1
00:00:00,774 --> 00:00:02,515
ამ წამს

2
00:00:02,515 --> 00:00:05,989
თქვენ თავში ფილმია გაშვებული.

3
00:00:05,989 --> 00:00:08,516
ეს საოცარი მრავალნაკადიანი ფილმია.

4
00:00:08,516 --> 00:00:11,840
ის სამგანზომილებიანია, სივრცული ხმით,

5
00:00:11,840 --> 00:00:14,476
იმაზე რასაც ხედავთ და გესმით ამჟამად.

6
00:00:14,476 --> 00:00:16,795
მაგრამ ეს მხოლოდ დასაწყისია.

7
00:00:16,795 --> 00:00:21,978
თქვენს ფილმს აქვს სუნი, გემო და შეხება.

8
00:00:21,978 --> 00:00:24,530
მას აქვს თქვენი სხეულის შეგრძნება,

9
00:00:24,530 --> 00:00:28,849
ტკივილი, შიმშილი, ორგაზმი.

10
00:00:28,849 --> 00:00:30,890
მას აქვს ემოციები,

11
00:00:30,890 --> 00:00:34,426
სიბრაზე და ბედნიერება.

12
00:00:34,426 --> 00:00:38,220
მას აქვს მეხსიერება.
მაგალითად თქვენი ბავშვობის მოგონებები,

13
00:00:38,220 --> 00:00:40,920
რომელიც გახსენდებათ.

14
00:00:40,920 --> 00:00:45,375
და მას ახლავს მუდმივი ხმა,

15
00:00:45,375 --> 00:00:49,751
ცნობიერების თქვენ ნაკადში.

16
00:00:49,751 --> 00:00:54,824
ამ ფილმის შუაგულში თქვენ ხართ,

17
00:00:54,824 --> 00:00:59,189
რომელიც ამ ყველაფერს უშუალოდ გამოცდით.

18
00:00:59,189 --> 00:01:04,881
ეს ფილმი თქვენი ცნობიერების ნაკადია.

19
00:01:04,881 --> 00:01:06,188
სუბიექტი,

20
00:01:06,188 --> 00:01:11,326
რომელიც გონებას და მსოფლიოს შეიგრძნობს.

21
00:01:11,326 --> 00:01:13,631
ცნობიერება ადამიანის არსებობის,

22
00:01:13,631 --> 00:01:15,648
ერთ-ერთი ფუნდამენტური ფაქტია.

23
00:01:15,648 --> 00:01:18,580
ყოველი ჩვენგანი ცნობიერია.

24
00:01:18,580 --> 00:01:21,309
ჩვენ ყველას გვაქვს საკუთარი შიდა ფილმი.

25
00:01:21,309 --> 00:01:24,040
თქვენც, თქვენც და თქვენც,

26
00:01:24,040 --> 00:01:27,760
სხვა არაფერთან გვაქვს ამაზე უშუალო შეხება.

27
00:01:27,760 --> 00:01:31,232
სულ ცოტა საკუთარ ცნობიერებასთან 
უშუალო შეხებაში ვარ,

28
00:01:31,232 --> 00:01:35,230
დარწმუნებული არ ვარ თქვენ ცნობიერებაზე.

29
00:01:35,230 --> 00:01:38,658
ცნობიერება ასევე ისაა,
რაც ღირებულს ხდის ცხოვრებას.

30
00:01:38,658 --> 00:01:42,358
ცნობიერები რომ არ ვიყოთ,
არაფერს ექნებოდა აზრი და ფასი

31
00:01:42,358 --> 00:01:45,723
ჩვენ ცხოვრებაში.

32
00:01:45,723 --> 00:01:46,889
მაგრამ ამავე დროს,

33
00:01:46,889 --> 00:01:51,059
ცნობიერება
ყველაზე იდუმალი მოვლენაა სამყაროში.

34
00:01:51,059 --> 00:01:54,432
რატომ ვართ ცნობიერები?

35
00:01:54,432 --> 00:01:55,973
რატომ გვაქვს ეს შიდა ფილმი?

36
00:01:55,973 --> 00:01:58,226
რატომ არ ვართ უბრალოდ რობოტები,

37
00:01:58,226 --> 00:02:00,469
რომლებიც ყველა შემავალ სიგნალს ამუშავებენ

38
00:02:00,469 --> 00:02:02,486
და საპასუხო რეაქციას აბრუნებენ,

39
00:02:02,486 --> 00:02:06,341
რამე შიდა ფილმის შეგრძნების გარეშე?

40
00:02:06,341 --> 00:02:08,850
ამჟამად ამ კითხვებზე პასუხი

41
00:02:08,850 --> 00:02:10,596
არავინ იცის.

42
00:02:10,596 --> 00:02:14,305
მინდა გითხრათ, რომ ცნობიერების
მეცნიერებაში ინტეგრირებისთვის,

43
00:02:14,305 --> 00:02:19,000
გარკვეული რადიკალური იდეები
შეიძლება იყოს საჭირო.

44
00:02:19,000 --> 00:02:21,966
ზოგი ამბობს,
რომ ცნობიერების მეცნიერული შესწავლა

45
00:02:21,966 --> 00:02:23,918
შეუძლებელია.

46
00:02:23,918 --> 00:02:27,686
მეცნიერება თავისი არსით ობიექტურია.

47
00:02:27,686 --> 00:02:31,111
ცნობიერება კი, თავისი არსით - სუბიექტური.

48
00:02:31,111 --> 00:02:35,560
ამიტომ შეუძლებელია არსებობდეს
ცნობიერების მეცნიერება.

49
00:02:35,560 --> 00:02:38,780
მე-20 საუკუნეში უმეტესად
ეს მოსაზრება დომინირებდა.

50
00:02:38,780 --> 00:02:42,598
ფსიქოლოგები ქცევებს ობიექტურად იკვლევდნენ,

51
00:02:42,598 --> 00:02:46,660
ნეირომეცნერები ტვინს ობიექტურად იკვლევდნენ

52
00:02:46,660 --> 00:02:50,210
და ცნობიერებას არავინ არც კი ახსენებდა.

