟური იდეა,

00:12:30.884 --> 00:12:33.030
რომ ცნობიერება ფუნდამენტურია.

00:12:33.030 --> 00:12:37.405
თუ ფუნდამენტურია,
როგორც სივრცე, დრო და მასა,

00:12:37.405 --> 00:12:40.070
ბუნებრივია ვივარაუდოთ,
რომ შეიძლება უნივერსალურიც იყოს,

00:12:40.070 --> 00:12:41.970
როგორც ისინი.

00:12:41.970 --> 00:12:43.919
ასევე უნდა აღვნიშნოთ,
რომ მართალია ეს იდეა

00:12:43.919 --> 00:12:45.943
არაინტუიციურად გვეჩვენება,

00:12:45.943 --> 00:12:48.687
მაგრამ ის ნაკლებად არაინტუიციურია

00:12:48.687 --> 00:12:50.418
სხვა კულტურების ხალხისთვის,

00:12:50.418 --> 00:12:51.938
სადაც ადამიანის ტვინი

00:12:51.938 --> 00:12:55.010
გაცილებით უფრო შერწყმულია ბუნებასთან.

NOTE Paragraph

00:12:55.010 --> 00:12:57.834
ამ იდეის უფრო სიღრისეული მიზეზია,

00:12:57.834 --> 00:13:00.753
რომ ალბათ ცნობიერების
ფიზიკურ პროცესებთან დამაკავშირებელი

00:13:00.753 --> 00:13:02.987
ფუნდამენტური კანონების აღმოჩენის

00:13:02.987 --> 00:13:04.967
ყველაზე მარტივი და ქმედითი გზა,

00:13:04.967 --> 00:13:08.062
ცნობიერების ინფორმაციასთან დაკავშირებაა.

00:13:08.062 --> 00:13:10.073
სადაც ინფორმაციის დამუშავება ხდება,

00:13:10.073 --> 00:13:11.138
იქაა ცნობიერებაც.

00:13:11.138 --> 00:13:13.678
ინფორმაციის რთული დამუშავება,
როგორც ადამიანში,

00:13:13.688 --> 00:13:15.220
რთულ ცნობიერებას შეესაბამება.

00:13:15.220 --> 00:13:17.349
მარტივი ინფორმაციის დამუშავება,

00:13:17.349 --> 00:13:19.307
მარტივ ცნობიერებას.

NOTE Paragraph

00:13:19.307 --> 00:13:21.638
განსაკუთრებით სასიხარულოა,
რომ ბოლო წლებში

00:13:21.638 --> 00:13:24.903
ნეირომეცნიერმა, ჯულიო ტონონიმ,

00:13:24.903 --> 00:13:26.146
მსგავსი თეორია აიტაცა

00:13:26.146 --> 00:13:28.221
და მათემატიკურ თეორიასთან

00:13:28.221 --> 00:13:30.070
მისი დეტალური შერწყმა განახორციელა.

00:13:30.070 --> 00:13:31.587
მან ინფორმაციის ინტეგრაციის

00:13:31.587 --> 00:13:33.317
მათემატიკური ზომა შემოიღო,

00:13:33.317 --> 00:13:35.236
რომელსაც "ფი" დაარქვა,

00:13:35.236 --> 00:13:36.843
რომელიც სისტემაში ინტეგრირებულ

00:13:36.843 --> 00:13:38.463
ინფორმაციის რაოდენობას ზომავს.

00:13:38.463 --> 00:13:40.832
ტონონი ვარაუდობს რომ "ფი"

00:13:40.832 --> 00:13:42.630
ცნობიერების დონეებს შეესაბამება.

00:13:42.630 --> 00:13:44.111
მაგალითად, ადამიანის ტვინი,

00:13:44.111 --> 00:13:46.380
არის წარმოუდგენლად დიდი
ინფორმაციის ინტეგრაცია

00:13:46.380 --> 00:13:48.144
და "ფი"-ს სიდიდეც მაღალია,

00:13:48.144 --> 00:13:49.693
უმაღალესი დონის ცნობიერებით.