53
00:02:50,210 --> 00:02:52,966
30 წლის წინაც კი, როცა TED შეიქმნა,

54
00:02:52,966 --> 00:02:55,348
ძალიან ცოტა სამეცნიერო მასალა

55
00:02:55,348 --> 00:02:57,900
არსებობდა ცნობიერებაზე.

56
00:02:57,900 --> 00:02:59,605
დაახლოებით 20 წლის წინ,

57
00:02:59,605 --> 00:03:02,578
ამ ყველაფრის ცვლილება დაიწყო.

58
00:03:02,578 --> 00:03:05,355
ფრანსის კრიკისნაირმა ნეირომეცნიერებმა

59
00:03:05,355 --> 00:03:08,111
როჯერ პენროუზისნაირმა ფიზიკოსებმა თქვეს,

60
00:03:08,111 --> 00:03:10,351
რომ დროა მეცნიერებამ

61
00:03:10,351 --> 00:03:13,127
ცნობიერებას შეუტიოს.

62
00:03:13,127 --> 00:03:15,447
მას შემდეგ, ცნობიერებაზე

63
00:03:15,447 --> 00:03:17,784
სამეცნიერო მუშაობის

64
00:03:17,784 --> 00:03:19,048
ნამდვილი ბუმი დაიწყო.

65
00:03:19,048 --> 00:03:21,087
ეს მუშაობა შესანიშნავი და დიდებულია,

66
00:03:21,087 --> 00:03:23,175
მაგრამ მას ასევე ზოგიერთი ფუნდამენტური

67
00:03:23,175 --> 00:03:27,000
შეზღუდვა ახასიათებს ჯერ-ჯერობით.

68
00:03:27,000 --> 00:03:28,658
ბოლო წლებში

69
00:03:28,658 --> 00:03:31,478
ცნობიერების მეცნიერებაში
მთავარი მიმართულება

70
00:03:31,478 --> 00:03:33,973
არის კორელაციების ძიება.

71
00:03:33,973 --> 00:03:37,102
კორელაციების ძიება
ტვინის გარკვეულ უბნებს

72
00:03:37,102 --> 00:03:41,120
და ცნობიერების
გარკვეულ მდგომარეობებს შორის.

73
00:03:41,120 --> 00:03:42,210
ჩვენ ეს ვნახეთ,

74
00:03:42,210 --> 00:03:43,970
ნენსი კენვიშერის შესანიშნავ ნაშრომში,

75
00:03:43,970 --> 00:03:47,246
რომელიც მან
რამდენიმე წუთის წინ წარმოადგინა.

76
00:03:47,246 --> 00:03:50,809
ამჟამად ჩვენ ბევრად უკეთ ვიცით, მაგალითად,

77
00:03:50,809 --> 00:03:53,126
ტვინის ის ნაწილები,
რომლებიც სახეების დანახვის

78
00:03:53,126 --> 00:03:56,497
ცნობიერ შეგრძნებებს შეესბამება,

79
00:03:56,497 --> 00:03:59,617
ან ტკივილის შეგრძნებებს,

80
00:03:59,617 --> 00:04:02,106
ან ბედნიერების განცდებს.

81
00:04:02,106 --> 00:04:04,922
მაგრამ ეს ისევ კორელაციების მეცნიერებაა.

82
00:04:04,922 --> 00:04:08,278
ეს არაა ახსნების მეცნიერება.

83
00:04:08,278 --> 00:04:10,901
ჩვენ ვიცით, რომ ტვინის ეს ნაწილები

84
00:04:10,901 --> 00:04:14,825
გარკვეულ ცნობიერ გამოცდილებას შეესაბამება,

85
00:04:14,825 --> 00:04:18,461
მაგრამ არ ვიცით რატომაა ასე.

86
00:04:18,461 --> 00:04:20,786
ამაზე ვამბობ ხოლმე,

87
00:04:20,786 --> 00:04:24,183
რომ ასეთი ნეირომეცნიერება

88
00:04:24,183 --> 00:04:25,929
პასუხსობს ზოგიერთ კითხვებს,

89
00:04:25,929 --> 00:04:27,734
რომლებიც გაგვაჩნია ცნობიერებაზე.

90
00:04:27,734 --> 00:04:31,507
კითხვებს იმაზე,
თუ რას აკეთებენ ტვინის გარკვეული უბნები

91
00:04:31,507 --> 00:04:33,616
და რასთან არიან კორელაციაში,

92
00:04:33,616 --> 00:04:36,772
მაგრამ გარკვეული აზრით,
ეს მარტივი პრობლემებია.

93
00:04:36,772 --> 00:04:39,213
ნეირომეცნიერებს არ ვაკნინებ.

94
00:04:39,213 --> 00:04:41,964
სინამდვილეში ცნობიერებაში
არ არსებობს მარტივი პრობლემები,

95
00:04:41,964 --> 00:04:46,425
მაგრამ ეს კვლევები არ ეხმიანება
რეალურ იდუმალებას,

96
00:04:46,425 --> 00:04:48,355
რომელიც მთავარია ამ საკითხში:

97
00:04:48,355 --> 00:04:52,575
რატომ უნდა ახლავდეს ტვინში

98
00:04:52,575 --> 00:04:55,500
ყველა ფიზიკური პროცესს
საერთოდ ცნობიერება?

99
00:04:55,500 --> 00:04:58,706
რატომ არსებობს ეს შიდა სუბიექტური ფილმი?

100
00:04:58,706 --> 00:05:01,960
ამჟამად ჩვენ
ნამდვილად არ გვაქვს წარმოდგენა ამაზე.

101
00:05:01,960 --> 00:05:03,993
თქვენ შეიძლება თქვათ,

102
00:05:03,993 --> 00:05:07,548
მივცეთ ნეირომეცნიერებას რამდენიმე წელი
და აღმოჩნდება,

103
00:05:07,548 --> 00:05:11,328
რომ ეს ელემენტებისგან წარმოქმნილი
მორიგი გაუთვალისწინებელი მოვლენაა,

104
00:05:11,328 --> 00:05:16,210
როგორც საცობები, ან ქარიშხალი,

105
00:05:16,210 --> 00:05:18,831
როგორც სიცოცხლე და ასე გავარკვევთ.

106
00:05:18,831 --> 00:05:22,062
ასეთი გაუთვალისწინებელი
მოვლენის კლასიკური შემთხვევები

107
00:05:22,062 --> 00:05:24,280
ყველა ქცევითია,

108
00:05:24,280 --> 00:05:26,627
როგორ იქცევა საცობი,

109
00:05:26,627 --> 00:05:28,123
როგორ ფუნქციონირებს ქარიშხალი,

110
00:05:28,123 --> 00:05:30,316
როგორ მრავლდებიან ცოცხალი ორგანიზმები,

111
00:05:30,316 --> 00:05:33,905
როგორ განიცდიან ადაპტაციას
და მეტაბოლიზმს.

112
00:05:33,905 --> 00:05:36,188
ყველა კითხვა ობიექტურ ფუნქციონირებაზეა.

113
00:05:36,188 --> 00:05:39,010
შეიძლება ეს ადამიანის ტვინზე გამოიყენო,

114
00:05:39,010 --> 00:05:39,829
რაღაც ქცევების

115
00:05:39,829 --> 00:05:41,542
და ადამიანის ტვინის ფუნქციების,

116
00:05:41,542 --> 00:05:43,951
როგორც გაუთვალისწინებელი
მოვლენის ასახსნელად:

117
00:05:43,951 --> 00:05:48,349
როგორ დავდივართ, როგორ ვლაპარაკობთ,
როგორ ვთამაშობთ ჭადრაკს,

118
00:05:48,349 --> 00:05:50,529
ქცევების შესახებ
ყველა ამ კითხვის საპასუხოდ.

119
00:05:50,529 --> 00:05:52,726
მაგრამ როცა საქმე ცნობიერებაზე მიდგება,

120
00:05:52,726 --> 00:05:54,255
კითხვები ქცევაზე,

121
00:05:54,255 --> 00:05:57,180
მარტივ პრობლემებს ეკუთვნის.

122
00:05:57,180 --> 00:05:59,037
როცა საქმე რთულ პრობლემაზე მიდგება,

123
00:05:59,037 --> 00:06:01,154
ანუ კითხვაზე თუ რატომ ახლავს

124
00:06:01,154 --> 00:06:02,965
ყველა ამ ქცევას

125
00:06:02,965 --> 00:06:05,810
სუბიექტური გამოცდილება?

126
00:06:05,810 --> 00:06:07,665
და აქ უკვე გაუთვალისწინებელი მოვლენის

127
00:06:07,665 --> 00:06:09,411
სტანდარტული პარადიგმა,

128
00:06:09,411 --> 00:06:12,358
ასევე ნეირომეცნიერების
სტანდარტული პარადიგმებიც,

129
00:06:12,358 --> 00:06:16,801
ხელშესახებს ვერაფერს გვეუბნება.

130
00:06:16,801 --> 00:06:20,446
მე სულით მეცნიერ-მატერიალისტი ვარ.

131
00:06:20,446 --> 00:06:24,473
მსურს არსებობდეს
ცნობიერების მეცნიერული თეორია,

132
00:06:24,473 --> 00:06:26,802
რომელიც მუშაობს

133
00:06:26,802 --> 00:06:29,209
და დიდი ხნის მანძილზე

134
00:06:29,209 --> 00:06:30,650
კედელს ვურტყამდი თავს,

135
00:06:30,650 --> 00:06:32,787
რომ ცნობიერების თეორია შემექმნა,

136
00:06:32,787 --> 00:06:34,543
წმინდა ფიზკურ ტერმინებში,

137
00:06:34,543 --> 00:06:35,870
რომელიც იმუშავებდა.

138
00:06:35,870 --> 00:06:37,933
მაგრამ საბოლოოდ იმ დასკვნამდე მივედი,

139
00:06:37,933 --> 00:06:41,798
რომ ეს
სისტემატური პრობლემების გამო არ გამოდის.

140
00:06:41,798 --> 00:06:43,733
ეს გრძელი ისტორიაა,

141
00:06:43,733 --> 00:06:46,450
მაგრამ ძირითადი აზრი ისაა,

142
00:06:46,450 --> 00:06:48,790
რომ გამამარტივებელი ახსნები

143
00:06:48,790 --> 00:06:51,434
ფიზკიკურ ტერმინებში,
ტვინის ტერმინებში,

144
00:06:51,434 --> 00:06:53,549
არის სისტემის ფუნქციონირებაზე,

145
00:06:53,549 --> 00:06:55,675
მის სტრუქტურაზე და დინამიკაზე,

146
00:06:55,675 --> 00:06:57,667
ქცევაზე რომელსაც ის წარმოშობს,

147
00:06:57,667 --> 00:07:00,047
მშევნიერია
მარტივი პრობლემების გადასაჭრელად...

148
00:07:00,047 --> 00:07:02,245
როგორ ვიქცევით, როგორ ვფუნქციონირებთ,

149
00:07:02,245 --> 00:07:05,698
მაგრამ როცა
საქმე სუბიექტურ გამოცდილებას ეხება...

150
00:07:05,698 --> 00:07:09,259
რატომ ვგრძნობთ ამას,
როგორც რაღაცას შიგნიდან?

151
00:07:09,259 --> 00:07:11,334
ეს რაღაც ფუნდამენტურად ახალია

152
00:07:11,334 --> 00:07:15,227
და ყოველთვის ჩნდება ახალი კითხვა.

153
00:07:15,227 --> 00:07:20,640
ამიტომ ვფიქრობ გარკვეულ ჩიხში ვართ.