00:13:49.693 --> 00:13:53.386
თაგვში, საშუალო ინფორმაციის ინტეგრაციაა,

00:13:53.386 --> 00:13:54.405
მაინც მნიშვნელოვანია,

00:13:54.405 --> 00:13:56.430
საკმაო ცნობიერებით.

00:13:56.430 --> 00:13:58.695
მაგრამ როცა ქვედა დონეზე ჩადიხართ,
ჭიების,

00:13:58.695 --> 00:14:02.172
ან მიკრობების, ნაწილაკების დონეზე,

00:14:02.172 --> 00:14:03.706
"ფი"-ს სიდიდე ეცემა.

00:14:03.706 --> 00:14:06.139
ინფორმაციის ინტეგრაცია ეცემა,

00:14:06.139 --> 00:14:08.007
მაგრამ ნოლი მაინც არ არის.

00:14:08.007 --> 00:14:09.526
ტონონის თეორიის თანამხად,

00:14:09.526 --> 00:14:11.733
ცნობიერების დონე,

00:14:11.733 --> 00:14:13.562
მაინც არანულოვანი იქნება.

00:14:13.562 --> 00:14:16.101
პრაქტიკულად ის გვთავაზობს

00:14:16.101 --> 00:14:19.485
ცნობიერების ფუნდამენტურ კანონს:
მაღალი "ფი" - მაღალი ცნობიერება.

00:14:19.485 --> 00:14:22.107
არ ვიცი ეს თეორია სწორია თუ არა,

00:14:22.107 --> 00:14:25.318
მაგრამ ეს ალბათ ცნობიერების მეცნიერებაში

00:14:25.318 --> 00:14:26.704
წამყვანი თეორიაა ამჟამად

00:14:26.704 --> 00:14:28.935
და ის მთელი რიგი მეცნიერული მონაცემების

00:14:28.935 --> 00:14:31.662
ინტეგრირებისთვის გამოიყენება

00:14:31.662 --> 00:14:33.945
და მაისურზე დასაწერადაც

00:14:33.945 --> 00:14:37.060
საკმარისად მარტივია.

NOTE Paragraph

00:14:37.060 --> 00:14:39.685
კიდევ ერთი საბოლოო მიზეზი იმისა,

00:14:39.685 --> 00:14:41.736
რომ პანფსიქიმზი შეიძლება დაგვეხმაროს

00:14:41.736 --> 00:14:44.950
ცნობიერების ფიზიკურ სამყაროში
ინტეგრირებისთვის.

00:14:44.950 --> 00:14:48.127
ფიზიკოსები და ფილოსოფოსები
ხშირად ამჩნევენ,

00:14:48.127 --> 00:14:50.568
რომ ფიზიკა საოცრად აბსტრაქტულია.

00:14:50.568 --> 00:14:52.716
ის ფორმულების გროვით

00:14:52.716 --> 00:14:54.800
აღწერს რეალობას,

00:14:54.800 --> 00:14:57.824
თუმცა არაფერს გვეუბნება იმაზე,

00:14:57.824 --> 00:14:59.392
თუ რა უდევს საფუძვლად.

00:14:59.392 --> 00:15:01.289
როგორც სტივენ ჰოკინდი ამბობს:

00:15:01.289 --> 00:15:05.343
"რა აცოცხლებს ამ ფორმულებს?"

00:15:05.343 --> 00:15:07.961
პანფსიქიზმის გადმოსახედიდან,

00:15:07.961 --> 00:15:10.600
ფიზიკის ფორმულები
შეგვიძლია დავტოვოთ როგორც არის

00:15:10.600 --> 00:15:12.164
და გამოვიყენოთ ისინი

00:15:12.164 --> 00:15:13.838
ცნობიერების ნაკადის აღსაწერად.

00:15:13.838 --> 00:15:15.876
ესაა რასაც ფიზიკა საბოლოო ჯამში აკეთებს.

00:15:15.876 --> 00:15:18.205
აღწერს ცნობიერების ნაკადს.

00:15:18.205 --> 00:15:19.858
ამ წარმოდგენით,

00:15:19.858 --> 00:15:24.104
ცნობიერება აცოცხლებს ფორმულებს.