154
00:07:20,640 --> 00:07:23,855
ჩვენ მიჩვეული ვართ
ახსნების შესანიშნავ ჯაჭვს,

155
00:07:23,855 --> 00:07:27,455
როცა ფიზიკა ხსნის ქიმიას,

156
00:07:27,455 --> 00:07:30,695
ქიმია ხსნის ბიოლოგიას,

157
00:07:30,695 --> 00:07:34,542
ბიოლოგია ხსნის ფსიქოლოგიის ნაწილებს,

158
00:07:34,542 --> 00:07:36,000
მაგრამ ცნობიერება

159
00:07:36,000 --> 00:07:38,771
ამ სურათში ვერ თავსდება.

160
00:07:38,771 --> 00:07:40,661
ერთის მხრივ, მოცემულობაა,

161
00:07:40,661 --> 00:07:42,630
რომ ჩვენ ცნობიერები ვართ.

162
00:07:42,630 --> 00:07:43,916
მეორეს მხრივ, ჩვენ არ ვიცით

163
00:07:43,916 --> 00:07:47,894
როგორ ჩავსვათ ის
მსოფლიოს ჩვენ მეცნიერულ წარმოდგენაში.

164
00:07:47,894 --> 00:07:49,841
ვფიქრობ, რომ ამჟამად ცნობიერება

165
00:07:49,841 --> 00:07:52,304
გარკვეული ანომალიაა.

166
00:07:52,304 --> 00:07:54,340
ისეთი, რომლის ინტერგაციაც

167
00:07:54,340 --> 00:07:58,240
მსოფლიოს ჩვენეულ წარმოდგენაში
უნდა მოვახდინოთ მაგრამ ჯერ არ ვიცით როგორ.

168
00:07:58,240 --> 00:08:00,168
როცა ასეთ ანომალიას ვეჯახებით,

169
00:08:00,168 --> 00:08:03,407
რადიკალური იდეები შეიძლება გახდეს საჭირო.

170
00:08:03,407 --> 00:08:06,412
და მგონი გვჭირდება ერთი-ორი ისეთი იდეა,

171
00:08:06,412 --> 00:08:08,852
რომელიც თავიდან გიჟური ჩანს

172
00:08:08,852 --> 00:08:11,788
სანამ ცნობიერებას

173
00:08:11,788 --> 00:08:13,880
მეცნიერულად ავხსნით.

174
00:08:13,880 --> 00:08:15,479
არსებობს ამ გიჟური აზრების

175
00:08:15,479 --> 00:08:17,975
რამდენიმე კანდიდატი.

176
00:08:17,975 --> 00:08:22,317
ჩემს მეგობარს დენ დენეტს,
რომელიც აქ არის, აქვს ასეთი იდეა.

177
00:08:22,317 --> 00:08:24,714
მისი გიჟური იდეაა, რომ არ არსებობს

178
00:08:24,714 --> 00:08:26,457
ცნობიერების რთული პრობლემა.

179
00:08:26,457 --> 00:08:29,820
შიდა სუბიექტური ფილმის მთელი იდეა

180
00:08:29,820 --> 00:08:34,432
რაღაც ტიპის ილუზიით,
ან გაუგებრობითაა განპირობებული.

181
00:08:34,432 --> 00:08:36,330
რისი ახსნაც ჩვენ სინამდვილეში გვჭირდება

182
00:08:36,330 --> 00:08:39,337
არის ობიექტური ფუნქციონალობა
და ტვინის ქცევა

183
00:08:39,337 --> 00:08:41,362
და ყველაფერი ახსნილი იქნება,

184
00:08:41,362 --> 00:08:43,837
რისი ახსნაცაა საჭირო.

185
00:08:43,837 --> 00:08:46,446
მე მას წარმატებას ვუსურვებდი.

186
00:08:46,446 --> 00:08:48,460
ეს ისეთი რადიკალური იდეაა,

187
00:08:48,460 --> 00:08:50,384
რომელიც უნდა გამოვიკვლიოთ,

188
00:08:50,384 --> 00:08:52,723
თუ გვინდა, რომ ტვინის დონეზე დაყვანილი

189
00:08:52,723 --> 00:08:56,273
ცნობიერების თეორია გვქონდეს.

190
00:08:56,273 --> 00:08:58,344
ამავდროულად, ჩემთვის და სხვა ბევრისთვის,

191
00:08:58,344 --> 00:09:00,171
ეს წარმოდგენა ზემდეტად ახლოსაა

192
00:09:00,171 --> 00:09:02,192
ცნობიერების მოცემულობის უარყოფასთან,

193
00:09:02,192 --> 00:09:04,005
იმისთვის რომ ამით დავკმაყოფილდეთ.

194
00:09:04,005 --> 00:09:06,763
ამიტომ მე სხვა მიმართულებით მივდივარ.

195
00:09:06,763 --> 00:09:07,949
დარჩენილ დროში,

196
00:09:07,949 --> 00:09:10,948
მინდა ორი გიჟური იდეა განვიხილო,

197
00:09:10,948 --> 00:09:14,665
რომლებიც ვფიქრობ
გარკვეული იმედის მომცემია.

198
00:09:14,665 --> 00:09:16,285
პირველი გიჟური იდეაა,

199
00:09:16,285 --> 00:09:20,910
რომ ცნობიერება ფუნდამენტური მოვლენაა.

200
00:09:20,910 --> 00:09:23,751
ფიზიკოსები ზოგჯერ
სამყაროს ზოგიერთ ასპექტს,

201
00:09:23,751 --> 00:09:25,911
მის ფუნდამენტურ შემადგენელ ნაწილად იღებენ:

202
00:09:25,911 --> 00:09:29,660
სივრცე, დრო და მასა.

203
00:09:29,660 --> 00:09:33,270
ისინი აყალიბებენ ფუნდამენტურ კანონებს,
რომელიც მათ მართავს,

204
00:09:33,270 --> 00:09:37,160
როგორც გრავიტაციის კანონი,
ან ქვანტური მექანიკა.

205
00:09:37,160 --> 00:09:39,470
ეს ფუნდამენტური თვისებები და კანონები,

206
00:09:39,470 --> 00:09:42,687
არ აიხსნება რამე უფრო საბაზისო დონეზე,

207
00:09:42,687 --> 00:09:45,427
არამედ ისინი მიღებულია, როგორც პირიმიტიული

208
00:09:45,427 --> 00:09:48,806
და შემდეგ მასზე აგებ სამყაროს სურათს.