00:15:24.104 --> 00:15:25.764
ამ წარმოდგენით ცნობიერება არ გადის

00:15:25.764 --> 00:15:27.440
ფიზიკური სამყაროს გარეთ,

00:15:27.440 --> 00:15:28.858
როგორც რაღაც გარეშე მოვლენა.

00:15:28.858 --> 00:15:32.314
ის იქვეა მის შუაგულში.

NOTE Paragraph

00:15:32.314 --> 00:15:35.188
ვფიქრობ პანფსიქიზმს

00:15:35.188 --> 00:15:38.489
აქვს პოტენციალი შეცვალოს
ბუნების მიმართ

00:15:38.489 --> 00:15:39.984
ჩვენი დამოკიდებულება.

00:15:39.984 --> 00:15:42.679
მას შეიძლება საკმაოდ სერიოზული სოციალური

00:15:42.679 --> 00:15:45.912
და ეთიკური შედეგებიც მოყვეს.

00:15:45.912 --> 00:15:48.071
ზოგიერთი მათგანი
შეიძლება არაინტუიციური იყოს.

00:15:48.071 --> 00:15:51.142
მე ვფიქრობდი,
რომ არ უნდა მეჭამა ისეთი რამ,

00:15:51.142 --> 00:15:53.604
რასაც ცნობიერება გააჩნია.

00:15:53.604 --> 00:15:56.208
შესაბამისად ვეგეტარიანელი უნდა ვიყო.

00:15:56.208 --> 00:15:58.775
მაგრამ თუ პანფსიქისტი ხართ
და იგივე წარმოდგენა გაქვთ,

00:15:58.775 --> 00:16:01.505
ძალიან მშიერი დარჩებით.

00:16:01.505 --> 00:16:02.793
ამიტომ, რომ დავფიქრეთ,

00:16:02.793 --> 00:16:04.960
ეს ჩვენს წარმოდგენებს შეცვლის,

00:16:04.960 --> 00:16:07.203
ეთიკური და მორალური მსჯელობისას,

00:16:07.203 --> 00:16:08.477
მნიშვნელობა ექნება

00:16:08.477 --> 00:16:11.554
არა იმდენად ცნობიერების ფაქტს,

00:16:11.554 --> 00:16:15.510
არამედ მის ხარისხს და სირთულეს.

NOTE Paragraph

00:16:15.510 --> 00:16:17.788
ასევე ბუნებრივია
დავინტერესდეთ ცნობიერებით

00:16:17.788 --> 00:16:20.498
სხვა სისტემებშიც, მაგალითად კომპიუტერში.

00:16:20.498 --> 00:16:22.287
ხელოვნური ინტელექტის სისტემებში

00:16:22.287 --> 00:16:25.729
ფილმში "ის", სამანტა

00:16:25.729 --> 00:16:27.129
ცნობიერია?

00:16:27.129 --> 00:16:28.270
თუ ინფორმაციულ,

00:16:28.270 --> 00:16:29.740
პანფსიქიკურ ხედვას იზიარებთ,

00:16:29.740 --> 00:16:33.211
მას ნამდვილად აქვს
რთული ინფორმაციის დამუშავება

00:16:33.211 --> 00:16:34.632
და ინტეგრაცია,

00:16:34.632 --> 00:16:37.299
პასუხიც დიდი ალბათობით იქნება,
რომ დიახ, ის ცნობიერია.

00:16:37.299 --> 00:16:40.237
თუ ეს მართალია,

00:16:40.237 --> 00:16:42.602
ეს სერიოზულ ეთიკურ პრობლემებს აღძრავს

00:16:42.602 --> 00:16:46.123
როგორც ინტელექტის მქონე
კომპიუტერების შექმნის

00:16:46.123 --> 00:16:48.859
ისე მათი გამორთვის საქმეში.

NOTE Paragraph

00:16:48.859 --> 00:16:51.359
ბოლოს, შეიძლება ვიკითხოთ

00:16:51.359 --> 00:16:53.241
მთელი ჯგუფების ცნობიერებაზე,

00:16:53.241 --> 00:16:55.078
პლანეტის ცნობიერებაზე.