209
00:09:48,806 --> 00:09:53,905
პერიოდულად, ამ ფუნდამენტური სიდიდეების
რაიდენობა იზრდება.

210
00:09:53,905 --> 00:09:56,362
მე-19 საუკუნეში მაქსველმა აღმოაჩინა,

211
00:09:56,362 --> 00:09:59,530
რომ ელექტრომაგნიტური მოვლენის ახსნა

212
00:09:59,530 --> 00:10:01,881
არსებული ფუნდამენტური სიდიდეებით,

213
00:10:01,881 --> 00:10:04,950
სივრცით, დროით, მასით, ნიუტონის კანონებით,
შეუძლებელია.

214
00:10:04,950 --> 00:10:07,521
ამიტომ მან ჩამოაყალიბა ელექტრომაგნიტურობის

215
00:10:07,521 --> 00:10:09,335
ფუნდამენტური კანონები

216
00:10:09,335 --> 00:10:11,746
და ელექტრული მუხტი,

217
00:10:11,746 --> 00:10:13,514
როგორც ფუნდამენტური ელემენტი,

218
00:10:13,514 --> 00:10:16,473
რომელსაც ეს კანონები მართავენ.

219
00:10:16,473 --> 00:10:19,756
ვფიქრობ, ეს მდგომარეობა გვაქვს

220
00:10:19,756 --> 00:10:21,366
ცნობიერებასთან მიმართებაშიც.

221
00:10:21,366 --> 00:10:23,851
თუ ცნობერებას ვერ ვხსნით

222
00:10:23,851 --> 00:10:26,269
არსებული ფუნდამენტური სიდიდეებით

223
00:10:26,269 --> 00:10:28,940
სივრცე, დრო, მასა, მუხტი...

224
00:10:28,940 --> 00:10:32,370
მაშინ ლოგიკის ძალით,
ეს სია უნდა გავაფართოვოთ.

225
00:10:32,370 --> 00:10:34,846
ბუნებრივი იქნებოდა ცნობიერება,

226
00:10:34,846 --> 00:10:38,102
თავად მიგვეღო,
როგორც ფუნდამენტური მოვლენა.

227
00:10:38,102 --> 00:10:41,134
ბუნების ფუნდამენტური სტრუქტურის ნაწილი.

228
00:10:41,134 --> 00:10:44,102
ეს არ ნიშნავს,
რომ მას მეცნიერებაში ვეღარ გამოიყენებ.

229
00:10:44,102 --> 00:10:47,700
ეს მისი მეცნიერულად შესწავლის გზას ხსნის.

230
00:10:47,700 --> 00:10:49,604
ამის შემდეგ ჩვენ გვჭირდება

231
00:10:49,604 --> 00:10:52,557
ცნობიერების მმართავი
ფუნდამენტური კანონების შესწავლა.

232
00:10:52,557 --> 00:10:54,937
კანონების, რომელიც ცნობიერებას აკავშირებს

233
00:10:54,937 --> 00:10:57,738
სხვა ფუნდამენტურ სიდიდეებთან:
სივრცე, დრო, მასა,

234
00:10:57,738 --> 00:11:00,674
ფიზიკურ პროცესებთან.

235
00:11:00,674 --> 00:11:02,856
ფიზიკოსები ზოგჯერ ამბობენ,

236
00:11:02,856 --> 00:11:05,736
რომ ფუნდამენტური კანონები
ისეთი მარტივი უნდა იყოს,

237
00:11:05,736 --> 00:11:09,538
რომ მათი დაწერა მაისურზე შეიძლებოდეს.

238
00:11:09,538 --> 00:11:11,699
ვფიქრობ, დაახლოებით ეს მდგომარეობა გვაქვს

239
00:11:11,699 --> 00:11:13,127
ცნობიერებასთან მიმართებაში.

240
00:11:13,127 --> 00:11:15,877
ისეთი მარტივი
ფუნდამენტური კანონები უნდა აღმოვაჩინოთ,

241
00:11:15,877 --> 00:11:17,964
რომ მათი დაწერა მაისურზე შეიძლებოდეს.

242
00:11:17,964 --> 00:11:19,539
ჩვენ ჯერ არ ვიცით ეს კანონები,

243
00:11:19,539 --> 00:11:23,566
მაგრამ ესაა, რასაც ვეძებთ.

244
00:11:23,566 --> 00:11:25,983
შემდეგი გიჟური იდეაა,

245
00:11:25,983 --> 00:11:29,461
რომ ცნობიერება შეიძლება უნივესრალური იყოს.

246
00:11:29,461 --> 00:11:32,522
ყველა სისტემას შეიძლება ჰქონდეს

247
00:11:32,522 --> 00:11:35,747
ცნობიერება რაღაც დოზით.

248
00:11:35,747 --> 00:11:39,208
ამ წარმოდგენას
ზოგჯერ პანფსიქიზმს უწოდებენ:

249
00:11:39,208 --> 00:11:42,210
"პან" - ყველა და "ფსიქ" - გონება,

250
00:11:42,210 --> 00:11:43,981
ყველა სისტემა ცნობიერია,

251
00:11:43,981 --> 00:11:48,228
არა მხოლოდ ადამიანები, ძაღლები, თაგვები,
ბუზები,

252
00:11:48,228 --> 00:11:50,805
არამედ რობ ნაითის მიკრობებიც კი,

253
00:11:50,805 --> 00:11:52,992
ელემენტარული ნაწილაკები.

254
00:11:52,992 --> 00:11:55,705
ფოტონებსაც კი აქვთ რაღაც დოზით ცნობიერება.

255
00:11:55,705 --> 00:11:59,484
ეს იმას არ ნიშნავს,
რომ ფოტონებს ინტელექტი აქვთ,

256
00:11:59,484 --> 00:12:00,561
ან აზროვნებენ.