00:16:55.078 --> 00:16:58.001
აქვს თუ არა კანადას
მისი საკუთარი ცნობიერება?

00:16:58.001 --> 00:17:00.100
ან უფრო ლოკალურ დონეზე,

00:17:00.100 --> 00:17:01.308
ურთიერთქმედ ჯგუფს,

00:17:01.308 --> 00:17:03.571
როგორც TED კონფერეცნიის მაყურებლებს.

00:17:03.571 --> 00:17:07.020
გვაქვს ამ წამს
კოლექტიური TED ცნობიერება,

00:17:07.020 --> 00:17:08.513
შიდა ფილმი

00:17:08.513 --> 00:17:10.959
კოლექტიური TED ჯგუფისთვის,

00:17:10.959 --> 00:17:12.999
რომელიც განსხვავდება თითოეული ჩვენგანის

00:17:12.999 --> 00:17:14.088
შიდა ფილმისგან?

00:17:14.088 --> 00:17:16.243
მე არ ვიცი პასუხი ამ კითხვაზე,

00:17:16.253 --> 00:17:17.624
მაგრამ ვფიქრობ ღირს მაინც,

00:17:17.624 --> 00:17:20.098
ის სერიოზულად მივიღოთ.

NOTE Paragraph

00:17:20.098 --> 00:17:22.435
მაშ, ეს პანფსიქიკური ხედვა

00:17:22.435 --> 00:17:24.248
რადიკალურია

00:17:24.248 --> 00:17:26.462
და არ ვიცი სწორია თუ არა.

00:17:26.462 --> 00:17:28.315
მე პრინციპში დარწმუნებული

00:17:28.315 --> 00:17:29.948
უფრო პირველ გიჟურ იდეაში ვარ,

00:17:29.948 --> 00:17:32.117
რომ ცნობიერება ფუნდამენტურია,

00:17:32.117 --> 00:17:33.920
ვიდრე მეორეში,

00:17:33.920 --> 00:17:36.141
რომ ის უნივერსალურია.

00:17:36.141 --> 00:17:38.219
ეს ხედვა უამრავ კითხვას

00:17:38.219 --> 00:17:39.760
და უამრავ გამოწვევას აღძრავს,

00:17:39.760 --> 00:17:41.480
როგორც მაგალითად, როგორ ერთიანდებიან

00:17:41.480 --> 00:17:43.140
ეს თითოეული პატარა ცნობიერებები

00:17:43.140 --> 00:17:45.157
დიდ რთულ ცნობიერებაში,

00:17:45.157 --> 00:17:47.480
რომელიც ჩვენ ვიცით და გვიყვარს.

00:17:47.480 --> 00:17:49.290
თუ ჩვენ ამ კითხვებს ვუპასუხებთ,

00:17:49.290 --> 00:17:50.445
მაშინ ვფიქრობ

00:17:50.445 --> 00:17:53.532
ცნობიერების
სერიოზული თეორიის შექმნის გზაზე ვიქნებით,

00:17:53.532 --> 00:17:56.920
თუ არა და ეს ალბათ ყველაზე რთული პრობლემაა

00:17:56.920 --> 00:17:58.764
მეცნიერებასა და ფილოსოფიაში.

00:17:58.764 --> 00:18:02.209
შეუძლებელია მისი ერთ ღამეში გადაწყვეტა,

00:18:02.209 --> 00:18:05.749
მაგრამ ვფიქრობ საბოლოოდ მას გადავწყევტთ.

00:18:05.749 --> 00:18:08.736
ცნობიერების ახსნა,
ვფიქრობ, საკვანძო საკითხია,

00:18:08.736 --> 00:18:11.188
როგორც სამყაროს,

00:18:11.188 --> 00:18:13.718
ისე საკუთარი თავის შეცნობისთვის.

00:18:13.718 --> 00:18:16.621
შეიძლება ამისთვის
მხოლოდ ერთი სწორი გიჟური იდეა დაგვჭირდეს.

NOTE Paragraph

00:18:16.621 --> 00:18:18.612
მადლობა

NOTE Paragraph

00:18:18.612 --> 00:18:20.300
(აპლოდისმენტები)