257
00:12:00,561 --> 00:12:01,991
ისე არ არის, რომ ფოტონი

258
00:12:01,991 --> 00:12:03,436
მღელვარებისგან განადგურებულია,

259
00:12:03,436 --> 00:12:06,728
რადგან ფიქრობს: "აჰ, მე ყოველთვის
სინათლის სიჩქარით დავფრინავ.

260
00:12:06,728 --> 00:12:09,720
ვერასდროს ვანელებ, რომ ვარდები დავყნოსო."

261
00:12:09,720 --> 00:12:11,864
არა, ასე არ არის.

262
00:12:11,864 --> 00:12:14,912
მაგრამ აზრი ისაა, რომ ფოტონებს

263
00:12:14,912 --> 00:12:17,535
შეიძლება რაღაც დოზით ჰქონდეთ
სუბიქეტური გრძნობები.

264
00:12:17,535 --> 00:12:21,687
რაღაც პრიმიტიული წინაცნობიერების მაგვარი.

265
00:12:21,687 --> 00:12:24,541
ეს შეიძლება ცოტა სულელურად ჟღერდეს.

266
00:12:24,541 --> 00:12:27,324
რატომ უნდა ფიქრობდეს ვიღაც
ასეთ გიჟურ რამეს?

267
00:12:27,324 --> 00:12:30,884
ამის ნაწილობრივი მიზეზია
პირველი გიჟური იდეა,

268
00:12:30,884 --> 00:12:33,030
რომ ცნობიერება ფუნდამენტურია.

269
00:12:33,030 --> 00:12:37,405
თუ ფუნდამენტურია,
როგორც სივრცე, დრო და მასა,

270
00:12:37,405 --> 00:12:40,070
ბუნებრივია ვივარაუდოთ,
რომ შეიძლება უნივერსალურიც იყოს,

271
00:12:40,070 --> 00:12:41,970
როგორც ისინი.

272
00:12:41,970 --> 00:12:43,919
ასევე უნდა აღვნიშნოთ,
რომ მართალია ეს იდეა

273
00:12:43,919 --> 00:12:45,943
არაინტუიციურად გვეჩვენება,

274
00:12:45,943 --> 00:12:48,687
მაგრამ ის ნაკლებად არაინტუიციურია

275
00:12:48,687 --> 00:12:50,418
სხვა კულტურების ხალხისთვის,

276
00:12:50,418 --> 00:12:51,938
სადაც ადამიანის ტვინი

277
00:12:51,938 --> 00:12:55,010
გაცილებით უფრო შერწყმულია ბუნებასთან.

278
00:12:55,010 --> 00:12:57,834
ამ იდეის უფრო სიღრისეული მიზეზია,

279
00:12:57,834 --> 00:13:00,753
რომ ალბათ ცნობიერების
ფიზიკურ პროცესებთან დამაკავშირებელი

280
00:13:00,753 --> 00:13:02,987
ფუნდამენტური კანონების აღმოჩენის

281
00:13:02,987 --> 00:13:04,967
ყველაზე მარტივი და ქმედითი გზა,

282
00:13:04,967 --> 00:13:08,062
ცნობიერების ინფორმაციასთან დაკავშირებაა.

283
00:13:08,062 --> 00:13:10,073
სადაც ინფორმაციის დამუშავება ხდება,

284
00:13:10,073 --> 00:13:11,138
იქაა ცნობიერებაც.

285
00:13:11,138 --> 00:13:13,678
ინფორმაციის რთული დამუშავება,
როგორც ადამიანში,

286
00:13:13,688 --> 00:13:15,220
რთულ ცნობიერებას შეესაბამება.

287
00:13:15,220 --> 00:13:17,349
მარტივი ინფორმაციის დამუშავება,

288
00:13:17,349 --> 00:13:19,307
მარტივ ცნობიერებას.

289
00:13:19,307 --> 00:13:21,638
განსაკუთრებით სასიხარულოა,
რომ ბოლო წლებში

290
00:13:21,638 --> 00:13:24,903
ნეირომეცნიერმა, ჯულიო ტონონიმ,

291
00:13:24,903 --> 00:13:26,146
მსგავსი თეორია აიტაცა

292
00:13:26,146 --> 00:13:28,221
და მათემატიკურ თეორიასთან

293
00:13:28,221 --> 00:13:30,070
მისი დეტალური შერწყმა განახორციელა.

294
00:13:30,070 --> 00:13:31,587
მან ინფორმაციის ინტეგრაციის

295
00:13:31,587 --> 00:13:33,317
მათემატიკური ზომა შემოიღო,

296
00:13:33,317 --> 00:13:35,236
რომელსაც "ფი" დაარქვა,

297
00:13:35,236 --> 00:13:36,843
რომელიც სისტემაში ინტეგრირებულ

298
00:13:36,843 --> 00:13:38,463
ინფორმაციის რაოდენობას ზომავს.

299
00:13:38,463 --> 00:13:40,832
ტონონი ვარაუდობს რომ "ფი"

300
00:13:40,832 --> 00:13:42,630
ცნობიერების დონეებს შეესაბამება.

301
00:13:42,630 --> 00:13:44,111
მაგალითად, ადამიანის ტვინი,

302
00:13:44,111 --> 00:13:46,380
არის წარმოუდგენლად დიდი
ინფორმაციის ინტეგრაცია

303
00:13:46,380 --> 00:13:48,144
და "ფი"-ს სიდიდეც მაღალია,

304
00:13:48,144 --> 00:13:49,693
უმაღალესი დონის ცნობიერებით.

305
00:13:49,693 --> 00:13:53,386
თაგვში, საშუალო ინფორმაციის ინტეგრაციაა,

306
00:13:53,386 --> 00:13:54,405
მაინც მნიშვნელოვანია,

307
00:13:54,405 --> 00:13:56,430
საკმაო ცნობიერებით.

308
00:13:56,430 --> 00:13:58,695
მაგრამ როცა ქვედა დონეზე ჩადიხართ,
ჭიების,

309
00:13:58,695 --> 00:14:02,172
ან მიკრობების, ნაწილაკების დონეზე,

310
00:14:02,172 --> 00:14:03,706
"ფი"-ს სიდიდე ეცემა.

311
00:14:03,706 --> 00:14:06,139
ინფორმაციის ინტეგრაცია ეცემა,

312
00:14:06,139 --> 00:14:08,007
მაგრამ ნოლი მაინც არ არის.

313
00:14:08,007 --> 00:14:09,526
ტონონის თეორიის თანამხად,

314
00:14:09,526 --> 00:14:11,733
ცნობიერების დონე,

315
00:14:11,733 --> 00:14:13,562
მაინც არანულოვანი იქნება.

316
00:14:13,562 --> 00:14:16,101
პრაქტიკულად ის გვთავაზობს

317
00:14:16,101 --> 00:14:19,485
ცნობიერების ფუნდამენტურ კანონს:
მაღალი "ფი" - მაღალი ცნობიერება.

318
00:14:19,485 --> 00:14:22,107
არ ვიცი ეს თეორია სწორია თუ არა,

319
00:14:22,107 --> 00:14:25,318
მაგრამ ეს ალბათ ცნობიერების მეცნიერებაში

320
00:14:25,318 --> 00:14:26,704
წამყვანი თეორიაა ამჟამად

321
00:14:26,704 --> 00:14:28,935
და ის მთელი რიგი მეცნიერული მონაცემების

322
00:14:28,935 --> 00:14:31,662
ინტეგრირებისთვის გამოიყენება

323
00:14:31,662 --> 00:14:33,945
და მაისურზე დასაწერადაც

324
00:14:33,945 --> 00:14:37,060
საკმარისად მარტივია.

325
00:14:37,060 --> 00:14:39,685
კიდევ ერთი საბოლოო მიზეზი იმისა,

326
00:14:39,685 --> 00:14:41,736
რომ პანფსიქიმზი შეიძლება დაგვეხმაროს

327
00:14:41,736 --> 00:14:44,950
ცნობიერების ფიზიკურ სამყაროში
ინტეგრირებისთვის.

328
00:14:44,950 --> 00:14:48,127
ფიზიკოსები და ფილოსოფოსები
ხშირად ამჩნევენ,

329
00:14:48,127 --> 00:14:50,568
რომ ფიზიკა საოცრად აბსტრაქტულია.

330
00:14:50,568 --> 00:14:52,716
ის ფორმულების გროვით

331
00:14:52,716 --> 00:14:54,800
აღწერს რეალობას,

332
00:14:54,800 --> 00:14:57,824
თუმცა არაფერს გვეუბნება იმაზე,

333
00:14:57,824 --> 00:14:59,392
თუ რა უდევს საფუძვლად.

334
00:14:59,392 --> 00:15:01,289
როგორც სტივენ ჰოკინდი ამბობს:

335
00:15:01,289 --> 00:15:05,343
"რა აცოცხლებს ამ ფორმულებს?"

336
00:15:05,343 --> 00:15:07,961
პანფსიქიზმის გადმოსახედიდან,

337
00:15:07,961 --> 00:15:10,600
ფიზიკის ფორმულები
შეგვიძლია დავტოვოთ როგორც არის

338
00:15:10,600 --> 00:15:12,164
და გამოვიყენოთ ისინი

339
00:15:12,164 --> 00:15:13,838
ცნობიერების ნაკადის აღსაწერად.

340
00:15:13,838 --> 00:15:15,876
ესაა რასაც ფიზიკა საბოლოო ჯამში აკეთებს.

341
00:15:15,876 --> 00:15:18,205
აღწერს ცნობიერების ნაკადს.

342
00:15:18,205 --> 00:15:19,858
ამ წარმოდგენით,

343
00:15:19,858 --> 00:15:24,104
ცნობიერება აცოცხლებს ფორმულებს.

344
00:15:24,104 --> 00:15:25,764
ამ წარმოდგენით ცნობიერება არ გადის

345
00:15:25,764 --> 00:15:27,440
ფიზიკური სამყაროს გარეთ,

346
00:15:27,440 --> 00:15:28,858
როგორც რაღაც გარეშე მოვლენა.

347
00:15:28,858 --> 00:15:32,314
ის იქვეა მის შუაგულში.

348
00:15:32,314 --> 00:15:35,188
ვფიქრობ პანფსიქიზმს

349
00:15:35,188 --> 00:15:38,489
აქვს პოტენციალი შეცვალოს
ბუნების მიმართ

350
00:15:38,489 --> 00:15:39,984
ჩვენი დამოკიდებულება.

351
00:15:39,984 --> 00:15:42,679
მას შეიძლება საკმაოდ სერიოზული სოციალური

352
00:15:42,679 --> 00:15:45,912
და ეთიკური შედეგებიც მოყვეს.

353
00:15:45,912 --> 00:15:48,071
ზოგიერთი მათგანი
შეიძლება არაინტუიციური იყოს.

354
00:15:48,071 --> 00:15:51,142
მე ვფიქრობდი,
რომ არ უნდა მეჭამა ისეთი რამ,

355
00:15:51,142 --> 00:15:53,604
რასაც ცნობიერება გააჩნია.

356
00:15:53,604 --> 00:15:56,208
შესაბამისად ვეგეტარიანელი უნდა ვიყო.

357
00:15:56,208 --> 00:15:58,775
მაგრამ თუ პანფსიქისტი ხართ
და იგივე წარმოდგენა გაქვთ,

358
00:15:58,775 --> 00:16:01,505
ძალიან მშიერი დარჩებით.

359
00:16:01,505 --> 00:16:02,793
ამიტომ, რომ დავფიქრეთ,

360
00:16:02,793 --> 00:16:04,960
ეს ჩვენს წარმოდგენებს შეცვლის,

361
00:16:04,960 --> 00:16:07,203
ეთიკური და მორალური მსჯელობისას,

362
00:16:07,203 --> 00:16:08,477
მნიშვნელობა ექნება

363
00:16:08,477 --> 00:16:11,554
არა იმდენად ცნობიერების ფაქტს,

364
00:16:11,554 --> 00:16:15,510
არამედ მის ხარისხს და სირთულეს.

365
00:16:15,510 --> 00:16:17,788
ასევე ბუნებრივია
დავინტერესდეთ ცნობიერებით

366
00:16:17,788 --> 00:16:20,498
სხვა სისტემებშიც, მაგალითად კომპიუტერში.

367
00:16:20,498 --> 00:16:22,287
ხელოვნური ინტელექტის სისტემებში

368
00:16:22,287 --> 00:16:25,729
ფილმში "ის", სამანტა

369
00:16:25,729 --> 00:16:27,129
ცნობიერია?

370
00:16:27,129 --> 00:16:28,270
თუ ინფორმაციულ,

371
00:16:28,270 --> 00:16:29,740
პანფსიქიკურ ხედვას იზიარებთ,

372
00:16:29,740 --> 00:16:33,211
მას ნამდვილად აქვს
რთული ინფორმაციის დამუშავება

373
00:16:33,211 --> 00:16:34,632
და ინტეგრაცია,

374
00:16:34,632 --> 00:16:37,299
პასუხიც დიდი ალბათობით იქნება,
რომ დიახ, ის ცნობიერია.

375
00:16:37,299 --> 00:16:40,237
თუ ეს მართალია,

376
00:16:40,237 --> 00:16:42,602
ეს სერიოზულ ეთიკურ პრობლემებს აღძრავს

377
00:16:42,602 --> 00:16:46,123
როგორც ინტელექტის მქონე
კომპიუტერების შექმნის

378
00:16:46,123 --> 00:16:48,859
ისე მათი გამორთვის საქმეში.

379
00:16:48,859 --> 00:16:51,359
ბოლოს, შეიძლება ვიკითხოთ

380
00:16:51,359 --> 00:16:53,241
მთელი ჯგუფების ცნობიერებაზე,

381
00:16:53,241 --> 00:16:55,078
პლანეტის ცნობიერებაზე.

382
00:16:55,078 --> 00:16:58,001
აქვს თუ არა კანადას
მისი საკუთარი ცნობიერება?

383
00:16:58,001 --> 00:17:00,100
ან უფრო ლოკალურ დონეზე,

384
00:17:00,100 --> 00:17:01,308
ურთიერთქმედ ჯგუფს,

385
00:17:01,308 --> 00:17:03,571
როგორც TED კონფერეცნიის მაყურებლებს.

386
00:17:03,571 --> 00:17:07,020
გვაქვს ამ წამს
კოლექტიური TED ცნობიერება,

387
00:17:07,020 --> 00:17:08,513
შიდა ფილმი

388
00:17:08,513 --> 00:17:10,959
კოლექტიური TED ჯგუფისთვის,

389
00:17:10,959 --> 00:17:12,999
რომელიც განსხვავდება თითოეული ჩვენგანის

390
00:17:12,999 --> 00:17:14,088
შიდა ფილმისგან?

391
00:17:14,088 --> 00:17:16,243
მე არ ვიცი პასუხი ამ კითხვაზე,

392
00:17:16,253 --> 00:17:17,624
მაგრამ ვფიქრობ ღირს მაინც,

393
00:17:17,624 --> 00:17:20,098
ის სერიოზულად მივიღოთ.

394
00:17:20,098 --> 00:17:22,435
მაშ, ეს პანფსიქიკური ხედვა

395
00:17:22,435 --> 00:17:24,248
რადიკალურია

396
00:17:24,248 --> 00:17:26,462
და არ ვიცი სწორია თუ არა.

397
00:17:26,462 --> 00:17:28,315
მე პრინციპში დარწმუნებული

398
00:17:28,315 --> 00:17:29,948
უფრო პირველ გიჟურ იდეაში ვარ,

399
00:17:29,948 --> 00:17:32,117
რომ ცნობიერება ფუნდამენტურია,

400
00:17:32,117 --> 00:17:33,920
ვიდრე მეორეში,

401
00:17:33,920 --> 00:17:36,141
რომ ის უნივერსალურია.

402
00:17:36,141 --> 00:17:38,219
ეს ხედვა უამრავ კითხვას

403
00:17:38,219 --> 00:17:39,760
და უამრავ გამოწვევას აღძრავს,

404
00:17:39,760 --> 00:17:41,480
როგორც მაგალითად, როგორ ერთიანდებიან

405
00:17:41,480 --> 00:17:43,140
ეს თითოეული პატარა ცნობიერებები

406
00:17:43,140 --> 00:17:45,157
დიდ რთულ ცნობიერებაში,

407
00:17:45,157 --> 00:17:47,480
რომელიც ჩვენ ვიცით და გვიყვარს.

408
00:17:47,480 --> 00:17:49,290
თუ ჩვენ ამ კითხვებს ვუპასუხებთ,

409
00:17:49,290 --> 00:17:50,445
მაშინ ვფიქრობ

410
00:17:50,445 --> 00:17:53,532
ცნობიერების
სერიოზული თეორიის შექმნის გზაზე ვიქნებით,

411
00:17:53,532 --> 00:17:56,920
თუ არა და ეს ალბათ ყველაზე რთული პრობლემაა

412
00:17:56,920 --> 00:17:58,764
მეცნიერებასა და ფილოსოფიაში.

413
00:17:58,764 --> 00:18:02,209
შეუძლებელია მისი ერთ ღამეში გადაწყვეტა,

414
00:18:02,209 --> 00:18:05,749
მაგრამ ვფიქრობ საბოლოოდ მას გადავწყევტთ.

415
00:18:05,749 --> 00:18:08,736
ცნობიერების ახსნა,
ვფიქრობ, საკვანძო საკითხია,

416
00:18:08,736 --> 00:18:11,188
როგორც სამყაროს,

417
00:18:11,188 --> 00:18:13,718
ისე საკუთარი თავის შეცნობისთვის.

418
00:18:13,718 --> 00:18:16,621
შეიძლება ამისთვის
მხოლოდ ერთი სწორი გიჟური იდეა დაგვჭირდეს.

419
00:18:16,621 --> 00:18:18,612
მადლობა

420
00:18:18,612 --> 00:18:20,300
(აპლოდისმენტები)